1
SPIS TREŚCI Wstęp... 3 Produkt krajowy brutto w województwach ogółem... 3 Produkt krajowy brutto w województwach w przeliczeniu na 1 mieszkańca... 7 Produkt krajowy brutto w podregionach... 8 Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca według parytetu siły nabywczej... 11 Wartość dodana brutto według rodzajów działalności... 12 Dochody gospodarstw domowych... 14 2
WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL Wstęp Niniejsze opracowanie powstało na podstawie publikacji Głównego Urzędu Statystycznego Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne w 2015 roku. Przywołany raport zawiera informacje statystyczne dotyczące podstawowych kategorii makroekonomicznych obliczanych w rachunkach regionalnych. Wykorzystane w nim dane zostały zestawione zgodnie z zasadami systemu rachunków narodowych oraz zaleceniami Europejskiego Systemu Rachunków (ESA 2010). Publikacja zawiera wyniki obliczeń produktu krajowego brutto, wartości dodanej brutto oraz dochodów w sektorze gospodarstw domowych w skali kraju, województw oraz podregionów za lata 2010-2015. Produkt krajowy brutto w województwach ogółem W 2015 roku wartość wytworzonego w Polsce produktu krajowego brutto w cenach bieżących wyniosła 1 799,39 mld zł. Wartość ta była wyższa o 3,8% w cenach bieżących i o 3,3% w cenach stałych w porównaniu do 2014 roku. Wykres 1. PKB w Polsce (ceny bieżące) oraz wzrost procentowy rok do roku w latach 2009-2015 [dane w mln zł i %] 2 200 000 2 000 000 1 800 000 1 600 000 1 400 000 1 445 298 8,4% 1 566 824 4,0% 1,7% 1 629 425 1 656 895 3,8% 1 719 769 4,6% 1 799 392 1 200 000 1 000 000 800 000 600 000 400 000 200 000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Najwyższą wartość PKB w cenach bieżących wytworzono w województwie mazowieckim 398,9 mld zł. W drugim w kolejności, województwie śląskim wypracowano PKB o zdecydowanie niższej wartości 222,8 mld zł. Małopolska, z PKB wysokości niemal 142,1 mld zł, zajmuje w tym zestawieniu str. 3
piątą, niezmienną od lat lokatę. Strata do kolejnego w zestawieniu województwa dolnośląskiego zmniejszyła się o 3 mld na przestrzeni ostatnich 2 lat. Wykres 2. PKB w województwach (ceny bieżące) w poszczególnych latach mazowieckie śląskie wielkopolskie dolnośląskie małopolskie łódzkie pomorskie kujawsko-pomorskie podkarpackie lubelskie zachodniopomorskie warmińsko-mazurskie świętokrzyskie lubuskie podlaskie opolskie 222 806 186 432 176 442 135 780 151 668 123 353 142 109 109 617 109 353 88 485 103 608 81 784 79 730 65 327 70 577 55 567 68 743 56 449 67 816 55 280 47 853 39 547 42 636 37 218 39 814 32 449 39 602 32 975 37 774 31 390 313 642 398 864 2015 2013 2010 0 100 000 200 000 300 000 400 000 500 000 W latach 2014-2015 wszystkie województwa odnotowały realny wzrost PKB (w cenach stałych). Największa zmiana wystąpiła w województwach małopolskim i wielkopolskim (o 6%), najmniejsza w województwie lubelskim (o 2,4%). W relacji do 2010 roku wolumen PKB w cenach stałych w skali kraju wzrósł o 16%. Największym tempem wzrostu w tym okresie wyróżniło się województwo wielkopolskie (20,2%), najmniejszym zaś województwo świętokrzyskie (7,1%). 4
WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL Wartość PKB w cenach stałych w województwie małopolskim w 2015 roku była wyższa o 5% niż w 2014 roku i o 18,7% w porównaniu do 2010 roku. Rys. 1. Dynamika PKB (ceny stałe) w województwach w 2015 roku (2010=100) Średnie roczne tempo wzrostu PKB w skali kraju w latach 2010-2015 kształtowało się na poziomie 3% (w cenach stałych). Najszybszy wzrost wartości PKB z roku na rok odnotowywano w województwie wielkopolskim (o 3,8%), najwolniejszy w województwie świętokrzyskim (o 1,4%). Wyższe, niż średnie dla całego kraju, tempo wzrostu PKB zaobserwowano także w województwach: mazowieckim (3,5%), małopolskim (3,5%) oraz pomorskim (3,5%). Tempo wzrostu PKB w pozostałych województwach kształtowało się na poziomie od 2,2% (warmińskomazurskie, podlaskie) do 2,9% (dolnośląskie, łódzkie, podkarpackie). W porównaniu do 2010 r. udziały 5 województw (mazowieckiego, wielkopolskiego, pomorskiego, małopolskiego i podkarpackiego) w tworzeniu PKB uległy zwiększeniu. Udziały kolejnych 8 województw zmniejszyły się (śląskie, świętokrzyskie, kujawsko-pomorskie, dolnośląskie, opolskie, podlaskie, lubelskie i zachodniopomorskie), a 3 pozostałych (lubuskie, łódzkie i warmińsko-mazurskie) pozostały bez zmian. W analizie rok do roku Wielkopolska od 5 lat regularnie zwiększa swój udział w krajowym PKB, natomiast Małopolska od lat 3. str. 5
Na pierwszych dwóch miejscach pod względem udziału w tworzeniu PKB w latach 2010-2015 niezmiennie pozostawały województwa mazowieckie i śląskie. W 2015 roku wymienione województwa wypracowały łącznie 34,6% krajowej wartości PKB (identycznie jak w dwóch latach wcześniejszych). Na kolejnych miejscach znalazły się województwa: wielkopolskie, dolnośląskie i małopolskie. Zsumowany udział tych pięciu województw w roku 2015 wyniósł 60,7% i wzrósł o 0,1 p. p. w skali roku, a od 2010 roku o 0,5 p. p. Udział zajmującego 5 lokatę województwa małopolskiego wyniósł w 2015 roku 7,9%. Rys. 2. Udział województw w tworzeniu PKB (ceny bieżące) w 2015 roku 6
Produkt krajowy brutto w województwach w przeliczeniu na 1 mieszkańca W latach 2010-2015 wartość PKB per capita w cenach bieżących dla Polski systematycznie wzrastała. W 2015 roku wyniosła 46 792 zł (w 2010 roku 37 524 zł). Produkt krajowy brutto na mieszkańca w cenach stałych wzrósł o 3,9% w odniesieniu do 2014 roku i o 16,3% w porównaniu z rokiem 2010. Wykres 3. PKB per capita (ceny bieżące) dla Polski w latach 2009-2015 [dane w zł] oraz dynamika zmian r/r [dane w %] 50 000 40 000 37 524 8,0% 40 669 4,0% 2% 4% 42 285 43 034 44 688 5% 46 792 30 000 20 000 10 000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 W porównaniu z 2014 rokiem wszystkie województwa odnotowały realny wzrost PKB per capita. Dynamika wzrostu była zróżnicowana przestrzennie najniższa w województwach: lubelskim (1,7%) i podlaskim (1,8%), najwyższa natomiast w województwie pomorskim (5,2%). Realny wzrost PKB per capita dla Małopolski wyniósł 4,8% w porównaniu do 2014 roku i 17,4% w relacji do roku 2010. Najwyższą wartość PKB per capita w 2015 roku zanotowano w województwie mazowieckim (74 682 zł). Stanowiła ona 159,6% wartości PKB per capita w skali kraju. Drugie miejsce pod względem wartości PKB na mieszkańca w latach zajęło województwo dolnośląskie (52 203 zł i 111,6% przeciętnej dla kraju). Wyższy, niż przeciętny dla całego kraju, poziom PKB per capita w 2015 roku odnotowano także w województwach: wielkopolskim (108,5%) oraz śląskim (104,0%). Małopolski PKB per capita w 2015 roku wyniósł 42 160 zł (po raz pierwszy przekraczając 40 000 zł) i był wyższy w cenach bieżących o 5,8% w stosunku do roku 2014. W Małopolsce jego wartość wyniosła 90,1% średniej krajowej. W roku 2015 najniższy poziom PKB per capita utrzymywał się w województwach: lubelskim (68,5%), które pozostaje jedynym województwem z PKB per capita poniżej 70% PKB krajowego. 7
Rys. 3. Produkt Krajowy Brutto per capita (ceny bieżące) w województwach w 2015 roku Produkt krajowy brutto w podregionach Wśród podregionów w latach 2010-2015 najwyższym udziałem w tworzeniu PKB charakteryzowało się miasto stołeczne Warszawa. W 2015 r. wytworzyło ono 13,0% PKB w skali kraju. Udział drugiego w kolejności Krakowa był już wyraźnie niższy stanowił 3,2% w 2015 roku (3,1% w 2010 roku). Udział w tworzeniu PKB powyżej 2% miały także podregiony; miasto Wrocław, bydgoskotoruński, miasto Łódź, warszawski zachodni, trójmiejski, katowicki, poznański i miasto Poznań. Podregiony o najmniejszych udziałach w tworzeniu PKB (poniżej 0,5%) to: świecki, suwalski chojnicki i ełcki. Wśród małopolskich podregionów PKB o najwyższej wartości (w cenach bieżących) wytworzono w Krakowie (58,1 mld zł), a o najniższej w podregionie nowotarskim (9,1 mld zł). 8
7 407 8 597 9 072 12 267 15 130 15 746 11 560 13 508 14 172 17 747 22 951 24 936 16 314 18 875 20 015 44 322 54 947 58 166 Wykres 4. Porównanie PKB małopolskich podregionów (ceny bieżące) w 2015 r. [dane w mln zł] 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 krakowski m. Kraków nowosądecki nowotarski oświęcimski tarnowski 2010 2014 2015 W latach 2010-2015 na pierwszym miejscu wśród polskich podregionów pod względem wartości PKB per capita utrzymywało się miasto stołeczne Warszawa. Wartość wskaźnika dla tego podregionu w 2015 r. wyniosła 134 302 zł (3,2% wzrostu względem roku poprzedniego). Drugą lokatę zajmowało miasto Poznań (92 232 zł w 2015 roku, wzrost o 3,2%). Poziom PKB per capita istotnie wyższy niż średni dla całego kraju wykazały w 2015 r. również podregiony: miasto Wrocław (164,5% średniej krajowej), miasto Kraków (163,0% średniej krajowej), płocki (162,5% średniej krajowej), legnickogłogowski (145,0% średniej krajowej) oraz trójmiejski (142,3% średniej krajowej). Z kolei najniższy poziom PKB na 1 mieszkańca w roku 2015 utrzymywał się w podregionach: przemyskim (52,7% średniej krajowej), chełmsko-zamojskim (52,5% średniej krajowej), nowotarskim (56,6% średniej krajowej), ełckim (57,1% średniej krajowej), bialskim (58,7% średniej krajowej) i krośnieńskim (59,0% średniej krajowej). 9
32 315 28 374 25 151 34 938 29 463 26 504 34 011 36 116 29 104 30 575 44 686 46 790 72 318 76 283 Rys. 4. PKB per capita (ceny bieżące) w polskich podregionach w 2015 roku Spośród małopolskich podregionów pod względem wartości PKB per capita jedynie Kraków znalazł się w 2015 roku w krajowej czołówce zajmując 4 pozycję, podobnie jak w roku poprzednim. Najsłabiej w rankingu wypadł podregion nowotarski zajmując trzecią pozycję od końca na tle podregionów (70 miejsce na 72 podregiony), z wartością PKB per capita na poziomie 26 504 zł, stanowiąca 62,9% poziomu wojewódzkiego. Trzy inne małopolskie regiony awansowały na liście (najbardziej podregion krakowski o 7 miejsc). Wykres 5. Porównanie PKB per capita (ceny bieżące) Polski oraz małopolskich podregionów w 2015 roku [dane w zł] 90 000 80 000 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 Polska krakowski m. Kraków nowosądecki nowotarski oświęcimski tarnowski 2014 2015 10
WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca według parytetu siły nabywczej PKB na 1 mieszkańca, wyrażony we wspólnej umownej walucie standardzie siły nabywczej (PPS 1 ) w poszczególnych regionach NUTS 2 krajów Unii Europejskiej, kształtował się w 2015 r. na poziomie od 28% średniej UE (UE28) w regionie północno-zachodnim (Bułgaria) do 580% średniej UE dla regionu Londyn wewnętrzny część zachodnia (Wielka Brytania). Wśród europejskich regionów o najwyższym poziomie PKB per capita, oprócz regionu Londyn wewnętrzny część zachodnia (Wielka Brytania), znalazły się także: Luksemburg 264% średniej UE, Hamburg (Niemcy) 206% średniej UE, Region Stołeczny Brukseli (Belgia) 205% średniej UE, region stołeczny Bratysławy (Słowacja) 188% średniej UE oraz Praga (Czechy) 178% średniej UE. Z kolei najniższy poziom PKB na 1 mieszkańca oprócz regionu północno-zachodniego w Bułgarii odnotowano w regionach: Majotta (terytorium zamorskie Francji) 32% średniej UE, północno-centralnym (Bułgaria) i południowo-centralnym (Bułgaria) po 33% średniej UE oraz północno-wschodnim (Rumunia) 34% średniej UE. Rys 5. PKB per capita (w PPS) w relacji do średniej UE28 w województwach w 2015 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych EUROSTATU 1 Standard siły nabywczej (PPS) jest sztuczną jednostką walutową. Teoretycznie, za jeden PPS można kupić tę samą ilość dóbr i usług w danym kraju. Jednakże różnice cen pomiędzy państwami oznaczaj, że różne ilości krajowych jednostek walutowych są potrzebne do zakupu tych samych towarów i usług w zależności od kraju. PPS uzyskiwane jest przez podzielenie każdego agregatu gospodarczego kraju w walucie krajowej przez jego odpowiednik w parytetach siły nabywczej. str. 11
Spośród polskich regionów jedynie w województwie mazowieckim wartość PKB per capita była wyższa od średniej unijnej (109,0%). Drugą lokatę wśród polskich województw zajęło dolnośląskie (76% średniej UE), trzecią wielkopolskie (75% średniej UE). Województwo małopolskie z PKB na 1 mieszkańca na poziomie 62% średniej unijnej zajmuje 7 miejsce w kraju. 19 regionów zanotowało PKB na mieszkańca poniżej 50% średniej unijnej, wśród nich są cztery z Polski: lubelskie, podkarpackie, podlaskie i warmińsko-mazurskie. W grupie tej jest także pięć regionów w Bułgarii, cztery na Węgrzech, trzy w Rumunii, dwa w Gracji i jeden we Francji. Wartość dodana brutto według rodzajów działalności Podmioty prowadzące działalność w usługach obejmujących handel, naprawę pojazdów samochodowych, transport i gospodarkę magazynową, zakwaterowanie i gastronomię, informację i komunikację wytworzyły w 2015 roku 28,8% krajowej wartości dodanej brutto. Ich znaczenie w generowaniu WDB 2 województw w 2015 roku było zróżnicowane od 23,9% w województwie opolskim do 34,6% w województwie mazowieckim. W województwie małopolskim wypracowały one 29,5% WDB, o 0,1 p. proc. mniej niż w roku poprzednim, nadal jednak powyżej średniej krajowej. W porównaniu do 2010 roku udział podmiotów prowadzących tego typu działalność uległ zmniejszeniu w skali kraju (o 0,5 p. proc.). Wzrost zanotowano jedynie w województwach dolnośląskim i świętokrzyskim. W 2015 roku podmioty prowadzące działalność w przemyśle wypracowały 27,2% krajowej WDB. Udział ten był wyższy o 0,7 p. p. niż w 2014 roku i o 2% niż w 2010 roku. Najistotniejszą rolę w generowaniu WDB przemysł odgrywał w województwie lubuskim 35%, najmniejszą zaś w mazowieckim 18,6%. Małopolskie podmioty prowadzące działalność w przemyśle wytworzyły 23,3% wojewódzkiego WDB (wzrost o 0,7 p. p. w skali roku). Jednostki prowadzące działalność w zakresie pozostałych usług wypracowały 24,9% krajowej wartości dodanej brutto (o 0,2 p. p. więcej w porównaniu z 2014 rokiem). Najwyższy udział pozostałych usług w tworzeniu WDB w 2015 roku charakteryzował województwo lubelskie (28,4%), a najmniejszy województwo wielkopolskie (22,2%). Województwo małopolskie, z udziałem 28,1%, zajęło pod tym względem drugą lokatę. Jednostki prowadzące działalność finansową i ubezpieczeniową oraz obsługę rynku nieruchomości w 2015 roku wypracowały 8,8% krajowej WDB o 0,7 p. p. mniej niż w 2014 roku. Ich udział w 2014 roku był najniższy w województwach: lubuskim i wielkopolskim (po 7,2%), 2 Wartość dodana brutto (WDB) - stanowi sumę wartości dodanej brutto wszystkich sektorów instytucjonalnych lub gałęzi działalności gospodarczej. Obliczana jest jako różnica między produkcją globalną i zużyciem pośrednim (strona produkcji) lub jako suma kosztów związanych z zatrudnieniem, amortyzacji środków trwałych, nadwyżki operacyjnej brutto/dochodu mieszanego brutto oraz pozostałych podatków pomniejszonych o dotacje związane z produkcją (strona dochodowa). 12
WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL a najwyższy w województwie mazowieckim (12%). W województwie małopolskim podmioty prowadzące ten rodzaj działalności wytworzyły 8,2% WDB. Podmioty prowadzące działalność w budownictwie w 2015 roku wytworzyły 7,9% krajowej wartości dodanej brutto (więcej o 0,1 p. p. niż w 2014 roku oraz mniej o 0,5 p. p. w porównaniu z 2010 rokiem). Ich udział w generowaniu WDB na poziomie województw w 2015 roku był zróżnicowany najwyższy w Małopolsce (9,8%), a najniższy w województwie lubuskim (6,6%). Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo wytworzyły w 2015 roku 2,4% WDB. Ich udział uległ zmniejszeniu zarówno w porównaniu z rokiem 2014 (o 0,4 p. p.), jak i 2010 (o 0,5 p. p.). W 2015 roku w województwie śląskim udział tej działalności był najniższy (0,6%), a w województwie podlaskim najwyższy (6%), pomimo dużego spadku o 1,4 p. p. W Małopolsce rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo wytworzyły 1,1% WDB. Wykres 6. Struktura wartości dodanej brutto (ceny bieżące) według rodzajów działalności dla Polski oraz województw w 2015 roku rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybactwo budownictwo działalność finansowa i ubezpieczeniowa przemysł handel pozostałe zachodniopomorskie 3,1 22,9 9,7 28,8 8,1 27,5 wielkopolskie 3,4 30,2 7,7 29,3 7,2 22,2 warmińsko-mazurskie 5,4 27,4 7,6 24,2 8,3 27,1 świętokrzyskie 3,6 27,2 9 27,6 7,3 25,3 śląskie 0,6 34,9 8,1 26,6 7,3 22,6 pomorskie 2 27,2 8,8 28,6 8,8 24,7 podlaskie 6 22,8 8 28 8,5 26,8 podkarpackie 1,4 31,1 7,8 27 7,5 25,2 opolskie 2,5 32,9 8,2 23,9 7,3 25,2 mazowieckie 2,4 18,6 7,4 34,3 12 25,3 małopolskie 1,1 23,3 9,8 29,5 8,2 28,1 łódzkie 2,9 31,6 6,8 26,4 8,4 23,8 lubuskie 3,3 35 6,6 25 7,2 23 lubelskie 4,4 22,2 7,2 28,2 9,5 28,4 kujawsko-pomorskie 3,4 29,8 8 27,1 7,4 24,3 dolnośląskie 1,2 34,7 7,4 24 8 24,7 Polska 2,4 27,2 7,9 28,8 8,8 24,9 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 str. 13
Dochody gospodarstw domowych Nominalne dochody (w cenach bieżących) do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw domowych w 2015 roku wyniosły 1 062,51 mld zł. W porównaniu do 2014 roku wartość ta była wyższa o 2,7%, natomiast w relacji do roku 2010 - o 18,4%. Realne dochody (po odjęciu inflacji) do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw domowych w 2015 roku wzrosły o 3,6% w porównaniu do roku 2014 oraz o 9,6% w odniesieniu do 2010 roku. W porównaniu do 2015 roku realny wzrost dochodów do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw domowych odnotowały wszystkie województwa, w tym najwyższy województwo świętokrzyskie (o 4,6%). W województwach łódzkim i lubelskim były one najskromniejsze (wzrost o 2,6%). Wzrost wartości wskaźnika w województwie małopolskim wyniósł 3,7%, a w porównaniu do roku 2010 o 12,4% i jest to drugi (po Mazowszu) największy wzrost. Nominalne dochody do dyspozycji brutto gospodarstw domowych na 1 mieszkańca w 2015 roku w kraju wyniosły 27 630 zł. W porównaniu do 2014 r. wzrosły one o 2,7%, a do 2010 roku o 18,6%. W ujęciu realnym dochody do dyspozycji brutto gospodarstw domowych per capita w 2015 roku były wyższe w porównaniu do 2014 roku o 3,7%, a do 2010 roku o 9,8%. Wzrost wartości wskaźnika w porównaniu z 2014 rokiem odnotowały wszystkie województwa, przy czym dynamika tego wzrostu była zróżnicowana od 2,8% w województwie lubuskim do 5% w województwie świętokrzyskim. W województwie małopolskim realne dochody do dyspozycji brutto per capita były wyższe o 3,5 w odniesieniu do roku 2014. Rys. 6. Nominalne dochody do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw domowych na 1 mieszkańca w województwach w 2015 roku 14
WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL Najwyższe nominalne dochody do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw domowych na mieszkańca charakteryzowały w 2015 roku województwo mazowieckie (33 621 zł). Powyżej średniej krajowej kształtowały się również wartości wskaźnika w województwach: śląskim, wielkopolskim, dolnośląskim i łódzkim. W województwie małopolskim wartość nominalnych dochodów do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw domowych na mieszkańca wyniosła 26 230 zł (94,9% średniej krajowej). str. 15
16