PROJEKT CO U NAS I DLA NAS CHCEMY ROZMAWIAĆ I WSPÓŁDECYDOWAĆ

PROJEKT CO U NAS I DLA NAS CHCEMY ROZMAWIAĆ I WSPÓŁDECYDOWAĆ Program Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Analiza istniejących zasobów instytucjonalnych, organizacyjnych i ludzkich Gmina Sędziszów Opracowała Teresa Gładyś Prezes Stowarzyszenia Bona Fide Wspólna Inicjatywa Na Rzecz Rozwoju we Włoszczowie Projekt dofinansowany ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Kielce 2014 1

Wprowadzenie Odpowiednio do przedmiotu analizy, niniejszy raport opisuje w zarysie problemy społeczności lokalnej Gminy Sędziszów oraz dysponowane zasoby do ich rozwiązywania. Zgromadzono wiedzę o tym, jakie problemy podejmują w swojej codziennej praktyce instytucje i organizacje obsługujące gminę oraz zweryfikowano, czy podejmowane próby rozwiązywania tych problemów, mają charakter działań planowych, kontrolowanych i kończą się wymiernym efektem. Szczególnej uwadze podlegały wyniki konsultacji społecznych. Jednak nie z punktu widzenia stosowanych procedur, które wynikają z obowiązujących regulacji prawnych. Skupiono się na świadomości ukształtowanej wśród mieszkańców Gminy Sędziszów zarówno po stronie organizatora konsultacji jak i odbiorców usług oferowanych w ramach lokalnej polityki społecznej, pod kątem formalnych, ale też realnych możliwości wywierania wpływu na sprawy lokalne. Podstawę poznania, stanowiła analiza dokumentów w instytucjach oraz jednostkach organizacyjnych gminy i powiatu, odpowiednio do właściwości terytorialnych gminy, poszerzona o dane statystyczne GUS, dotyczące Gminy Sędziszów ( w przypadku braku danych dla szczebla gminnego, zastosowano wskaźniki dla Powiatu Jędrzejowskiego, który jest właściwy terytorialnie dla Gminy Sędziszów), z zakresu problematyki demograficzno - społecznej. Zakres analizy obejmował zadania: ochrony zdrowia, pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych; wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej; gminnego budownictwa mieszkaniowego; edukacji publicznej i kultury; kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych; porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej; ładu przestrzennego; lokalnego transportu zbiorowego; wspierania i upowszechniania idei samorządowej; wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej; 2

współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych; współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw. Stosownie do merytorycznych zadań gminy, w tabelach poniżej zaprezentowano katalog dokumentów, zaplanowanych do przeglądu, dla potrzeb wynikających z przedmiotu i celu projektu. (Tabela 1. i Tabela 2.). Tabela 1. Analiza dokumentów jednostek organizacyjnych gminy Nazwa powiatowej jednostki organizacyjnej / instytucji Urząd Gminy Ośrodek pomocy społecznej Katalog dokumentów Statut gminy Regulamin organizacyjny urzędu gminy Strategia rozwoju gminy Gminne programy profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych PARPA - G Roczne sprawozdania z działalności samorządów gminnych w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych Gminne programy przeciwdziałania narkomanii Sprawozdania z realizacji krajowego/ gminnego programu przeciwdziałania narkomanii Gminne programy przeciwdziałania przemocy w rodzinie i sprawozdania z realizacji Dokumenty dotyczące pracy zespołu interdyscyplinarnego ds, przeciwdziałania przemocy w rodzinie i gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych Gminne programy współpracy z organizacjami pozarządowymi i sprawozdania z realizacji Uchwały w sprawie trybu konsultacji społecznych i dokumenty dotyczące wykonania konsultacji społecznych Dokumenty dotyczące działań GRDPP Wnioski i decyzje w sprawie przeprowadzenia zbiórek publicznych Sprawozdania dotyczące analizy zdarzeń o charakterze klęsk żywiołowych Dokumenty dotyczące wsparcia Ochotniczych Straży Pożarnych Program gospodarowania mieszkaniowym zasobem gminy i sprawozdanie z realizacji Ewidencja wniosków o przyznanie lokalu mieszkalnego z mieszkaniowego zasobu gminy Zasady wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy pod kątem preferencji dla grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, wykluczonych Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego w kontekście dostępności terenów pod budownictwo rodzinne Plan zagospodarowania przestrzennego w kontekście dostępności terenów pod budownictwo rodzinne Specyfikacje istotnych warunków zamówienia publicznego/klauzule społeczne Statut OPS Regulamin organizacyjny OPS Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych i sprawozdania z realizacji Ocena zasobów pomocy społecznej Sprawozdanie MP i PS 03 Sprawozdanie rzeczowo-finansowe o zadaniach z zakresu świadczeń 3

rodzinnych zrealizowanych ze środków z budżetu państwa oraz budżetów gmin Sprawozdanie zbiorcze z realizacji zadań przewidzianych w ustawie o pomocy uprawnionym do alimentów. Wnioski aplikacyjne na dofinansowanie zadań pomocy społecznej i sprawozdania z realizacji Programy dożywiania Dział 3druku GUS SG 1 Gospodarka mieszkaniowa i komunalna dotyczący dodatków mieszkaniowych wypłaconych dla mieszkańców gminy Ośrodki wsparcia Zespół obsługi ekonomicznoadministracyjnej szkół i przedszkoli Szkoły, dla których organem prowadzącym jest gmina Instytucje ochrony zdrowia Sprawozdania z działalności ośrodków wsparcia Regulamin udzielania uczniom pomocy materialnej o charakterze socjalnym Arkusze organizacyjne przedszkoli Protokoły z posiedzenia komisji ds. rekrutacji dzieci do przedszkola Wnioski aplikacyjne dotyczące dofinansowania zadań edukacji przedszkolnej, wsparcia edukacyjnego i sprawozdania z realizacji Dokumentacja medycyny szkolnej - wyniki profilaktycznych badań zdrowotnych Diagnozy pedagogiczne Programy profilaktyki społecznej wychowawcze, uzależnień, integracyjne, programy wspomagania wychowawczej roli rodziny Programy opieki nad uczniami niepełnosprawnymi Programy kształtowania postaw przedsiębiorczych u uczniów Wnioski aplikacyjne na dofinansowanie w/w działań Sprawozdania z realizacji programów Wyniki ewaluacji programów Sprawozdanie MZ12 specjalistyka ambulatoryjna ogółem wskaźniki udzielonych porad Sprawozdanie MZ 11- przyczyny zgłaszalności do poradni lecznictwa podstawowego dzieci i młodzieży Sprawozdanie MZ 11 - przyczyny zgłaszalności do poradni lecznictwa podstawowego osób w wieku 19 lat i więcej Sprawozdanie MZ15 leczeni w poradniach zdrowia psychicznego i poradniach odwykowych Tabela 2. Analiza dokumentów jednostek organizacyjnych powiatu i instytucji z terenu powiatu, obsługujących gminę 4

Nazwa powiatowej jednostki organizacyjnej / instytucji Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Powiatowy Urząd Pracy Zespół Opieki Zdrowotnej Szkoły, dla których organem prowadzącym jest powiat Poradnia Psychologicznopedagogiczna Komenda Powiatowa Policji Komenda Powiatowej Państwowej Straży Katalog dokumentów Powiatowa strategia rozwiązywania problemów społecznych Ocena zasobów pomocy społecznej Sprawozdanie MP i PS 03 Programy na rzecz osób niepełnosprawnych Inne programy pomocy społecznej Sprawozdania z działalności Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności Sprawozdania rzeczowo-finansowe z realizacji zadań w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych Sprawozdanie z rynku pracy MP i PS 01 (struktura bezrobotnych, osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy, pośrednictwo pracy,aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu) Programy na rzecz przeciwdziałania bezrobociu Sprawozdania z realizacji programów Sprawozdanie MZ 6 profilaktyka zdrowotna i opieka nad uczniami Sprawozdanie MZ12 specjalistyka ambulatoryjna ogółem wskaźniki udzielonych porad Sprawozdanie MZ 11- przyczyny zgłaszalności do poradni lecznictwa podstawowego dzieci i młodzieży Sprawozdanie MZ 11 - przyczyny zgłaszalności do poradni lecznictwa podstawowego osób w wieku 19 lat i więcej Sprawozdanie MZ15 leczeni w poradniach zdrowia psychicznego i poradniach odwykowych Sprawozdanie dotyczące lekarzy specjalistów Diagnozy pedagogiczne Programy profilaktyki społecznej wychowawcze, uzależnień, integracyjne i sprawozdania z realizacji tych programów Programy wspomagania wychowawczej roli rodziny Programy opieki nad uczniami niepełnosprawnymi Programy kształtowania postaw przedsiębiorczych u uczniów Wyniki ewaluacji programów Orzeczenia wydane dla dzieci, uczniów i młodzieży wg rodzajów orzeczeń i etapu kształcenia Programy zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego Sprawozdania dotyczące przestępczości (przestępstwa stwierdzone w zakończonych postępowaniach przygotowawczych, interwencje podjęte przez pion prewencji, przestępstwa znęcania się nad członkami rodziny w tym liczba ofiar po sporządzeniu dokumentacji niebieskiej karty, przestępstwa kryminalne stwierdzone w zakończonych postępowaniach przygotowawczych, przestępstwa stwierdzone w zakończonych postępowaniach przygotowawczych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, przestępstwa stwierdzone w zakończonych postępowaniach przygotowawczych z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Sprawozdanie dotyczące akcji/zdarzeń ratowniczych 5

Sąd Rejonowy Sprawozdanie - ewidencja i orzecznictwo spraw nieletnich Sprawozdanie - przestępstwa stwierdzone Sprawozdanie - prawomocne skazania Sprawozdanie - sprawy rodzinne (liczba spraw nieletnich, załatwianie spraw nieletnich, przestępstwa stwierdzone ogółem, przestępstwa stwierdzone z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii ogółem i przez nieletnich, przestępstwa stwierdzone z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ogółem i przez nieletnich, przestępstwa stwierdzone przemoc w rodzinie, prawomocne skazania ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, sprawy opiekuńcze orzeczenie o pozbawieniu praw rodzicielskich, orzeczenie o zawieszeniu władzy rodzicielskiej, orzeczenie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej, orzeczenie o przywróceniu władzy rodzicielskiej, orzeczenie o umieszczeniu w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub rodzinie zastępczej, osoby małoletnie w sprawach opiekuńczych - w sprawach o pozbawieniu praw rodzicielskich, w sprawach o zawieszeniu władzy rodzicielskiej, w sprawach o ograniczeniu władzy rodzicielskiej, w sprawach o przywróceniu władzy rodzicielskiej, w sprawach o umieszczeniu w placówce opiekuńczowychowawczej lub rodzinie zastępczej) Zakres merytoryczny raportu obejmuje: opis społeczności lokalnej; zasoby społeczności lokalnej; charakterystykę mieszkańców oraz ich potrzeb i problemów; potencjał społeczności lokalnej; podsumowanie z rekomendacjami do działalności Kół Gospodyń Wiejskich; sugerowane możliwości wykorzystania raportu. Niniejszy raport ilustruje ogólną sytuację społeczną gminy z perspektywy pożądanej, celowej aktywności Kół Gospodyń Wiejskich. Stanowi uzupełnienie wyników innych badań, wykonanych w ramach Projektu Co u nas i dla nas? - Chcemy rozmawiać i współdecydować. 6

1. Opis społeczności lokalnej Gmina Sędziszów jest gminą miejsko - wiejską, położoną w południowo- zachodniej części Województwa Świętokrzyskiego, w południowo - zachodniej części Powiatu Jędrzejowskiego, w obrębie Niecki Miechowskiej ( Mezoregion: Płaskowyż Jędrzejowski i Garb Wodzisławski oraz Wyżyna Miechowska). Graniczy z Województwem Małopolskim i Śląskim. Sąsiednie gminy: Jędrzejów, Kozłów, Nagłowice, Słupia Jędrzejowska, Wodzisław, Żarnowiec. Źródło: http://pl.wikipedia.org Rada Miejska w Sędziszowie powołała 34 jednostki pomocnicze gminy, w tym 31 sołectw (Aleksandrów, Białowieża, Boleścice, Borszowice, Bugaj, Krzelów Czekaj, Czepiec, Gniewięcin, Grązów, Jeżów, Klimontów, Klimontówek, Krzcięcice, Łowinia, Marianów, Mierzyn, Mstyczów, Pawłowice, Piła, Piołunka, Podsadek, Przełaj, Przełaj Czepiecki, Słaboszowice, Sosnowiec, Swaryszów, Szałas, Tarnawa, Wojciechowice, Zagaje, Zielonki) oraz 3 osiedla, na terenie miasta Sędziszów (Osiedle Sady, Osiedle Na Skarpie, Osiedle Rynek ). Gmina ma charakter przemysłowo - rolniczy. Zajmuje powierzchnię 14,571 ha, w tym powierzchnia samego miasta wynosi 797 ha. Funkcję administracyjnego, kulturalnego i gospodarczego centrum gminy pełni miasto Sędziszów, w którym znajduje się przeważająca ilość zakładów produkcyjnych. Miasto położone jest w odległości około 60 km na południowy zachód od Kielc. Z północnego zachodu na południowy wschód biegnie przez gminę najważniejsza linia kolejowa relacji Warszawa Kozłów. Sieć lokalnych dróg pozwala na dobre połączenie poszczególnych wsi gminy z Sędziszowem. Miasto ma dość dobre połączenie drogowe, gmina jest otoczona czterema dużymi aglomeracjami miejskimi jak: Kielce (63 km), Kraków (74 km), Katowice (105 km), Częstochowa (76 km). 7

Na obszarze Miasta i Gminy Sędziszów znajduje się podstrefa Specjalnej Strefy Ekonomicznej Starachowice, obejmująca obszar 17,1 ha, jest zagospodarowana. Istotnym elementem środowiska przyrodniczego gminy są lasy, które należą do grupy lasów gospodarczych, spełniają również funkcję turystyczno - rekreacyjne. Na terenie gminy wyodrębnione są miejsca ochrony najcenniejszych siedlisk oraz gatunków fauny i flory Miechowsko - Działoszycki Obszar Chronionego Krajobrazu - rezerwat leśny. 8

Tabela 3. Wybrane wskaźniki rozwoju Gminy Sędziszów w relacji do Powiatu Jędrzejowskiego w 2013 r. Wyszczególnienie Gmina 2010 Gmina 2012 Gmina 2013 Powiat 2013 Ludność 13008 12932 12906 87987 W tym kobiety 6562 6518 6488 44419 Gęstość zaludnienia X X 89 na 1 km2 70 na 1 km2 Urodzenia żywe 139 128 129 809 Zgony 140 164 137 1000 Przyrost naturalny -1-36 -8-191 Saldo migracji ogółem -75-29 -20-171 Ludność w wieku przedprodukcyjnym 2385 2283 2271 16145 Ludność w wieku produkcyjnym 8428 8332 8214 54634 Ludność w wieku produkcyjnym mobilnym 5017 5064 5066 34111 W wieku produkcyjnym niemobilnym 3411 3268 3148 20523 Ludność w wieku poprodukcyjnym 2195 2317 2421 17208 Ludność na 1 km2 89 89 89 70 Kobiety na 100 mężczyzn 102 102 101 102 Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 54,3 55,2 57,1 61 Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym 92,0 101,5 106,6 106,6 Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 26,0 27,8 29,5 31,5 Dochody ogółem budżetu gminy na 1 mieszkańca w zł. 3083 2663 2661 2933 Wydatki ogółem budżetu gminy na 1 mieszkańca w zł. 3603 2545 2529 2927 Turystyczne obiekty noclegowe - 1 1 6 Porady udzielone w ramach podstawowej opieki zdrowotnej na 1 mieszkańca 5 5 5 4 Lesistość w % 15,7 15,9 16,0 19,2 Mieszkania oddane do użytkowania na 10 tys. ludności 6 15 19 15 Pracujący na 1000 ludności 212 228 205 126 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Ludność - w % ogółu ludności korzystająca z instalacji: wodociągowej kanalizacyjnej gazowej 8,8 8,6 10,3 10 72, 4 33,2 - Podmioty w rejestrze Regon na 10 tys. 967 899 922 1103 ludności w wieku produkcyjnym Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS, dokumenty UG Sędziszów 73,1 34,6-73,4 38,5-67,2 35,1 0,3 9

Tabela 4. Migracje ludności na pobyt stały w Gminie Sędziszów w latach 2010-2013 Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 Zameldowania 111 141 137 162 Saldo migracji ogółem -75-36 -29-20 Saldo migracji na 1000 osób -5,7-2,8-2,2-1,5 Saldo migracji zagranicznych na 1000 osób -0,38 0-0,15 0 Saldo migracji zagranicznych ogółem -5 x -2 x Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS Chociaż ciągle jest większy odpływ ludności z Gminy Sędziszów niż napływ, to w 2013 r. wyraźnie widać tendencję wzrostową napływu ludności do gminy. Tabela 5. Urodzenia i zgony w Gminie Sędziszów w latach 2010-2013 Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 Urodzenia żywe 139 136 128 129 Zgony ogółem 140 143 164 137 Przyrost naturalny -1-7 -36-8 Urodzenia żywe na 1000 ludności 10,6 10,5 9,9 10 Zgony na 1000 ludności 10,72 11,00 12,68 10,59 Przyrost naturalny na 1000 ludności -0,1-0,5-2,8-0,6 Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS Najniższy przyrost naturalny w Gminie Sędziszów odnotowano w 2012 r. W porównaniu do sytuacji w 2010 r. i w 2011 r. obserwowano w tym czasie znaczny wzrost zgonów. Liczba urodzeń od 2 ostatnich lat jest na tym samym poziomie. W 2013 r. przyrost naturalny ludności rośnie w zestawieniu z sytuacją z 2012 r. Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w latach 2010 2013 w relacji do Powiatu Jędrzejowskiego w 2013 r. Wyszczególnienie Gmina 2010 Gmina 2011 Gmina 2012 Gmina 2013 Powiat 2013 Podmioty gospodarki narodowej ogółem 815 755 749 757 6026 w tym w sektorze: rolniczym 24 28 30 32 295 w tym w sektorze przemysłowym i budowlanym 173 162 152 158 1551 Podmioty gospodarki narodowej na 10 tys. ludności 627 582 579 587 685 Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności 48 37 33 46 64 Jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności 57 77 32 33 41 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 1000 ludności Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 osób w wieku produkcyjnym 50 46 45 45 7,7 7,1 6,9 7,1 54 8,7 Podmioty nowo zarejestrowane na 10 tys. ludności w wieku 75 57 52 73 produkcyjnym Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS, dokumenty UG Sędziszów 103 10

W 2013 r. działało w gminie mniej podmiotów gospodarki narodowej niż w 2010 r. o ponad 7%, ale w porównaniu do 2011 r. i 2012 r. notowano nieznaczny wzrost podmiotów gospodarczych. W ostatnich dwóch latach rzadziej wykreślano jednostki z rejestru REGON. Tabela 7. Edukacja w Gminie Sędziszów w latach 2010-2013 Wyszczególnienie 2010/2011 2012/2013 2013/2014 Placówki wychowania przedszkolnego 11 9 9 w tym przedszkola 1 1 2 Miejsca w przedszkolach 145 145 195 Dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego 310 341 389 w tym w przedszkolach 148 146 197 Szkoły podstawowe 7 7 6 Uczniowie szkół podstawowych 747 697 672 Szkoły gimnazjalne 3 3 3 Uczniowie szkół gimnazjalnych 387 379 377 Liczba uczniów przypadających na 1 oddział w szkołach: podstawowych 18 16 16 gimnazjalnych 23 21 22 Część oświatowa subwencji ogólnej w zł. 7545133,00 7817297,00 7723941,00 Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS, dokumenty UG Sędziszów i gminnych instytucji oświatowych W 2013 r. rośnie liczba miejsc w przedszkolach i dzieci uczestniczących w wychowaniu przedszkolnym. Spada liczba uczniów w szkołach podstawowych i automatycznie w szkołach gimnazjalnych, w tych ostatnich oddziały nauczania są bardziej liczne. 11

Tabela 8. Wydatki Gminy Sędziszów w latach 2010 2013 w zł. Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 Wydatki ogółem 47067847,97 37517149,62 32905232,01 32708398,00 Wydatki bieżące ogółem 26835359,66 28921484,55 30645683,93 29583717,89 Wydatki bieżące na wynagrodzenia 11496182,16 12364508,52 12832742,20 12026883,41 Wydatki majątkowe inwestycyjne 20232488,31 8595665,07 2259548,08 3124680,11 % udział wydatków majątkowych inwestycyjnych w wydatkach ogółem budżetu gminy 42,98% 22,91% 6,86% 9,60% Wydatki ogółem na 1 mieszkańca 3603,14 2886,60 2544,87 2529,26 Wydatki na przeciwdziałanie alkoholizmowi 140013,17 157943,07 164393,33 157075,69 Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS Najwyższy udział wydatków majątkowych inwestycyjnych w wydatkach ogółem budżetu gminy odnotowano w 2010 r., w kolejnych latach następuje sukcesywnie duży spadek tego wskaźnika. Obserwuje się również spadek wydatków na 1 mieszkańca w przedziale czterech lat. 12

Tabela 9. Dochody Gminy Sędziszów w latach 2010-2013 w zł. Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 Dochody ogółem 40276130,76 35694993,73 34438508,93 34415285,34 Dochody własne 12663778,30 14634400,41 15595448,17 17607075,96 Dochody na 1 mieszkańca 3083,22 2746,40 2663,46 2661,25 Dochody własne na 1 mieszkańca 969,44 1125,98 1206,14 1361,51 Dochody własne na 1 mieszkańca podatek dochodowy od osób fizycznych Dochody własne na 1 mieszkańca podatek dochodowy od osób prawnych Dochody podatkowe na 1 mieszkańca ustalone i pobierane na podstawie odrębnych ustaw 315,98 380,0 383,69 432,53 6,23 14,49 9,41 9,48 400,88 425,16 466,54 500,66 Udział wpływów z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych w dochodach własnych gminy 32,60% 33,80% 31,8 % 31,8% Dotacje ogółem 16451816,46 10145522,32 7599691,76 5873847,38 Subwencja ogólna 11160536,00 10915071,00 11243369,00 10934362,00 Dochody na finansowanie i współfinansowanie programów i projektów unijnych ogółem 9415674,52 3560603,22 2252002,56 429098,16 Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS W 2013 r. gmina generuje wyższe dochody własne. Udział wpływów z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych w dochodach własnych gminy, w porównaniu do sytuacji w 2010 r. i 2011 r. jest niższy. 13

Tabela 10. Dochody i wydatki budżetu Gminy Sędziszów w latach 2010-2013 według działów w % Wyszczególnienie Dochody Wydatki 2010 2012 2013 2010 2012 2013 Rolnictwo i łowiectwo 1 1,3 1,4 1,3 2,1 2,3 Transport i łączność 8 0,7 1,2 13,8 5,3 6,3 Gospodarka mieszkaniowa 0,5 1,1 1,3 - - 0,3 Administracja publiczna 1,7 0,7 0,5 10,2 12,7 13,3 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa 0,1-0 0,5 0,7 1,4 Różne rozliczenia 30,4 33 32 - - - Oświata i wychowanie 0,9 0,7 1 23,5 34,1 32,5 Pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej 12,3 14,6 13,2 12,6 19,2 18 Edukacyjna opieka wychowawcza 0,5 0,4 0,6 0,6 0,8 0,9 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 12,6 8,4 4,2 23,2 9,1 9,7 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego - 0 0 1,3 2,1 2,2 Kultura fizyczna 7,3 2 1,8 10,8 5,8 5,9 Dochody od osób prawnych i od osób fizycznych 24,6 33,6 39,1 X X X Działalność usługowa X X X 0 0 1 Ochrona zdrowia X X X 1 0,6 0,5 Pozostałe 0,2 3,4 3,8 1,3 7,4 6,5 Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS W wydatkach realizowanych z budżetu gminy dominują potrzeby w dziedzinie oświaty, pomocy społecznej i obsługi administracyjnej. Z analizy dokumentów wewnętrznych gminy wynika, że na oświatę szkolną dokonywane są znaczne nakłady finansowe, ponieważ otrzymywana subwencja oświatowa nie jest wystarczająca, a same obiekty wymagają bieżących remontów związanych z ich użytkowaniem. 14

2. Zasoby społeczności lokalnej Środowisko lokalne poza zbiorowością społeczną zamieszkującą dany obszar terytorialny oznacza cały system instytucji rządowych, samorządowych, pozarządowych, biznesowych, religijnych, działających na rzecz tej zbiorowości, które to dopełniają określone formy komunikacji oraz kształtowania opinii społecznej. Oceniając zasoby lokalne z tej perspektywy, wyodrębniono w raporcie instytucje: prawne i porządkowe, edukacyjne, socjalne, ochrony zdrowia, ekonomiczne, kultury, rekreacji i sportu, parafie oraz organizacje pozarządowe. Instytucje prawne i porządkowe: - Urząd Miasta w Sędziszowie, - Starostwo Powiatowe w Jędrzejowie, - Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Jędrzejowie, - Posterunek Mieszany Służb Ratowniczych w Sędziszowie, Jednostka Ratowniczo Gaśnicza w Jędrzejowie, Oddział w Sędziszowie - Komenda Powiatowa Policji w Jędrzejowie, Instytucje edukacyjne: - Zespół Szkół Ogólnokształcących w Sędziszowie: Liceum Ogólnokształcące, Gimnazjum,Szkoła Podstawowa Nr 1, - Szkoła Podstawowa Nr 2 w Sędziszowie, - Gimnazjum w Boleścicach, - Szkoła Podstawowa w Pawłowicach, - Szkoła Podstawowa w Mstyczowie, prowadzona przez Fundację "Z uśmiechem", - Szkoła Podstawowa w Krzcięcicach, prowadzona przez Fundację "Z uśmiechem", - Szkoła Podstawowa w Tarnawie prowadzona przez Fundację "Z uśmiechem", - Samorządowe Przedszkole w Sędziszowie, - Punkt przedszkolny w Krzcięcicach, - Punkt przedszkolny w Pawłowicach, - Przedszkole w Mstyczowie, - Przedszkole w Tarnawie, Instytucje socjalne - Miejsko - Gminny Ośrodek Pomocy społecznej w Sędziszowie, 15

- Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Sędziszowie, - CARITAS + Środowiskowy Dom Samopomocy, ul. Kwiatowa w Sędziszowie, - Klub Abstynentów PROMYK w Sędziszowie, - Świetlica Socjoterapeutyczna w Sędziszowie - Samorządowe Centrum Kultury, Instytucje kulturalne, rekreacji i sportu: - Samorządowe Centrum Kultury: Dom Kultury, Kino Ballada, Biblioteka Publiczna (z filiami: w Rynku, Krzcięcicach i Tarnawie), Gminne Centrum Informacji, Świetlica wiejska w Mstyczowie, Wolontariat; - Ośrodek Sportu i Rekreacji w Sędziszowie, - Baza Turystyczno - Kulturalno - Rekreacyjna w Sędziszowie, - Kompleks Sportowo- Rehabilitacyjno - Edukacyjny w Sędziszowie: korty tenisowe, boiska wielofunkcyjne, skate park, boiska do piłki plażowej, pola namiotowe, kąpielisko strzeżone dla dzieci i dorosłych, zjeżdżalnia typu rura, ścieżka rowerowa, budynek wraz z zadaszoną sceną, mała gastronomia, basen duży, basen mały, sauna, jacuzzi, hala sportowa, miejsca noclegowe na 33 osoby z pokojami wyposażonymi w RTV i Internet; - Miejski Klub Sportowy UNIA Sędziszów, Kluby uczniowskie, - Stowarzyszenie Nauczycieli Na Rzecz Rozwoju Kultury Fizycznej i Sportu FANACTIV, - Klub KARATE, Instytucje ekonomiczne : - Bank Przemysłowo Handlowy w Sędziszowie, - Bank Spółdzielczy w Sędziszowie, Instytucje religijne: - Parafia pw. św. Piotra i Pawła w Sędziszowie, - Parafia pw. św. Brata Alberta w Sędziszowie, - Parafia pw. św. Prokopa w Krzcięcicach, - Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Mstyczowie, - Parafia pw. św. Marcina w Tarnawie, Instytucje ochrony zdrowia - Miejsko- Gminny Ośrodek Zdrowia w Sędziszowie z Filią w Krzcięcicach, - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, Przychodnia Lekarska "Eskulap" w Sędziszowie, - NZOZ Przychodnia rodzinna ul. Dworcowa w Sędziszowie, - Zakład opiekuńczo- leczniczy; DENTMED w Sędziszowie, - Apteka na Osiedlu Na Skarpie w Sędziszowie; Apteka przy ul. Leśnej w Sędziszowie, 16

W gminie działają Koła Gospodyń Wiejskich: KGW Borszowiece, KGW Czekaj, KGW Gniewięcin, KGW Jeżów, KGW Klimontów - Klimontówek, KGW Marianów, KGW Mstyczów, KGW Pawłowice, KGW Przełaj, KGW Swaryszów, KGW Szałas, KGW Tarnawa, KGW Zielonki. Gmina Sędziszów należy do: Związku EKOLOGIA z siedzibą w Jędrzejowie; Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski z siedzibą w Krakowie; Stowarzyszenia Gmin i Miast Regionu Świętokrzyskiego z siedzibą w Kielcach; Lokalnej Grupy Działania Ziemi Jędrzejowskiej GRYF ; Lokalnej Grupy Działania Jędrzejowska Ryba. Ważniejsze zakłady i instytucje, w których ludność gminy znajduje zatrudnienie to: - Sędziszowska Fabryka Kotłów SEFAKO S.A. - duży zakład produkujący kotły energetyczne (zakład posiada międzynarodowe certyfikaty ISO 9001, - Zakład Remontu Kotłów i Wytwarzania Elementów Kotłowych Kotło- rem, - PALKO Sp. z o.o. w Gniewięcinie prywatny zakład produkujący palety, - Zakład Przemysłu Drzewnego - produkujący tarcicę, - Zakład Usługowo-Produkcyjny Ekran Sp. z o.o., - Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe Kot-Bis, - KABANOS s.c. Zakład Przetwórstwa Mięsnego, - Telekomunikacja Polska S.A. Rejon Telekomunikacji w Jędrzejowie, - Poczta Polska Urząd Pocztowy, - Poczta Polska Agencja Pocztowa, - duży węzeł kolejowy Sędziszów i związana z nim cała infrastruktura obsługi, (lokomotywownia, warsztaty itd.), - Zakład Usług Komunalnych w Sędziszowie (usługi wod-kan oraz komunalne), - Zakład Dystrybucji gazu w Sędziszowie, - Ośrodek Zarybieniowy w Krzelowie (produkcja ryb i narybku), - Szkółka Drzew i Krzewów Owocowych BÓR w Boleścicach, - Zakład Drobiarski w Pawłowicach (produkcja jaj i piskląt), - CPN w Sędziszowie, - Bank Spółdzielczy, - Bank Przemysłowo-Handlowy. 17

Większymi zakładami pracy są, w których zatrudnienie wynosi od 40 do 70 osób są : - Hurtownia Napoi JANTOŃ ; Produkcja Europalet PALKO ; Zakład Przemysłu Drzewnego H. Zawartko; KOTŁOREM ; EKRAN ; Biowęgiel FLUID. Pozostałe zakłady podają ilość miejsc w granicach 5 20 osób. W sektorze handlowym na pierwszym miejscu należy wymienić 3 duże sklepy branży spożywczej: Lewiatan, Biedronka oraz Delikatesy Centrum. Gmina upowszechnia informacje dla przedsiębiorców: jak otworzyć firmę, jak przygotować wniosek on-line; jak rozpocząć biznes, działalność; pomoc, porada;formularze i instrukcja wypełniania wniosków CEIDG -1; jak uzyskać zaświadczenie o wpisie do CEIDG; deklaracje VAT; terminy ZUS/US; wyszukiwanie wpisów CEIDG. W granicach administracyjnych Gminy Sędziszów, PKP zajmuje teren o obszarze liczącym 184,00 ha który jest w ich użytkowaniu wieczystym, w tym tereny około 50 ha w samym Sędziszowie, praktycznie w centrum miasta. Taki stan powoduje, szereg problemów i trudności związanych z rozwojem miasta, spowodowanych przeciągającymi się procedurami uzgodnień planowanych przedsięwzięć w związku z przepisami o terenach zamkniętych. Ponadto procesy restrukturyzacji PKP, według obowiązujących przepisów preferują interesy tej instytucji kosztem finansów samorządu, np. wypłacanie odszkodowań za zajęcie pasów drogowych, zapłaty za infrastrukturę (drogi czy wodociągi) według wysokich stawek. (Strategia Rozwoju Gminy Sędziszów) Problemem są ograniczenia w korzystaniu z usług sieci internetowej. Dostawę usług internetowych świadczą: Telekomunikacja Polska, a także sieć światłowodów kolejowych. Ponadto na terenie gminy funkcjonuje dwóch operatorów bezprzewodowej sieci internetowej, są to: Firma ADE, które posiada 500 klientów; Firma RADAN która posiada 300 klientów. Według ogólnych ocen uznaje się, że z usług Internetu korzystać może na terenie gminy Sędziszów około 9 tys. mieszkańców gminy. O braku zasięgu usług sieci internetowej sygnalizują mieszkańcy wsi: Bugaj, Szałas, Zielonki, Przełaj, Swaryszów, Czekaj, Czepiec, Przełaj Czepiecki. (Strategia Rozwoju Gminy Sędziszów) Pomimo znaczącego wykorzystania środków na odbudowę dróg lokalnych, nadal jest aktualne zapotrzebowanie na odbudowę dróg gminnych i poprawę komunikacji. 18

Szeroka oferta Samorządowego Centrum Kultury w Sędziszowie skierowana jest zarówno do dzieci i młodzieży, jak i osób dorosłych: kółko plastyczne, kółko teatralne, kółko taneczne, kółko szachowe, zespół tańca ludowego, orkiestra dęta, kółko modelarskie, kółko instrumentalne, formacja tańca towarzyskiego dla dzieci i młodzieży, tenis, nauka języków obcych. Samorządowe Centrum Kultury jako obiekt powstały w latach 60 tych, wymaga remontu i dostosowania go do obowiązujących standardów. Mieszkańcy mogą integrować się w ramach lokalnych imprez kulturalnych, rekreacyjnych, patriotycznych i religijnych: Marsz Pamięci - ZSO; Święto Konstytucji 3- Maja; Gminny Dzień Strażaka; Gminny Dzień Dziecka; Dni Sędziszowa; Festiwal Ludowy; Rocznica Pacyfikacji Swaryszowa; Dożynki Gminne; Święto Niepodległości. Na obszarze gminy funkcjonuje 1 gospodarstwo agroturystyczne, które oferuje usługi wypoczynkowo - rekreacyjne. Bazę noclegową dla turystów udostępnia Internat Zespołu Szkół - Centrum Kształcenia Praktycznego w Krzelowie. Usługi gastronomiczne świadczą bary i stołówki na terenie Sędziszowa i Krzelowa. Mieszkańcy i turyści mogą korzystać ze ścieżki rowerowej, która okala naturalny zbiornik wody o powierzchni ok. 2 ha, długość ścieżki rowerowej wynosi 1,2 km. Sale gimnastyczne dla potrzeb uczniów są zlokalizowane na terenie Sędziszowa, przy których też jest umiejscowiona hala sportowa, baseny oraz kompleks boisk sportowych. Nie ma sal gimnastycznych na obszarach wiejskich. Do lekcji wychowania fizycznego wykorzystywane są dostosowane pomieszczenia lub przyszkolne boiska urządzane w sposób naturalny przy szkołach. W aktualnym stanie demografii dzieci i młodzieży szkolnej koszty budowy sal gimnastycznych w ocenie władz samorządowych byłyby niewspółmiernie wysokie. Rozwój mieszkalnictwa na terenie gminy hamuje brak uzbrojonych działek. Potrzebne są inwestycje w dziedzinie infrastruktury, w tym drogi, wodociągi, kanalizacja, dotyczą one przede wszystkim zachodniej części gminy. Wg stanu na koniec 2013 r. w zasobach gminy funkcjonowało 75 mieszkań komunalnych, prognozuje się, że w ciągu 2 najbliższych lat nastąpi wzrost do 92/88 mieszkań. W zasobie lokali socjalnych było 18 mieszkań, w następnych 2 latach prognozuje się wzrost do 24/28. Odnotowano 7 wyroków eksmisyjnych bez wskazania lokalu socjalnego. 19

Tabela 11. Zasoby mieszkaniowe w Gminie Sędziszów w latach 2010-2013 Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 Mieszkania 4758 4768 4779 4794 Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w m2 68,6 68,7 68,9 69,1 Liczba wypłaconych dodatków mieszkaniowych 1084 996 920 1044 Zaległości w opłatach za mieszkanie w zasobach gminnych w tys. zł X 32,2 X 29,8 Liczba lokali socjalnych X 18 18 18 Mieszkania na 1000 mieszkańców 365,8 367,8 369,5 371,5 Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS, dokumenty UG Sędziszów W ewidencji gminnej zarejestrowane są wnioski oczekujących na przydział lokalu mieszkaniowego. Są to rodziny i osoby o niskich dochodach, bądź utrzymujące się z zasiłków pomocy społecznej. Na koniec 2013 r. odnotowano 58 wniosków o przyznanie lokalu komunalnego, w ciągu 2 lat prognozuje się wzrost do 63/60. Liczba oczekujących na mieszkanie socjalne w 2013 r. wynosiła 21 osób. Budowa nowych mieszkań socjalnych i komunalnych jest przedmiotem zainteresowania samorządu gminnego. W ciągu trzech ostatnich lat rośnie liczba wypłaconych dodatków mieszkaniowych. Rejestrowani są dłużnicy w opłatach za mieszkanie w zasobach gminnych, na kwotę 29,8 tys. zł. Na koniec 2013 r. liczba miejsc w przedszkolach (przedszkola wraz z oddziałami przedszkolnymi przy szkołach) wynosiła 345. Wg złożonych wniosków 21 dzieci nie otrzymało miejsca w przedszkolu (więcej niż w 2 poprzednich latach). W gminie działało 9 placówek, klasyfikowanych jako świetlice i kluby dla dzieci i młodzieży, z tego 8 to przyszkolne, 1 środowiskowa. Nie funkcjonują świetlice i kluby dla seniorów. Dostęp do opieki zdrowotnej zapewniają publiczne i niepubliczne zakłady ochrony zdrowia. W Miejsko- Gminnym Ośrodku Zdrowia w Sędziszowie w/g stanu na 31.12.2013 r. funkcjonowała 1 poradnia opieki nad matką i dzieckiem, 1 poradnia ginekologicznopołożnicza, zabiegowa i chirurgii ogólnej. Zatrudniano 6 lekarzy. 20

Tabela 12. Personel medyczny w POZ w Powiecie Jędrzejowskim w latach 2011-2013 Wyszczególnienie Ogółem w tym na umowie cywilnoprawnej 2011 2012 2013 2011 2012 2013 Lekarze razem 65 61 62 33 31 32 w tym lekarze rodzinni 20 19 18 7 9 9 lekarze pediatrzy 11 11 13 6 5 7 lekarze innych specjalności 32 31 31 19 17 16 Pielęgniarki ogółem 92 91 113 3 2 18 Położne 13 7 12 2 0 7 Źródło: sprawozdanie Mz-88 W statystyce kadr medycznych, obsługujących podstawową opiekę zdrowotną na terenie Powiatu Jędrzejowskiego, w tym w Gminie Sędziszów, notuje się mniejszą liczbę lekarzy w 2013 roku, w porównaniu do 2011 roku. Rośnie liczba zatrudnionych pielęgniarek. Tabela 13. Wybrany personel medyczny zatrudniony w Powiecie Jędrzejowskim (w osobach) w latach 2010-2013 Wyszczególnienie Zatrudnienie na 10 tys. ludności w powiecie jędrzejowskim Zatrudnienie na 10 tys. ludności w województwie świętokrzyskim 2010 2011 2012 2013 2013 Lekarze 9,2 10,1 10,3 10 21,7 Lekarze dentyści 2,6 2,6 2,6 2,4 3,5 Farmaceuci 1,1 1,4 1,8 1,6 0,4 Fizjoterapeuci z wyższym wykształceniem X 1,8 1,8 1,8 7,2 Psycholodzy 0 0 0 0,1 0,8 Logopedzi 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 Pielęgniarki 23,9 24,4 26,3 28,6 54,5 w tym mgr pielęgniarstwa 1,4 1,8 2,3 3,5 7,7 Położne 3,5 3,2 3,2 3,1 5,9 w tym mgr położnictwa 0 0 0,2 0,3 1 Technicy dentystyczni 0,1 0,1 0,1 0,3 0,2 Technicy fizjoterapii 0,3 0,3 0,2 0,2 1,4 Technicy masażyści 0,1 0 0,1 0,1 0,6 Ratownicy medyczni 2,7 2,7 3,8 4,2 4 Źródło: sprawozdanie Mz-88 Wskaźnik zatrudnienia personelu medycznego na 10 tys. ludności w Powiecie Jędrzejowskim w relacji do Województwa Świętokrzyskiego, jest zdecydowanie niekorzystny. 21

Mapa 1. Liczba mieszkańców na 1 podmiot ambulatoryjnej opieki zdrowotnej według powiatów Mapa 2. Liczba ludności na aptekę ogólnodostępną/punkt apteczny według powiatów Źródło: Zdrowie i ochrona zdrowia w 2012 r., GUS 22

W ofercie gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych na 2014 r. uwzględniono między innymi: Pomoc dla osób i rodzin z problemem alkoholowym: osłonę socjalną dla rodzin z powodu uzależnienia lub nadużywania alkoholu przez co najmniej jednego z członków rodziny, realizowaną przez ośrodek pomocy społecznej; informację dla społeczności lokalnej o instytucjach świadczących usługi terapeutyczne; pomoc psychologiczną i psychoedukacyjną dla osób pijących i ich rodzin; usługi punktu konsultacyjnego dla osób uzależnionych od alkoholu i ich rodzin; działalność Klubu Abstynentów Promyk ; działalność grupy AA; dożywianie dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych z powodu problemów alkoholowych; działalność interdyscyplinarnego zespołu ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie; Profilaktykę środowiskową: działalność świetlicy środowiskowej dla dzieci; szkolne i poza szkolne programy edukacyjne i profilaktyczne; organizowanie letniego wypoczynku dla dzieci z rodzin z problemem alkoholowym; zajęcia o charakterze kulturalnym, rekreacyjnym i sportowym dla dzieci i młodzieży; Edukację publiczną: udział w ogólnopolskich kampaniach edukacyjnych i własne kampanie nastawione na promowanie zdrowego stylu życia; publikacje w prasie lokalnej oraz zakup materiałów oświatowych dla celów edukacji społecznej; edukację pracowników socjalnych, pedagogów, pracowników ochrony zdrowia, policji i członków GKRPA w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi. W gminnym programie przeciwdziałania narkomanii założono zahamowanie tempa wzrostu rozpowszechniania używania narkotyków. Tymczasem w dokumentach gminy nie odnajduje się diagnozy problemów narkomanii i narkotyków. Zatem nie ma bazy informacji wyjściowych do zaplanowania działań, które miałyby zmienić sytuację, w gruncie rzeczy nie wiadomo jaką i w związku z tym nie wiadomo też, czy aby trafnie zaplanowanych działań. 23

W programie na 2014 rok zakłada się obserwację zachowań młodzieży szkolnej, które mogą być symptomem obecności narkotyków w tym środowisku. Biorąc pod uwagę metody i formy działań profilaktycznych oferowanych w gminnym programie przeciwdziałania narkomanii, można domniemywać, że są one realizowane w sposób zintegrowany z zadaniami podejmowanymi w ramach gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Śladowo nawiązuje się do problemu narkomanii w gminnej strategi rozwiązywania problemów społecznych, wskazując, że problem narkotyków istnieje w szkołach sędziszowskich miejskich, a policji znane są przypadki przywożenia środków narkotyzujących z Krakowa, z Kielc. W gronie podmiotów realizujących programy profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień wymienia się: GKRPA, ośrodek pomocy społecznej, punkt konsultacyjny, gminny zespół interdyscyplinarny, policję, pedagogów i wychowawców szkolnych, świetlicę środowiskową, zakłady ochrony zdrowia, ośrodek sportu i rekreacji, samorządowe centrum kultury, placówki oświatowe, urząd miasta, organizacje pozarządowe. Środki finansowe, przeznaczone na realizację programów profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień pochodzą z opłat uzyskanych przez gminę za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. W uchwalanych przez Radę Gminy programach profilaktyki i rozwiązywania problemów uzależnień brak jest informacji o wynikach konsultacji społecznych zaplanowanych działań i środków. W ramach rocznych programów współpracy gminy z organizacjami pozarządowymi, podejmowana jest współpraca poza finansowa i finansowa. Oferta współpracy poza finansowej przewiduje: publikowanie informacji ważnych dla sektora pozarządowego na stronie internetowej Gminy Sędziszów; przekazywanie przez organizacje pozarządowe informacji o przewidywanych lub realizowanych zadaniach sfery publicznej; informowanie przedstawicieli organizacji o planowanych sesjach Rady Miejskiej oraz jej Komisji, na których dyskutowane będą projekty uchwał odnoszących się do zagadnień związanych z profilem działalności tych organizacji; konsultowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sfery zadań publicznych z Gminną Radą Działalności Pożytku Publicznego, po jej utworzeniu; tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym; oddelegowanie pracowników, użyczenie sprzętu, komputera, telefonu, dostępu do Internetu, bezpłatne udostępnienie sal urzędu itp.; otwarte spotkania przedstawicieli organizacji 24

z przedstawicielami samorządu; wspólne organizowanie konferencji czy współpraca przy świadczeniu konkretnych usług na rzecz społeczności lokalnej; udzielanie pomocy w pozyskiwaniu przez organizacje pozarządowe środków finansowych z innych źródeł niż budżet Gminy; udzielanie pomocy w nawiązywaniu kontaktów z organizacjami społecznymi i instytucjami samorządowymi miast partnerskich; wspólne rozpoznawanie potrzeb społeczności lokalnej i wspólne planowanie działań służących zaspokojeniu tych potrzeb; udzielenie organizacjom pozarządowym pomocy w pozyskaniu lokalu na prowadzenie działalności statutowej; udzielenie pomocy w realizowaniu umów przez organizacje pozarządowe; promowanie przez Gminę Sędziszów działalności organizacji i pomoc w tworzeniu jej dobrego wizerunku; prowadzenie bazy danych o organizacjach pozarządowych; wspieranie akcji promującej przekazywanie 1 % podatku dochodowego od osób fizycznych organizacjom pożytku publicznego; udzielenie rekomendacji organizacjom współpracującym z Gminą, które ubiegają się o środki finansowe z innych źródeł; objęcie patronatem Burmistrza Sędziszowa imprez i przedsięwzięć realizowanych przez organizacje. Odpowiednio do w/w zapisów nie odnaleziono na stronie www gminy bazy danych o organizacjach pozarządowych, działających na terenie gminy poza spisem KGW. Nie funkcjonuje też Gminna Rada Działalności Pożytku Publicznego. W ramach współpracy finansowej realizowane są najczęściej zadania z dziedziny: kultury fizycznej i sportu; ochrony zdrowia i pomocy społecznej; ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego; promocji i organizacji wolontariatu. Wskaźniki stosowane do oceny realizacji programu: liczba otwartych konkursów ofert; liczba ofert złożonych w otwartych konkursach ofert; liczba umów zawartych na realizację zadania publicznego; liczba umów zerwanych lub unieważnionych; liczba umów zawartych w formie wsparcia i w formie powierzenia; liczba zadań, których realizację zlecono organizacjom pozarządowym; wysokość kwot udzielonych dotacji w poszczególnych obszarach zadaniowych; liczba organizacji pozarządowych realizujących zadania publiczne w oparciu o dotacje. W programie jest informacja o tym, że program był konsultowany z organizacjami pozarządowymi, jednak bez raportu o ich efektywności. Informacja o konsultacjach społecznych udostępniona była wraz z projektem programu i ankietą w przedmiocie sprawy na stronie www gminy, w BIP oraz na tablicy ogłoszeń w Urzędzie Miejskim w Sędziszowie. Z przeglądu protokołu, dotyczącego konsultacji rocznego programu współpracy Gminy Sędziszów z organizacjami pozarządowymi na 2013 r., wynika, że nie zgłoszono 25

żadnych uwag, opinii i wniosków do przedstawionego do konsultacji projektu programu. W komisjach konkursowych, powoływanych do opiniowania ofert współpracy, przedkładanych przez organizacje pozarządowe w ramach ogłaszanych konkursów ofert, uczestniczą przedstawiciele organizacji pozarządowych. Zadania pomocy społecznej realizuje Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Dostępne instrumenty pomocy społecznej: świadczenia pieniężne, praca socjalna, kontrakty socjalne, poradnictwo specjalistyczne, wsparcie edukacyjne w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, usługi opiekuńcze, specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznym. W infrastrukturze pomocy społecznej działa 1 ośrodek wsparcia tj. środowiskowy dom samopomocy o zasięgu gminnym na 22 miejsca; 1 rodzinny dom pomocy społecznej na 5 miejsc; 1placówka specjalistycznego poradnictwa, prowadzona przez jst; 1 klub integracji społecznej dla 75 uczestników prowadzony przez NGOS; 1 placówka wsparcia dziennego na 50 miejsc. W imieniu gminy, Fundacja Kościelna Caritas prowadzi: Środowiskowy Dom Samopomocy dla osób ze schorzeniami psychicznymi oraz dla osób upośledzonych umysłowo (w ofercie pomocy terapia zajęciowa, wsparcie psychologiczne, porady lekarskie lekarza psychiatry); zakład opiekuńczo- leczniczy; stołówkę charytatywną (która obsługuje użytkowników ŚDS, osoby dochodzące na posiłki do stołówki, osoby bezdomne, osoby starsze i niepełnosprawne, realizuje usługi dowozu posiłków do miejsca zamieszkania); realizuje pielęgniarską opiekę środowiskową i usługi rehabilitacji ruchowej; wypożycza sprzęt ortopedyczny (typu balkoniki, kule, wózki inwalidzkie, rowery ortopedyczne). W Ośrodku Pomocy Społecznej w Sędziszowie wg stanu na koniec 2013 r. zatrudnionych było 7 pracowników socjalnych, w tym 6 pracowało w rejonach opiekuńczych; 6 pracowników socjalnych posiadało wykształcenie wyższe; 3 pracowników posiadało specjalizację I stopnia w zawodzie pracownika socjalnego; nie było pracowników z II stopniem specjalizacji. Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej liczba zatrudnionych pracowników socjalnych powinna być proporcjonalna do liczby mieszkańców w gminie, w stosunku:1 pracownik socjalny na 2 tys. mieszkańców (art.61 pkt. 11). W gminie Sędziszów 1 pracownik socjalny obsługiwał rejon opiekuńczy 2151 mieszkańców. W latach 2011-2013 MGOPS w Sędziszowie nie brał udziału w konkursach ogłaszanych przez MPiPS w ramach rządowych programów pomocy społecznej. W gminnych jednostkach pomocy społecznej nie zatrudnia się wolontariuszy. 26

Tabela 14. Pomoc i wsparcie dla osób i rodzin zamieszkałych w Gminie Sędziszów Wyszczególnienie 2011 2012 2013 Prognoza na 2014 Osoby i rodziny, którym udzielono pomocy i wsparcia Liczba osób 654 630 657 677 W tym osoby długotrwale korzystające 201 195 230 237 Liczba rodzin* 408 437 448 462 Liczba osób w rodzinach 1338 1337 1295 1334 Osoby i rodziny, którym przyznano świadczenie Liczba osób 654 630 657 677 W tym osoby długotrwale korzystające 201 195 230 237 Liczba rodzin 408 437 448 462 Liczba osób w rodzinach 1338 1337 1295 1334 Osoby i rodziny, którym przyznano świadczenie pieniężne Liczba osób ogółem 367 410 423 436 Liczba rodzin 330 383 387 399 Liczba osób w rodzinach 1056 1180 1127 1161 Osoby i rodziny, którym przyznano świadczenie nie pieniężne Liczba osób ogółem 299 225 244 252 Liczba rodzin 180 144 167 172 Liczba osób w rodzinach 741 562 617 636 Osoby i rodziny, w których przeprowadzono wywiad środowiskowy Liczba osób ogółem X X X X Liczba rodzin 411 426 478 492 Liczba osób w rodzinach 1321 1389 1387 1429 Usługi opiekuńcze ogółem Liczba osób 25 23 20 22 Liczba świadczeń 7391 8620 8152 8523 Specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi Liczba osób 7 8 7 7 Liczba świadczeń 204 212 2464 2464 Poradnictwo specjalistyczne Liczba rodzin 15 20 702 723 Liczba osób w rodzinach 53 65 2457 2531 Praca socjalna Liczba rodzin 18 167 307 316 Liczba osób w rodzinach 59 752 1380 1421 Interwencja kryzysowa Liczba rodzin 0 0 0 0 Liczba osób w rodzinach 0 0 0 0 Kontrakt socjalny Liczba zawartych kontraktów socjalnych 18 10 23 23 Liczba osób objętych kontraktem 20 24 23 23 W tym liczba osób, objętych kontraktem w klubie integracji społecznej 0 0 0 0 Źródło poznania: Ośrodek Pomocy Społecznej w Sędziszowie *(Różne wartości liczbowe w Tabelach: 14, 36, 37, dotyczące liczby rodzin, którym udzielono pomocy i wsparcia w poszczególnych latach, wynikają z materiałów źródłowych MGOPS) 27

Przyglądając się ofercie pomocy i wsparcia na rzecz osób potrzebujących, zwraca uwagę zestawienie danych o świadczeniach pieniężnych i niepieniężnych oraz specyfikacja aktywnych form pomocy, w których wymaga się współpracy od samego beneficjenta pomocy, takich jak: poradnictwo specjalistyczne, praca socjalna, interwencja kryzysowa, kontrakt socjalny. Wśród beneficjentów pomocy zdecydowaną przewagę stanowią osoby pobierające świadczenia pieniężne. W 2013 r. była to grupa ponad 64% świadczeniobiorców, z tendencjami wzrostowymi, podczas gdy osoby korzystające spoza finansowych form pomocy i wsparcia stanowiły 37,2%. W kolejnych latach rośnie liczba beneficjentów, z którymi realizuje się pracę socjalną. W 2013 r. objęto nią 64,2% rodzin, w których przeprowadzono wywiad środowiskowy. W formie kontraktu socjalnego prowadzono pracę z 4,7% rodzin, w których przeprowadzono wywiad środowiskowy i objęto nim 1,6% osób z rodzin, w których przeprowadzono wywiad środowiskowy. Jakkolwiek kontraktem socjalnym obejmuje się wąską grupę beneficjentów pomocy społecznej, to nieznacznie rosną wskaźniki, dotyczące tej metody współpracy w drodze do usamodzielnienie klienta. Jednak patrząc na liczbę osób długotrwale korzystających z pomocy i wsparcia, która od kilku lat utrzymuje się na tym samym poziomie, można zastanawiać się nad skutecznością stosowanych form i metod pracy wobec tej grupy osób szczególnie w 2013 r. jej liczebność stanowiła 35 % otrzymujących pomoc i wsparcie. 28

Tabela 15. Efektywność wykorzystania środków finansowych przez ośrodek pomocy społecznej, otrzymanych na cele przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w latach 2007 2014 Wyszczególnienie Kwota przyznanych środków finansowych z Europejskiego Realizacja POKL 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Razem 2007-2014 Funduszu Społecznego na działania integracji społecznej, oferowane dla klientów pomocy społecznej. 0 76701,26 148172,62 226693,65 242949,54 208474,14 219275 204821,64 1327087,85 Kwota wykorzystanych środków z Europejskiego Funduszu Społecznego na działania integracji społecznej, oferowane dla klientów pomocy społecznej. Liczba osób, które zakończyły udział w projekcie 0 72876,96 143029,69 217013,32 230638,35 180598,32 206303,95 164178,44 1214639,03 0 10 14 18 18 16 19 16 111 w tym kobiet 0 10 12 15 10 12 14 13 86 mężczyzn 0 0 2 3 8 4 5 3 25 Liczba osób, które zakończyły udział w projekcie i zostały skreślone z ewidencji klientów pomocy społecznej 0 3 1 8 3 4 2 0 21 Liczba osób, które zakończyły udział w projekcie i podjęły zatrudnienie 0 2 1 8 5 4 0 0 20 w tym kobiet 0 2 0 6 3 2 0 0 13 mężczyzn 0 0 1 2 2 2 0 0 7 Rodzaj wsparcia oferowanego w ramach projektu systemowego POKL w latach 2007 2014 Źródło poznania: Ośrodek Pomocy Społecznej w Sędziszowie Szkolenie, praca socjalna, kontrakty socjalne, poradnictwo, doradztwo 29

W latach 2007-2014 miejsko - gminy ośrodek pomocy społecznej wykorzystał kwotę 1 214 639,03 zł. na aktywizację 111 klientów pomocy społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Z tego po zakończeniu udziału w programie, w wyniku zaaplikowanego wsparcia 21 osób (18,9%) zostało skreślonych z ewidencji klientów pomocy społecznej, a 20 (18 %) osób podjęło zatrudnienie. Mieszkańcy gminy obsługiwani są również przez powiatowe jednostki pomocy społecznej tj. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie. Powiat prowadzi 1 dom pomocy społecznej, w którym ma do dyspozycji 124 miejsca, w 2013 r. z dps korzystało 128 osób, nikt nie oczekiwał na umieszczenie w dps. W infrastrukturze pomocy społecznej na szczeblu powiatowym jest 1 mieszkanie chronione, ośrodek interwencji kryzysowej - prowadzone przez jst; 2 jednostki specjalistycznego poradnictwa, w tym 1 prowadzona przez NGO; 1 placówka wsparcia dziennego prowadzona przez NGO - na 75 miejsc korzystają z niej 152 osoby; 3 placówki opiekuńczo-wychowawcze (w tym 2 placówki typu rodzinnego) prowadzone przez jst, 54 osoby korzystające/ 62 miejsca. Funkcjonuje 1 Centrum Integracji Społecznej prowadzone przez NGO, w 2013 r. z usług CIS skorzystało 57 osób. Osoby niepełnosprawne mogą korzystać z 2 warsztatów terapii zajęciowej, prowadzonych przez jst, w których w 2013 r. było 92 uczestników. Z ilustracji wskaźników profesjonalizacji kadr pomocy społecznej na szczeblu powiatowym, wynika, że w zasobach kadrowych powiatu nie ma pracowników socjalnych z II stopniem specjalizacji. Analiza zasobów pomocy społecznej szczebla powiatowego wykazuje aktywność projektowo-konkursową jednostki powiatowej na poziomie 0 - zarówno w ramach programów EFS, MPiPS jak i innych. Źródła finansowania rozwoju gminy stanowią: publiczne środki wspólnotowe; publiczne środki krajowe: środki budżetu państwa oraz państwowych funduszy celowych; środki własne gminy; środki prywatne oraz środki organizacji społecznych, które podejmują lokalne inicjatywy. Główne formy komunikacji i przepływu informacji pomiędzy ośrodkami władzy i przywództwa, a mieszkańcami gminy to lokalna prasa Nasza Gazetka Sędziszowska, strona www urzędu gminy w tym BIP, mechanizm konsultacji społecznych usankcjonowany prawem lokalnym ( Uchwała Nr III/11/2010 Rady Miejskiej w Sędziszowie z dnia 30 grudnia 2010 roku) oraz interpelacje i zapytania radnych, przysługujące na mocy statutu gminy.

Również wdrażane przez gminę programy współpracy z organizacjami pozarządowymi można uznać jako praktyczne formy łączności z mieszkańcami, w rozwiązywaniu ich problemów. 31

3. Charakterystyka mieszkańców oraz ich potrzeb i problemów Według stanu na koniec 2013 r. Gminę Sędziszów zamieszkiwało 12906 ludności; w tym 6418 mężczyzn i 6488 kobiet; w tym 6707 w mieście i 6199 na wsi. Wykres 1. Struktura ludności w Gminie Sędziszów w 2013 r. według grup wieku 85 i w ięcej 80-84 255 295 75-79 70-74 370 390 70 i w ięcej 1310 65-69 604 60-64 1002 55-59 1117 50-54 45-49 642 894 Liczba ludności 40-44 740 35-39 975 30-34 25-29 1038 1080 20-24 925 15-19 682 10-14 5-9 0-4 629 632 636 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS 32

Tabela 16. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem w Gminie Sędziszów w latach 2010 2013 Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 W wieku przedprodukcyjnym 18,3 18,1 17,7 17,6 W wieku produkcyjnym 64,8 64,5 64,4 63,6 W wieku poprodukcyjnym 16,9 17,4 17,9 18,8 Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS Z analizy struktury wieku ludności Gminy Sędziszów, wyłania się znaczna grupa osób po 70 roku życia. Taki obraz sytuacji jest kompatybilny do trendów procesów demograficznych w wymiarze ponadlokalnym tj. narastającego od wielu lat problemu starzenia się społeczeństwa. Na przestrzeni czterech ostatnich lat rośnie odsetek mieszkańców gminy w wieku poprodukcyjnym i adekwatnie spada odsetek ludności w dwóch pozostałych grupach. W katalogu działań na rzecz osób starszych zaplanowanych w gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych uwzględniono również wolontariat; przeciwdziałanie izolacji; wsparcie w prowadzeniu gospodarstwa domowego; monitorowanie problemów i potrzeb tej grupy osób; szkolenie pracowników socjalnych w kwestii starzenia się społeczeństwa i w związku z tym postulowanych metod obsługi populacji osób starszych. Tabela 17. Ludność w wieku 13 lat i więcej w Powiecie Jędrzejowskim według poziomu wykształcenia Wyszczególnienie Liczba ludności % Ogółem 77156 100 Wyższe 10366 13,4 Średnie i policealne ogółem 22100 28,6 Średnie i policealne - średnie zawodowe 13176 17,1 Średnie i policealne - średnie ogólnokształcące 7050 9,1 Zasadnicze zawodowe 17438 22,6 Gimnazjalne 4221 5,5 Podstawowe ukończone 19981 25,9 Podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego 906 1,2 Źródło poznania: GUS, NSP 2011 W 2011 r. w populacji ludności w wieku 13 lat i więcej na terenie Powiatu Jędrzejowskiego, zamieszkiwało najwięcej ludności z wykształceniem średnim i policealnym; 33

podstawowym i zasadniczym zawodowym. Wykształceniem wyższym dysponowało 13,4% ludności. Tabela 18. Ludność wg głównego źródła utrzymania w Powiecie Jędrzejowskim w 2011 r. Wyszczególnienie Liczba osób % osób Ogółem 88751 100 Praca najemna poza rolnictwem 22271 25,1 Praca na rachunek własny poza rolnictwem lub dochody z wynajmu 2307 26 Praca w rolnictwie 7352 8,3 Niezarobkowe źródło, emerytura 17957 20,2 Niezarobkowe źródło, renta 4677 5,3 Pozostałe źródła 2955 3,3 Utrzymywani 29087 32,8 Nieustalone 2144 2,4 Źródło poznania: GUS, NSP 2011 Ze względu na główne źródło utrzymania najwyższą wartość wskaźnika notuje się dla grupy osób utrzymywanych tj. 32,8%. Na dalszej pozycji lokują się osoby pracujące na rachunek własny 26% i pracujące poza rolnictwem 25,1%. Duży udział w analizowanych źródłach dochodów mają emerytury i renty - 25,5%. Tabela 19. Gospodarstwa domowe w Powiecie Jędrzejowskim według liczby osób w 2011 r. Wyszczególnienie Liczba gospodarstw % Osoby w gospodarstwach domowych 28030 100 Osoby w gospodarstwie domowym - 1 5776 20,6 Osoby w gospodarstwie domowym - 2 6128 21,9 Osoby w gospodarstwie domowym - 3 5382 19,2 Osoby w gospodarstwie domowym - 4 4745 16,9 Osoby w gospodarstwie domowym - 5 i więcej 6000 21,4 Źródło poznania: Źródło poznania: GUS, NSP 2011 W strukturze gospodarstw domowych z terenu Powiatu Jędrzejowskiego dominują gospodarstwa 2 osobowe 21,9% i 5 osobowe 21.4%. Wysoki wskaźnik dotyczy gospodarstw 1 osobowych 20,6%. 34

Tabela 20. Gospodarstwa domowe w Powiecie Jędrzejowskim według składu rodzinnego w 2011 r. Wyszczególnienie Liczba gospodarstw % Gospodarstwa domowe ogółem 28030 100 Gospodarstwa jednorodzinne 18460 65,9 Gospodarstwa dwurodzinne 2990 10,7 Gospodarstwa trzy i więcej rodzinne 234 0,8 Gospodarstwa nierodzinne ogółem 6347 22,6 Gospodarstwa nierodzinne wieloosobowe 571 2 Źródło poznania: Źródło poznania: GUS, NSP 2011 Według składu rodzinnego około 66% stanowią gospodarstwa jednorodzinne. Funkcjonuje stosunkowo dużo gospodarstw nierodzinnych 22,6%. Tabela 21. Rodziny wg typów w Powiecie Jędrzejowskim w 2011 r. Wyszczególnienie Liczba rodzin % Ogółem 25175 100 Małżeństwa razem 20168 80,1 Małżeństwa bez dzieci 6310 25,1 Małżeństwa z dziećmi 13858 55 Partnerzy razem 196 0,7 Partnerzy bez dzieci 82 0,3 Partnerzy z dziećmi 114 0,5 Matki z dziećmi 4284 17 Ojcowie z dziećmi 527 2,1 Źródło poznania: Źródło poznania: GUS, NSP 2011 Przyglądając się typom rodzin na czoło zdecydowanie wysuwają się rodziny formalne 80%, w tym małżeństwa z dziećmi 55%. Ponad 19 % to rodziny, w których dziecko wychowuje samotna matka lub ojciec. 35

Tabela 22. Rodziny z dziećmi do lat 24 pozostających na utrzymaniu w Powiecie Jędrzejowskim 2011 r. Wyszczególnienie Liczba rodzin/dzieci % Ogółem 18782 100 Rodziny bez dzieci do lat 24 na utrzymaniu 6111 32,5 Rodziny z dziećmi do lat 24 pozostającymi na utrzymaniu razem 12671 67,5 Rodziny z 1 dzieckiem do lat 24 pozostającym na utrzymaniu 612 3,3 Rodziny z 2 dzieci do lat 24 pozostającymi na utrzymaniu 4677 24,9 Rodziny z 3 dzieci do lat 24 pozostającymi na utrzymaniu 1367 7,28 Rodziny z 4 i więcej dzieci do lat 24 pozostającymi na utrzymaniu 500 2,7 Dzieci do lat 24 pozostający na utrzymaniu 21833 67,3 Dzieci w rodzinie ogółem 32418 100 Przeciętna liczba dzieci do lat 24 na utrzymaniu 1,72 X Źródło poznania: Źródło poznania: GUS, NSP 2011 Większość rodzin zamieszkałych na terenie Powiatu Jędrzejowskiego posiada dzieci w wieku do 24 lat pozostające na utrzymaniu - 67,5% rodzin. Najwięcej jest rodzin z dwojgiem dzieci. Utrzymywane dzieci stanowią 67,3% ogółu dzieci w rodzinach. Tabela 23. Osoby niepełnosprawne w Powiecie Jędrzejowskim w 2011 r. Wyszczególnienie Liczba osób % Razem 10028 100 osoby niepełnosprawne prawnie razem 6273 62,6 osoby niepełnosprawne prawnie o stopniu niepełnosprawności znacznym osoby niepełnosprawne prawnie o stopniu niepełnosprawności umiarkowanym 2225 22,2 2111 21,1 osoby niepełnosprawne prawnie o stopniu niepełnosprawności lekkim 1331 13,3 w tym osoby niepełnosprawne prawnie o stopniu niepełnosprawności nieustalonym osoby niepełnosprawne prawnie w wieku 0-15 lat z orzeczeniem o niepełnosprawności 340 3,4 265 2,6 osoby niepełnosprawne tylko biologicznie razem 3755 37,4 w tym osoby niepełnosprawne tylko biologicznie odczuwające ograniczenie sprawności całkowite osoby niepełnosprawne tylko biologicznie odczuwające ograniczenie sprawności poważne osoby niepełnosprawne tylko biologicznie odczuwające ograniczenie sprawności umiarkowane Źródło poznania: Źródło poznania: GUS, NSP 2011 192 1,9 917 9,1 2646 26,4 36

W populacji osób niepełnosprawnych najczęściej identyfikuje się osoby z prawnym orzeczeniem o niepełnosprawności 62,6%, w tym 2,6% to osoby w wieku 0-15 lat. Większość stanowią osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Biologicznie odczuwa niepełnosprawność 37,4% osób z tej grupy społecznej. Tabela 24. Osoby niepełnosprawne w Powiecie Jędrzejowskim w 2011 r. Wyszczególnienie Liczba osób % Razem 10028 11,3 Razem w wieku przedprodukcyjnym 440 4,4 Razem w wieku produkcyjnym 4830 48,2 Razem w wieku produkcyjnym mobilnym 1278 12,7 Razem w wieku produkcyjnym niemobilnym 3552 35,4 Razem w wieku poprodukcyjnym 4758 47,4 Razem mężczyźni 4756 47,4 Razem kobiety 5272 52,6 ` Źródło poznania: Źródło poznania: GUS, NSP 2011 Na terenie Powiatu Jędrzejowskiego w 2011r. zamieszkiwało 10028 osób niepełnosprawnych, co stanowiło 11,3 % populacji zamieszkałej ludności. Z rozkładu wg wieku wynika, że orzeczenie o niepełnosprawności posiada najwięcej osób w wieku produkcyjnym 48,2%. Równie liczną grupą są osoby w wieku poprodukcyjnym 47,4%, pod względem płci niepełnosprawność częściej dotyczy kobiet 52,6%. Obsługa osób niepełnosprawnych w zakresie wsparcia, orzecznictwa, rehabilitacji i zatrudnienia ustawowo zorganizowana jest na poziomie powiatu. Kompetencyjnie prowadzą ją powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności oraz powiatowe centra pomocy rodzinie. 37

Tabela 25. Liczba orzeczeń o niepełnosprawności wydanych przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Jędrzejowie w latach 2010 2014, dla osób powyżej 16 roku życia zamieszkałych w gminach Powiatu Jędrzejowskiego Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Według wieku 16-25 lat 220 148 164 155 151 26-40 lat 132 125 144 173 166 41-60 lat 600 540 575 608 569 60 lat i więcej 611 711 904 767 786 Ogółem według stopnia niepełnosprawności znaczny 590 598 700 584 570 umiarkowany 618 570 699 641 656 lekki 355 356 388 478 446 Razem 1563 1524 1787 1703 1672 Zatrudnienie tak 70 45 6 26 166 nie 1493 1479 1781 1677 1506 Pierwszorazowe według stopnia niepełnosprawności znaczny 420 455 529 365 306 umiarkowany 334 348 374 269 278 lekki 210 207 206 249 205 Razem 964 1010 1109 883 789 Źródło poznania: Sprawozdania - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie Liczba osób niepełnosprawnych wzrasta wraz z wiekiem. W związku z tym rysują się dwie grupy docelowe pomocy. Jedna w związku ze stwarzaniem korzystnych warunków środowiskowych do aktywności zawodowej i druga w związku z zabezpieczeniem usług wspierających pomocy społecznej i ochrony zdrowia w tym rehabilitacji. Biorąc pod uwagę sumę wskaźników orzeczeń z umiarkowanym i lekkim stopniem niepełnosprawności można wnioskować, że duża liczba osób niepełnosprawnych może stanowić zasoby pracy. Jednak gdy sięgnie się do danych w kategorii zatrudnienia, widać, że w zdecydowanej większości nie są one aktywne zawodowo. Od 2012 r. obserwuje się wyraźnie mniejszą dynamikę orzekania znacznego stopnia niepełnosprawności. 38

Tabela 26. Liczba wydanych orzeczeń o niepełnosprawności dla mieszkańców gmin Powiatu Jędrzejowskiego powyżej 16 roku życia w/g wykształcenia w latach 2010 2014 Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Mniej niż podstawowe 31 43 70 25 64 Podstawowe 650 666 782 597 546 Zasadnicze 376 418 456 503 495 Średnie 402 315 383 444 422 Wyższe 104 82 96 134 145 Źródło poznania: Sprawozdania - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie Orzecznictwo o niepełnosprawności najczęściej dotyczy osób z niższym poziomem wykształcenia, co niewątpliwie koreluje ze strukturą wykształcenia mieszkańców powiatu. Jednak taka sytuacja sugeruje konieczność wyrównywania szans edukacyjnych osób niepełnosprawnych. Taki stan rzeczy może dowodzić również, że osoby z wykształceniem wyższym lepiej radzą sobie z problemami zdrowotnymi. Tabela 27. Liczba mieszkańców gmin Powiatu Jędrzejowskiego powyżej 16 roku życia, które otrzymały orzeczenie o niepełnosprawności dla określonych celów Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Odpowiednie zatrudnienie 225 225 254 302 252 Szkolenie 2 2 4 5 3 Warsztaty terapii zajęciowej 8 0 10 15 17 Zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne 279 249 201 206 196 Środowiskowe wsparcie i usługi socjalne (opiekuńcze, terapeutyczne,rehabilitacyjne) 182 226 170 120 104 Zasiłek stały 0 0 0 0 0 Zasiłek pielęgnacyjny 830 865 1031 1015 922 Korzystanie z karty parkingowej 25 30 53 61 115 Inne ulgi i uprawnienia* 44 84 193 150 98 Liczba orzeczeń wydanych razem* 1595 1681 1916 1874 1707 * Liczba orzeczeń wydanych ogółem nie koniecznie sumuje się z poszczególnych kategorii, ponieważ jedno orzeczenie może zawierać kilka w/w elementów Źródło poznania: Sprawozdania - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie Analiza celów wnioskowania o orzeczenie o niepełnosprawności wykazuje, że beneficjenci pomocy najczęściej zainteresowani są wsparciem finansowym. 39

Na dalszej pozycji są wskaźniki dotyczące możliwości uzyskania zatrudnienia, zaopatrzenia w sprzęt ortopedyczny, wsparcia i usług socjalnych oraz otrzymania specjalnej karty parkingowej. Tabela 28. Liczba orzeczeń o niepełnosprawności wydanych przez Powiatowy Zespół Ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Jędrzejowie dla mieszkańców gmin Powiatu Jędrzejowskiego w latach 2010 2014 powyżej 16 roku życia według przyczyn niepełnosprawności Lp. Kody Rok 2010 2011 2012 2013 2014 1. U /upośledzenie umysłowe/ 31 25 29 21 35 2. P /choroby psychiczne/ 127 116 122 142 121 3. L /zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu/ 78 63 53 75 105 4. O /choroby narządu wzroku/ 50 66 69 55 51 5. R /upośledzenie narządu ruchu/ 387 369 434 477 482 6. E /epilepsja/ 36 23 23 21 25 7. S /choroby układu oddechowego i krążenia/ 436 499 631 470 406 8. T /choroby układu pokarmowego/ 44 44 55 74 61 9. M /choroby układu moczowo - płciowego/ 41 42 63 81 97 10. N /choroby neurologiczne/ 146 154 153 156 164 11. I /inne w tym schorzenia endokrynologiczne metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego/ 187 123 153 131 122 12. C/całościowe zaburzenia rozwojowe 0 0 2 0 3 12. Razem 1563 1524 1787 1703 1672 Źródło poznania: Sprawozdania - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie Wiodącą przyczyną niepełnosprawności wśród osób dorosłych są choroby narządu ruchu oraz układu oddechowego i krążenia. W środowiskowym systemie wsparcia należy zwrócić uwagę na mniejszą grupę osób tj. z chorobami psychicznymi, ale specyficzną pod kątem deficytów utrudniających funkcjonowanie społeczne i zawodowe. 40

Tabela 29. Liczba orzeczeń o niepełnosprawności wydanych przez Powiatowy Zespół Ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Jędrzejowie w latach 2010 2014 dla mieszkańców gmin Powiatu Jędrzejowskiego przed 16 rokiem życia Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Razem 318 393 397 407 391 Według wieku 0-3 lata 67 79 64 59 58 4-7 lat 91 109 110 108 109 8-16 lat 160 205 223 240 224 Źródło poznania: Sprawozdania - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie Najwięcej orzeczeń przed 16 rokiem życia wydaje się dla osób w przedziale 8-16 lat, co niewątpliwie ma związek z obowiązkiem szkolnym i osłoną w ramach edukacji. Jest to też przesłanie do przeglądu lokalnych zasobów oświatowych, pod kątem dostępności kształcenia osób niepełnosprawnych i możliwości wspierania ich w tym zakresie. Tabela 30. Liczba mieszkańców gmin Powiatu Jędrzejowskiego w wieku przed 16 rokiem życia, które otrzymały orzeczenie o niepełnosprawności dla określonych celów Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Zasiłek pielęgnacyjny 412 423 419 465 398 Zasiłek stały 13 4 16 8 16 Inne ulgi i uprawnienia* 2 0 1 3 2 Liczba orzeczeń wydanych razem* 427 427 436 476 416 Źródło poznania: Sprawozdania - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie Z powyższej tabeli, wyłaniają się również problemy finansowe rodziców dzieci niepełnosprawnych. 41

Tabela 31. Liczba orzeczeń o niepełnosprawności wydanych przez Powiatowy Zespół Ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Jędrzejowie w latach 2010 2014 dla mieszkańców gmin Powiatu Jędrzejowskiego przed 16 rokiem życia, według przyczyn niepełnosprawności Lp. Kody Razem 2010 2011 2012 2013 2014 1. U /upośledzenie umysłowe/ 15 14 24 12 14 2. P /choroby psychiczne/ 6 13 10 14 5 3. L /zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu/ 9 15 10 18 15 4. O /choroby narządu wzroku/ 20 28 46 41 40 5. R /upośledzenie narządu ruchu/ 31 52 29 33 35 6. E /epilepsja/ 27 32 29 26 30 7. S /choroby układu oddechowego i krążenia/ 133 160 155 173 143 8. T /choroby układu pokarmowego/ 5 4 5 1 7 9. M /choroby układu moczowo - płciowego/ 12 12 12 13 10 10. N /choroby neurologiczne/ 29 25 25 31 23 11. I /inne w tym schorzenia endokrynologiczne metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego/ 29 36 37 37 44 12. C/całościowe zaburzenia rozwojowe 2 2 15 8 25 12. Razem 318 393 397 407 391 Źródło poznania: Sprawozdania - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie W orzecznictwie osób przed 16 rokiem życia dominują choroby układu oddechowego i krążenia, choroby narządu wzroku, choroby narządu ruchu oraz inne. Zawiązuje się tu grupa dzieci i młodzieży specjalnej troski w wychowaniu i edukacji. W latach 2010-2014 Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Jędrzejowie wydała: 26 orzeczeń dla uczniów niesłyszących i słabo słyszących; 34 orzeczenia dla uczniów niewidomych i słabo widzących; 11 orzeczeń dla uczniów z niepełnosprawnością ruchową; 208 orzeczeń dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim; 121 orzeczeń dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym; 22 orzeczenia dla uczniów z autyzmem; 70 orzeczeń dla uczniów z więcej niż jedną 42

niepełnosprawnością; 34 orzeczenia dla uczniów niedostosowanych społecznie; 33 orzeczenia na potrzebę zajęć rewalidacyjno-wychowawczych; 313 orzeczeń o potrzebie ind. nauczania. Tabela 32. Pomoc i wsparcie dla rodzin i osób z problemem niepełnosprawności i długotrwałej choroby udzielona przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie w latach 2011-2013 Niepełnosprawność Długotrwała lub ciężka choroba Rok Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach 2011 2062 4432 2062 4432 2012 2052 5837 2052 5837 2013 2125 6121 2125 6121 Prognoza na 2014 r. 2300 6311 2300 6311 Źródło poznania: Ocena zasobów pomocy społecznej/pcpr w Jędrzejowie W latach 2011 2013 obserwuje się wzrost liczby osób, korzystających z wsparcia powiatowego centrum pomocy rodzinie z powodu niepełnosprawności i długotrwałej choroby, prognozuje się dalszy wzrost tej grupy beneficjentów pomocy. Tabela 33. Rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych w latach 2011-2013 Wyszczególnienie 2011 2012 2013 Prognoza na 2014 r. Pomoc na tworzenie i działalność warsztatów terapii zajęciowej Liczba wtz, które otrzymały pomoc 2 2 2 2 Liczba uczestników wtz 88 90 92 96 Pomoc na likwidację barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się Liczba osób, które uzyskały dofinansowanie 17 107 7 26 Turnusy rehabilitacyjne Liczba osób, które uzyskały pomoc 75 214 102 130 Zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze i sprzęt rehabilitacyjny Liczba osób, które uzyskały pomoc 643 770 562 490 Dofinansowanie sportu, kultury, rekreacji i turystyki Liczba imprez 9 21 17 30 Liczba niepełnosprawnych uczestników imprez 543 986 629 998 Pożyczki na rozpoczęcie działalności gospodarczej dla osób niepełnosprawnych Liczba osób, które uzyskały pożyczki 4 1 2 2 Pomoc przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych Wartość zwrotu kosztów w złotych 0 0 0 0 Pomoc w dostosowaniu stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych Wartość zwrotu kosztów w złotych 0 32520 24390 60000 Źródło poznania: Sprawozdanie rzeczowo - finansowe PFRON z PCPR w Jędrzejowie 43

Z analizy sprawozdań rzeczowo finansowych samorządu powiatowego z realizacji zadań z zakresu rehabilitacji i zatrudniania osób niepełnosprawnych, finansowanych ze środków PFRON (2012-2013), odczytuje się, że przekazywane środki nie pokrywają w pełni potrzeb, wynikających z przedkładanych wniosków. Mieszkańcy obszarów wiejskich częściej korzystają z dofinansowania na cele zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze oraz na likwidację barier architektonicznych (bariery w komunikowaniu się, bariery techniczne), rzadziej na cele sportu, kultury, rekreacji i turystyki, stanowią też mniejszość w dofinansowaniu turnusów rehabilitacyjnych, w porównaniu ze świadczeniami dla mieszkańców miast. Z rozpoznania mops wynika, że bariery architektoniczne w miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej jak i w budynkach użyteczności publicznej są dużym problemem na terenie gminy. W rozwiązaniach strategicznych mops podejmował: wolontariat; grupy wsparcia dla osób i rodzin z problemem niepełnosprawności; poradnictwo psychologiczne; udostępnienie bazy danych o instytucjach i formach pomocy; dostępność środowiska fizycznego pod względem technicznym zarówno w instytucjach publicznych (szkoły, UM, Komisariat Policji, itp.) jak i środowisku indywidualnym. Dla osób z przewlekłymi problemami zdrowotnymi założono utworzenie Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego oraz udostępnianie środowiskowych usług opiekuńczych. Tabela 34. Wybrane dane o rynku pracy w Gminie Sędziszów w latach 2010-2013 Bezrobocie rejestrowane 2010 2011 2012 2013 Ogółem 740 721 719 844 Mężczyźni 254 235 269 350 Kobiety 486 486 450 494 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w % Ogółem 8,8 8,6 8,6 10,3 Mężczyźni 5,6 5,2 6 7,9 Kobiety 12,4 12,6 11,8 13,1 Pracujący Ogółem 2753 2834 2947 2643 Mężczyźni 1959 2042 2099 1871 Kobiety 794 792 848 772 Pracujący na 1000 ludności ogółem 212 219 228 205 Źródło poznania: Bank Danych Lokalnych GUS, dokumenty PUP w Jędrzejowie 44

W 2013 r. w porównaniu do 2010 r. zanotowano wzrost liczby osób bezrobotnych zarejestrowanych o nieco ponad 14%. W rezultacie daje to najwyższy udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym, na przestrzeni minionych 4 lat 10,3%. W grupie bezrobotnych dominują kobiety, stanowią 58,53% osób bezrobotnych zarejestrowanych. Jednocześnie nastąpił spadek liczby osób pracujących. Według statystyk Powiatowego Urzędu Pracy w Jędrzejowie, w 2014 r. w Gminie Sędziszów w grupie 709 osób bezrobotnych ogółem, 48 osób posiadało prawo do zasiłku, odnotowano 546 osób tj. 77% w wieku 18-44 lata. Dłużej niż 12 miesięcy pozostawało bez pracy ponad 50% bezrobotnych. Tabela 35. Osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy w Powiecie Jędrzejowskim w 2014 r. Wyszczególnienie Bezrobotni zarejestrowani Ogółem Kobiety Bezrobotni zarejestrowani z prawem do zasiłku Ogółem osoby bezrobotne 4712 2640 343 do 25 roku życia 1154 637 21 długotrwale bezrobotne 2996 1771 8 kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka X 843 X powyżej 50 roku życia 866 360 113 bez kwalifikacji zawodowych 1516 835 59 bez doświadczenia zawodowego 1557 970 3 bez wykształcenia średniego 2098 909 140 samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia które po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęły zatrudnienia 337 271 15 96 5 0 niepełnosprawni 163 83 20 po zakończeniu realizacji kontraktu socjalnego 0 0 0 Źródło poznania: Powiatowy Urząd Pracy w Jędrzejowie Wśród znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, najbardziej liczebnie notuje się osoby bez wykształcenia średniego, bez kwalifikacji zawodowych oraz bez doświadczenia zawodowego. W grupie osób długotrwale bezrobotnych około 60% stanowią kobiety. Natomiast w całej populacji osób bezrobotnych z powiatu jędrzejowskiego ponad 24% to osoby do 25 roku życia. 45

W gminie Sędziszów dostrzega się również kwestię tzw. bezrobocia ukrytego, które wynika między innymi z trudności utrzymania się rolników z małych gospodarstw, bądź też z faktu, że osoba bezrobotna zrezygnowała po wygaśnięciu świadczeń z biura urzędu pracy z dalszego rejestrowania się. W gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych jako przyczyny wzrostu bezrobocia podaje się: duży spadek popytu na siłę roboczą; wyż demograficzny powodujący bezrobocie wśród ludzi młodych; likwidację nierentownych zakładów; niewystarczającą dynamikę rynku pracy w procesie tworzenia nowych miejsc pracy. Zwraca uwagę blok działań aktywizujących osoby bezrobotne, nastawiony na budowę sieci współpracy między instytucjami rynku pracy, pracodawcami, organizacjami pozarządowymi, których przedmiotem działalności statutowej jest bezrobocie. Uwzględnia się w nim: tworzenie na terenie gminy nowych miejsc pracy w ramach programu,,gmina przyjazna inwestorom ; organizację prac interwencyjnych i robót publicznych; organizację staży absolwenckich w ramach programu,,pierwsza praca ; mobilizowanie podopiecznych do szukania zatrudnienia i usamodzielniania się - zawieranie kontraktów, organizowanie grup samopomocowych osób które nie radzą sobie z problemem bezrobocia. Instrumenty przeciwdziałania bezrobociu oferowane bezpośrednio ze strony OPS: negocjacyjny system zawierania kontraktów z klientami MGOPS; bezpłatne porady psychologa i porady prawne; zakłada się intensywną pracę socjalną w celu kształtowania umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów życiowych. Wyrazem kondycji społeczno-ekonomicznej osób i rodzin w danej społeczności jest niewątpliwie liczba klientów instytucji pomocy społecznej, którzy są obsługiwani zarówno przez placówki szczebla gminnego jak i powiatowego. 46

Tabela 36. Rzeczywista liczba rodzin i osób objętych pomocą społeczną w latach 2010 2014 Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba osób, którym przyznano decyzją świadczenia pomocy społecznej w ramach zadań zleconych i zadań własnych gminy Liczba rodzin, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej w ramach zadań zleconych i zadań własnych gminy * Osoby w rodzinach, którym przyznano decyzją świadczenia pomocy społecznej w ramach zadań zleconych i zadań własnych gminy Udział osób w rodzinach korzystających ze świadczeń pomocy społecznej przyznanych decyzją, w ludności ogółem w gminie 753 654 630 657 556 460 408 437 448 388 1534 1338 1337 1295 1110 11,8 10,3 10,3 10 brak danych Źródło poznania: MPiPS 03 Ośrodek Pomocy Społecznej w Sędziszowie * (Różne wartości liczbowe w Tabelach: 14, 36, 37, dotyczące liczby rodzin, którym udzielono pomocy i wsparcia w poszczególnych latach, wynikają z materiałów źródłowych MGOPS) Oceniając stan zamożności i dotkliwość problemów społecznych mieszkańców gminy, według odsetka ludności korzystającej ze świadczeń pomocy społecznej, można przyjąć, że od kilku lat sytuacja nie ulega znacznej poprawie. Tabela 37. Typy rodzin korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w latach 2010 2014 Wyszczególnienie Liczba rodzin 2010 2011 2012 2013 2014 Rodziny ogółem* 461 408 437 451 388 1 110 103 124 138 124 2 62 57 68 67 66 O 3 73 62 63 81 57 liczbie 4 110 91 94 83 73 osób 5 47 46 43 49 43 6 i więcej 59 49 45 33 25 W tym rodziny z dziećmi ogółem 266 224 222 228 188 1 108 92 102 93 74 2 92 77 77 82 66 O 3 41 33 26 39 37 liczbie 4 15 13 9 9 7 dzieci 5 7 6 7 4 3 6 1 2 0 0 0 7 i więcej 2 1 1 1 1 Rodziny niepełne ogółem 75 46 42 52 46 1 33 24 20 25 29 O 2 20 13 15 16 8 liczbie 3 13 4 5 9 6 dzieci 4 i więcej 9 5 2 2 3 Rodziny emerytów i rencistów ogółem 115 105 114 102 85 O liczbie osób 1 34 35 38 38 37 2 28 24 32 32 22 3 17 15 14 11 11 4 i więcej 36 31 30 21 15 Źródło poznania: Sprawozdania MP i PS 03 Ośrodek Pomocy Społecznej w Sędziszowie 47

* (Różne wartości liczbowe w Tabelach: 14, 36, 37, dotyczące liczby rodzin, którym udzielono pomocy i wsparcia w poszczególnych latach, wynikają z materiałów źródłowych MGOPS) W strukturze rodzin korzystających ze świadczeń pomocy społecznej dominowały rodziny z dziećmi. W 2013 r. stanowiły one ponad 48% rodzin objętych pomocą społeczną na szczeblu gminy. Rodziny jednoosobowe stanowiły 32%. W dalszej kolejności są rodziny emerytów i rencistów 21,9% oraz rodziny niepełne 11,9%. Wskaźniki te, niewątpliwie też mają związek ze strukturą rodzin ogółem w populacji gminnej, niemniej stanowią przesłanie do rozwoju różnych form opieki nad dzieckiem i rodziną, w kierunku zapobiegania dziedziczeniu pasywnych postaw w rozwiązywaniu problemów życiowych. Tabela 38. Powody sytuacji trudnej klientów pomocy społecznej rozpoznane przez pracowników socjalnych w wywiadach środowiskowych w latach 2010-2014 Liczba osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 Ubóstwo 769 639 632 568 616 Sieroctwo 7 1 7 7 0 Bezdomność 5 6 8 11 14 Potrzeba ochrony macierzyństwa 236 179 183 199 260 W tym wielodzietność 210 144 143 156 199 Bezrobocie 1023 956 888 940 752 Niepełnosprawność 320 301 321 336 305 Długotrwała lub ciężka choroba 607 478 475 537 513 Bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego 230 178 175 155 150 W tym rodziny niepełne 98 95 98 96 90 W tym rodziny wielodzietne 129 88 81 56 64 Przemoc w rodzinie 16 10 10 12 7 Potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi 0 0 0 0 0 48

Alkoholizm 111 93 90 90 68 Narkomania 0 0 0 0 0 Trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego Trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy 10 10 25 13 9 0 0 5 5 8 Zdarzenie losowe 29 11 63 20 9 Sytuacja kryzysowa 1 14 10 11 5 Klęska żywiołowa lub ekologiczna 3 0 57 5 1 Źródło poznania: Sprawozdania MP i PS 03 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Sędziszowie Najczęściej notowane powody wnioskowania o przyznanie świadczeń pomocy społecznej na poziomie gminy to: bezrobocie, ubóstwo, długotrwała lub ciężka choroba. Z wywiadów środowiskowych OPS wynika, że dla bezrobotnych klientów OPS dużym problemem jest regulowanie należności za opłaty mieszkaniowe, które są wysokie w stosunku do dochodów rodziny. Jako pierwsze oszczędności czynione są na opłatach czynszowych, następnie za media, co naraża rodzinę na dodatkowy lęk przed eksmisją lub odcięciem dopływu energii. Sytuacja finansowa osób bezrobotnych wymusza na nich ograniczenia w wydatkach na żywność, odzież, płatne usługi, leki, sprzęt rehabilitacyjny, kształceniem dzieci. Podkreśla się konsekwencje problemu bezrobocia w funkcjonowaniu rodziny: obniżenie aspiracji edukacyjnych w stosunku do swoich dzieci; ograniczenie kontaktów rówieśniczych dzieci z uwagi bariery finansowe w dostępie do placówek opiekuńczo wychowawczych, edukacyjnych czy kulturalnych; osłabienie autorytetu bezrobotnych rodziców w najbliższym otoczeniu, jednocześnie niższe poczucie wartości odczuwane przez dzieci z rodzin osób bezrobotnych i w związku z tym ich izolacja społeczna bądź podatność na konflikty środowiskowe. Ze względu na perspektywy dzieci rodzin korzystających z pomocy społecznej nie należy bagatelizować problemu bezradności w sprawach opiekuńczo - wychowawczych. Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych jest skutkiem takich problemów jak: - uzależnienie od środków psychoaktywnych; przemoc w rodzinie; sytuacje kryzysowe (bezrobocie, odejście lub zgon współmałżonka); niedojrzałość emocjonalna rodziców, która wyraża się brakiem 49

umiejętności w pełnieniu ról rodzicielskich, małżeńskich, zawodowych; brakiem umiejętności współpracy i współdziałania w grupie społecznej; brakiem zdolności adaptacyjnych w sytuacjach trudnych; niezaradnością w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz problemami wychowawczymi: buntownicze, agresywne i konfliktowe zachowania dzieci z tych środowisk. W stosunku do tej grupy rodzin ośrodek pomocy społecznej dysponuje szeroką ofertą wsparcia: pomoc specjalistów korygujących wypełnianie funkcji rodzicielskich (psycholog, pedagog, socjolog, prawnik, pracownik socjalny), placówki wsparcia dziennego dla dzieci, dożywianie dzieci, grupy wsparcia, stypendia socjalne, wsparcie informacyjne; praca z rodziną biologiczną przygotowującą ją do powrotu dziecka z placówki opiekuńczo wychowawczej w sytuacji gdy rodzina miała ograniczone prawa rodzicielskie tymczasowo; kierowanie do PCPR osób zgłaszających gotowość prowadzenia rodzinnej opieki zastępczej; zabezpieczenie w gminnym zasobie mieszkaniowym mieszkań dla osób opuszczających placówki opiekuńczo wychowawcze. Stworzenie korzystnych warunków środowiskowych do wypełniania funkcji opiekuńczo - wychowawczej ( rozwój i utrzymanie bazy szkolno - wychowawczej, obiektów sportowo - rekreacyjnych, żłobków, przedszkoli, bibliotek i czytelni; pomoc dla matek samotnie wychowujących dzieci w ramach Domów Samotnej Matki) ma służyć ochronie macierzyństwa pod kątem ułatwienia aktywności zawodowej matkom według zapisów gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych. W ofercie pomocy dla osób bezdomnych zaplanowano współpracę z organizacjami pozarządowymi w kierunku zabezpieczenia ich podstawowych potrzeb socjalnych (schronienie, higiena, żywność) oraz uczestnictwa w programach reintegracji społecznej. Reintegrację osób opuszczających zakłady karne organizuje się we współpracy z Komisariatem Policji w Sędziszowie, przy zapewnieniu osłony socjalnej i wsparcia psychologicznego przez mops. Co istotne w ramach edukacji społecznej zaproponowano eliminowanie stereotypów ograniczających osoby karane w powrocie do aktywności zawodowej, wśród pracodawców z terenu gminy. Tabela 39. Zdarzenia ratownicze, które wystąpiły na terenie Powiatu Jędrzejowskiego Jednostka terytorialna 2010 2011 2012 2013 2014 Powiat Jędrzejowski 803 830 868 481 574 Gmina Sędziszów 146 119 140 53 85 Źródło poznania: Komenda Powiatowej PSP w Jędrzejowie 50

Ewidencja zdarzeń ratowniczych, obsługiwanych przez straż pożarną, potwierdza, że służby pomocy społecznej muszą być w gotowości do wspierania mieszkańców w sytuacjach losowych, w pełnym zakresie potrzeb bytowych osób i rodzin. Wiele rodzin w środowiskach lokalnych ma problem z zabezpieczeniem podstawowych potrzeb biologicznych, na które to odpowiedzią jest między innymi rządowy program Pomoc państwa w zakresie dożywiania. Tabela 40. Realizacja programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania w latach 2013-2014 Wyszczególnienie 2013 2014 Liczba osób ogółem 717 669 Dzieci do czasu rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej/do 7 roku życia 146 123 Uczniowie do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej 201 190 Pozostałe osoby otrzymujące pomoc 380 372 Koszty programu ogółem 293131 296448 Środki własne gminy 104751 71679 Wysokość otrzymanej dotacji 188380 223769 Źródło poznania: Sprawozdania z realizacji programu - Ośrodek Pomocy Społecznej w Sędziszowie W większości koszty programu pokrywane są z budżetu państwa. Gmina również uczestniczy w finansowaniu programu, tytułem jej ustawowych zadań własnych, wobec mieszkańców gminy. Grupą docelową w programie dożywiania są dzieci i młodzież szkolna jak również inne osoby. Tabela 41. Korzystający ze świadczeń rodzinnych w Gminie Sędziszów i kwoty wypłaconych świadczeń w latach 2010 2013 Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 Rodziny otrzymujące zasiłki rodzinne na dzieci 544 497 426 381 Dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny - ogółem 1038 959 815 738 Dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny Udział dzieci w wieku do lat 17, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w ogólnej liczbie dzieci w tym wieku 940 872 748 683 39,4 % 37,2 % 32,0 % 30,1 % Kwota świadczeń rodzinnych tys. zł. 2854 2890 2779 2521 Kwota zasiłków rodzinnych (wraz z dodatkami) tys. zł. 1683 1542 1295 1271 Kwota zasiłków pielęgnacyjnych tys. zł. 761 772 780 756 Źródło poznania: Bank danych lokalnych GUS 51

W ramach funkcjonującego systemu świadczeń rodzinnych, stosunkowo wysoki odsetek dzieci do 17 lat zamieszkałych na terenie gminy, obejmuje się wsparciem finansowym na potrzeby wychowawcze, edukacyjne i rehabilitacyjne. W 2013 r. stanowiły one 30% ogólnej liczby dzieci w tym wieku. Tabela 42. Liczba świadczeń z funduszu alimentacyjnego w 2014 r. Wyszczególnienie Liczba świadczeń Ogółem 848 Dzieci w wieku 0-17 lat 603 Dzieci w wieku 18-24 lat 245 Źródło poznania: Sprawozdania z realizacji świadczeń z Funduszu alimentacyjnego Ośrodek Pomocy Społecznej w Sędziszowie Świadczenia z funduszu alimentacyjnego potwierdzają, że w środowiskach lokalnych funkcjonuje wiele rodzin, w których opiekę nad dzieckiem sprawuje jedno z rodziców. Najczęściej sytuacja taka dotyczy opieki nad dzieckiem w przedziale wieku 0-17 lat. W lokalnym systemie pomocy społecznej zadania z zakresu opieki nad dzieckiem i rodziną powierzone są w głównej mierze instytucjom powiatowym. Tabela 43. Pomoc i wsparcie dla rodzin z problemem bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych udzielona przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie w latach 2011-2013 Rok Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach 2011 122 283 2012 136 307 2013 128 264 Prognoza na 2014 r. 122 258 Źródło poznania: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie W prognozach PCPR skala problemu bezradności na 2014 r. utrzyma się na poziomie wskaźnika z 2011 r. 52

Tabela 44. Wspieranie rodziny i piecza zastępcza w latach 2011 2013 Rodziny zastępcze 2011 2012 2013 Liczba rodzin zastępczych spokrewnionych z dzieckiem 60 46 41 Liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych spokrewnionych z dzieckiem 85 69 61 Liczba rodzin zastępczych niezawodowych 4 17 14 Liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych niezawodowych 8 22 19 Liczba rodzin zastępczych zawodowych 0 0 0 Liczba rodzin zastępczych specjalistycznych 0 0 0 Liczba rodzin zastępczych, pełniących funkcje pogotowia rodzinnego 0 0 0 Rodzinny dom dziecka 0 0 Piecza zastępcza Plan pomocy dziecku X X 42 Ocena sytuacji dziecka w rodzinie zastępczej - liczba dzieci 86 81 61 Ocena sytuacji dziecka w rodzinie zastępczej - liczba ocen 172 162 122 Ocena rodzin zastępczych - liczba rodzin 0 0 0 Ocena rodzin zastępczych - liczba ocen 0 0 0 Ocena w zakresie kwalifikacji kandydatów na rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka - liczba opinii X 3 3 Weryfikacja indywidualnego programu usamodzielnienia - liczba weryfikacji 7 4 4 Pełnoletnie osoby opuszczające rodziny zastępcze 51 45 46 Pomoc pieniężna na usamodzielnienie 4 5 5 Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki 45 45 46 Pomoc pieniężna na zagospodarowanie 2 1 2 Pełnoletnie osoby opuszczające placówki opiekuńczo-wychowawcze 11 13 16 Pomoc pieniężna na usamodzielnienie 3 1 3 Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki 8 12 12 Pomoc pieniężna na zagospodarowanie 1 1 2 Pełnoletnie osoby opuszczające instytucje, o których mowa w art. 88 ust 1. ustawy o pomocy społecznej 14 2 2 Pomoc pieniężna na usamodzielnienie 0 1 0 Pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki 14 1 2 Pomoc pieniężna na zagospodarowanie 0 0 0 Źródło poznania: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Jędrzejowie Z analizy danych dotyczących realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny i pieczy zastępczej przez PCPR wynika, że opiekę zastępczą najczęściej organizuje się we współpracy z rodzinami spokrewnionymi. Odnotowano niskie wskaźniki, dotyczące kwalifikacji kandydatów na rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka. W ofercie pomocy osobom opuszczającym opiekę zastępczą nie odnotowano takich form jak pomoc w uzyskaniu mieszkania czy zatrudnienia. 53

Istotnym czynnikiem, który determinuje potencjał społeczności lokalnej jest stan zdrowia mieszkańców terenu. Tabela 45. Porady specjalistyczne w opiece ambulatoryjnej w Powiecie Jędrzejowskim w latach 2011-2013 Wyszczególnienie 2011 2012 2013 Liczba porad specjalistycznych 100821 103 006 152 584 Liczba porad stomatologicznych 43752 45 468 40 060 Źródło: Urząd Statystyczny w Kielcach sprawozdanie Mz-12; Źródło: sprawozdanie ZD-3 W przypadku lecznictwa ambulatoryjnego (ZD-3) zbierane są informacje między innymi o liczbie porad udzielonych przez lekarzy i lekarzy dentystów w przychodniach, a także w ramach praktyk lekarskich. Liczba udzielonych porad specjalistycznych w 2013 r. w zestawieniu z sytuacją w 2011 r. rośnie o ponad 50%, co może dowodzić, że zwiększył się dostęp do świadczeń udzielanych pacjentom czy ich zakres, nie wykluczając też jednocześnie gorszej sytuacji zdrowotnej mieszkańców Powiatu Jędrzejowskiego. Należy także brać pod uwagę większą świadomość zdrowotną ludności i co za tym idzie większą troskę o własne zdrowie. Liczba porad stomatologicznych sukcesywnie obniżała się, od 2012 r. nastąpił spadek o około 12%. 54

Mapa 3. Liczba porad ambulatoryjnych na 1 mieszkańca według powiatów Źródło: Zdrowie i ochrona zdrowia w 2012 r., GUS Tabela 46. Porady z zakresu ochrony zdrowia udzielone mieszkańcom Gminy Sędziszów w latach 2010 2013 Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 Podstawowa opieka zdrowotna ogółem 63323 63829 59799 65175 przychodnie podległe samorządowi terytorialnemu 26708 27278 25894 26517 Ambulatoryjna opieka zdrowotna - porady lekarskie ogółem X X 67192 73659 Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych Ogółem w 2013 r. w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej zarejestrowano 73659 porad lekarskich, tj. o ponad 9% więcej, niż w 2012 r.. W ramach podstawowej opieki zdrowotnej 40,7% porad zrealizowały przychodnie podległe samorządowi terytorialnemu. Zatem powszechne w opinii publicznej negatywne stereotypy o prywatyzacji usług ochrony zdrowia, nie znajdują ostatecznie potwierdzenia w zachowaniach świadczeniobiorców, którzy w znacznej większości obsługiwani są przez sektor prywatny. 55