SPIS TREŒCI WSTÊP 7 ZADANIA 9

SPIS TREŒCI WSTÊP 7 ZADANIA 9 1. WIRUSY, BAKTERIE, ROŒLINY I GRZYBY 9 1.1. WIRUSY 9 1.2. BAKTERIE 13 1.3. PROTISTY ROŒLINNE 23 1.4. ROŒLINY 34 ROŒLINY ZARODNIKOWE 34 TKANKI ROŒLINNE 42 ROŒLINY NASIENNE 50 1.5. GRZYBY I PROTISTY GRZYBOPODOBNE 72 1.6. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U: BAKTERIE, WIRUSY, ROŒLINY I GRZYBY 82 2. FIZJOLOGIA ROŒLIN 92 2.1. GOSPODARKA WODNA I MINERALNA ROŒLIN 92 2.2. WYTWARZANIE ZWI ZKÓW ORGANICZNYCH I ICH TRANSPORT W ROŒLINIE 104 2.3. FIZJOLOGIA WZROSTU I ROZWOJU ROŒLIN 118 2.4. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U: FIZJOLOGIA ROŒLIN 131 3. RÓ NORODNOŒÆ ŒWIATA ZWIERZ T ZWIERZÊTA BEZKRÊGOWE 141 3.1. PROTISTY ZWIERZÊCE 141 3.2. G BKI I PARZYDE KOWCE 148 3.3. TKANKI ZWIERZÊCE 154 3.4. P AZIÑCE I OBLEÑCE 162 3.5. PIERŒCIENICE I STAWONOGI 172 3.6. MIÊCZAKI, SZKAR UPNIE, ROZWÓJ ZARODKOWY 183 3.7. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U: RÓ NORODNOŒÆ ŒWIATA ZWIERZ T ZWIERZÊTA BEZKRÊGOWE 190 4. RÓ NORODNOŒÆ ŒWIATA ZWIERZ T STRUNOWCE 201 4.1. BEZCZASZKOWCE, OS ONICE, BEZOWODNIOWCE 201 4.2. GADY I PTAKI 211 4.3. SSAKI 219 4.4. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U RÓ NORODNOŒÆ ŒWIATA ZWIERZ T STRUNOWCE 229

4 5. EWOLUCJA ORGANIZMÓW 238 5.1. TEORIE I DOWODY EWOLUCJI 238 5.2. CZYNNIKI I MECHANIZMY EWOLUCJI. POWSTAWANIE GATUNKÓW 247 5.3. POWSTANIE I ROZWÓJ YCIA NA ZIEMI. EWOLUCJA BIOLOGICZNA CZ OWIEKA 265 5.4. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U EWOLUCJONIZM 273 6. EKOLOGIA, BIOGEOGRAFIA, OCHRONA ŒRODOWISKA 283 6.1. ORGANIZM A ŒRODOWISKO. POPULACJA. ZALE NOŒCI MIÊDZYGATUNKOWE 283 6.2. STRUKTURA, FUNKCJONOWANIE I PRZEMIANY EKOSYSTEMÓW 293 6.3. BIOGEOGRAFIA. OCHRONA ŒRODOWISKA 303 6.4. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U: EKOLOGIA, BIOGEOGRAFIA, OCHRONA ŒRODOWISKA 312 MODELE ODPOWIEDZI 323 1. WIRUSY, BAKTERIE, ROŒLINY I GRZYBY 323 1.1. WIRUSY, BAKTERIE 323 1.2. BAKTERIE 325 1.3. PROTISTY ROŒLINNE 328 1.4. ROŒLINY 330 ROŒLINY ZARODNIKOWE 330 TKANKI ROŒLINNE 334 ROŒLINY NASIENNE 337 1.5. GRZYBY I PROTISTY GRZYBOPODOBNE 343 1.6. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U: WIRUSY, BAKTERIE, ROŒLINY I GRZYBY 346 2. FIZJOLOGIA ROŒLIN 350 2.1. GOSPODARKA WODNA I MINERALNA ROŒLIN 350 2.2. WYTWARZANIE ZWI ZKÓW ORGANICZNYCH I ICH TRANSPORT W ROŒLINIE 356 2.3. FIZJOLOGIA WZROSTU I ROZWOJU ROŒLIN 360 2.4. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U: FIZJOLOGIA ROŒLIN 366 3. RÓ NORODNOŒÆ ŒWIATA ZWIERZ T ZWIERZÊTA BEZKRÊGOWE 369 3.1. PROTISTY ZWIERZÊCE 369 3.2. G BKI I PARZYDE KOWCE 372 3.3. TKANKI ZWIERZÊCE 374 3.4. P AZIÑCE I OBLEÑCE 378 3.5. PIERŒCIENICE I STAWONOGI 384

5 3.6. MIÊCZAKI, SZKAR UPNIE, ROZWÓJ ZARODKOWY 389 3.7. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U: RÓ NORODNOŒÆ ŒWIATA ZWIERZ T ZWIERZÊTA BEZKRÊGOWE 393 4. RÓ NORODNOŒÆ SWIATA ZWIERZ T STRUNOWCE 398 4.1. BEZCZASZKOWCE, OS ONICE, BEZOWODNIOWCE 398 4.2. GADY I PTAKI 403 4.3. SSAKI 407 4.4. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U RÓ NORODNOŒÆ ŒWIATA ZWIERZ T STRUNOWCE 410 5. EWOLUCJA ORGANIZMÓW 415 5.1. TEORIE I DOWODY EWOLUCJI 415 5.2. CZYNNIKI I MECHANIZMY EWOLUCJI. POWSTAWANIE GATUNKÓW 418 5.3. POWSTANIE I ROZWÓJ YCIA NA ZIEMI. EWOLUCJA BIOLOGICZNA CZ OWIEKA 423 5.4. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U: EWOLUCJONIZM 426 6. EKOLOGIA, BIOGEOGRAFIA, OCHRONA ŒRODOWISKA 430 6.1. ORGANIZM A ŒRODOWISKO. POPULACJA. ZALE NOŒCI MIÊDZYGATUNKOWE 430 6.2. STRUKTURA, FUNKCJONOWANIE I PRZEMIANY EKOSYSTEMÓW 434 6.3. BIOGEOGRAFIA. OCHRONA ŒRODOWISKA 438 6.4. ZADANIA ZBIORCZE Z DZIA U: EKOLOGIA, BIOGEOGRAFIA, OCHRONA ŒRODOWISKA 442 Wykaz Ÿróde³: rysunków, schematów, tabeli i informacji, które w formie zmodyfikowanej zosta³y wykorzystane w niniejszej publikacji. 446

104 2.2. WYTWARZANIE ZWI ZKÓW ORGANICZNYCH I ICH TRANSPORT W ROŒLINIE Zadanie 2.2.1. 0 3 Znane s¹ dwie formy od ywiania samo ywnego: fotosynteza i chemosynteza. Podaj cechê wspóln¹ oraz dwie cechy ró ni¹ce proces fotosyntezy i chemosyntezy. Zadanie 2.2.2. 0 1 Zaznacz spoœród poni ej podanych zapisy reakcji chemosyntezy. A. 12 H 2 S+6CO 2 C 6 H 12 O 6 +12 S + 6 H 2 O B. 2 H 2 S+O 2 2H 2 O+2S C. 2S+3O 2 +2H 2 O 2H 2 SO 4 Zadanie 2.2.3. 0 2 Wyró nia siê dwa rodzaje fotosyntezy: fotosyntezê oksygeniczn¹ i anoksygeniczn¹. Wyjaœnij, dlaczego fotosynteza oksygeniczna jest dominuj¹c¹ form¹ przyswajania wêgla w przyrodzie. Podaj przyk³ady organizmów, które przeprowadzaj¹ fotosyntezê anoksygeniczn¹. Zadanie 2.2.4. 0 3 Liœcie s¹ wyspecjalizowanymi organami roœlin tkankowych, przystosowanymi do fotosyntezy. Ich budowa morfologiczna i anatomiczna zapewnia: I. optymalny dostêp do œwiat³a s³onecznego, II. wymianê gazow¹ pomiêdzy komórkami przeprowadzaj¹cymi fotosyntezê a atmosfer¹, III. sprawny transport wody i produktów fotosyntezy. Podaj trzy cechy budowy liœcia oraz okreœl ich wartoœæ adaptacyjn¹ w wymienionych wy ej czynnoœciach warunkuj¹cych sprawny przebieg procesu fotosyntezy.

105 Zadanie 2.2.5. 0 1 Na rysunku przestawiono lokalizacjê etapów fotosyntezy w chloroplaœcie i powi¹zania miêdzy nimi. energia promieniowania s³onecznego tlen dwutlenek wêgla GRANA reakcje zale ne od œwiat³a si³a asymilacyjna A B STROMA reakcje niezale ne od œwiat³a (cykl Calvina) cukier woda skrobia Podaj nazwy zwi¹zków, które nale y wpisaæ w miejsca AiB. Zadanie 2.2.6. 0 1 Na rysunkach przedstawiono zmiany po³o enia hydrofitu w zbiorniku wodnym w ci¹gu doby. dzieñ noc hydrofit Analizuj¹c przyczynê zaobserwowanego zjawiska, podano kilka hipotez. Wska, która jest w³aœciwa. Widoczne na rysunkach ró nice po³o enia hydrofitu w ci¹gu doby s¹ wynikiem: A. ró nej zawartoœci tlenu w tkance przewietrzaj¹cej roœliny. B. zmiany zawartoœci tlenu w wodzie w zale noœci od naœwietlania. C. ró nej temperatury warstw wody w ci¹gu doby. D. ró nicy gêstoœci wody w zale noœci od temperatury.

106 Zadanie 2.2.7. 0 2 Na rysunku przedstawiono schematycznie zapis reakcji zachodz¹cych podczas chemosyntezy przeprowadzanej przez bakterie elazowe. 3 Fe 3+ O 0 +2H + 2 1 4 CO 2 Fe 2+ zwi¹zki organiczne Przyporz¹dkuj cyfrom 1, 2, 3, i 4 podane ni ej okreœlenia substancji i przemian biochemicznych. chemoliza, ATP, utlenianie, redukcja Zadanie 2.2.8. 0 1 Zaznacz prawid³owe zakoñczenie zdania. Enzym nazywany rubisco uczestniczy w: A. asymilacji dwutlenku wêgla w fazie jasnej fotosyntezy. B. procesie fotooddychania; katalizuje reakcjê utleniania rybulozobifosforanu. C. reakcji rozpadu wody pod wp³ywem œwiat³a. D. redukcji fosfoglicerynianu w fazie ciemnej fotosyntezy. Zadanie 2.2.9. 0 1 W celu wykazania roli œwiat³a w procesie fotosyntezy przeprowadzono nastêpuj¹ce doœwiadczenie. Zawiesinê izolowanych chloroplastów umieszczono na œwietle w œrodowisku pozbawionym CO 2 ; nastêpnie wy³¹czono œwiat³o, a dostarczono CO 2.Stwierdzono, echloroplastyredukowa³yco 2 i syntetyzowa³y cukry. Sformu³uj wniosek wynikaj¹cy z przeprowadzonego doœwiadczenia. Zadanie 2.2.10. 0 1 Wyjaœnij, dlaczego wystêpowanie bakterii fotosyntetyzuj¹cych, u których donorem wodoru jest H 2 S, ograniczone jest do œrodowisk beztlenowych. Zadanie 2.2.11. 0 1 Na rysunku przedstawiono model budowy cz¹steczki chlorofilu, sk³adaj¹cej siê z hydrofilowego uk³adu porfirynowego oraz hydrofobowego fitolu.

107 N O Mg C H Okreœl i wyjaœnij, która czêœæ cz¹steczki chlorofilu zakotwicza siê w b³onie tylakoidu. Zadanie 2.2.12. 0 2 W celu wykazania wp³ywu barwy œwiat³a na intensywnoœæ fotosyntezy przygotowano dwa zestawy doœwiadczalne; w ka dym z nich w zlewce z wod¹ umieszczono nitkowat¹ skrêtnicê. Obydwa zestawy pozostawiono w ciemnym pomieszczeniu o temperaturze pokojowej i oœwietlono arówk¹omocy200w. W zestawie I pomiêdzy arówk¹ a skrêtnic¹ umieszczono filtr czerwony. W zestawie II pomiêdzy arówk¹ a skrêtnic¹ umieszczono filtr zielony. Korzystaj¹c z poni ej podanego wykresu, na którym przedstawiono barwê i d³ugoœæ fali widma absorpcji chlorofilu, okreœl, jak zastosowanie ka - dego z dwóch filtrów wp³ynie na intensywnoœæ fotosyntezy zachodz¹cej w komórkach skrêtnicy. Uzasadnij ka d¹ z udzielonych odpowiedzi. natê enie fotosyntezy 700 600 500 400 d³ugoœæ fali (nm) zakres barwy widma czerwony pomarañczowy ó³ty zielony niebieski fioletowy

108 Zadanie 2.2.13. 0 2 Na wykresie przedstawiono widmo absorpcji chlorofilu a i -karotenu oraz widmo czynnoœciowe fotosyntezy. absorpcja (%) 60 50 40 30 20 10 widmo czynnoœciowe fotosyntey -karoten chlorofil a 100 80 60 40 20 wzglêdne natê enie fotosyntezy 400 500 600 700 d³ugoœæ fali (nm) Okreœl d³ugoœæ fali i barwê œwiat³a absorbowanego przez karoten oraz wyjaœnij rolê karotenu w kszta³towaniu widma czynnoœciowego fotosyntezy. Zadanie 2.2.14. 0 1 Na wykresie przedstawiono poziomy energii w wyniku wzbudzenia chlorofilu pod wp³ywem œwiat³a niebieskiego i czerwonego. wy szy stan wzbudzenia energia absorpcja œwiat³a niebieskiego utrata energii (ciep³o) absorpcja œwiat³a czerwonego ni szy stan wzbudzenia stan wyjœciowy