Integrowana Ochrona w warunkach produkcyjnych ziemniaka w Polsce Wojciech Nowacki Zakład Agronomii Ziemniaka IHAR-PIB Oddział w Jadwisinie Śniadowo 12 lipca 2016
Ogólne zasady Integrowanej Ochrony Roślin w uprawie ziemniaka Zapobieganie występowaniu organizmów szkodliwych lub ograniczenie ich negatywnego wpływu na rośliny (profilaktyka) Monitorowanie ewentualnego występowania organizmów szkodliwych Zwalczanie organizmów szkodliwych ziemniaka z wykorzystaniem różnych metod stosowanych priorytetowo w następującej kolejności: biologicznych, fizycznych, agrotechnicznych i chemicznych
Metody profilaktyki stosowane w ochronie ziemniaka Dobór właściwego stanowiska (typ i stan agronomiczny gleby) oraz pola do uprawy ziemniaka, Rozbudowane płodozmiany (4-5 letnie rotacje) przerywające cykle rozwojowe wielu agrofagów w tym odpowiednie następstwo gatunków roślin utrzymujące żyzność i strukturę gleby, Zamiast glifosatu, staranna uprawa gleby (jesienna i wiosenna) niszcząca uciążliwe wieloletnie gatunki chwastów Stosowanie odmian odpornych lub tolerancyjnych na agrofagi ziemniaka (łączące wysoką wartość użytkową lub technologiczną) Zdrowy kwalifikowany materiał sadzeniakowy odpowiednio przygotowany do sadzenia (pobudzenie, podkiełkowanie)
c.d. Metody profilaktyki w integrowanej ochronie ziemniaka Umiejętne regulowanie kwasowości gleby w obrębie płodozmianu (wapnowanie tuż po zbiorze ziemniaków) Zrównoważone nawożenie mineralne uzupełniające do nawozów rolniczych dostosowane do wymagań odmian i kierunku produkcji Terminowa i optymalna agrotechnika sadzenia (głębokość, gęstość), pielęgnacji (rozstawa, wysokość i kształt redlin, mechaniczne niszczenie chwastów), nawadniania, ochrony roślin oraz zbioru Zapobieganie introdukcji organizmów szkodliwych do miejsc produkcji (profilaktyka w dostępie do miejsc produkcji) Ochrona i stwarzanie warunków sprzyjających występowaniu organizmów pożytecznych (miedze, śródpolne zadrzewienia) Stosowanie higieny fitosanitarnej w miejscach produkcji (czyszczenie i dezynfekcja)
Czynniki okresu wegetacji kształtujące plon i jakość bulw ziemniaka Czynniki agrotechniczne Przygotowanie sadzeniaków Obsada roślin Dolistne dokarmianie Nawadnianie Ochrona plantacji Przygotowanie do zbioru i zbiór Środowisko atmosferyczne Długość okresu wegetacji Rozkład opadów Nasłonecznienie Temperatura powietrza Odmiana Cechy morfologiczne bulw Cechy sensoryczne Skład chemiczny Odporność na czynniki patogeniczne i stresy Środowisko glebowe Miąższość i zwięzłość Skład granulometryczny Zasobność i dostępność skład. pokarmowych Wilgotność Temperatura Czynniki agrotechniczne Pożniwna i wiosenna uprawa roli Odkamienianie pola Nawożenie Termin sadzenia Rozstawa międzyrzędzi Pielęgnacja plantacji
Integrowana produkcja jest systemem gospodarowania w rolnictwie uwzględniającym najnowsze osiągnięcia nauki i techniki w zakresie ochrony otaczającego środowiska i rolniczego krajobrazu, którego celem jest uzyskiwanie produktów rolnych o najwyższej jakości, bezpiecznych dla zdrowia ludzi oraz zapewniającym konkurencyjność na rynku i ułatwiającym sprzedaż różnych płodów rolnych (w tym ziemniaków).
Warunki klimatyczne okresu wegetacji najczęściej rozstrzygają o sposobie i intensywności ochrony roślin ziemniaka
Faza rozwojowa roślin Optymalne warunki klimatyczne okresu wegetacji ziemniaka Skala BBCH Sadzenie 00 Od posadzenia do końca wschodów Od zakończenia wschodów do zawiązania pąków kwiatowych 01-09 11-39 Okres kwitnienia 51-69 Kumulacja plonu bulw 43-48 Okres kalendarzow y dek/m-ce I dek. 04 I dek 05 I dek. 04 III dek 05 II dek. 05 III dek 06 II dek. 06 III dek 07 III dek. 06 III dek 08 Optymalna temperatura Temp. gleby 6-8 o C bez przymrozków Do 20 o C o niskiej amplitudzie dnia i nocy, bez przymrozków Średnia temp. dobowa ok. 20 o C, noc 12-15 o C, Dzień 18-23 o C Temp. dnia 23-25 o C Temp. nocy 12-18 o C Średnia temp. dobowa 16-20 o C Dzień 23-28 o C Noc 14-15 o C Optymalne opady (mm/dekadę)/ Współczynnik Sielianinowa - K Niskie opady < 10 mm/dek. Umiarkowane opady ok. 15mm/dek. Opady 15 25 mm/dek. Opady 25 30 mm/dek. Duże nasłonecznienie Opady 30-35 mm/dek. Duże nasłonecznienie Zamieranie roślin 91-97 I dek. 08 III dek 09 Średnia temp. dobowa 12-18 o C Opady ok. 15 20 mm/dek. Duże nasłonecznienie Zbiór 99 I dek. 09 I dek 10 Temp. gleby > 10 o C bez przymrozków Opady ok. 10 15 mm/dek.
Główne cechy klimatu Polski istotne w uprawie ziemniaka Dominacja klimatu kontynentalno-morskiego (przejściowego) sprzyja wdrażaniu integrowanej ochrony i IP ziemniaka Deficyt opadów średnio ok. 50 mm w sezonie wegetacyjnym oraz jego wadliwy rozkład determinują plonowanie i jakość zbiorów ziemniaka Istnieje generalnie korzystny w okresie wegetacji układ temperatury od posadzenia do zbioru (z wyjątkiem maja i października) Występujące ekstrema klimatyczne (ulewy, nawałnice) na które nie mamy wpływu, niszczą lub destabilizują plon
Potrzeby wodne roślin ziemniaka w okresie wegetacji [mm/dekadę] Odmiany kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 Wcześniejsze 15 18 20 22 25 27 32 35 33 30 25 18 Póź- niejsze 20 20 22 22 25 27 30 32 35 32 25 22 20 16 14 Poprawki zwiększające: termiczna wysokie temperatury powyżej średniej wieloletniej burzowa gwałtowne duże opady tracone wskutek spływów powierzchniowych i przesączy do wód gruntowych (retencja: 25 40 mm)
Opady (mm) Poziom opadów w Polsce w okresie wegetacji (V-IX) w latach 1983-2010 600 500 400 300 200 100 0 Lata badań
Opady w okresie wegetacji w Polsce (średnio w wieloleciu)
Rozkład opadów w sezonach wegetacji w latach badań 2008-2010 w IHAR-PIB w Jadwisinie
KBW w dniu 10 czerwca 2016 r.
KBW w dniu 30 czerwca 2016
Skala suszy w rolnictwie wg zdjęć satelitarnych ASAP na koniec czerwca br. w Polsce
Wpływ prawidłowego nawadniania (optymalnego uwilgotnienia gleby) na plon i jakość ziemniaków Zwiększenie plonu ogólnego i handlowego w tym: - większe wyrównanie wielkości bulw - zwiększenie regularności kształtu bulw - zmniejszenie porażenia parchem zwykłym bulw - zmniejszenie ilości bulw z pustowatością miąższu - zmniejszenie spękań fizjologicznych bulw - zmniejszenie ryzyka wystąpienia rdzawej plamistości bulw Poprawa jakości użytkowej i technologicznej bulw w tym: - zmniejszenie zawartości azotanów i glikoalkaloidów - zmniejszenie zawartości cukrów redukujących - zwiększenie równomierności barwy produktów smażonych Obniżenie zawartości suchej masy bulw. Zwiększenie ryzyka porażenia plantacji zarazą ziemniaka. Poprawa wykorzystania potencjału nawozowego substancji organicznej (obornik, kompost, nawozy zielone, słoma).
Zasady nawadniania ziemniaków Optymalna wilgotność gleby: 67-70% polowej pojemności wodnej. Optymalna jednorazowa dawka: 20 mm. Optymalne rozpoczęcie nawadniania - odm. b. wczesne: III dek. maja - odm. wczesne: I-II dek. czerwca - odm. śr. wczesne: III dek. czerwca - odm. późniejsze: I dek. lipca Zakończenie nawadniania: zielono-żółta barwa łanu (2-3 tyg. przed planowanym zbiorem).
Intensywność stosowania chemicznych środków plonotwórczych w Polsce w uprawie ziemniaka na tle innych gatunków
Ranking gatunków roślin rolniczych, warzywnych i sadowniczych o największym zużyciu środków ochrony roślin w latach 2010 2014 (dane GUS) l.p. Gatunek kg/ha s. a. 1 Jabłoń 10,479 2 Pomidor 9,697 3 Wiśnia 5,363 4 Grusza 4,484 5 Cebula 4,329 6 Ogórek 3,763 7 Burak cukrowy 2,760 8 Truskawka 2,495 9 Śliwa 2,368 10 Malina 2,021 11 Marchew 2,047 12 Rzepak oz. 1,971 13 Ziemniak 1,855 14 Porzeczka 1,707 15 Pszenica oz. 1,492 16 Kukurydza 1,180 17 Kapusta 1,124 18 Pszenżyto 0,737 19 Pszenica j. 0,679 20 Jęczmień 0,585 % udział w krajowym zużyciu s. a. 6,89 0,18 0,54 0,15 0,38 0,09 2,34 0,27 0,13 0,25 0,11 7,73 2,39 0,33 11,53 2,89 0,07 4,30 0,53 1,49 l.p. 2 15 9 16 11 19 7 13 17 14 18 3 6 12 1 5 20 4 10 8
Ilość i struktura zużycia ś. o. r. w uprawie ziemniaka w 2012roku (dane GUS) Specyfikacja Jednostka Wartość Powierzchnia uprawy ziemniaka ogółem Powierzchnia uprawy chroniona chem. Udział pow. chronionej do ogólnej Całkowita masa stosowanej ś. o. r Średnie zużycie s. a. ś. o. r w tym: - preparaty grzybobójcze - preparaty chwastobójcze - preparaty owadobójcze - regulatory wzrostu - pozostałe ha ha % kg kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha kg/ha 282706 234397 82 524477 1,855 1,533 0,284 0,026 0,005 0,007
Struktura intensywności ochrony plantacji ziemniaka w Polsce w 2015rok (dane GUS i szacunkowe dane autora) Specyfikacja Liczba gospoda rstw tys. szt. Powierzchnia tys. ha Zużycie ś. o. r. kg s. a./ha Powierzchnia uprawy ogółem Uprawy ziemniaka nie chroni. Uprawy ziemniaka chronione w tym: Ekstensywna ochrona Średnio intensywna ochrona Intensywna ochrona 409,7 310,0 99,7 50,0 47,0 2,7 292,5 47,0 245,5 90,8 95,0 59,7 1, 855 0 2,130 0,300 2,150 4,940
Podstawowe elementy technologii uprawy ziemniaka w różnych systemach uprawy Elementy technologii uprawy Nawożenie mineralne NPK (kg/ha) Nawożenie obornikiem (t/ha) % gospodarstw stosujących obornik/międzyplony Odkamienianie (% pow.) % gospodarstw stosujących dolistne dokarmianie Systemy produkcji ziemniaka konwencjonalny ekstensywny intensywny zrównoważony 60 550-650 180-400 IOR/IP ziemniaka (200-400) wg zasobności gleby i wymagań odmian 20-30 gnojowica 20-25 20-30 85 < 10 65 100 0 30 5 wskazane 5-10 95 70 Wg monitoringu stanu odżyw. roślin
c.d. Podstawowe elementy technologii uprawy ziemniaka w różnych systemach gospodarowania Elementy technologii uprawy % gospodarstw zaprawiających sadzeniaki Częstotliwość wymiany sadzeniaków (% rocznie) Systemy produkcji Konwencjonalne ekstensywny intensywny zrównoważony 0 65 15 IOR/IP ziemniaka Wskazane w przypadku wystąpieniu chorób < 10 70 25 do 100 Rozstawa międzyrzędzi 55-62,5 75-90 62,5-75 75-90
c.d. Podstawowe elementy technologii uprawy ziemniaka w różnych systemach gospodarowania Elementy technologii uprawy Metody kontroli zachwaszczenia (% udział) chemiczne mech.- chem. mechaniczne Systemy produkcji Konwencjonalne ekstensywny intensywny zrównoważone 0 0 100 85 15 0 22 68 10 IOR/IP 0 zalecane zalecane Nawadnianie (% pow.) 0 45 10 zalecane Liczba zabiegów przeciw chorobom grzybowym Liczba zabiegów zwalczających szkodniki 0-1 6-12 1-5 (0-6)wg SWD 0-1 1-3 1-2 Wg progów ekonomicznej szkodliwości
Najważniejsze kanony IOR i IP w uprawie ziemniaka (focus)
Najważniejsze agrofagi ziemniaka Choroby pochodzenia grzybowego (zaraza ziemniaka, alternarioza, rizoktonioza, sucha zgnilizna, parch srebrzysty, inne). Choroby bakteryjne (czarna nóżka, mokra zgnilizna, parch zwykły). Choroby wirusowe (PVY, PVS, PVM, PVX, PLRV). Szkodniki (stonka ziemniaczana, mszyce, szk. glebowe: rolnice, pędraki, drutowce oraz gryzonie i ssaki - dziki)
Organizmy kwarantannowe w uprawie ziemniaka Clavibacter michiganensis spp. sepedonicus (bakteria)- Bakterioza pierścieniowa ziemniaka Ralstonia solanacearum (bakteria) - Śluzak Synchytrium endobioticum (grzyb) - Rak ziemniaka Globodera rostochiensis (nicień) - Mątwik ziemniaczany Globodera pallida (nicień) - Mątwik agresywny Meloidogyne chitwoodi (wszystkie populacje) (nicień) Guzak amerykański Meloidogyne fallax (nicień) Guzak holenderski Ditylenchus destructor (nicień) - Niszczyk ziemniaczak Potato stolbur mycoplasm (wirus) Stołbur
Zaraza ziemniaka Alternarioza Czarna nóżka Parch zwykły Rizoktonioza Bakterioza pierścieniowa ziemniaka Choroby wirusowe Znaczenie profilaktyki w ograniczaniu występowania ważniejszych chorób ziemniaka Metoda profilaktyki Odporność genetyczna odmian Zdrowotność sadzeniaków Środowisko glebowe Zmianowanie Zabiegi agrotechniczne: Otoczenie plantacji (źródła infekcji - sterty odpadów, plantacje bez ochrony) Dezynfekcja miejsc produkcji Podkiełkowanie Termin i głębokość sadzenia Nawożenie Nawadnianie Termin i technika zbioru
Wykorzystanie postępu hodowlanego
ZASADY DOBORU ODMIAN W IOR i IP ZIEMNIAKÓW Odmiany zaakceptowane przez odbiorców na rynku Odmiany o najlepszych parametrach technologicznych i (lub) najładniejszym wyglądzie bulw Odmiany o największej odporności na choroby i szkodniki wg grup wczesności i kierunki użytkowania: - organizmy kwarantannowe, - zaraza ziemniaka, - choroby wirusowe, - choroby skórki bulw, - choroby przechowalnicze. Odmiany rekomendowane w systemie PDO: - dostosowane do warunków lokalnych, - o niskich wymaganiach glebowych i klimatycznych, - tolerancyjne na stresy środowiska.
Struktura udziałowa odmian w polskim nasiennictwie ziemniaka w latach 2014-2015 (kwalifikacja polowa WIORIN) Specyfikacja 2014 2015 Ogółem odmian ziemniaka w nasiennictwie w tym: - polskich odmian z KR - zagranicznych odmian z KR - zagranicznych odmian z katalogu CCA (UE) 202 55 34 113 214 59 50 105
Struktura udziałowa odmian ziemniaka w powierzchni nasiennej ziemniaka w Polsce w latach 2014-2015 (kwalifikacja polowa) Specyfikacja 2014 2015 % Ogółem powierzchnia nasienna ziemniaka (ha) 5243,2 5662,3 100 w tym: - pow. polskich odmian z KR 1627,4 1664,5 29,4 - pow. zagranicznych odmian z KR 1846,3 2206,7 39,0 - pow. zagranicznych odmian z katalogu CCA (UE) 1769,6 1810,2 31,6
Ziemniak Krajowy Rejestr Odmian (stan na 30.06.2016 r.) Grupa wczesności Bardzo wczesne Wczesne Średnio wczesne Średnio późne Późne Krajowe Zagraniczne do 2000 2001-2005 2006-2010 2011-2016 1996-2000 2001-2005 2006-2016 Irys, Denar, Lord Bila Cedron Irga Harpun Glada Kuba Rumpel Bryza Ikar, Pasja P. Bzura, Hinga Jasia, Skawa Gracja (-c) Oman Pasat Cekin, Tajfun Syrena Rudawa, Ślęza, Gandawa Inwestor Justa (-c) Miłek Owacja, Aruba, Cyprian Etola (-c) Michalina Finezja f-) Ametyst, Stasia Gawin (f-) Gustaw, Zenia Pokusa, Zagłoba Impresja Lawenda Tacja Gwiazda Ignacy, Bohun Magnolia Tonacja Szyper, Widawa Etiuda (-c) Jubilat Jurek, Oberon Boryna, Kaszub,Mieszko Bogatka, Laskara Malaga, Mazur Aldona, Lech Amarant Fresco Latona, Vineta Sante, Ditta Satina Fianna (f-) (f-) Impala, Krasa Rosalind, Lady Florina, Augusta (-c) Lady Claire (-c) Amora (f-) Innovator(f-) Folva Roxana Asterix (f-) Raja (f-) Ramos (f-) Victoria (f-) Jelly, Roko Arielle, Berber, Ingrid, Riviera Viviana Bellarosa, Ewelina, Carrera, Annabelle Altesse, Madeleine Lady Rosetta Courage (fc) Dali, Almera Zuzanna Orchestra, Sagitta, Otolia, Jurata (f-) Honorata (-c) VR 808 (-c) Lavinia (-c) Manitou Cecile Danuta Eurostar, Mondeo Kuras Objaśnienia: Bryza - odm. jadalna, Bzura - odm. skrobiowa, Courage - odm. głównie do przetwórstwa
Nowo zarejestrowane przez COBORU odmiany w 2016 roku Odmiana Hodowca użytkowanie Kolor miąższu/ skórki Lawenda Tacja Madelaine Tonacja Lady Rosetta Aldona Manitou Lech Amarant HZ Zamarte HZ Zamarte Agrico PMHZ Strzekęcin C.Meijer HZ Zamarte Agrico HZ Zamarte PMHZ Strzekęcin Jadalna, b. wczesna Jadalna, b.wczesna Jadalna, wczesna Jadalna, wczesna Przetw, wczesna Jadalna, śr. wczesna Jadalna, śr. wczesna Jadalna, śr. wczesna Skrobiowa, śr. póżna ż/czer. j ż/ż ż/ż jż/ż ż/czer. jż/ż ż/czer. jż/czer. b/j.fiolet Typ kulinarny B B B AB BC-C BC AB-B B-BC -
Odmiany ziemniaka KRO i CCA o największej pow. nasiennej w 2015 roku Odmiana KRO ha Odmiana CCA ha Innovator Vineta Denar Lady Rosetta Lord Tajfun Kuba (S) Glada (S) Lady Claire Zuzanna (S) Satina Skawa (S) VR 808 Jasia (S) Irga Jelly Bellarosa Riviera Inwestor (S) 547,0 437,4 190,5 180,9 174,9 172,9 112,9 98,9 96,5 94,5 94,7 93,2 91,4 77,6 72,3 72,3 72,9 64,1 57,7 Verdi Albatros Hermes Gala Ludmilla Omega Markies Lilly Saturna Taurus Agata Dominator Madelaine Smiths Comet Melody Pirol Fontane 158,6 117,0 113,7 90,5 81,6 78,5 74,5 68,0 53,7 50,5 36,7 35,5 35,5 31,9 29,4 26,4 26,4
Odmiany jadalne ziemniaka o białym lub kremowym miąższu Odmiana Hodowca Kolor miąższu Typ kulinarny Irys Laperla Catania Aruba Innovator Ludmilla Ametyst Etiuda Irga Jurata Evora Frisia Ivory Russet Jennifer Verdi Fianna Gustaw Flamenco Parella Sifra PMHZ Strzekęcino Solana Europlant HZ Zamarte HZPC Holandia Solana PMHZ Strzekęcino HZ Zamarte PMHZ Strzekęcino Europlant HZPC HZPC HZPC HZPC Solana Agrico PMHZ Strzekęcino HZPC HZPC HZPC b b kr kr kr kr kr kr kr kr b kr b kr kr kr kr b b kr B B B B B/BC BC BC C-CD B B-BC B BC/C B - BC BC BC - - AB
Charakterystyka odmian skrobiowych z KR Odmiana % skrobi Plon skrobi Cedron Boryna Glada Harpun Jubilat Kaszub Kuba Pasat Rumpel Szyper Zuzanna Danuta Widawa Mieszko 18,4 20,3 17,9 18,2 19,4 21,2 19,8 21,8 19,2 21,1 18,6 18,5 19,6 20,0 6,3 8,1 8,0 7,2 9,7 7,8 8,5 7,3 7,6 9,9 8,6 9,3 8,1 8,5 Odmiana % skrobi Plon skrobi Ikar Pasja P. Bzura Gandawa Hinga Inwestor Jasia Kuras Pokusa Rudawa Skawa Sonda Amarant 22,2 18,4 19,2 17,9 20,0 18,0 18,3 19,3 16,5 21,5 21,6 19,6 20,2 7,8 8,8 9,2 7,7 8,8 8,4 8,9 9,8 8,1 8,3 9,8 10,1 8,5
Charakterystyka odmian skrobiowych z katalogu CCA Odmiana Hodowca Zawartość skrobi (%) Eurostarch Omega Roberta Amado Eurobona Eurobravo Euroflora Eurogrande Euroking Euroluna Euroresa Eurotango Verdi Ramses Golf Energie Signum Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Europlant Solana Solana Solana Agrico Agrico 19,7 19,5 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 19,5 21,0 21,0 20,1 23,3
Poziom odporności odmian jadalnych ziemniaka na Ph. infestans RO COBORU Odporności odmian (w skali 1-9) 2 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 Arielle Courlan Impala Ingrid, Viviana Annabelle Bellarosa Lady Claire Rosalind Vineta, Irga Jutrzenka Orchestra Riviera Amora, Berber, Bohun, Bogatka, Denar, Fresco, Irys, Justa, Krasa, Lord, Miłek, Altesse, Augusta, Bila, Carrera, Ewelina, Gracja, Gwiazda, Hubal, Honorata, Ignacy, Innovator, Latona, Lavinia, Michalina, Oberon, Oman, Veronie, Almera, Asterix, Courage, Dali, Ditta, Elanda, Etiuda, Folva, Gawin, Marlen, Malaga, Meridian, Pirol, Promyk, Satina, Victoria, VR808, Aruba, Etola, Lady Florina, Laskara, Owacja, Bondeville, Cekin, Eurostar, Finezja, Ibis, Jurata, Jurek, Mazur, Magnolia, Mondeo, Otolia, Raja, Ramos, Roxana, Sagitta, Sante, Stasia, Bryza, Roko, Zenia, Cyprian, Agnes, Igor, Legenda, Tajfun, Tetyda, Cecile Fianna Gustaw Jelly Syrena Zagłoba Ametyst Polska; Niemcy; Holandia; inne
Poziom odporności odmian skrobiowych ziemniaka na Ph. infestans RO COBORU 2014 Poziom odporności odmian w skali 1-9 2-3 4-5,5 6-7 8-9 Cedron, Zuzanna Boryna, Danuta, Glada, Harpun, Jubilat, Kaszub, Kuba, Monsun, Pasat, Rumpel, Szyper, Pasja P., Ikar Gandawa, Hinga, Inwestor, Jasia, Pokusa, Rudawa, Skawa, Sonda, Bzura, Kuras,
Popularność uprawianych odmian ziemniaka w Polsce w 2015 według województw Województwa Liczba uprawianych odmian ogółem Najpopularniejsze odmiany (5) uprawiane w województwie * Dolnośląskie 88 Vineta, Denar, Lord, Tajfun, Jelly, Kujawsko-pomorskie 81 Denar, Vineta, Lord, Satina, Tajfun Lubelskie 70 Vineta, Bellarosa, Tajfun, Lord, Irys Lubuskie 32 Vineta, Denar,Satina, Tajfun, Lord Łódzkie 59 Tajfun, Lord, Irga, Denar, Bryza Małopolskie 13 Lord, Bellarosa, Tajfun, Vineta, Denar Mazowieckie 54 Irga, Lord, Tajfun, Vineta, Satina Opolskie 41 Vineta, Bellarosa, Lord, Jelly, Gala Podkarpackie 45 Tajfun, Denar, Jelly, Bellarosa, Lord Podlaskie 38 Irga, Bryza, Irys, Vineta Pomorskie 43 Vineta, Satina, Lord, Denar, Owacja Śląskie 21 Vineta, Bellarosa, Gala, Lord, Denar Świętokrzyskie 36 Bellarosa, Lord, Tajfun, Denar, Jelly, Warmińsko-mazurskie 14 Irga, Satina, Irys, Denar, Cekin Wielkopolskie 113 Vineta, Lord, Denar, Satina, Bryza Zachodniopomorskie 27 Vineta, Skawa, Lord, Denar, Bryza
Zagrożenia dla korzystania z postępu hodowlanego Nie zawsze dostępna obiektywna i konkretna informacja o wartości agrotechnicznej i użytkowej odmian ziemniaka na polskim rynku (odmiany z KR i katalogu CCA, odmiany rekomendowane w PDO) Posiadana odporność genotypów na agrofagi nie zawsze jest wystarczająca do wykorzystania w programie IOR i dodatnio skorelowana z wysoką wartością użytkową.
Zmianowanie a uprawa ziemniaka
Ziemniak w zmianowaniu optymalne stanowisko głęboka miąższość warstwy ornej > 25 cm duża zawartość próchnicy > 2% ph (5,5 6,5) wysoka zawartość podstawowych składników pokarmowych (P, K i Mg) pole odchwaszczone z uciążliwych chwastów rozłogowych pole odkamienione właściwy układ stosunków wodno-powietrznych Wskazane przedplony rośliny strączkowe, bobowate, mieszanki bobowatych z trawami zboża międzyplony roślin strączkowych lub innych roślin (gorczyca) zboża Niepolecane przedplony wieloletnie ugory i pastwiska, łubin, warzywa szczególnie z rodziny psiankowatych (pomidor) co najmniej 4-letnia rotacja w zmianowaniu uprawa na nawozach naturalnych (międzyplony) lub nawozach organicznych (rolniczych) po zbiorze przedplonu stosowanie rośliny wychwytującej (okrywowej)
Zagrożenia i rozwiązania dla stosowania zmianowania z udziałem ziemniaka Polaryzacja produkcji ziemniaka w kraju na 2 bieguny: a.) profesjonalna specjalizacja o wysokiej koncentracji skali uprawy (propozycja: wymiana pól pomiędzy rolnikami specjalizującymi się w uprawie różnych gatunków). b.) socjalna niskonakładowa małoobszarowa (propozycja: produkcja ekologiczna).
Nawożenie
Zasobność krajowych gleb i nawożenie Kwasowość ph b. kwaśne ph 4,5 kwaśne 4,6-5,5 l. kwaśne 5,6-6,5 obojętne 6,6-7,2 zasadowe pow. 7,2 % udział 17 29 31 15 8 Wapnowanie konieczne potrzebne wskazane ograniczone zbędne % udział 23 16 17 16 28 Zasobność K b. niska niska średnia wysoka b. wysoka % udział 16 27 31 13 13 Zużycie nawozów NPK N P 2 O 5 K 2 O CaO Dawka (kg) 129,6 75,3 25,5 28,8 35,0
Możliwość obniżenia poziomu nawożenia mineralnego w IP i IOR ziemniaka Potrzeby pokarmowe ziemniaka Do wyprodukowania 1 tony bulw ziemniaka potrzeba ok. : - 5 kg N - 1,5 kg P 2 O 5-7 kg K 2 O - 2 kg CaO - 0,5 kg MgO - mikroelementy Możliwości redukcji zużycia nawozów mineralnych w uprawie ziemniaka stosowanie dobrze rozłożonych nawozów rolniczych (obornik, kompost, gnojowica, gnojówka) uprawa w płodozmianach roślin międzyplonowych, a szczególnie bobowatych na przyoranie przyorywanie słomy jako źródła substancji organicznej utrzymywanie optymalnego ph gleby (5-6) stosowanie preparatów aktywujących życie biologiczne gleby umiejętne stosowanie systemów nawadniających (niskie jednorazowe dawki) dostosowanie poziomu nawożenia mineralnego do: a) aktualnej zasobności gleby, b) indywidualnych wymagań odmiany, c) terminu zbioru bulw, d) kierunku użytkowania plonu stosowanie dolistnego dokarmiania w oparciu o stan odżywienia roślin w miarę możliwości stosowanie fertygacji (nawadnianie odżywianie)
Pielęgnacja plantacji w IO ziemniaka
Biologiczne i agrotechniczne metody ograniczające stosowanie środków ochrony roślin w IP ziemniaków Elementy konwencjonalnej technologii wymagające użycie ś.o.r. Kontrola zachwaszczenia (stosowanie herbicydów) Metody redukujące użycie środków ochrony roślin utrzymywanie właściwej kultury gleby w całym gospodarstwie stosowanie zespołu uprawek pożniwnych po sprzęcie przedplonu wielokrotne stosowanie mechanicznych metod odchwaszczania od posadzenia do zwarcia międzyrzędzi Profilowanie redlin o rozstawie co najmniej 75cm uwzględnianie progów ekonomicznej szkodliwości chwastów
Mechaniczna pielęgnacja do wschodów
Skutki wczesnego profilowania zwięzłej gleby
Następcze działanie niektórych herbicydów (Mustang, Lancet, Navigator, Galera, Majster i inne) stosowanych w zbożach, rzepaku, kukurydzy na r. ziemniaka
Integrowana ochrona w okresie zbioru i w przechowalnictwie ziemniaka
ZBIÓR Czynniki ograniczające uszkodzenia mechaniczne bulw zakamienienie pola (masa kamieni < 20% masy bulw) temperatura bulw (powyżej 10 o C) masa porostu (poniżej 2-4 t/ha) pełna dojrzałość bulw prędkość robocza zestawu zbierającego w zakresie 3-5 km/h w zależności od wilgotności gleby prawidłowa głębokość pracy zespołu kopiącego wysokość spadania bulw (poniżej 30 cm) stosowanie otulin i wykładzin na elementach roboczych przenośników niskie prędkości obwodowe zespołów roboczych maszyn
Biologiczne i agrotechniczne metody ograniczające stosowanie środków ochrony roślin w integrowanej produkcji (IP) ziemniaków Elementy konwencjonalnej technologii wymagające użycie ś.o.r. Ochrona przed gniciem bulw i przedwczesnym kiełkowaniem w okresie przechowywania (Ervinia sp,.fusarium sp.) Metody redukujące użycie środków ochrony roślin Unikanie w czasie zbioru uszkodzeń mechanicznych bulw do przechowywania przeznaczać tylko bulwy zdrowe i dojrzałe w I etapie przechowywania osuszyć bulwy i zagoić zranienia utrzymywanie niskich temperatur w miejscach długotrwałego przechowywania (2-4 o C-sadzeniaki, 4-6 Cjadalne) częste przewietrzanie składowanego materiału niedopuszczanie do zawilgocenia wierzchniej warstwy bulw dostosowanie długości okresu przechowywania do okresu naturalnego spoczynku odmian i tempa wzrostu kiełków obróbkę ziemniaków przeprowadzać w wyższych temperaturach niż składowanie ( 8-10 o C) uprawiać odmiany dobrze przechowujące się
Ekonomika, koszty, opłacalność produkcji ziemniaka
Lata 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 Ceny za ziemniaki jadalne (zł/t) w zależności od miejsca ich sprzedaży w latach 2002-2014 Gospodarstwo rolne 180 210 195 370 600 220 383 367 610 190 380 800 250 600 Rynek hurtowy 335 370 360 767 900 394 681 643 1074 400 587 1000 450 850 Miejsce sprzedaży Targowisko 387 416 426 850 1050 561 684 788 1100 450 630 1300 600 1000 Do sklepu 600 650 620 1200 1300 800 800 880 950 650 750 1400 700 800-1300 Detal 320-1500 320-1790 590-2000 400-1500 800-2700 490-1990 1000-1999 900-3000 1200-3500 700-2000 800-3000 800-3500 400-2500 500-3000 Średnio 343 576 693 836 700-2457 % wzrost 100 168 202 244 204-716
Opłacalność uprawy ziemniaka przy różnych kierunkach jego użytkowania Wyszczególnienie Bezpośrednie koszty uprawy zł/ha Szacunkowy plon - /ha - całkowity -- handlowy - uboczny Wartość zbiorów zł/ha Dopłaty obszar., inne Koszt prod. 1 tony (zł) jadalne na wczesny zbiór Kierunek użytkowania zbiorów skrobiowe przetwórstwo spożywcze nasiennictwo 9113 8478 8543 11370 16780 35 25 10 14000 1000 364 25 20 5 16750 1000 424 40 40 0 12000 2700 214 45 38 7 20050 1000 300 25 20 5 26000 1000 840 Nadwyżka zł/ha 4887 8272 3457 8680 9220 W kalkulacji przyjęto poziom cen: - plon handlowy ziemniaka jadalnego i dla przetwórstwa spożywczego 500 zł/t - plon handlowy ziemniaków młodych 800 zł/t - plon handlowy ziemniaków skrobiowych - 300 zł/t - plon handlowy sadzeniaków kwalifikowanych 1300 zł/t - plon uboczny 150 zł/t
Dziękuję za uwagę! Wojciech Nowacki w.nowacki@ihar.edu.pl