biologia zbiór æwiczeñ czêœæi pakietyzadañ czêœæ II testy Barbara Buka³a

Transkrypt

1 biologia Barbara Buka³a zbiór æwiczeñ czêœæi pakietyzadañ czêœæ II testy

2 Copyright 2014 by Wydawnictwo Szkolne OMEGA Projekt ok³adki: Artur M³ynarz Korekta: Joanna Cybula Sk³ad i ³amanie: Marzena Paleczny ISBN: Wydanie V Wydawnictwo Szkolne OMEGA, Kraków, ul. Wielicka 44 C tel. (12) , , ; tel./fax (12) biuro@ws-omega.com.pl Druk: Zak³ad Graficzny COLONEL s.c., Kraków, ul. D¹browskiego 16

3 3 SPIS TREŒCI WSTÊP 7 CZÊŒÆ I PAKIETY ZADAÑ 9 WIRUSY I PROCARYOTA (BAKTERIE I SINICE) 9 PLECHOWCE GRZYBY, POROSTY I GLONY 15 TKANKI ROŒLINNE 24 MSZAKI I PAPROTNIKI 30 ORGANY WEGETATYWNE ROŒLIN NASIENNYCH 36 ORGANY GENERATYWNE ROŒLIN NASIENNYCH 44 PIERWOTNIAKI, G BKI I JAMOCH ONY 51 TKANKI ZWIERZÊCE 56 P AZIÑCE I OBLEÑCE 60 PIERŒCIENICE, STAWONOGI, MIÊCZAKI ZWIERZÊTA PIERWOUSTE Z WTÓRN JAM CIA A 66 ROZWÓJ EMBRIONALNY ZWIERZ T 75 PIERWOTNE STRUNOWCE I BEZOWODNIOWCE 81 OWODNIOWCE GADY, PTAKI I SSAKI 90 EKOLOGIA 99 GOSPODARKA WODNA I MINERALNA 110 FOTOSYNTEZA I CHEMOSYNTEZA PODSTAWOWE PROCESY WARUNKUJ CE AUTOTROFIÊ ORGANIZMÓW 117 FIZJOLOGIA WZROSTU I ROZWOJU ROŒLIN 122 SK AD CHEMICZNY ORGANIZMÓW. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA METABOLIZMU KOMÓRKOWEGO 127 TRAWIENIE, WCH ANIANIE I MAGAZYNOWANIE SUBSTANCJI ORGANICZNYCH W ORGANIZMACH HETEROTROFÓW 136 ODDYCHANIE JAKO PROCES UTLENIANIA BIOLOGICZNEGO 144 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU KR ENIA. IMMUNOLOGIA 150 FIZJOLOGIA I CHEMIZM WYDALANIA 160 HORMONY REGULACJA DOKREWNA 167 ROZMNA ANIE, WZROST I ROZWÓJ ZWIERZ T 174 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU NERWOWEGO. NARZ DY ZMYS ÓW 178 CZYNNY I BIERNY APARAT RUCHU 186 CYTOLOGIA 191 BUDOWA I LOKALIZACJA KWASÓW NUKLEINOWYCH W KOMÓRCE. REPLIKACJA DNA 198 KOD GENETYCZNY I SYNTEZA BIA KA 206

4 4 DZIEDZICZENIE CECH 213 GENETYKA MOLEKULARNA 218 PODSTAWY EWOLUCJONIZMU, BIOGENEZA I ANTROPOGENEZA 224 CZÊŒÆ II TESTY 233 PROCARYOTA, GRZYBY, POROSTY I GLONY 233 MSZAKI I PAPROTNIKI 240 TKANKI ROŒLINNE. NARZ DY WEGETATYWNE ROŒLIN NASIENNYCH 243 NARZ DY GENERATYWNE ROŒLIN NASIENNYCH 250 PIERWOTNIAKI, G BKI I JAMOCH ONY 256 TKANKI ZWIERZÊCE 262 P AZIÑCE I OBLEÑCE 267 PIERŒCIENICE I STAWONOGI 273 MIÊCZAKI, SZKAR UPNIE, ROZWÓJ ZARODKOWY 280 PIERWOTNE STRUNOWCE, BEZOWODNIOWCE 287 OWODNIOWCE GADY, PTAKI I SSAKI 295 EKOLOGIA Z OCHRON ŒRODOWISKA 305 GOSPODARKA WODNA I MINERALNA ROŒLIN I ZWIERZ T 310 FOTOSYNTEZA I CHEMOSYNTEZA 316 FIZJOLOGIA WZROSTU I ROZWOJU ROŒLIN 323 SK AD CHEMICZNY ORGANIZMÓW. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA METABOLIZMU 329 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU TRAWIENNEGO 336 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU ODDECHOWEGO. ODDYCHANIE I FERMENTACJE 343 BUDOWA I FIZJOLOGIA UK ADU KR ENIA. IMMUNOLOGIA 350 ANATOMIA I FIZJOLOGIA WYDALANIA. OSMOREGULACJA 357 REGULACJA HORMONALNA. HOMEOSTAZA 364 FIZJOLOGIA ROZRODU I ROZWOJU ZWIERZ T I CZ OWIEKA 370 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU NERWOWEGO. NARZ DY ZMYS ÓW 375 UK AD MIÊŒNIOWY I KOSTNY CZYNNY I BIERNY APARAT RUCHU 382 CYTOLOGIA 388 BUDOWA I LOKALIZACJA KWASÓW NUKLEINOWYCH W KOMÓRCE. REPLIKACJA DNA 394 KOD GENETYCZNY. BIOSYNTEZA BIA KA 398 GENETYKA MENDLOWSKA I MOLEKULARNA 402 PODSTAWY EWOLUCJONIZMU. BIOGENEZA. ANTROPOGENEZA 411 MODELE ODPOWIEDZI I SCHEMATY PUNKTOWANIA. CZÊŒÆ I PAKIETY ZADAÑ 419 WIRUSY I PROCARYOTA (BAKTERIE I SINICE) 419 PLECHOWCE GRZYBY, POROSTY I GLONY 421 TKANKI ROŒLINNE 424

5 5 MSZAKI I PAPROTNIKI 426 ORGANY WEGETATYWNE ROŒLIN NASIENNYCH 428 ORGANY GENERATYWNE ROŒLIN NASIENNYCH 431 PIERWOTNIAKI, G BKI I JAMOCH ONY 433 TKANKI ZWIERZÊCE 435 P AZIÑCE I OBLEÑCE 437 PIERŒCIENICE, STAWONOGI, MIÊCZAKI ZWIERZÊTA PIERWOUSTE Z WTÓRN JAM CIA A 439 ROZWÓJ EMBRIONALNY ZWIERZ T 442 PIERWOTNE STRUNOWCE I BEZOWODNIOWCE 444 OWODNIOWCE GADY, PTAKI I SSAKI 447 EKOLOGIA 450 GOSPODARKA WODNA I MINERALNA 453 FOTOSYNTEZA I CHEMOSYNTEZA PODSTAWOWE PROCESY WARUNKUJ CE AUTOTROFIÊ ORGANIZMÓW 456 FIZJOLOGIA WZROSTU I ROZWOJU ROŒLIN 458 SK AD CHEMICZNY ORGANIZMÓW. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA METABOLIZMU KOMÓRKOWEGO 460 TRAWIENIE, WCH ANIANIE I MAGAZYNOWANIE SUBSTANCJI ORGANICZNYCH W ORGANIZMACH HETEROTROFÓW 463 ODDYCHANIE JAKO PROCES UTLENIANIA BIOLOGICZNEGO 465 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU KR ENIA. IMMUNOLOGIA 468 FIZJOLOGIA I CHEMIZM WYDALANIA 471 HORMONY REGULACJA DOKREWNA 473 ROZMNA ANIE, WZROST I ROZWÓJ ZWIERZ T 475 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU NERWOWEGO. NARZ DY ZMYS ÓW 477 CZYNNY I BIERNY APARAT RUCHU 480 CYTOLOGIA 482 BUDOWA I LOKALIZACJA KWASÓW NUKLEINOWYCH W KOMÓRCE. REPLIKACJA DNA 485 KOD GENETYCZNY I SYNTEZA BIA KA 488 DZIEDZICZENIE CECH 490 GENETYKA MOLEKULARNA 492 PODSTAWY EWOLUCJONIZMU, BIOGENEZA I ANTROPOGENEZA 495 ODPOWIEDZI. CZÊŒÆ II TESTY 497 PROCARYOTA, GRZYBY, POROSTY I GLONY 497 MSZAKI I PAPROTNIKI 497 TKANKI ROŒLINNE. NARZ DY WEGETATYWNE ROŒLIN NASIENNYCH 498 NARZ DY GENERATYWNE ROŒLIN NASIENNYCH 498 PIERWOTNIAKI, G BKI I JAMOCH ONY 498

6 6 TKANKI ZWIERZÊCE 499 P AZIÑCE I OBLEÑCE 499 PIERŒCIENICE I STAWONOGI 499 MIÊCZAKI, SZKAR UPNIE, ROZWÓJ ZARODKOWY 500 PIERWOTNE STRUNOWCE, BEZOWODNIOWCE 500 OWODNIOWCE GADY, PTAKI, SSAKI 501 EKOLOGIA Z OCHRON ŒRODOWISKA 501 GOSPODARKA WODNA I MINERALNA ROŒLIN I ZWIERZ T 502 FOTOSYNTEZA I CHEMOSYNTEZA 502 FIZJOLOGIA WZROSTU I ROZWOJU ROŒLIN 502 SK AD CHEMICZNY ORGANIZMÓW. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA METABOLIZMU 503 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU TRAWIENNEGO 503 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU ODDECHOWEGO. ODDYCHANIE I FERMENTACJE 504 BUDOWA I FIZJOLOGIA UK ADU KR ENIA. IMMUNOLOGIA 504 ANATOMIA I FIZJOLOGIA WYDALANIA. OSMOREGULACJA 505 REGULACJA HORMONALNA. HOMEOSTAZA 505 FIZJOLOGIA ROZRODU I ROZWOJU ZWIERZ T I CZ OWIEKA 505 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU NERWOWEGO. NARZ DY ZMYS ÓW 506 UK AD MIÊŒNIOWY I KOSTNY CZYNNY I BIERNY APARAT RUCHU 506 CYTOLOGIA 507 BUDOWA I LOKALIZACJA KWASÓW NUKLEINOWYCH W KOMÓRCE. REPLIKACJA DNA 507 KOD GENETYCZNY. BIOSYNTEZA BIA KA 507 GENETYKA MENDLOWSKA I MOLEKULARNA 508 PODSTAWY EWOLUCJONIZMU. BIOGENEZA. ANTROPOGENEZA 508

7 7 WSTÊP Ksi¹ ka Zbiór æwiczeñ z biologii przeznaczona jest przede wszystkim dla licealistów zamierzaj¹cych zdawaæ biologiê na maturze. Mog¹ z niej równie korzystaæ uczniowie, którzy chc¹ powtórzyæ materia³ przerabiany w szkole. W Czêœci I Pakiety przedstawiono 33 pakiety zadañ, które zosta³y opracowane przez Barbarê Buka³ê, doœwiadczonego pedagoga, nauczycielkê 134 finalistów i 41 laureatów Olimpiady Biologicznej, a tak e reprezentantów Polski na Miêdzynarodowej Olimpiadzie Biologicznej. Rozwi¹zuj¹c zadania, licealista formu³uje hipotezy, analizuje i interpretuje wyniki obserwacji oraz doœwiadczeñ; odkrywa zale noœci miêdzy budow¹ a funkcj¹ uk³adów i narz¹dów w organizmach, postrzega funkcjonowanie organizmu jako integralnej ca³oœci. Czêœæ II Testy zawiera kompleksowo i wszechstronnie opracowane zestawy zadañ testowych z biologii. Testy jako narzêdzie sprawdzania i oceniania osi¹gniêæ uczniów s¹ powszechnie stosowane, przede wszystkim podczas egzaminów maturalnych i wstêpnych na wy sze uczelnie. Rozwi¹zywanie testów to æwiczenie niezwykle po yteczne z dwóch wzglêdów: po pierwsze, pozwala nabyæ umiejêtnoœæ pos³ugiwania siê nimi, po drugie zaœ jest bardzo dobrym sposobem sprawdzenia powtarzanego materia³u. Mamy nadziejê, e publikacja ta, zawieraj¹ca zadania w nowoczesnym ujêciu oraz uwzglêdniaj¹ca najnowsz¹ wiedzê biologiczn¹, pozwoli uczniom bardzo dobrze przygotowaæ siê do egzaminów z biologii, a nauczycielom pomo e w codziennej pracy szkolnej. Redakcja

8 150 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU KR ENIA. IMMUNOLOGIA Zadanie Jeden kierunek przep³ywu krwi w organizmie wi¹ e siê z sam¹ budow¹ serca i obecnoœci¹ zastawek, które uniemo liwiaj¹ cofanie siê krwi. Ich zamykanie i otwieranie warunkuje prawid³owy cykl pracy serca. Fazy cyklu pracy serca Zastawki przedsionkowo-komorowe Zastawki pó³ksiê ycowate Rozkurcz komór A B Skurcz komór C D Przedstaw prawid³owy stan zastawek w czasie rozkurczu i skurczu komór serca. Podaj rodzaje zastawek przedsionkowo-komorowych w lewej i prawej czêœci serca oraz lokalizacjê zastawek pó³ksiê ycowatych. Zadanie W odpowiedzi immunologicznej wyró nia siê dwie fazy: W pierwszej limfocyty immunologicznie czynne ³¹cz¹ siê za poœrednictwem receptorów immunoglobulinowych z antygenem oraz tworz¹ siê nowe limfocyty. W tej fazie wspó³dzia- ³aj¹ one z makrofagami. W drugiej fazie odpowiedzi limfocyt B uczestniczy w powstawaniu i uwalnianiu immunoglobulin, a limfocyty T ³¹cz¹ siê z antygenem i uwalniaj¹ limfokininy. 128 stê enie przeciwcia³ pierwotna wtórna tygodnie

9 151 Wykres przedstawia zmiany w poziomie przeciwcia³ w surowicy krwi w pierwotnej i wtórnej odpowiedzi immunologicznej. Podaj dwie zasadnicze ró nice miêdzy odpowiedzi¹ pierwotn¹ i wtórn¹. Zadanie Krew bierze udzia³ w transporcie substancji od ywczych. Po hydrolizie enzymatycznej zostaj¹ one wch³oniête do naczyñ krwionoœnych kosmka jelitowego, sk¹d rozprowadzane s¹ po ca³ym organizmie. Przedstaw kolejno etapy transportu substancji od ywczych z kosmka jelitowego do miêœni przedramienia u cz³owieka. Zadanie Wykres przedstawia zale noœæ szybkoœci pulsu od masy cia³a u ssaków. têtno [min ] ,01 0, masa cia³a [kg] Sformu³uj zale noœæ miêdzy czêstotliwoœci¹ skurczów serca a wielkoœci¹ cia³a. Porównaj spoczynkow¹ szybkoœæ pulsu doros³ego cz³owieka i niemowlêcia.

10 152 Zadanie Krew nie jest równomiernie rozdzielana w organizmie. Niektóre narz¹dy otrzymuj¹ jej znacznie wiêcej ni inne, zarówno w sensie wzglêdnym, jak i bezwzglêdnym. Tabela przedstawia dop³yw krwi do najwa niejszych narz¹dów u wa ¹cego 70 kg cz³owieka w spoczynku. Narz¹d Masa narz¹du (kg) Dop³yw krwi (l/min) Dop³yw krwi (l/kg/min) Serce 0,3 0,25 0,8 Mózg 1,4 0,75 0,5 Nerki 0,3 1,2 4,0 W¹troba 1,5 1,4 0,9 Skóra 2,5 0,2 0,08 Miêœnie 29 0,9 0,03 Na podstawie danych umieszczonych w tabeli zestaw kolejno narz¹dy w zale noœci od stopnia ich ukrwienia. Zadanie Sercemawrodzon¹zdolnoœædorytmicznegokurczeniasiê,niezale - nego od jakichkolwiek bodÿców z zewn¹trz. Zdolnoœæ serca do rytmicznych skurczów musi byæ samoistna, gdy wyosobnione dalej kurczy siê w³asnym rytmem. Doskona³ym dowodem na niezale n¹ kurczliwoœæ tego narz¹du jest fakt, e w rozwijaj¹cym siê zarodku zaczyna on pulsowaæ, zanim jeszcze dotr¹ do niego jakiekolwiek nerwy, i e komórki miêœnia sercowego w hodowli tkankowej tak e kurcz¹ siê bez adnego bodÿca zewnêtrznego. BodŸce odpowiedzialne za skurcze powstaj¹ w samym sercu. Nazywamy to automatyzmem pracy serca. Podaj lokalizacjê i budowê uk³adu odpowiedzialnego za automatyzm pracy serca. Jak w œwietle automatyzmu pracy serca wyt³umaczysz przyspieszanie akcji serca, spowodowane np. stresem, i jej zwalnianie, np. podczas spoczynku?

11 153 Zadanie Postanowiono zbadaæ zwi¹zek miêdzy wysyceniem tlenem hemoglobiny we krwi a ciœnieniem cz¹steczkowym tlenu w atmosferze. Do badañ u yto hemoglobiny z erytrocytów lamy, ssaka wystêpuj¹cego wysoko w Andach oraz erytrocytów doros³ego cz³owieka zamieszkuj¹cego tereny doliny Padu we W³oszech. Wyniki badañ przedstawiono na wykresie. % ca³kowitego wysycenia hemoglobiny tlenem X Y ciœnienie cz¹steczkowe tlenu Którym symbolem literowym oznaczono hemoglobinê z: a) erytrocytów cz³owieka, b) erytrocytów lamy. Podaj uzasadnienie wyboru. Zadanie Reakcja immunologiczna wywo³ana wnikniêciem antygenu do organizmu jest wieloetapowa. Niektóre z tych etapów podano ni ej. I Limfocyty T pobudzaj¹ dzia³anie limfocytów B. II Makrofag przedstawia antygen kompetentnemu limfocytowi B. III Limfocyty B ró nicuj¹ siê w plazmocyty i wytwarzaj¹ przeciwcia³a. IV Makrofag dostarcza antygeny do wêz³a ch³onnego. Podaj prawid³ow¹ kolejnoœæ poszczególnych etapów odpowiedzi immunologicznej.

12 154 Zadanie W uk³adzie grupowym Rh najwiêksze znaczenie ma antygen D. Przy jego braku krew przyjêto oznaczaæ jako Rh ( ). Do niezgodnoœci antygenowej w zakresie antygenu D mo e dojœæ miêdzy matk¹ a p³odem. Dzieje siê tak w przypadku, gdy matka ma krew o grupie Rh ( ), a p³ód Rh (+). X MATKA P ÓD Rh ( ) O YSKO Rh (+) Y Podaj symbole literowe, którymi oznaczono: a) aglutyniny anty D, b) erytrocyty z antygenami D. Wyjaœnij, w jaki sposób wspó³czesna medycyna profilaktycznie zapobiega chorobie hemolitycznej noworodków. Zadanie Na schematach przedstawiono zale noœæ pomiêdzy prêdkoœci¹ liniow¹ przep³ywu krwi a powierzchni¹ przekroju têtnic, naczyñ w³osowatych i y³ oraz ciœnieniem krwi. wzglêdna powierzchnia przekroju powierzchnia prêdkoœæ aorta têtnica têtniczki kapilary y³ki y³y y³a czcza œrednia prêdkoœæ liniowa (cm\s)

13 œrednia ciœnienia krwi têtnice têtniczka naczynia w³osowate y³ki y³y Sformu³uj zale noœæ miêdzy prêdkoœci¹ liniow¹ krwi a powierzchni¹ przekroju naczyñ krwionoœnych. Podaj, jak ciœnienie krwi wp³ywa na prêdkoœæ liniow¹ krwi. Zadanie Przeszczepy skórne odrzucane s¹ wówczas, gdy dawca posiada przynajmniej jeden gen zgodnoœci tkankowej niewystêpuj¹cy u biorcy. Poni ej podano zestawy genów zgodnoœci tkankowej w szczepach myszy SS i TT oraz ich mieszañców ST. Dawca Biorca 1. ST SS 2. SS ST 3. TT ST 4. ST TT Wska, w których przypadkach: a) przeszczepy bêd¹ trwale przyjête; b) przeszczepy bêd¹ zniszczone.

14 240 MSZAKI I PAPROTNIKI 1. Torfowiec wodê pobiera g³ównie przez: a) listki wchodz¹ce w sk³ad sporofitu, b) chwytniki nale ¹ce do gametofitu, c) listki wchodz¹ce w sk³ad gametofitu, d) wszystkie wymienione elementy w zale noœci od wilgotnoœci œrodowiska. 2. Psylofity, kopalne roœliny, mog³y yæ na l¹dzie, poniewa : a) zachodzi³a u nich ju oogamia; b) zarodniki rozsiewane by³y przez wiatr; c) wykszta³ci³y po raz pierwszy korzenie; d) posiada³y drobne listki, s³u ¹ce do fotosyntezy. 3. Zró nicowanie zarodni na makrosporangia i mikrosporangia charakterystyczne jest dla: a) widliczki i salwini, b) wid³aka i salwini, c) skrzypu i wid³aka, d) wszystkich wymienionych paprotników. 4. Gametofity u paprotników stanowi¹ ma³e p³ytkowate b¹dÿ nitkowate przedroœla; s¹ one samo ywne z wyj¹tkiem: a) skrzypów, b) paproci wodnych, c) wid³aków, d) paprotników kopalnych. 5. Gametofity mszaków i paprotników powstaj¹ w wyniku: a) zap³odnienia, b) mitozy komórek sporofitu, c) podzia³ów mitotycznych zarodników, d) mejozy w rodniach i plemniach. 6. Paprotniki kopalne by³y formami drzewiastymi i w zwi¹zku z tym musia³y wytworzyæ: a) naczynia i chwytniki, b) cewki i korzenie, c) miêkisz asymilacyjny i liœcie, d) organy spichrzowe. 7. Rodnia stanowi gametangium eñskie: a) wystêpuj¹ce tylko u mszaków i paprotników, b) wielokomórkowe, w odró nieniu od lêgni, która jest jednokomórkowa, c) wytwarzaj¹ce zarodniki, d) wytwarzaj¹ce wiele komórek jajowych.

15 Mchy dwupienne: a) wykszta³caj¹ dwa rodzaje sporofitów; b) posiadaj¹ rodnie i plemnie otoczone wspóln¹ okryw¹; c) wykszta³caj¹ sporofit na osobniku eñskim; d) wytwarzaj¹ gametofit pod powierzchni¹ gleby. 9. W sk³ad sporofitu skrzypu polnego wchodzi: a) pêd zarodnionoœny, b) pêd asymilacyjny, c) podziemny pêd stanowi¹cy k³¹cze, d) wszystkie odpowiedzi prawid³owe. 10. Korzeni brak u: a) skrzypu polnego i psylofitów, b) salwini p³ywaj¹cej i porostnicy wielokszta³tnej, c) orlicy pospolitej i d³ugosza królewskiego, d) wid³aka goÿdzistego i jêzycznika zwyczajnego. 11. Przyk³adem heterofilii s¹: a) sporofile i trofofile wystêpuj¹ce u paproci, b) liœcie jêzycznika zwyczajnego i d³ugosza królewskiego, c) liœcie salwini p³ywaj¹cej, d) liœcie wid³aka i listki mchu p³onnika. 12. Wspóln¹ cech¹ torfowców i mchów w³aœciwych jest: a) budowa sporofitów, b) budowa gametofitów, c) cudzo ywnoœæ sporofitów, d) wszystkie wymienione cechy. 13. Znaczenie praktyczne wspó³czesnych paprotników polega na stosowaniu w lecznictwie miêdzy innymi: a) k³¹czy wid³aków, b) zarodników widliczki, c) liœci skrzypów, d) wszystkie odpowiedzi prawid³owe. 14. Aparaty szparkowe, umo liwiaj¹ce wymianê gazow¹ roœlin ze œrodowiskiem zewnêtrznym: a) pojawi³y siê w pêdach psylofitów; b) s¹ obecne u w¹trobowców; c) pojawi³y siê dopiero w liœciach roœlin nasiennych; d) wszystkie odpowiedzi prawid³owe z wyj¹tkiem odpowiedzi c).

16 Dwie wstêgi otaczaj¹ce zarodnik, które pod wp³ywem zmian wilgotnoœci zwijaj¹ siê lub rozwijaj¹, wystêpuj¹ u: a) mchu p³onnika, b) paprotki zwyczajnej, c) skrzypu polnego, d) porostnicy wielokszta³tnej. 16. K³¹cze orlicy pospolitej nie jest homologiczne z: a) ³odyg¹ paproci wodnych, b) pêdem zarodnionoœnym skrzypu, c) ³ody k¹ mchu p³onnika, d) pêdem wid³aka. 17. Wska b³êdne stwierdzenie dotycz¹ce paprotników: a) Niektóre gatunki paprotników mog¹ byæ epifitami. b) Gametofit paproci yje w symbiozie z grzybami. c) Tkanka archeosporialna zarodni paprotników jest diploidalna. d) Plemnie paprotników wytwarzaj¹ ruchliwe plemniki. 18. Wszystkie poni sze gatunki paprotników nale ¹ do chronionych z wyj¹tkiem: a) wid³aka ja³owcowatego, b) poryblinu jeziornego, c) orlicy pospolitej, d) d³ugosza królewskiego. 19. Na szczycie pêdów psylofitów wystêpowa³y: a) skupiska liœci pojedynczych, b) pojedyncze zarodnie, c) pojedyncze gametangia, d) wszystkie odpowiedzi prawid³owe z wyj¹tkiem odpowiedzi a). 20. Na schemacie przedstawiono przemianê pokoleñ. Pokolenie a dominuje u wszystkich wymienionych roœlin z wyj¹tkiem: a a) wid³aka, b) nerecznicy, c) p³onnika, d) salwinii. b

17 468 ANATOMIA I FIZJOLOGIA UK ADU KR ENIA. IMMUNOLOGIA Numer zadania Oczekiwana odpowiedÿ Maksymalna punktacja za zadanie 1. A otwarte, B zamkniête, C zamkniête, D otwarte 1p. W lewej czêœci serca zastawka dwudzielna, w prawej zastawka trójdzielna. Zastawki pó³ksiê ycowate zlokalizowane u podstawy aorty i têtnicy p³ucnej, odchodz¹cych od komór 1p. 2. Za podanie ka dej ró nicy 1p. Przyk³ad: W odpowiedzi wtórnej zachodzi bezpoœrednio faza II. Szybszy wzrost stê enia przeciwcia³ w czasie odpowiedzi wtórnej wi¹ e siê z powstaniem pamiêci immunologicznej (powstanie limfocytów d³ugo yj¹cych). 3. Za prawid³owe przedstawienie etapów transportu 1 p. Przyk³ad: y³a wrotna y³a w¹trobowa prawy przedsionek serca prawa komora serca têtnica p³ucna p³uca y³a p³ucna lewy przedsionek serca lewa komora serca aorta têtnica ramienna. 4. Czêstotliwoœæ skurczów serca (szybkoœæ pulsu) jest odwrotnie proporcjonalna do wielkoœci cia³a 1p. Puls jest szybszy u niemowlêcia 1p Nerka, w¹troba, serce, mózg, miêœnie i skóra 1p Za podanie lokalizacji i budowy uk³adu przedsionkowo-komorowego 2p. Prawy przedsionek wêze³ zatokowo-przedsionkowy. Przegroda miêdzykomorowa wêze³ przedsionkowo-komorowy oraz pêczek przedsionkowo-komorowy (pêczek Hissa). Za wyt³umaczenie mechanizmu przyspieszania i zwalniania pracy serca 2p. Przyk³ad: Szybkoœæ akcji serca regulowana jest przez nerwy i hormony. Zwolnienie pracy serca nastêpuje pod wp³ywem acetylocholiny uwalnianej przez nerw przywspó³czulny. Serce kurczy siê szybciej pod wp³ywem noradrenaliny i adrenaliny wydzielanych przez nerw wspó³czulny. 4

18 469 Numer zadania Oczekiwana odpowiedÿ Maksymalna punktacja za zadanie 7. X b,y a 1p. Za uzasadnienie wyboru 1p. Przyk³ad: Krew zwierz¹t wystêpuj¹cych wysoko w górach ma wy sze powinowactwo do tlenu (krzywa dysocjacji przesuniêta jest w kierunku na lewo). 8. IV,II,I,III 1p a) Y, b) X 1p. Kobiecie bezpoœrednio po pierwszym porodzie (lub po poronieniu) podaje siê przeciwcia³a anty D, aby zniszczyæ krwinki p³odu, zanim pobudz¹ reakcje wytwarzania aglutyniny 1p. 10. Prêdkoœæ liniowa krwi jest odwrotnie proporcjonalna do powierzchni przekroju naczyñ 1p. Ciœnienie krwi nie wp³ywa na prêdkoœæ krwi, poniewa najni sze ciœnienie krwi jest w y³ach, a najwolniej krew p³ynie w naczyniach w³osowatych 1p. 11. a) 2,3, b) 1,4 1p A protrombina, B fibrynogen 1p. Wytwarza heparynê, która zapobiega krzepniêciu krwi w naczyniach krwionoœnych 1p. 13. Za podanie nazwy i funkcji dwóch z czterech elementów morfotycznych krwi po 1 p. Przyk³ady: A monocyty uwalniaj¹ interferon, wspó³dzia³aj¹ z limfocytami w odpowiedzi immunologicznej, posiadaj¹ zdolnoœæ fagocytozy. B limfocyty bior¹ udzia³ w odpowiedzi immunologicznej organizmu (limfocyty T odpowiedÿ typu komórkowego, limfocyty B wytwarzaj¹ przeciwcia³a). C trombocyty bior¹ udzia³ w krzepniêciu krwi. D bazofile, leukocyty zasadoch³onne, zawieraj¹ i wydzielaj¹ do krwi heparynê. 14. Za wyjaœnienie negatywnego dzia³ania wysokiego ciœnienia cz¹steczkowego tlenu na organizm cz³owieka 2p. Przyk³ad: Wysokie ciœnienie cz¹steczkowe tlenu w pêcherzykach p³ucnych powoduje w tkankach zbyt wolny rozpad oksyhemoglobiny na hemoglobinê. To z kolei powoduje utrudnione wydalanie dwutlenku wêgla z krwi i powstanie kwasicy

19 497 ODPOWIEDZI. CZÊŒÆ II TESTY PROCARYOTA, GRZYBY, POROSTY I GLONY 1. b 11. d 21. c 31. d 2. a 12. c 22. c 32. b 3. c 13. b 23. b 33. d 4. a 14. b 24. d 34. b 5. b 15. d 25. c 35. a 6. b 16. d 26. b 36. a 7. c 17. d 27. d 37. a 8. c 18. c 28. c 9. c 19. a 29. d 10. d 20. d 30. c MSZAKI I PAPROTNIKI 1. c 6. b 11. c 16. c 2. b 7. b 12. c 17. b 3. a 8. c 13. c 18. c 4. c 9. d 14. d 19. b 5. c 10. b 15. c 20. c