Wysokie obroty, niskie marże - czy branża budowlana stanie się ofiarą własnego sukcesu? Warszawa, 17 października 2018 r.

Podobne dokumenty
Prezentacja inwestorska FY 18

s e n s e o f c r e a t i n g Prezentacja Inwestorska

s e n s e o f c r e a t i n g Prezentacja Inwestorska

Prezentacja inwestorska 1-3Q 18

s e n s e o f c r e a t i n g Prezentacja Inwestorska

Sektor budowlany w Polsce 2017 Analiza regionalna. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata

Polskie spółki budowlane 2017 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży

Partner merytoryczny. Rola sektora materiałów budowlanych i budownictwa w polskiej gospodarce

Wyniki finansowe ULMA Construccion Polska S.A. I kwartał 2014 r. Warszawa 12 maja 2014 r.

Prezentacja inwestorska 1H 18

Wyniki finansowe ULMA Construccion Polska S.A. w III kwartale 2013 roku. Warszawa, 14 listopada 2013 r.

Polskie spółki budowlane 2016 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży

Headline Verdana Bold Software Asset Management Rola kapitału ludzkiego w programie SAM 10 października, 2018

Tendencje rozwoju sektora nieruchomości mieszkaniowych w Polsce

Podsumowanie I półrocza 2015

Sytuacja w branży budowlanej. Bartłomiej Sosna Spectis

PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY W OSTATNICH LATACH

Rozwój Polski w warunkach stagnacji gospodarczej Unii Europejskiej

UPADŁOŚCI FIRM W POLSCE

Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży

PRZYKŁADOWE STRONY. Sektor. budowlany. w Polsce, I połowa Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata

Zmiany w Grupie PKP w latach

Publikacja rozporządzenia wykonawczego w zakresie szczegółowych informacji zawartych w dokumentacji cen transferowych

Klastry energii. Jakub Kasnowski Radca Prawny, Senior Associate, Deloitte Legal

Wyniki finansowe ULMA Construccion Polska S.A. w 2012 roku

Perspektywy rynku. w 2009 roku Spragnieni krwi

Wyniki finansowe ULMA Construccion Polska S.A. w w I I kw k. w r oku k 6 maja 2013 r. 1

Prezentacja dla inwestorów ULMA Construccion Polska S.A. 21 sierpnia 2012 r.

Wyniki finansowe ULMA Construccion Polska S.A. w 2013 r. Warszawa 17 marca 2014 r.

Sytuacja na rynku mieszkaniowym w Polsce 2007 stan obecny i prognozy

WYNIKI BUDOWNICTWA ORAZ PROGNOZY DLA BRANŻY NA LATA Hanna Winczewska

Dojrzałość cyfrowa sektora bankowego w Europie Środkowo-Wschodniej CE Digital Banking Maturity. Kongres Bankowości Detalicznej 24 listopada 2016

PRZYKŁADOWE STRONY. Sektor. budowlany. w Polsce 2016 Analiza regionalna. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata

Inwestycja w przyszłość Podsumowanie zmian w Grupie PKP w latach

RYNEK MIESZKANIOWY PAŹDZIERNIK 2015

Raport o sytuacji finansowej przedsiębiorstw w województwie mazowieckim w 2014 r.

Wyniki finansowe ULMA Construccion Polska S.A. III kwartał 2014 r. Warszawa 14 listopada 2014 r.

BANK HANDLOWY W WARSZAWIE S.A. Wyniki skonsolidowane za I kwartał 2009 roku -1-

Prezentacja wyników za III kwartał 2012 roku

GRUPA KAPITAŁOWA MIRBUD STRUKTURA GRUPY

Rynek budowlany w Polsce Bartłomiej Sosna Spectis

Informacja sygnalna. Rynek nieruchomości mieszkaniowych w Katowicach oraz w niektórych miastach aglomeracji śląskiej IV kwartał 2017 r.

Prezentacja Grupy Kapitałowej MIRBUD. Wyniki finansowe Q3 2014r.

WYNIKI FINANSOWE BANKU PO III KWARTAŁACH 2002 R. PREZENTACJA DLA ANALITYKÓW I INWESTORÓW

RYNEK MIESZKANIOWY KWIECIEŃ 2015

RYNEK MIESZKANIOWY WARSZAWA IV KWARTAŁ 2018

RYNEK MIESZKANIOWY MAJ 2015

Dobry rok deweloperów mieszkaniowych, perspektywy jeszcze lepsze

Branża leasingowa napędza rozwój MŚP. W ubiegłym roku sfinansowała 58,1 mld zł inwestycji

Wyniki za trzy kwartały 2013 r. oraz plany rozwoju spółki

Grupa Sygnity omówienie wyników finansowych pierwszego półrocza w roku kalendarzowym Warszawa, 1 września 2011 roku

RYNEK MIESZKANIOWY SIERPIEŃ 2015

I. GŁÓWNE DANE FINANSOWE GRUPY ERBUD w I-III KW r. oraz ISTOTNE ZDARZENIA I CZYNNIKI RYNKOWE MAJĄCE WPŁYW NA WYNIKI FINANSOWE.

I. GŁÓWNE DANE FINANSOWE GRUPY ERBUD w I KW r. oraz ISTOTNE ZDARZENIA I CZYNNIKI RYNKOWE MAJĄCE WPŁYW NA WYNIKI FINANSOWE.

Informacja sygnalna. Rynek nieruchomości mieszkaniowych w Katowicach oraz w niektórych miastach aglomeracji śląskiej II kwartał 2018 r.

KOMENTARZ ZARZĄDU NA TEMAT CZYNNIKÓW I ZDARZEŃ, KTÓRE MIAŁY WPŁYW NA OSIĄGNIETE WYNIKI FINANSOWE

Wyniki Grupy PEKAES w III kwartale 2014 r. 13 listopada 2014 r.

RYNEK MIESZKANIOWY LIPIEC 2015

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku Olsztyn, 24 marca 2014

RYNEK MIESZKANIOWY STYCZEŃ 2016

Wyniki skonsolidowane za pierwsze półrocze 2012 roku Warszawa, sierpień 2012

PREZENTACJA WYNIKÓW GRUPY KAPITAŁOWEJ GRUPA EMMERSON S.A. (d. Emmerson Capital S.A.) IV KWARTAŁ 2012 r.

Stan i prognoza koniunktury gospodarczej

RYNEK MIESZKANIOWY STYCZEŃ 2017

Informacja sygnalna. Rynek nieruchomości mieszkaniowych w Katowicach oraz w niektórych miastach aglomeracji śląskiej III kwartał 2017 r.

Dom Development S.A. Grupa Kapitałowa. Prezentacja wyników za I półrocze sierpnia 2019

Kondycja polskiego sektora bankowego w drugiej połowie 2012 roku. Podsumowanie wyników polskich banków za I półrocze

Dom Development S.A. Grupa Kapitałowa. Prezentacja wyników za I kwartał maja 2019

Piąty z rzędu wzrost cen mieszkań

Instytut Keralla Research Raport sygnalny Sygn /273

Stan i prognoza koniunktury gospodarczej

Informacja sygnalna. Rynek nieruchomości mieszkaniowych w Katowicach oraz w niektórych miastach aglomeracji śląskiej IV kwartał 2018 r.

Informacja sygnalna. Rynek nieruchomości mieszkaniowych w Katowicach oraz w niektórych miastach aglomeracji śląskiej I kwartał 2017 r.

Warszawa, 12 maja 2016 roku

VII.1. Rachunek zysków i strat t Grupy BRE Banku

Rynek nowych mieszkań w III kwartale 2015 r. Przewidujemy: Zwiększenie popytu związane z nowelizacją programu MdM Utrzymanie się przyrostu podaży

RAPORT ROCZNY SPÓŁKI DORADCY24 S.A. ZA 2013 ROK

Informacja sygnalna. Rynek nieruchomości mieszkaniowych w Katowicach oraz w niektórych miastach aglomeracji śląskiej III kwartał 2018 r.

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI REMAK S.A. ZA I PÓŁROCZE 2010 roku.

PMR. Stabilizacja koniunktury w branży budowlanej FREE ARTICLE.

Ponad 400 mln zł zarobiły na czysto giełdowe przedsiębiorstwa kontrolowane przez kieleckiego miliardera.

Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek

Informacja prasowa. BASF: Znaczny wzrost zysku w drugim kwartale, poprawa perspektyw na 2017 r. Drugi kwartał 2017 r.: Perspektywy na 2017 r.

wniedrzwicydużej Analiza wyników ekonomiczno-finansowych Banku Spółdzielczego w Niedrzwicy Dużej na dzień roku

Informacja sygnalna. Rynek nieruchomości mieszkaniowych w Katowicach oraz w niektórych miastach aglomeracji śląskiej II kwartał 2017 r.

WYNIKI LIBET S.A. ZA III KWARTAŁ 2014 R. Warszawa, 6 listopada 2014 r.

Uwarunkowania rozwoju banków spółdzielczych

IQ 2019 KOMENTARZ. Szanowni Państwo, Regina Biskupska. Prezes Zarządu JHM DEVELOPMENT S.A.

SYTUACJA SPOŁECZNO EKONOMICZNA W ŁODZI 2014

Raport o sytuacji finansowej przedsiębiorstw w województwie mazowieckim w 2015 r.

RYNEK MIESZKANIOWY PAŹDZIERNIK 2016

Informacja o działalności w roku 2003

Monitoring Branżowy. Analizy Sektorowe. Dobre wyniki budownictwa kubaturowego 1 w 1q 15. Trendy bieżące. Perspektywy krótkoterminowe

Ewolucja rynku obligacji korporacyjnych. Jacek A. Fotek 29 września 2014 r.

Wykres 1 EBIT i EBITDA w pierwszym kwartale lat 2010, 2011 i 2012

Informacja sygnalna. Rynek nieruchomości mieszkaniowych w Katowicach oraz w niektórych miastach aglomeracji śląskiej I kwartał 2018 r.

Wyniki za I kwartał 2014 oraz perspektywy rozwoju Grupy Kapitałowej P.R.E.S.C.O. Warszawa, 15 maja 2014 r.

BANK HANDLOWY W WARSZAWIE S.A. Wyniki za 2013 rok i podział zysku. Warszawa, 24 czerwca 2014

Raport o sytuacji mikro i małych firm w roku Wrocław, 9 kwietnia 2014

BANK HANDLOWY W WARSZAWIE S.A. Wstępne wyniki skonsolidowane za II kwartał 2009 roku -1-

Transkrypt:

Wysokie obroty, niskie marże - czy branża budowlana stanie się ofiarą własnego sukcesu? Warszawa, 17 października 2018 r.

Wzrost rynku w 2017 i 2018 roku, przy spadających marżach, umiarkowany optymizm, ale wyzwań nie brakuje co mówią dane finansowe? Czynnik Rosnący rynek Rosnąca sprzedaż Malejąca rentowność Kumulacja projektów infrastrukturalnych Niedostateczne budżety inwestorskie Nowa perspektywa budżetowa UE po 2020 Opis Wzrost wartości polskiego rynku budowlanego (w cenach stałych): 10,7% w 2017 r/r 23,6% w ciągu 8 miesięcy 2018 r/r. Wzrost sprzedaży w 2017 r/r: 1% dla spółek WIG BUD, 6,5% dla 15 największych spółek z rankingu. Wzrost sprzedaży 6 m-cy 2018 r/r: 7,7% dla spółek WIG BUD, spółki notowane i ujęte w rankingu (9 największych spółek). Mechanizmy indeksacyjne na kontraktach budowlanych nie są wystarczające, aby rekompensować rosnące koszty pracowników i materiałów. Pogorszenie wyniku na sprzedaży w 2017 r/r (spadek z 8,3% do 7,9%) oraz za 6 miesięcy 2018 (5, spółki notowane ujęte w rankingu). Pogorszenie wyniku netto w 2017 r/r (spadek z 6,5% do 1,9%) oraz za 6 miesięcy 2018 (-0,3% - spółki notowane ujęte w rankingu) Kumulacja projektów infrastrukturalnych powoduje problem z pozyskaniem pracowników i rosnące koszty materiałów. Już 51% firm budowalnych (wzrost z 40% w poprzednim badaniu GUS) wskazuje na niedobór wykwalifikowanych pracowników jako barierę wzrostu. Budżety inwestorskie w coraz większym stopniu nie podążają za wzrostem wycen kontraktów przez firmy budowlane, w efekcie obserwujemy zjawisko anulowania części przetargów z uwagi na zbyt wysokie oferty w relacji do budżetów strony publicznej. Wstępna alokacja środków dla Polski dla budżetu UE 2021 2027 wygląda obiecująco. Strona publiczna stoi przed wyzwaniem płynnego przejęcia pomiędzy perspektywami budżetowymi UE i opracowaniem długoterminowej strategii utrzymania infrastruktury drogowej i szynowej. 2

Ranking spółek budowlanych w Polsce pod względem przychodów w roku 2017 Lp. Nazwa firmy Zmiana do rankingu 2016 Przychody 2017 (w tys. zł) Przychody 2016 (w tys. zł) Zmiana nominalna 2017 vs 2016 Zmiana procentowa 2017 vs 2016 1 Grupa Budimex 6 369 309 5 572 290 797 019 14,3% 2 Skanska 3 879 746 3 799 536 80 210 2,1% 3 Grupa Strabag 3 635 775 3 423 635 212 140 6,2% 4 Grupa Polimex - Mostostal 2 421 078 2 668 221-247 143-9,3% 5 Grupa PBG 1 869 093 1 987 014-117 921-5,9% 6 Grupa Erbud 1 805 459 1 789 776 15 683 0,9% 7 Grupa PORR 1 684 690 1 100 263 584 427 53,1% 8 Grupa Unibep 1 629 285 1 249 239 380 046 30, 9 Grupa Trakcja PRKiI 1 374 291 1 381 173-6 882-0,5% 10 Grupa Mostostal Warszawa 1 099 630 1 403 102-303 472-21,6% 11 Warbud 1 028 076 930 435 97 641 10,5% 12 Grupa Elektrobudowa 902 901 971 480-68 579-7,1% 13 Hochtief Polska 867 161 578 933 288 228 49,8% 14 Grupa Mirbud 859 856 773 993 85 863 11,1% 15 Mota - Engil Central Europe 826 731 786 886 39 845 5,1% Suma 30 253 081 28 415 976 1 837 105 6,5% Średnia 2 016 872 1 894 398 122 474 6,5% Źródło: sprawozdania finansowe analizowanych spółek 3

Rosnące obroty spółek budowlanych wzrost 2018 roku (dane półroczne) Przychody spółek budowlanych notowanych na GPW 6-mc 2015-2018 mld PLN 10 9,5 9 8,5 8 7,5 7 6,5 6 9,18 9,65 9,92 9,15 9,86 I półrocze 2014 I półrocze 2015 I półrocze 2016 I półrocze 2017 I półrocze 2018 Przychody wygenerowane przez spółki budowlane notowane na GPW w pierwszym półroczu 2018 wzrosły o 711 mln zł (wzrost o 7,76%) w porównaniu do pierwszego półrocza 2017 i wyniosły 9,15 mld zł. Przychody spółek budowlanych notowanych na GPW w latach 2014 2017 w mld PLN 21,92 23,53 20,80 21,02 W ujęciu rocznym w 2017 roku przychody wzrosły o 220 tys. zł w stosunku do 2016 roku (wzrost o 1,07%) i wyniosły 21,02 mld zł. Spółki w rankingu (największe 15) wzrost o 6,5%. Wzrost produkcji budowlanej - rozpoczęcie dużych inwestycji publicznych oraz bardzo dobra koniunktura w budownictwie komercyjnym (projekty biurowe, handlowe, przemysłowe i mieszkaniowe). rok 2014 rok 2015 rok 2016 rok 2017 Źródło: sprawozdania finansowe analizowanych spółek 4

Malejąca rentowność największych spółek z branży budowlanej Średnia rentowność na sprzedaży (rentowność brutto) oraz rentowność netto największe spółki budowlane z publikowanych rankingów Deloitte (lata 2011 2018) 10,0% 5,0% Marże pod silną presją (gorsze wyniki finansowe spółek za 2017 / 2018) Negatywny wpływ na wyniki finansowe kontraktów budżetowanych w okresie 2015/2016 Trend spadkowy powtórka sytuacji z 2011/2012? 0,0% 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 HY 2018-5,0% -10,0% -15,0% -20,0% Rentowność brutto Rentowność netto Źródło: Analizowane sprawozdania finansowe spółek 5

W okresie 9 miesięcy 2018 roku indeks WIG Budownictwo spadł o 3, a indeks WIG spadł o 6% Notowania indeksu WIG Budownictwo oraz WIG w okresie 02.01.2017-02.09.2018 40% 20% 0% -20% -40% WIG BUD WIG Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych dostępnych na portalu internetowym www.stooq.pl W przeciągu 2017 roku kapitalizacja indeksu WIG-Budownictwo wzrosła o 17%, co odpowiada kwocie 2 mld zł. Na przełomie kwietnia / maja 2017 WIG Budownictwo osiągnął maksymalną kapitalizację rynkową w wysokości 22,3 mld PLN. Kapitalizacja WIG Budownictwo na 30 września 2018 wyniosła 9 mld PLN i spadła od początku roku o 4,6 mld PLN (tj. -2). Pomiędzy kwietniem/majem 2017 a końcem września 2018 kapitalizacja rynkowa spółek WIG BUD spadła o około 58%. Kapitalizacja spółek budowlanych notowanych na GPW (w mld zł) 25 20 15 10 5 0 Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych dostępnych na GPW 6

Maleje kapitalizacja spółek budowlanych notowanych na GPW 30 czerwca 2016 46% 0% 5% 6% 3% 8% 20% 31 grudnia 2016 40% 16% 3% 6% 3% 8% 13% 30 czerwca 2017 31% 13% 8% 3% 2% 3% 9% 23% 30 września 2017 36% 2% 8% 3% 3% 3% 9% 29% 31 grudnia 2017 38% 1% 7% 3% 3% 2% 10% 28% 30 czerwca 2018 30% 1% 7% 1% 3% 2% 10% 37% 30 września 2018 29% 1% 8% 2% 2% 2% 3% 10% 41% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Budimex S.A PBG S.A. Polimex-Mostostal S.A. Trakcja PRKiI S.A. Elektrobudowa S.A. Unibep S.A. Rafako S.A. Ulma Śnieżka Pozostałe Źródło: Sprawozdania finansowe publikowane na GPW 7

W 2017 r. odnotowano wzrost wartości rynku budowlanego, wartość rynku najwyższa od 6 lat, w okresie 8 miesięcy 2018 r. obserwujemy przyspieszenie wzrostu rynku Wielkość polskiego rynku budowlanego w latach 2011-2017 (mld PLN) 182,2 69,1 170,6 60,6 48,9 47,0 158,0 64,1 41,0 165,7 171,3 63,2 69,9 47,0 44,7 159,5 64,2 63,1 52,9 55,5 56,7 52,9 56,6 67,9 38,6 176,5 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Budowa obiektów inżynierii lądowej i wodnej wzrost 10,7% 6,9% 12,3% 12,7% Roboty budowlane specjalistyczne 76,6 43,4 Styczeń-sierpień 2018: wzrost rynku budowlanego o 23,6% r/r W 2017r. umiarkowane wzrosty w sektorze budownictwa drogowego i kolejowego, istotne odbicie spodziewane w 2018r. Jak sektor poradzi sobie z kumulacją inwestycji w latach 2018-2021? Rekordowa sprzedaż mieszkań w 2017 r., spadek w II kwartale 2018r. r/r, rosnące ceny. Rekordowa sprzedaż mieszkań w 2017 r., spadek Jak długo w utrzyma II kwartale się 2018r. dobra r/r, koniunktura? rosnące ceny. Jak długo utrzyma się dobra koniunktura? Bariery działalności dla przedsiębiorstw budowlanych 61% 60% 62% 31% 36% 29% 27% 22% 26% 1 40% 51% Dobra koniunktura w zakresie budownictwa handlowousługowego, w 2017 r. otwarto kolejnych 10 centrów handlowych. Czy rynek jest już nasycony? Koszty zatrudnienia Niedostateczny popyt Koszty materiałów Niedobór wykwalifikowanych pracowników Problem z dostępnością wykwalifikowanych pracowników. Jak sektor budowlany poradzi sobie z brakiem rąk do pracy? Źródło: GUS VII 2016 VII 2017 VII 2018 8

Wzrastające ceny materiałów budowlanych i wynagrodzenia są największym wyzwaniem sektora budowlanego w Polsce Wzrost cen wybranych materiałów budowlanych w Polsce (ceny na I kwartał 2016 = 100) 100 131 101 97 Źródło: Budimex S.A. 125 109 101 123 148 106 107 137 137 Średnia płaca brutto w budownictwie (płaca na I kwartał 2016 = 100) 160 164 150 147 145 111 113 115 1Q'16 2Q'16 3Q'16 4Q'16 1Q'17 2Q'17 3Q'17 4Q'17 1Q'18 2Q'18 100 103 104 105 105 108 110 110 114 117 1Q'16 2Q'16 3Q'16 4Q'16 1Q'17 2Q'17 3Q'17 4Q'17 1Q'18 2Q'18 162 146 119 Beton Stal zbrojeniowa Asfalt 172 163 124 Wyzwania związane z rosnącymi cenami materiałów, wynagrodzeniami oraz dostępnością pracowników i firm podwykonawczych oraz trudniejszym zapewnieniem finansowania bieżącej działalności ze strony instytucji finansujących są obecnie dużym problemem dla firm generalnego wykonawstwa. W tych trudnych warunkach rynkowych pozytywną przesłanką są ostatnie zmiany w prawie, które zwiększają maksymalny poziom waloryzacji kosztów budowlanych (dotyczy to kontraktów budowlanych zawieranych od drugiej połowy 2016 roku). Poziom ten nadal jest ograniczony do wskaźników publikowanych przez GUS, które ze względu na metodologię kalkulacji nie zawsze odzwierciedlają faktyczny wzrost cen kosztów produkcji budowlanej. Obecne trudności rynkowe są problematyczne zwłaszcza w przypadku starego portfela kontraktów. Projekty te były ofertowane i podpisywany na przełomie 2015 oraz 2016 roku w warunkach dużej konkurencji cenowej, co w rezultacie przekładało się na dużo niższy poziom marż ofertowych. Źródło: GUS 9

W latach 2019-2021 nastąpi skumulowanie prac na kolei, z planowanymi poziomami inwestycji powyżej 10 mld PLN rocznie Wydatki na inwestycje kolejowe (mld PLN) Oczekiwana wartość wydatków PKP PLK w 2018 roku to 10 mld PLN* Nakłady finansowe w ramach Krajowego Programu Kolejowego 7,1 7,7 4,1 5,6 Źródło: Krajowy Program Kolejowy, PKP PLK Wyzwania Planowane prace w latach 2019-2021 przekroczą 10 mld PLN rocznie Dostępność pracowników, presja na płace Dostępność i koszt materiałów Wycena kontraktów a budżety inwestorskie Dostępność i koszty gwarancji dobrego wykonania Nieterminowe realizowanie kontraktów Utrudnienia w ruchu pasażerskim i towarowym Wykreowanie rynku utrzymania infrastruktury *Dane na podstawie wywiadu z zarządem PKP PLK 8,1 11,0 12,4 12,1 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Wykonanie Szacunki Prognoza 7,9 4,2 mld PLN % Wartość KPK 66,4 100% Zrealizowane * 10,0 15% W realizacji / podpisane * 40,0 60% Przetargi w toku * 9,0 1 Planowane * 7,4 11% Przykłady odwołanych przetargów kolejowych Przetarg Budżet mln PLN Najniższa oferta mln PLN Różnica Port Gdynia (2018) 1 112 1 843 66% Chorzów - Nakło Śląskie (2018) 793 1 296 63% Nakło Kalina (2018) 421 954 127% Jako jeden z głównych inwestorów publicznych widzimy wyzwania z jakimi obecnie boryka się branża budowlana tj. wzrost cen materiałów budowlanych, wzrost kosztów podwykonawstwa oraz brak rąk do pracy. Na obecnym etapie staramy się wypracować z głównymi firmami wykonawczymi rozwiązania, która pozwolą zrealizować dedykowane prace w terminie, ale także przy założonych przez nich marżach. Jesteśmy tutaj otwarci na ewentualne zmiany projektów, jak również inne rekomendowane rozwiązania (historycznie na wielu kontraktach zostały wprowadzone płatności zaliczkowe, co zostało bardzo pozytywnie przyjęte przez rynek), które mogą zwiększyć efektywność prowadzonych prac, pamiętając jednocześnie o ograniczeniach wynikających z prawa zamówień publicznych. 10

Stan dróg krajowych ulega sukcesywnej poprawie z uwagi na duże programy rządowe, uruchomienie Funduszu Dróg Samorządowych nadzieją na poprawę dróg lokalnych Finansowanie wydatków na drogi krajowe w latach 2014-2023 z perspektywą do 2025 (mld PLN) 9,4 5,2 4,2 11,5 3,0 15,7 6,2 19,0 9,1 8,5 9,5 9,9 22,3 9,1 13,2 24,5 23,5 22,7 8,5 7,4 16,0 16,1 1,3 19,9 0,8 21,4 19,1 Wydatki GDDKiA za 2017 rok wyniosły 16,1 mld PLN 27,9 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023-2025 Środki krajowe Środki europejskie 0,4 27,5 Długość nowych dróg krajowych Rodzaj 2016** (km) 2017** (km) Autostrady 129,2 0,0 Drogi ekspresowe 34,6 300,2 Pozostałe 12,5 55,5 Łącznie 176,3 355,7 Polska zajmuje 13 miejsce pod względem długości autostrad w UE Anulowanie przetargów z powodu zbyt niskich budżetów inwestorskich w relacji do oferowanych cen Utworzenie Funduszu Dróg Samorządowych Źródło: PBDK Stan dróg krajowych w Polsce 2016 (%) 2017 (%) Różnica (p.p.) Stan dobry 52,7 60,1 7,3 Stan niezadowalający 30,5 25,4-5,0 Stan zły 16,8 14,5-2,3 Stan dobry w województwach* 2016 (%) 2017 (%) Różnica (p.p.) Świętokrzyskie 51,7 71,9 20,2 Warmińsko-mazurskie 50,3 69,3 19,0 Podkarpackie 49,6 67,1 17,5 Stan dróg samorządowych w Polsce Drogi samorządowe o łącznej długości 400 tys. km stanowią 95% dróg w Polsce 129 tys. km dróg samorządowych (32,8%) posiada nawierzchnie gruntową 22,5 tys. km dróg samorządowych posiada nawierzchnie nieulepszoną *Województwa z największą poprawą stanu dróg krajowych **Realizacja GDDKiA 11

W 2017 roku rekordowa ilość sprzedanych mieszkań, dynamicznie rosnące ceny mieszkań w największych miastach, gdzie jest granica popytu? Średnia cena m 2 w transakcjach na rynku pierwotnym (PLN) 8 500 7 500 6 500 6,6% r/r 16,0% r/r 2, r/r 6,8% r/r 5,3% r/r Liczba sprzedanych mieszkań w sześciu największych miastach w Polsce (tys.) 18 19 19 18 18 18 14 14 15 13 13 14 16 5 500 7,2% r/r 4 500 II kw. 2015 III kw. IV kw. 2015 2015 I kw. 2016 II kw. 2016 III kw. IV kw. 2016 2016 I kw. 2017 II kw. 2017 III kw. IV kw. 2017 2017 I kw. 2018 II kw. 2018 Warszawa Kraków Poznań Wrocław Gdańsk Katowice II kw. 2015 Źródło: REAS III kw. IV kw. 2015 2015 I kw. 2016 II kw. 2016 III kw. IV kw. 2016 2016 I kw. 2017 II kw. 2017 III kw. IV kw. 2017 2017 I kw. 2018 II kw. 2018 Źródło: NBP Kluczowe fakty Niskie stopy procentowe (średnie oprocentowanie kredytów hipotecznych to 4,33% na 08/2018) Niska stopa bezrobocia Wzrastające płace (7,5% w 2Q 2018 r/r) Wysoki popyt inwestycyjny Wzrost wartości kredytów hipotecznych (2,2 mln czynnych umów kredytowych na 30/06/2018) Wzrost pozwoleń na budowę budynków mieszkalnych (11% r/r) Programy rządowe: Narodowy Program Mieszkaniowy Wyzwania Możliwy wzrost stóp procentowych Rosnące ceny gruntów i mieszkań Jak długo utrzyma się popyt inwestycyjny? Wpływ programu rządowego na sprzedaż mieszkań deweloperskich 12

Badanie Deloitte barometr budowlany

Badanie Deloitte barometr budowlany Badanie otwarte (ukierunkowane na firmy budowlane) odpowiedziało około 50 podmiotów 8,33% 39,58% 27,08% 25,00% Mniej niż 100 mln PLN Pomiędzy 100 a 500 mln PLN Pomiędzy 500 a 999 mln PLN 1 mld PLN lub więcej 14

Ocena perspektywy rozwoju koniunktury w branży budowlanej? Perspektywa długoterminowa (powyżej 24 mc) Perspektywa krótkoterminowa (6-24 mc) Znacznie się pogorszy 25% Znacznie się poprawi 12% Znacznie się pogorszy 10% Znacznie się poprawi 13% Nieznacznie się poprawi 29% Nieznacznie się pogorszy 31% Nieznacznie się poprawi 19% Nieznacznie się pogorszy 21% Nie zmieni się 13% Nie zmieni się 27% 15

Ocena możliwości rozwoju pod kątem dywersyfikacji usług oraz dywersyfikacji geograficznej Dywersyfikacja usług Dywersyfikacja geograficzna 14,58% 14,58% 20,83% 2,08% 37,50% 29,17% 41,67% 39,58% Bardzo dynamiczny wzrost Powolny wzrost Dynamiczny wzrost Stagnacja - brak dywersyfikacji Bardzo dynamiczny wzrost Powolny wzrost Dynamiczny wzrost Stagnacja 16

Kluczowe szanse z punktu widzenia spółki budowlanej Istotne ryzyka związane z prowadzoną działalnością 100% 100% 90% 90% 80% Duża podaż projektów publicznych i komercyjnych 80% Problemy z podwykonawcami 70% 60% 50% 63% 50% Wzrost efektywności w kontekście procesu produkcji budowlanej Digitalizacja procesów ("BIM") Rozwój PPP 70% 60% 50% 77% 73% 69% Dostępność pracowników Wzrost cen materiałów Zbliżający się koniec perspektywy unijnej Ryzyka w regulacjach prawnych 40% 46% 42% 42% Projekty mieszkaniowokomercyjne 40% Trudność z pozyskaniem finansowaniem zewnętrznego 30% 33% Dywersyfikacja działalności produktowej 30% Ryzyka w regulacjach podatkowych 20% 25% Dywersyfikacja działalności pod kątem geograficznym 20% 25% 19% 17% 17% Wzrost konkurencji w zakresie nowych firm wchodzących na rynek 10% 10% 0% 0% 17

Podsumowanie

Z perspektywy spółek budowlanych Obecne trudności rynkowe są problematyczne zwłaszcza w przypadku starego portfela kontraktów. Projekty te były ofertowane i podpisywany na przełomie 2015 oraz 2016 roku w warunkach dużej konkurencji cenowej co w rezultacie przekładało się na dużo niższy poziom marż ofertowych. Pomimo zmian zachodzących w prawie zamówień publicznych, nadal można zaobserwować zbyt małą elastyczność inwestorów publicznych odnośnie warunków kształtowania zamówień oraz późniejszych umów z firmami budowlanymi. Obecne specyfikacje zamówień dla kontraktów publicznych transferują większość ryzyk związanych z ich realizacją na firmy generalnego wykonawstwa. W obliczu wielu ryzyk jakie obecnie generuje rynek dla firm generalnego wykonawstwa, istotnego znaczenia nabiera współpraca ze sprawdzonymi i rzetelnymi podwykonawcami. Kluczowymi elementami współpracy są podstawowe zasady takie jak: uczciwość, terminowość płatności oraz bardzo dobra organizacja pracy. W celu zwiększenia efektywności realizacji inwestycji publicznych niezbędne są dalsze usprawnienia w samym procesie przetargowym, jak również w procesie realizacji w tym współpracy pomiędzy inwestorem a wykonawcą. Duża zmienność na rynku budowlanym, rosnące koszty materiałów i problemy ze znalezieniem pracowników, są dużym wyzwaniem dla wszystkich graczy, szczególnie w przypadku projektów zakontraktowanych kilka lat temu. Najbliższy czas oznacza dla branży budowlanej okres dużych przerobów, co przekłada się na spadek realizowanych marż ze względu na rosnący popyt i w rezultacie wzrost kosztów pracy i materiałów, któremu towarzyszy brak realnej waloryzacji wynagrodzenia generalnego wykonawcy. 19

Kontakt Łukasz Michorowski Dyrektor w Dziale Audit & Assurance Zespół Nieruchomości i Budownictwa w Polsce lmichorowski@deloittece.com Tel: +48 22 511 03 97 Paweł Sadowski Dyrektor w Dziale Doradztwa Finansowego psadowski@deloittece.com Tel: +48 22 511 02 81 20

Nazwa Deloitte odnosi się do jednej lub kilku jednostek Deloitte Touche Tohmatsu Limited, prywatnego podmiotu prawa brytyjskiego z ograniczoną odpowiedzialnością i jego firm członkowskich, które stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte Touche Tohmatsu Limited oraz jego firm członkowskich można znaleźć na stronie www.deloitte.com/pl/onas. Deloitte świadczy usługi audytorskie, konsultingowe, doradztwa podatkowego, prawnego i finansowego klientom z sektora publicznego oraz prywatnego, działającym w różnych branżach. Dzięki globalnej sieci firm członkowskich obejmującej 150 krajów oferujemy najwyższej klasy umiejętności, doświadczenie i wiedzę w połączeniu ze znajomością lokalnego rynku. Pomagamy klientom odnieść sukces niezależnie od miejsca i branży, w jakiej działają. Ponad 264 000 pracowników Deloitte na świecie realizuje misję firmy: wywierać pozytywny wpływ na środowisko i otoczenie, w którym żyją i pracują. Deloitte Central Europe to regionalna jednostka działająca w ramach Deloitte Central Europe Holdings Limited, członka Deloitte Touche Tohmatsu Limited w Europie Środkowej. Usługi świadczą spółki zależne i stowarzyszone z Deloitte Central Europe Holdings Limited, które stanowią odrębne i niezależne podmioty prawne. Spółki zależne i stowarzyszone z Deloitte Central Europe Holdings Limited to jedne z wiodących firm świadczących usługi profesjonalne; zatrudniają łącznie ponad 6 000 pracowników w 41 biurach w 18 krajach Europy Środkowej. 2018 Deloitte Polska