Scenariusz (Pisownia wyrazów z u i ó ) z wykorzystaniem kart pracy. Treści programowe: umiejętność korzystanie ze Słownika języka polskiego, zasady pisowni z u i ó ; Cele lekcji: a) Wiadomości - zna podstawowe zasady w zakresie pisowni z u i ó, b) Umiejętności - utrwala w pamięci obraz poprawnie zapisanych wyrazów z u i ó - korzysta z pomocy dydaktycznych ( Słownika ortograficznego, Słownika poprawnej polszczyzny ) i dokonuje prawidłowego zapisu wyrazu z trudnością ortograficzną; c) Postawy - zwraca szczególnie uwagę na wyrazy z trudnością ortograficzną, - jest zainteresowany problemem z zakresu ortografii, - dba o poprawny zapis ortograficzny w swoich wypowiedziach pisemnych; Metody: - oglądowa: ilustratywna i operatywna - zajęć praktycznych Formy pracy: indywidualna, zbiorowa; Środki dydaktyczne: - podręcznik do kształcenia językowego z ćwiczeniami Słowa na start! 5 ; Przebieg lekcji: Faza wprowadzająca 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu lekcji. 2. Nauczyciel dzieli zespół klasowy na grupy metodą losową - każdy uczeń otrzymuje zadanie do wykonania. 3. Następnie, korzystając z gotowej prezentacji w Power Poincie (zob. materiały dla nauczyciela) wprowadza uczniów do tematu powtarza wiadomości z pisowni wyrazów z u i ó.
Faza realizacyjna 1. Uczniowie pracują w grupach. Wykonują następujące zadania: Zadanie I Grupa I Z poniższych wierszyków-rymowanek wypiszcie wyrazy z u i ó. Nanieście je na brystol, a następnie ułóżcie z nimi krótkie opowiadanie (max. 10 zdań). Ó Nikną wszelkie niepokoje, Kiedy stwierdzę: dwójka, dwoje. Nie drży także ma stalówka Pisząc: -ówna, -owa, -ówka. Zaokrąglam ó dwu słowach: Ósmy, ów, bo: osiem, owa. U Zapamiętaj, zawsze tu Pisz otwarte, zwykłe u W słowach: skuwka i zasuwka, Gdyż wyjątkiem są te słówka; W cząstkach: -unka, -un, -unek: Opiekunka, zdun, pakunek. Pisz je także w cząstce -ulec Więc: budulec i hamulec; W ul i dwu gdzie u litera Wyraz kończy lub otwiera. Zadanie II Grupa II 1. Sprawdźcie, który wyraz będzie pierwszy w słowniku? gwałtowny czy Gwadelupa blat czy blef brzózka czy brzoza duet czy dukat 2. Jaki wyraz lub wyrazy znajdują się w Waszym słowniku pomiędzy wyrazami: chluba..chlup! ósmoklasista..ówczesny zasuszać..zasuwa Zadanie III Grupa III Jak dzielić się z kolegami swoimi problemami ortograficznymi? w dowolnej formie graficznej przedstawcie 4 ciekawe rozwiązania, będące odpowiedzią na powyższe pytanie 2
(np. za pomocą obrazu można skojarzyć pisownię trudnego wyrazu jaskółka - pisze się przez ó, gdyż w locie robi kółka). jaskółka jaskółka robi w locie kółka Zadanie IV Grupa IV Ułóżcie tak krzyżówkę, by hasłem było: niewymienne ; oto zestaw pytań: 1. Co rozdaje się na konkursie? 2. Jaka cyfra znajduje się między 7 a 9? 3. Jeśli nie rzeczownik, nie czasownik to 4. Co to za warzywo w zielonym garniturku? 5. Jak nazywa się zwierzątko rude, które skacze po drzewach? 6. W czym uczeń zapisuje notatki z lekcji? 7. Je ser i goni ją kot kto to taki? 8. Szyjesz nią, lecz uważaj możesz się skaleczyć. Co to? 9. Jakie zwierzę jest pasiaste? 10. Kto potrafi rozśmieszać w cyrku? 11. Jaki ssak zamieszkuje Antarktydę? 12. Kto broni swojego pana? N I E W Y M I E N N E 2. Po wykonaniu tych zadań nauczyciel poleca, by uczniowie przeczytali fragm. książki Michaela Ende Namiętność czytania (zob. podr. do kształcenia literackiego i kulturowego Słowa na start! 5 s. 181) i wypisali w zeszycie po 5 wyrazów, w których pojawia się u i ó i wyjaśnili, korzystając ze słowniczka ortograficznego, zasady ich pisowni. 3. Nauczyciel poleca teraz, by z podręcznika do nauki o języku (ćw. 6 s. 33 z podręcznika do nauki o języku z ćwiczeniami Słowa na start! 5 cz. I) napisali SMS do koleżanki, a następnie podkreślili w nim czerwonym kolorem wyrazy z u i ó. 3
Faza podsumowująca: 1. Uczniowie prezentują swoją pracę. Sprawozdawca relacjonuje pracę swojej grupy w ciągu 4 minut. 2. Po wysłuchaniu wszystkich sprawozdawców nauczyciel skłania uczniów do następującej refleksji: Refleksja: Czego nauczyłem się na dzisiejszych zajęciach? Co sprawiło mi trudność? Co przyniosło zadowolenie? 3. W końcowej fazie lekcji nauczyciel przypomina uczniom zasady ortografii przygotowane przez niego w Power Poincie. Scenariusz (Pisownia wyrazów z h i ch ) z wykorzystaniem kart pracy. Treści programowe: umiejętność korzystanie ze Słownika języka polskiego, zasady pisowni z h i ch ; Cele lekcji: b) Wiadomości - zna podstawowe zasady w zakresie pisowni z h i ch, b) Umiejętności - utrwala w pamięci obraz poprawnie zapisanych wyrazów z h i ch - korzysta z pomocy dydaktycznych ( Słownika ortograficznego, Słownika poprawnej polszczyzny ) i dokonuje prawidłowego zapisu wyrazu z trudnością ortograficzną; c) Postawy - zwraca szczególnie uwagę na wyrazy z trudnością ortograficzną, - jest zainteresowany problemem z zakresu ortografii, - dba o poprawny zapis ortograficzny w swoich wypowiedziach pisemnych; Metody: - oglądowa: ilustratywna i operatywna - zajęć praktycznych 4
Formy pracy: indywidualna, zbiorowa; Środki dydaktyczne: - podręcznik do kształcenia językowego z ćwiczeniami Słowa na start! 5 ; Przebieg lekcji: Faza wprowadzająca 1.Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu lekcji. 2. Nauczyciel dzieli zespół klasowy na grupy metodą losową - każdy uczeń otrzymuje zadanie do wykonania. 3. Następnie, korzystając z gotowej prezentacji w Power Poincie (zob. materiały dla nauczyciela) wprowadza uczniów do tematu powtarza wiadomości z pisowni wyrazów z h i ch. Faza realizacyjna 1. Uczniowie pracują w grupach. Wykonują następujące zadania: Zadanie I: Grupa I Proszę wpisać przy każdym palcu to, co ta ręka potrafi najlepiej zrobić (np. umiem ładnie śpiewać). Następnie proszę wypisać wszystkie wyrazy z h i ch i wyjaśnić ich pisownię. Zadanie II: Grupa II Proszę usiąść w kole, niech sekretarz grupy spisze na brystolu wszystkie te Wasze pozytywne cechy charakteru lub wyglądu, w których pojawia się trudność ortograficzna. Zadanie III: Grupa III Zredagujcie list do kolegi, w którym zaprosisz go na zlot harcerzy, który odbędzie się 1 września 2005 r. w Poznaniu na Malcie. Następnie wypiszcie na brystolu wszystkie wyrazy z h i ch i przy użyciu odpowiedniego słownika uzasadnijcie ich pisownię. Zadanie IV: Grupa IV Różnymi kolorami połączcie wybrane litery tak, aby utworzyć jak najwięcej wyrazów z h i ch. Następnie ułóżcie je według kategorii: roślina-zwierzę 5
ch a h b h e r h a cy t i c n y i r m s k h l k o ó i ch m h i i p p o p 6
p h o h t a m ch ch h ch a b e r h i p o p o t a m ch o m i k h i a c y n t m y s i k r ó l i k ż ó ł w Oto prawidłowo powstałe wyrazy: chomik, hipopotam, chaber, hiacynt. 2. Nauczyciel poleca, by uczniowie wykonali teraz zadanie z ćw. 4 (podręcznik do nauki o języku z ćwiczeniami Słowa na start! 5 cz. I), modyfikuje jednak polecenie. Po wypisaniu bezokoliczników z tekstu piosenki Jak dobrze nam zdobywać góry podkreślą w nich czerwonym kolorem wyrazy z h i ch i wyjaśnią zasadę ich pisowni, posługując się słownikiem ortograficznym. 3. Ostatnim zadaniem uczniów jest ułożyć krótkie opowiadanie z wyrazami z ch i h z wiersza Czesława Miłosza (z podręcznika do kształcenia literackiego i kulturowego Słowa na start! 5 s. 12). Faza podsumowująca: 1. Uczniowie prezentują swoją pracę. Sprawozdawca relacjonuje pracę swojej grupy w ciągu 4 minut. 2. Po wysłuchaniu wszystkich sprawozdawców nauczyciel skłania uczniów do następującej refleksji: Refleksja: Czego nauczyłem się na dzisiejszych zajęciach corridy? Co sprawiło mi trudność? Co przyniosło zadowolenie? 3. Nauczyciel, chcąc podsumować tę lekcję, skorzysta ponownie ze swojej prezentacji zasad ortograficznych, by usystematyzować ich wiedzę. 7
Materiały dla nauczyciela: Byczek ortograficzny: Scenariusz (Pisownia wyrazów z ż i rz ) z wykorzystaniem kart pracy. Treści programowe: umiejętność korzystanie ze Słownika języka polskiego, zasady pisowni z ż i rz ; Cele lekcji: c) Wiadomości - zna podstawowe zasady w zakresie pisowni z ż i rz, b) Umiejętności - utrwala w pamięci obraz poprawnie zapisanych wyrazów z ż i rz - korzysta z pomocy dydaktycznych ( Słownika ortograficznego, Słownika poprawnej polszczyzny ) i dokonuje prawidłowego zapisu wyrazu z trudnością ortograficzną; c) Postawy - zwraca szczególnie uwagę na wyrazy z trudnością ortograficzną, - jest zainteresowany problemem z zakresu ortografii, - dba o poprawny zapis ortograficzny w swoich wypowiedziach pisemnych; Metody: - oglądowa: ilustratywna i operatywna - zajęć praktycznych Formy pracy: indywidualna, zbiorowa; 8
Środki dydaktyczne: - podręcznik do kształcenia językowego z ćwiczeniami Słowa na start! 5 ; Przebieg lekcji: Faza wprowadzająca 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu lekcji. 2. Nauczyciel dzieli zespół klasowy na grupy metodą losową - każdy uczeń otrzymuje zadanie do wykonania. 3. Następnie, korzystając z gotowej prezentacji w Power Poincie (zob. materiały dla nauczyciela) wprowadza uczniów do tematu powtarza wiadomości z pisowni wyrazów z ż i rz. Faza realizacyjna 1. Uczniowie pracują w grupach. Wykonują następujące zadania: Zadanie I (wspólne dla wszystkich grup) 1. Ustalcie, która z podanych wersji odpowiedzi jest prawdziwa, a która fałszywa? Wykorzystajcie nabytą wiedzę, prezentując swoje odpowiedzi w dowolnej formie graficznej na brystolu. Na wykonanie zadania macie 10 min. Rz piszemy kiedy wymienia się na ch np. watażka-wataha Ż piszemy po w partykule że np. także, mówże Ż piszemy w wyrazach rodzimych np. gżegżółka, piegża, mżawka Rz piszemy w przyrostkach: -arz., -erz np. stolarz, papież (prawda-fałsz) (prawda-fałsz) (prawda-fałsz) (prawda-fałsz) Zadanie II ( każda grupa otrzymuje inne polecenie) Grupa I Przedstawcie na brystolu, jaką metodę wykorzystacie przy ustalaniu hierarchii ważności następujących cech (są to wyrazy, w których pojawia się rz i ż ). Następnie ułóżcie wszystkie cechy w kolejności alfabetycznej w piramidzie. ważny odważny rzetelny wa żny ważny Wa ż nyn y odważny 9
Grupa II Używając formy graficznej rebusa - zobrazujcie wyjątki od zasady pisowni z rz. np. rz piszemy po m. in. po spółgłosce k z wyjątkiem takich wyrazów, jak: kształt, pszczoła, pszenica, Pszczyna. Grupa III Używając formy graficznej diagramu kołowego - zobrazujcie wyjątki od zasady pisowni Ż Ż Ż wyrazów z ż. Grupa IV Za pomocą metody-słoneczka zapiszcie jak najwięcej wyrazów z rz i ż, które są nazwami zwierząt i roślin. Swoje ustalenia zapiszcie na brystolu. 2. Nauczyciel poleca teraz, by uczniowie z listu (zob. podręcznik do nauki języku z ćwiczeniami Słowa na start! 5 s. 49 cz. I) wypisali w zeszycie wyrazy z rz i ż a następnie wyjaśnili ich zasadę pisowni, posługując się słowniczkiem ortograficznym. Prosi, by przy użyciu atlasu geograficznego wskazali Malbork i Łomżę, a więc miasta, które pojawiły się w tym liście i wyjaśnili ich pisownię. 3. Przy pomocy atlasu uczniowie muszą znaleźć po 5 nazw własnych, w których pojawia się rz i ż. Faza podsumowująca: 1. Uczniowie prezentują swoją pracę. Sprawozdawca relacjonuje pracę swojej grupy w ciągu 3 minut. 10
2. Po wysłuchaniu wszystkich sprawozdawców nauczyciel skłania uczniów do następującej refleksji: Refleksja: Czego nauczyłem się na dzisiejszych zajęciach? Co sprawiło mi trudność? Co przyniosło zadowolenie? 4. Podsumowując tę lekcję nauczyciel prezentuje jeszcze raz uczniom zasady ortografii w Power Poincie. Scenariusz (Pisownia wyrazów z ą, ę, om, on, em i en ) z wykorzystaniem kart pracy. Treści programowe: umiejętność korzystanie ze Słownika języka polskiego, zasady pisowni z ą, ę, om, on, em i en ); Cele lekcji: a) Wiadomości - zna podstawowe zasady w zakresie pisowni z z ą, ę, om, on, em i en ; b) Umiejętności - utrwala w pamięci obraz poprawnie zapisanych wyrazów z ą, ę, om, on, em i en, - korzysta z pomocy dydaktycznych ( Słownika ortograficznego, Słownika poprawnej polszczyzny ) i dokonuje prawidłowego zapisu wyrazu z trudnością ortograficzną; c) Postawy - zwraca szczególnie uwagę na wyrazy z trudnością ortograficzną, - jest zainteresowany problemem z zakresu ortografii, - dba o poprawny zapis ortograficzny w swoich wypowiedziach pisemnych; Metody: - oglądowa: ilustratywna i operatywna - zajęć praktycznych Formy pracy: indywidualna, zbiorowa; Środki dydaktyczne: 11
- podręcznik do kształcenia językowego z ćwiczeniami Słowa na start! 5 ; Przebieg lekcji: Faza wprowadzająca 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu lekcji. 2. Nauczyciel dzieli zespół klasowy na grupy metodą losową - każdy uczeń otrzymuje zadanie do wykonania. 3. Następnie, korzystając z gotowej prezentacji w Power Poincie (zob. materiały dla nauczyciela) wprowadza uczniów do tematu powtarza wiadomości z pisowni wyrazów z ą, ę, om, on, em i en. Faza realizacyjna Uczniowie pracują w grupach. Wykonują następujące zadania: 1. Z poniższych dowcipów uczniowie wpisują w tabelę wyrazy z ą, ę, om, on, em i en : Pani Grubiańska; - Czy Pani mąż kiedykolwiek zapomniał o Pani urodzinach? Pani Supergrzeczna: - Nigdy, zawsze mu o nich przypominam! Pani Supergrzeczna: - Grzesiu, mówiłam ci pięćset razy łyżkę trzymaj w prawej ręce, a widelec w lewej! Grzesiu: - A w której mam trzymać nóżkę Pan kurczęcia? Supergrzeczn y: - Może włoży Pani te kwiaty do wody? Pani Grubiańska: - Czekam, aż Pan wręczy mi wazon. Pani Grubiańska: - Jak mam się ubrać? Pan Grubiański: - Szybko! Ą ę om on em en nóżkę 12
2. Nauczycie poleca uczniom, by zrobili generalne porządki w swoim pokoju. Muszą zatem zaplanować kolejność czynności tak, aby sprzątanie było skuteczne. Uczniowie wykorzystują zwroty i wyrażenia zamieszczone niżej: Posprzątać pokój, mokrą ściereczką, odkurzyć kanapę, wyprać firankę, wyciągnąć książki z szafy, kąty pokoju, uprzątnąć śmieci. 3. Następnie nauczycie poleca uczniom, aby wykonali ostanie zadanie. Polega ono na tym: w szafie na półkach leżą wyrazy, które zgubiły swoje prawa. Uczniowie muszą pomóc im odnaleźć zasady pisowni i połącz je prawidłowo za pomocą strzałki: wyciągnął końcówkę om piszemy w Celowniku l. Mn. rzeczowników wszystkich rodzajów idę w formach czasowników zakończonych na ąć piszemy ą lub ę w czasie przeszłym przed l i ł kurczę Ą piszemy gdy wymienia się w wyrazach pokrewnych na ę ściereczką Ę piszemy w zakończeniach czasowników w 1 os. l. poj. w czasie teraźniejszym i przyszłym kąty Ę piszemy w zakończeniach nazw istot żywych niedorosłych pokojom Ą piszemy w zakończeniach czasowników w 3 os. l. mn. w czasie i przyszłym szafom Ą piszemy w zakończeniach rzeczowników w Narzędniku l. poj. 4. Nauczyciel poleca teraz, by uczniowie wskazali zestaw, który jest umieszczony na planszy na tablicy, w którym znajduje się błąd: (ja) maluje, córkę, element Kontomierz, surówką, lepszy Zakręt, rumor, kształt Źródło, babcia, (ja)wędruję i wendkujęm Faza podsumowująca: 1. Uczniowie prezentują swoją pracę. 2. Po wysłuchaniu wszystkich uczniów nauczyciel skłania uczniów do następującej refleksji: 13
Refleksja: Czego nauczyłem się na dzisiejszych zajęciach? Co sprawiło mi trudność? Co przyniosło zadowolenie? 3. W faziepodsumowującej uczniowie powtarzają zasady ortograficzne, które nauczyciel przygotował w Power Poincie. Scenariusz (Pisownia wyrazów z i i j w zakończeniach rzeczowników) z wykorzystaniem kart pracy. Treści programowe: umiejętność korzystanie ze Słownika języka polskiego, zasady pisowni i, j w zakończeniach rzeczowników; Cele lekcji: a) Wiadomości - zna podstawowe zasady w zakresie pisowni i i j w zakończeniach rzeczowników; b) Umiejętności - utrwala w pamięci obraz poprawnie zapisanych rzeczowników z i i j, - korzysta z pomocy dydaktycznych ( Słownika ortograficznego, Słownika poprawnej polszczyzny ) i dokonuje prawidłowego zapisu wyrazu z trudnością ortograficzną; c) Postawy - zwraca szczególnie uwagę na wyrazy z trudnością ortograficzną, - jest zainteresowany problemem z zakresu ortografii, - dba o poprawny zapis ortograficzny w swoich wypowiedziach pisemnych; Metody: - oglądowa: ilustratywna i operatywna - zajęć praktycznych Formy pracy: indywidualna, zbiorowa; Środki dydaktyczne: - podręcznik do kształcenia językowego z ćwiczeniami Słowa na start! 5 ; Przebieg lekcji: 14
Faza wprowadzająca 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie obecności, podanie tematu lekcji. 2. Nauczyciel dzieli zespół klasowy na grupy metodą losową - każdy uczeń otrzymuje zadanie do wykonania. 3. Następnie, korzystając z gotowej prezentacji w Power Poincie (zob. materiały dla nauczyciela) wprowadza uczniów do tematu powtarza wiadomości z pisowni wyrazów ą, ę, om, on, em i en. Faza realizacyjna Uczniowie pracują w grupach. Wykonują następujące zadania: 1. Nauczyciel poleca, by uczniowie przeczytali uważnie kolejno zasady pisowni i j w zakończeniach rzeczowników. Następnie mają ocenić, czy są prawdziwe czy fałszywe i zaznaczyć swoją odpowiedź, wpisując w rubryce właściwy symbol: F (fałsz) lub P (prawda): - rzeczowniki zakończone na -ja, występującym po s, z, c, mają w tych przypadkach zakończenie ji np. poezjapoezji - rzeczowniki zakończone na -ja, występującym po samogłoskach, mają zakończenie -i, np. aleja alei, epopeja epopei - rzeczowniki zakończone na -ia mają zakończenie -ii lub -i. Wiąże się to z poczuciem rodzimości czy obcości wyrazu: a) jeśli -ia występuje po spółgłoskach wargowych p, b, f, w, m, to bez względu na wymowę w wyrazach rodzimych i przyswojonych piszemy -i, natomiast w wyrazach obcych -ii, np. hrabi, murgrabi, ziemi;, filozofii, mafii,, akademii, epidemii, anemii; b) jeśli -ia występuje po t, d, r, l, k, g, ch (czyli w wyrazach zapożyczonych), to piszemy -ii, np. apatii, kwestii, sympatii, Normandii, hierarchii; c) jeśli -ia występuje po n, to piszemy -ni w wyrazach, których zakończenie wymawiamy w mianowniku jako [-ńa], natomiast w tych wyrazach piszemy -ii, np. dyni, babuni, Ewuni; - w rzeczownikach obcego pochodzenia zakończonych na -ja oraz na -ia formy dopełniacza liczby mnogiej mają taką samą postać jak formy dopełniacza liczby pojedynczej, zarówno w mowie, jak i w pisowni, np. tej teorii - tych teorii, tej procesji - tych procesji 2. Następnie z rozdziału pt. Marcowe i kwietniowe wędrówki (zob. podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego Słowa na start! 5) uczniowie muszą wypisać na dużym arkuszu złote myśli, które pojawiły się w omawianych tekstach literackich. Dotyczą one książek, celu czytania. Zadaniem każdego ucznia będzie podkreślić w złotych myślach rzeczowniki zakończone na ja i ia. 3. Następnie nauczyciel prosi o wykonanie ćw. 1 i ćw. 3 z podręcznika do nauki o języku Słowa na start! 5 s. 61 i 63 cz. I) i odczytanie głośno poprawnych odpowiedzi. 4. Ćw. 4 i ćw. 5 (z w/w źródła) uczniowie wykonują w parach, która z nich wykona je najszybciej i poprawnie pod względem ortograficznym, otrzyma dodatkowe punkty i nagrodę (proponuję naklejki z byczkiem ortograficznym - zob. materiały dla nauczyciela). 15
Faza podsumowująca: 1. Uczniowie prezentują swoją pracę. 2. Po wysłuchaniu wszystkich uczniów nauczyciel skłania uczniów do następującej refleksji: Refleksja: Czego nauczyłem się na dzisiejszych zajęciach? Co sprawiło mi trudność? Co przyniosło zadowolenie? 3. Zadaniem domowym jest wykonanie ćw. 6 s. 63 z podręcznika do nauki o języku do kl. 5. 4. Nauczyciel, podsumowując zasady ortografii, korzysta jeszcze raz ze swojej prezentacji w Power Poincie. oprac. Monika Więckowska 16