Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego Szkoły Podstawowej nr 46 w Lublinie Wybór zawodu nie jest pojedynczym, świadomym aktem decyzyjnym, ale procesem rozwojowym i stanowi sekwencję decyzji podejmowanych na przestrzeni wielu lat życia. Na wybór zawodu składają się: wiedza na temat siebie, wiedza na temat zawodów, ścieżek edukacyjnych i rynku pracy. Czynniki wpływające na wybór zawodu, to także cechy osobowościowe jednostki (temperament, charakter, poziom inteligencji, zainteresowania, zdolności), umiejętności, doświadczenia, wyznawane wartości i normy, czynniki emocjonalne, zdrowotne, rodzaj i poziom wykształcenia, wpływ rodziny, aktywność własna jednostki. Na etapie szkoły podstawowej kształtują się decyzje zawodowe uczniów, preferencje zawodowe wywodzą się z doświadczeń z dzieciństwa i rozwijają się w toku życia człowieka. Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego ma na celu koordynacje działań podejmowanych przez szkolę w celu przygotowania uczniów do wyboru zawodu, poziomu i kierunku kształcenia. Obejmuje indywidualną i grupową pracę z uczniami, rodzicami i nauczycielami, ma charakter systematycznych, planowych działań ogółu nauczycieli i koordynowany jest przez szkolnego doradcę zawodowego, dzięki czemu wszelkie działania szkoły mają spójny charakter. Podstawa prawna organizacji działań w zakresie poradnictwa zawodowego dla uczniów Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach 1
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie zasad działania publicznych poradni psychologiczno- pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół 1. Główne cele I. Stworzenie jak najbardziej sprzyjających warunków i wspieranie uczniów w procesie przygotowania do efektywnego poruszania się na rynku edukacyjnym oraz rynku pracy i wyboru ścieżki kształcenia II. Przygotowanie młodzieży do podejmowania trafnych decyzji życiowych i zawodowych III. Pomoc i wsparcie w tworzeniu przez młodzież indywidualnego planu kariery zawodowej i wszelkich okoliczności, które temu procesowi towarzyszą, IV. Wpływanie na postawy uczniów wobec rynku pracy i rozwoju własnej kariery zawodowej V. Wspieranie rodziców i nauczycieli w podejmowaniu przez nich działań doradczych mających na celu wspieranie rozwoju zawodowego uczniów. 2. Szczegółowe cele a) uczniowie 1) Poznanie siebie, samodiagnoza preferencji i zainteresowań zawodowych; 2) Kształtowanie umiejętności planowania dalszego rozwoju edukacyjno-zawodowego, kontynuowania nauki w szkołach programowo wyższych; 3) Podejmowanie decyzji zawodowych i edukacyjnych z uwzględnieniem swego stanu fizycznego i zdrowotnego; 4) Kształtowanie odpowiedzialności za własny rozwój zawodowy; 5) Kształtowanie umiejętności określania swoich celów życiowych, sprawnego komunikowania, autoprezentacji, radzenia sobie ze stresem; 6) Określenie swojego potencjału jako podstawy do kształtowania przyszłości; 7) Uświadomienie uczniom konieczności konfrontowania wiedzy o zawodach z wiedzą o sobie i aktualnymi trendami na rynku pracy; 8) Wyrobienie w uczniach pozytywnych postaw wobec pracy. b) rodzice 1) Dostarczenie informacji o zawodach, aktualnych trendach na rynku pracy; 2
2) Dostarczenie wiedzy o dziecku, jego umiejętnościach, preferowanych, wartościach, zdolnościach, zainteresowaniach, mocnych i słabych stronach; 3) Zapoznanie rodziców z problematyką wyboru zawodu i możliwościami dalszego kształcenia; 4) Dostarczenie informacji o ścieżkach edukacyjnych, przeciwwskazaniach zdrowotnych; c) nauczyciele 1) Uświadomienie nauczycielom konieczności wplatania w treści przedmiotowe tematyki z zakresu orientacji zawodowej; 3) Pomoc nauczycielom w realizacji tematów z zakresu problematyki wyboru zawodu i możliwości kształcenia w ramach lekcji oraz wyjść pozaszkolnych; 4) Wypracowanie materiałów pomocniczych do prowadzenia zajęć z orientacji zawodowej na godzinach wychowawczych i spotkaniach z rodzicami. 3. Treści i organizacja programu Treści związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu realizowane są we wszystkich klasach (1-7) poprzez zintegrowane działania specjalistów i nauczycieli w trakcie bieżącej pracy z uczniem w formie: odrębnych zajęć doradczych w blokach tematycznych, zajęć pedagoga szkolnego w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, lekcji wychowawczych oraz przedmiotowych, konsultacji bibliotecznych, warsztatów, spotkań i wycieczek, inne. Zajęcia dostosowywane są w swojej formie do wieku uczniów. Bloki tematyczne zajęć doradczych: A. Poradnictwo grupowe I. Poznanie siebie Tematyka: realizm w ocenie własnych zdolności i możliwości, system wartości funkcjonujący w poszczególnych sferach życia, zainteresowania i kierunki aktywności, ocena stanu zdrowotnego. II. Poznanie zawodów i rynku pracy Tematyka: charakterystyka poszczególnych zawodów i kwalifikacji, przygotowanie do roli pracownika, zawody przyszłości, oczekiwania pracodawców. III. Planowanie kariery podjęcie decyzji edukacyjnej i/lub zawodowej Tematyka: planowanie własnych działań, umiejętność podejmowania decyzji, gdzie i jak poszukiwać informacji o możliwości dalszej edukacji oraz o przyszłej pracy, znaczenie motywacji w życiu człowieka, możliwości uzyskania kwalifikacji zgodnych z potrzebami rynku pracy, a także predyspozycjami zawodowymi. 3
B. Poradnictwo indywidualne 1. Udzielanie indywidualnych porad edukacyjnych i zawodowych uczniom. 2. Kierowanie uczniów w szczególnych przypadkach do specjalistów. Treści programowe: 1. Moje mocne strony, umiejętności i zdolności Poczucie własnej wartości. Analiza SWOT. Moja ocena realna czy nierealna. Samoświadomość kluczem do podejmowania decyzji. 2. Kompetencje uniwersalne Siła własnej woli. Umiejętności komunikacyjne. Asertywność. Afiliacja. Zarządzanie stresem 3. Świat zawodów Zawody w moim najbliższym otoczeniu. Zawody przyszłości. Charakterystyka ciekawych zawodów. 4. Zainteresowania Spędzanie wolnego czasu a hobby. 5. Osobowość zawodowa i predyspozycje zawodowe Moje predyspozycje życiowe. Moje aspiracje. Moje wartości. Ja na obecnym rynku pracy. 6. System edukacji Ścieżki kształcenia. 7. Praca jako wartość Współczesny rynek pracy. Co cenisz w pracy? Dlaczego warto pracować. Wynagrodzenie a moje podejście do pracy. 4
8. Zawody przyszłości Elastyczność zawodów i rynek pracy. Zawody deficytowe, wymierające, nowe. 4. Metody i formy pracy Formy poradnictwa indywidualnego: Rozmowa, wywiad, test, konsultacje, porady Formy poradnictwa grupowego: badanie (diagnoza), aktywizujące problemowe burza mózgów, dyskusja, zapisowe drzewko decyzyjne, mapy myśli, dramy inscenizacje i odgrywanie ról, testowe (kwestionariusze, ankiety, testy), projekcyjne filmy edukacyjne, zasoby Internetu i prezentacje multimedialne, treningi umiejętności społecznych, miniwykłady, pogadanki, zajęcia warsztatowe (zawodoznawcze), gry i zabawy, wycieczki, wyjazdy integracyjne. warsztaty doskonalące umiejętności w zakresie komunikacji 5. Współpraca z rodzicami 1. Prezentacja założeń pracy informacyjno doradczej szkoły na rzecz uczniów 2. Uświadomienie rodzicom ich wpływu na decyzje edukacyjno zawodowe ich dzieci rodzic jako pierwszy doradca zawodowy swego dziecka; 3. Przedstawienie aktualnej oferty edukacyjnej szkolnictwa ponadpodstawowego 4. Konsultacje z rodzicami uczniów. z Radą Pedagogiczną 1. Zapewnienie ciągłości działania wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego; 3. Realizacja działań z zakresu przygotowania uczniów do wyboru drogi zawodowej. 5
z instytucjami pozaszkolnymi wspomagającymi orientację edukacyjnozawodową 1. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna, 2. Specjalistyczna Poradnia Zawodowa, 3. OHP, 4. Powiatowy i Wojewódzki Urząd Pracy, 5. Lubelska Izba Rzemieślnicza, 6. Zakłady pracy, szkoły branżowe, szkoły wyższe, 7. Instytucje niepubliczne świadczące usługi z zakresu poradnictwa zawodowego. Przykładowy zakres działań osób zaangażowanych w proces doradczy wynikający z ich kompetencji, profilu wykształcenia i podstawy programowej z poszczególnych przedmiotów 1. Nauczyciel informatyki/techniki omawia organizację pracy i przepisy bhp, wdraża uczniów do poszukiwania informacji w sieci, koordynuje logowaniem uczniów klas 8 do elektronicznego systemu rekrutacji do szkół ponadpodstawowych 2. Nauczyciel WOS-u prezentuje treści dotyczące pracy i przedsiębiorczości, omawia potrzeby człowieka i sposoby ich zaspokojenia, przyczyny i skutki bezrobocia, dokumenty aplikacyjne. 3. Nauczyciel biblioteki gromadzi i udostępnia literaturę psychologiczną, pedagogiczną, z zakresu prawa pracy, popularyzuje informatory i ulotki na temat oferty edukacyjnej szkół ponadpodstawowych i wyższych, gromadzi czasopisma, wskazuje źródła informacji edukacyjno-zawodowej. 4. Nauczyciel języka polskiego uczy prawidłowego przygotowywania dokumentów aplikacyjnych, np. CV, listu motywacyjnego. 5. Nauczyciel biologii prezentuje zawody medyczne, przyrodnicze, omawiając anatomię i choroby człowieka zwraca uwagę na przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania poszczególnych zawodów. 6
6. Pedagog szkolny wdraża uczniom metody radzenia sobie w sytuacjach trudnych, stresogennych itp., dba o pogłębianie wiedzy i umiejętności z zakresu kompetencji społecznych, autoprezentacji, dba o kształtowanie postawy wobec pracy 7. Wychowawcy podczas lekcji wychowawczych, na spotkaniach integracyjnych i wycieczkach pogłębiają kompetencje interpersonalne uczniów, prowadzą ćwiczenia integrujące grupę, organizują spotkania z przedstawicielami różnych zawodów z udziałem rodziców, uczestniczą w wycieczkach zawodoznawczych, wspierają uczniów w procesie decyzyjnym, kierują do specjalistów, pełnią funkcję wspierająco-informacyjną dla rodziców. 8. Pozostali nauczyciele podejmują tematykę doradztwa zawodowego zgodnie z profilem programowym przedmiotu 6. Harmonogram zajęć w ramach doradztwa zawodowego dla klasy VII pt. Kim jestem i dokąd zmierzam na swojej ścieżce edukacyjno-zawodowej w roku szkolnym 2017/2018 w ramach WSDZ: TEMATYKA REALIZACJA GODZINY Poznaj siebie! Samoświadomość i samompoznanie. Luty 1 Moje mocne strony. Luty 2 Zainteresowania, umiejętności, zdolności, predyspozycje. Marzec 2 Co to jest rynek pracy i kim jest pracodawca? Kwiecień 2 Zawody, zawody przyszłości, kwalifikacje i kompetencje na rynku pracy. Maj 2 Planować czy zdać się na przypadek? W kontekście kariery edukacyjnozawodowej. Czerwiec 1 7
7. Przewidywane efekty Korzyści dla ucznia: pomoc w racjonalnym zaplanowaniu indywidualnej ścieżki kariery; uświadomienie możliwości wprowadzania zmian w zaplanowanej ścieżce zawodowej; zapobieganie niepowodzeniom szkolnym, zniechęceniu, porzucaniu szkoły, a w konsekwencji w podjęciu nieodpowiedniej pracy lub trudności w jej znalezieniu, przekazywanie aktualnych informacji o typach szkół ponadpodstawowych, kierunkach studiów i innych możliwościach kontynuacji nauki; pomoc we wkraczaniu i poruszaniu się po rynku pracy. Korzyści dla rodziców: przygotowanie do efektywnego wspierania dzieci w podejmowaniu przez nich decyzji edukacyjno-zawodowych; przekazywanie aktualnych informacji o typach szkół, możliwościach kształcenia; pomoc dzieciom w wyborze szkoły ponadgimnazjalnej. Korzyści dla szkoły: realizowanie zobowiązań wynikających z zapisów zawartych w statucie szkoły; utworzenie na terenie szkoły bazy informacji edukacyjnej i zawodowej oraz zapewnienie jej systematycznej aktualizacji trafne wybory edukacyjno-zawodowe uczniów; podniesienie świadomości znaczenia doradztwa w szkole; przygotowanie ucznia do podjęcia ról społecznych i zawodowych. 7. Ewaluacja bieżąca i końcoworoczna pozwala na określenie mocnych i słabych stron podjętych działań. Jest punktem wyjścia do modyfikacji programu. Opracowała Małgorzata Nawrocka 8