POSTĘPOWANIE PRZED PREZESEM URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA PRAKTYKOM OGRANICZAJĄCYM KONKURENCJĘ

POSTĘPOWANIE PRZED PREZESEM URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA PRAKTYKOM OGRANICZAJĄCYM KONKURENCJĘ

POSTĘPOWANIE PRZED PREZESEM URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA PRAKTYKOM OGRANICZAJĄCYM KONKURENCJĘ Katarzyna Róziewicz-Ładoń Warszawa 2011

Stan prawny na 1 marca 2011 r. Wydawca: Magdalena Przek Grzegorz Jarecki Redaktor prowadzący: Anna Berska Opracowanie redakcyjne: Studio Diament Skład, łamanie: Studio Diament Układ typograficzny: Marta Baranowska Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2011 ISBN 978-83-264-1343-8 ISSN 1897-4392 Wydane przez: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. Redakcja Książek 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl Księgarnia internetowa www.profinfo.pl

Spis treści Wykaz skrótów / 11 Przedmowa / 17 Rozdział I Instytucjonalna ochrona konkurencji / 19 1. Rys historyczny / 19 2. Prezes UOKiK centralny organ administracji rządowej w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów / 24 2.1. Organizacja i funkcjonowanie krajowego organu antymonopolowego / 29 2.2. Kompetencje Prezesa UOKiK / 36 Rozdział II Postępowanie przed Prezesem UOKiK wprowadzenie / 41 1. Specyfika postępowania przed Prezesem UOKiK postępowanie hybrydowe / 41 2. Rodzaje postępowań w trybie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów / 45 3. Wybrane pojęcia / 48 3.1. Praktyki ograniczające konkurencję i zakaz ich stosowania / 49 3.2. Rynek właściwy w sprawie / 59 3.3. Przedsiębiorca / 65 3.4. Interes publiczny / 70 3.5. Wpływ na handel między Państwami Członkowskimi / 72 5

Spis treści Rozdział III Postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję / 81 1. Postępowanie antymonopolowe w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007 r. / 83 1.1. Wszczęcie postępowania antymonopolowego / 83 1.1.1. Źródła informacji Prezesa UOKiK. Sygnał do wszczęcia postępowania / 84 1.1.1.1. Badanie rynku / 87 1.1.1.2. Zawiadomienie w trybie art. 86 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów / 89 1.1.2. Analiza zasadności i celowości wszczęcia postępowania antymonopolowego / 95 1.1.2.1. Przedawnienie wszczęcia postępowania / 99 1.1.2.2. Równoległa interwencja w sprawie Komisji Europejskiej i organu ochrony konkurencji innego Państwa Członkowskiego / 107 1.1.3. Moment wszczęcia postępowania antymonopolowego / 111 1.1.4. Postanowienie wymóg formalny wszczęcia postępowania antymonopolowego / 115 1.2. Przebieg postępowania antymonopolowego / 118 1.2.1. Strona postępowania / 118 1.2.2. Zawiadomienie o wszczęciu postępowania antymonopolowego / 120 1.2.3. Zaliczenie w poczet akt postępowania materiału dowodowego pochodzącego z innego postępowania / 123 1.2.4. Postępowanie dowodowe. Dowody wykorzystywane przez Prezesa UOKiK / 125 1.2.4.1. Dowód z dokumentu / 130 1.2.4.2. Świadek / 147 1.2.4.3. Opinia biegłego lub jednostki naukowej / 152 1.2.4.4. Pomoc prawna sądu / 161 1.2.4.5. Rozprawa administracyjna / 163 1.2.5. Ochrona informacji uzyskanych przez Prezesa UOKiK, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa / 167 6

Spis treści 1.2.5.1. Tajemnica przedsiębiorstwa / 167 1.2.5.2. Tajemnice chronione na podstawie odrębnych przepisów prawa / 174 1.2.5.3. Obowiązek ochrony tajemnicy przez pracowników Urzędu / 175 1.2.5.4. Ograniczenie przekazywania i wykorzystania materiałów zgromadzonych przez organ antymonopolowy / 179 1.2.5.5. Ograniczenie stronom postępowania prawa wglądu do materiału dowodowego / 184 1.2.5.6. Ochrona informacji uzyskanych w związku z procedurą leniency / 205 1.2.5.7. Wyłączenie jawności rozprawy / 208 1.2.6. Kontrola i przeszukanie / 208 1.2.6.1. Kontrola / 209 1.2.6.2. Przeszukanie / 275 1.2.6.3. Współpraca z Komisją Europejską oraz organami ochrony konkurencji innych Państw Członkowskich / 295 1.2.6.4. Współdziałanie w toku kontroli / 304 1.3. Zakończenie postępowania antymonopolowego / 311 1.3.1. Termin zakończenia postępowania / 311 1.3.2. Zamknięcie postępowania dowodowego / 313 1.3.3. Notyfikacja decyzji wydanej na podstawie prawa unijnego / 319 1.3.4. Rozstrzygnięcie kończące postępowanie antymonopolowe. Decyzja i postanowienie / 322 1.3.4.1. Decyzja o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i nakazująca zaniechanie jej stosowania / 328 1.3.4.2. Decyzja o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i stwierdzająca zaniechanie jej stosowania / 332 1.3.4.3. Decyzja tymczasowa / 337 1.3.4.4. Decyzja zobowiązująca / 347 1.3.4.5. Decyzja umarzająca postępowanie w sprawie / 353 7

Spis treści 8 1.3.4.6. Postanowienie o umorzeniu postępowania w sprawie / 356 1.3.4.7. Rygor natychmiastowej wykonalności / 359 1.3.4.8. Koszty postępowania / 368 1.3.4.9. Kara za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję / 374 1.4. Kontrola decyzji i postanowień Prezesa UOKiK / 446 1.4.1. Odwołanie od decyzji i zażalenie na postanowienie Prezesa UOKiK / 449 1.4.1.1. Podstawa prawna zaskarżenia rozstrzygnięć Prezesa UOKiK / 451 1.4.1.2. Legitymacja czynna i bierna do wniesienia środka zaskarżenia. Wymogi, jakie powinno spełniać odwołanie i zażalenie / 455 1.4.1.3. Wniesienie środka zaskarżenia / 459 1.4.1.4. Tryb samokontroli i czynności dodatkowe / 462 1.4.1.5. Właściwość i orzekanie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów / 465 1.4.2. Apelacja od wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego / 472 1.4.3. Sprzeciw od decyzji Prezesa Urzędu nadzwyczajny środek zaskarżenia / 475 2. Specyfika przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów postępowanie na wniosek uprawnionego podmiotu / 481 2.1. Rezygnacja z postępowań wnioskowych główny element reformy procedury w sprawach praktyk ograniczających konkurencję / 482 2.2. Elementy charakterystyczne dla postępowania wnioskowego / 488 2.2.1. Wniosek o wszczęcie postępowania antymonopolowego / 490 2.2.2. Odmowa wszczęcia postępowania antymonopolowego / 492 2.2.3. Pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia / 495 2.2.4. Umorzenie postępowania wszczętego na wniosek / 497

Spis treści 2.2.5. Decyzja niestwierdzająca stosowania praktyki / 498 2.2.6. Zwrot kosztów postępowania / 503 2.2.7. Instytucja podmiotu zainteresowanego / 510 Rozdział IV Postępowanie wyjaśniające / 516 1. Charakter postępowania wyjaśniającego / 518 2. Cel postępowania wyjaśniającego i zakres jego zastosowania / 520 3. Wszczęcie i zamknięcie postępowania wyjaśniającego / 525 Rozdział V Postępowanie w sprawie nakładania kar pieniężnych / 527 1. Funkcja i charakter kar samoistnych. Zasady ich wymierzania / 531 2. Wybrane rodzaje postępowań w sprawie nakładania kar pieniężnych / 537 2.1. Postępowanie w sprawie nałożenia kary za nieudzielenie informacji, udzielenie informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd / 538 2.2. Postępowanie w sprawie nałożenia kary za brak współdziałania w toku kontroli / 547 2.3. Postępowanie w sprawie nałożenia kary za zwłokę w wykonaniu decyzji, postanowień Prezesa Urzędu lub wyroków sądowych / 561 2.4. Postępowanie w sprawie nałożenia kary na świadków za nieuzasadnioną odmowę zeznań / 579 Bibliografia / 585

Wykaz skrótów k.c. k.k. Konstytucja RP k.p.a. k.p.c. k.p.k. k.s.h. obwieszczenie Komisji (2001/C 368/07) o.p. Źródła prawa ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) Konstytucja Rzeczypospolitej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.; sprost. Dz. U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319) ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) obwieszczenie Komisji w sprawie porozumień o mniejszym znaczeniu, które nie ograniczają odczuwalnie konkurencji na mocy art. 81 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (de minimis) Dz. Urz. WE C 368 z 22.12.2001, s. 13 ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) 11

Wykaz skrótów 12 p.p.s.a. r.o.w.k.p. rozporządzenie nr 1/2003 Rady (WE) rozporządzenie nr 139/2004 Rady (WE) rozporządzenie nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady r.w.d. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 2009 r. w sprawie trybu postępowania w przypadku wystąpienia przedsiębiorców do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie (Dz. U. Nr 20, poz. 109) rozporządzenie nr 1/2003 Rady (WE) z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu (Dz. Urz. WE L 1 z 04.01.2003, s. 1 z późn. zm.) rozporządzenie nr 139/2004 Rady (WE) z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (rozporządzenie WE w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw) (Dz. Urz. UE L 24 z 29.01.2004, s. 1) rozporządzenie nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów ( Rozporządzenie w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony konsumentów ) (Dz. Urz. UE L 364 z 09.12.2004, s. 1 z późn. zm.) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. Nr 107, poz. 887) TFUE Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2 z późn. zm.), w wersji skonsolidowanej opublikowany w Dz. Urz. UE C 83 z 30.03.2010, s. 47 traktat lizboński Traktat zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, podpisany w dniu 13 grudnia 2007 r. w Lizbonie Dz. Urz. UE C 306 z 17.12.2007, s.1

Wykaz skrótów TWE u.c. z 1982 r. u.d.i.p. u.o.k.k. z 2000 r. u.o.k.k. u.p.e. u.p.p.m. u.p.p.m.g.n. u.s.d.g. u.z.n.k. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (tekst skonsolidowany Dz. Urz. UE C 325 z 24.12.2002) ustawa z dnia 26 lutego 1982 r. o cenach (tekst jedn.: Dz. U. z 1985 r. Nr 49, poz. 261 z późn. zm.) uchylona z dniem 12 grudnia 2001 r. ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 z późn. zm.) uchylona z dniem 21 kwietnia 2007 r. ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 z późn. zm.) ustawa z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów (tekst jedn.: Dz. U. z 1999 r. Nr 52, poz. 547 z późn. zm.) uchylona z dniem 1 kwietnia 2001 r. ustawa z dnia 28 stycznia 1987 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 18 z późn. zm.) ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.) Czasopisma Cz.PKiNP M.P. Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych Monitor Polski 13

Wykaz skrótów M. Praw. Monitor Prawniczy NP Nowe Prawo ONSA WSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Wydawnictwo Prokuratury Generalnej OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OSS Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych PiP Państwo i Prawo PPH Przegląd Prawa Handlowego PREiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo Pr. Spółek Prawo Spółek PS Przegląd Sądowy PUG Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Rzeczposp. Rzeczpospolita Zam. Publ. Dor. Zamówienia Publiczne Doradca Zb. Orz. Zbiór orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (ECR) ZNSA Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego Dz. Urz. UOKiK ECN ETS GIIH KE NSA Inne skróty Dziennik Urzędowy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Europejska Sieć Konkurencji (European Competition Network) Trybunał Sprawiedliwości (Wspólnot Europejskich) Główny Inspektorat Inspekcji Handlowej Komisja Europejska Naczelny Sąd Administracyjny 14

Wykaz skrótów Prezes UKE Prezes UOKiK, Prezes Urzędu Prezes URE SA SKO SN SOKiK SPI UE UOKiK WE WSA Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Prezes Urzędu Regulacji Energetyki Sąd Apelacyjny Samorządowe Kolegium Odwoławcze Sąd Najwyższy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Sąd Pierwszej Instancji Unia Europejska Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Wspólnota Europejska Wojewódzki Sąd Administracyjny

Przedmowa Kwestia działań podejmowanych przez Prezesa UOKiK jest uregulowana w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. W trakcie prowadzonych postępowań Urząd może również posiłkować się innymi aktami prawnymi np. kodeksem postępowania karnego czy administracyjnego, a także orzecznictwem sądów. Dotychczas brak było opracowania, które przedstawia wszystkie reguły, jakimi kieruje się organ antymonopolowy. Próbą wypełnienia tej luki jest publikacja pt. Postępowanie przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w zakresie przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję. W kompleksowy sposób przedstawia ona działania Urzędu w czasie prowadzonych postępowań od wszczęcia wyjaśniającego do zakończenia antymonopolowego oraz w sprawie nałożenia kary pieniężnej. Niewątpliwą zaletą tego opracowania jest praktyczne podejście do omawianych zagadnień poparte licznymi przykładami decyzji Prezesa UOKiK i wyroków sądów. Wiedza i doświadczenie autorki gwarantują rzetelne przedstawienie omawianej tematyki. Katarzyna Róziewicz-Ładoń, absolwentka prawa na Uniwersytecie Warszawskim i paryskiej Sorbonie, jest długoletnim pracownikiem UOKiK. Przez kilka lat pełniła funkcję Naczelnika Wydziału w Departamencie Ochrony Konkurencji, będąc również członkiem Komitetu stałego ds. porozumień i nadużywania pozycji dominującej przy Komisji Europejskiej. Prowadziła m.in. postępowania w imieniu Prezesa Urzędu, a także brała udział w kontrolach z przeszukaniem. Obecnie pracuje na stanowisku Radcy Prezesa w Departamencie Prawnym. Jest również współautorką komentarza do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Książkę polecam wszystkim zajmującym się problematyką antymonopolową. Jej lektura na pewno będzie interesująca zarówno dla przedsiębiorców, a także kancelarii prawnych oraz dopiero poznających te zagadnienia studentów. dr Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel 17

Rozdział I Instytucjonalna ochrona konkurencji Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów należy do sfery prawa publicznego. Określa ona warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów. Ustawa ta reguluje zasady i tryb przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję oraz praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów, a także antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców i ich związków, jeżeli te praktyki lub koncentracje wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawodawca wskazał jako organ właściwy w sprawach ochrony konkurencji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (zwanego dalej również organem antymonopolowym ). Ochrona instytucjonalna konkurencji na rynku podlegała na przestrzeni ostatnich trzech dekad licznym zmianom. 1. Rys historyczny Zanim powstał Urząd Antymonopolowy funkcję organu ochrony konkurencji w kraju pełnił Minister Finansów. Jego zadaniem było przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym określonym w ustawie z dnia 28 stycznia 1987 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej oraz czuwanie nad przestrzeganiem przepisów w tym zakresie, w szczególności m.in. poprzez: wydawanie decyzji przewidzianych w ustawie oraz wymierzanie przewidzianych w niej kar pieniężnych; występowanie do właściwych organów administracji państwowej i gospodarczej z wnioskami mającymi na celu ochronę funkcjonowania rynku i konkurencji, w szczególności w sprawach tworzenia, łączenia i likwidacji przedsiębiorstw państwowych, ustanawiania wyłączności obrotu 19

Rozdział I. Instytucjonalna ochrona konkurencji oraz ograniczenia terenu działania jednostek gospodarczych; przeprowadzanie kontroli mającej na celu ustalenie, czy i w jakim zakresie jednostka gospodarcza stosuje w swojej działalności praktyki monopolistyczne, jak również występowanie do właściwych organów w sprawie wydania, zmiany lub uchylenia aktów normatywnych mających wpływ na stan monopolizacji gospodarki (por. art. 4 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 4 u.p.p.m.g.n.). Ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej zakazywała m.in. działań jednostek gospodarczych godzących w interes społeczny albo w interesy innych jednostek gospodarczych lub konsumentów, które polegały na: narzucaniu bez uzasadnionego powodu uciążliwych warunków umów przynoszących jednostce gospodarczej narzucającej te warunki nieuzasadnione korzyści lub ograniczających jej odpowiedzialność za wykonanie umowy; uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niezwiązanego z przedmiotem umowy, którego nie przyjęłaby lub nie spełniałaby, mając zapewnioną możliwość wyboru; nakładaniu na jednostkę gospodarczą będącą stroną umowy obowiązku wyłącznego zakupu, sprzedaży lub zawierania innych umów wyłącznie z określoną jednostką gospodarczą; pobieraniu rażąco wysokiej ceny w rozumieniu ustawy o cenach z 1982 r. (por. art. 8 u.p.p.m.g.n.). Zgodnie z powyższą regulacją zakazane było również zawieranie porozumień monopolistycznych między jednostkami gospodarczymi będącymi dostawcami (sprzedawcami) lub odbiorcami (kupującymi) prowadzących do: podziału rynku według zasięgu terytorialnego lub według odbiorców; ustalania lub ograniczania wielkości produkcji lub sprzedaży; ograniczania dostępu do rynku lub eliminowania z rynku jednostek gospodarczych nieobjętych porozumieniem (por. art. 11 u.p.p.m.g.n.). Krajowy organ antymonopolowy, jako jednostka niezależna organizacyjnie, powstał w 1990 r. pierwotnie jako Urząd Antymonopolowy na podstawie uchwalonej w dniu 24 lutego 1990 r. ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym (Dz. U. Nr 14, poz. 88 z późn. zm.) 1. Ustawa ta stanowiła ważny element programu reformy rynkowej. Struktura gospodarki, odziedziczona po systemie centralnego planowania, charakteryzowała się bowiem wysokim stopniem monopolizacji, co mogło w istotny 1 Przepis art. 61 pkt 1 ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 669 z późn. zm.) dokonał z dniem 1 stycznia 1999 r. zmiany nazwy ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym na ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów. 20

1. Rys historyczny sposób ograniczyć powodzenie transformacji gospodarczej. W tej sytuacji szczególne znaczenie miało promowanie konkurencji i przeciwdziałanie antyrynkowym zachowaniom monopolistów. Dlatego też na mocy ww. ustawy powołano Urząd Antymonopolowy, który rozpoczął pracę w kwietniu 1990 r. po uchwaleniu statutu Urzędu przez Radę Ministrów. Zaczęły wówczas funkcjonować również jego pierwsze delegatury. Głównym zadaniem Urzędu miało być przeciwdziałanie zawieraniu antykonkurencyjnych porozumień i nadużywaniu pozycji dominującej na rynku oraz kontrola koncentracji przedsiębiorców 2. Ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym zakazywała stosowania praktyk monopolistycznych, chyba że były one niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej i nie powodowały istotnego ograniczenia konkurencji (por. art. 6 u.p.p.m.). Do praktyk monopolistycznych ustawodawca zaliczył wówczas m.in. praktyki polegające na: narzucaniu uciążliwych warunków umów przynoszących podmiotowi gospodarczemu narzucającemu te warunki nieuzasadnione korzyści; uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niezwiązanego z przedmiotem umowy, którego nie przyjęłaby lub nie spełniłaby, mając zapewnioną możliwość wyboru (por. art. 4 ust. pkt 1 i 2 u.p.p.m.), jak również porozumienia polegające na: ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen oraz zasad ich kształtowania między konkurentami w stosunkach z osobami trzecimi; podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych; ustaleniu lub ograniczeniu wielkości produkcji, sprzedaży lub skupu towarów; ograniczeniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku podmiotów gospodarczych nieobjętych porozumieniem; ustaleniu przez konkurentów warunków umów zawieranych z osobami trzecimi (por. art. 4 ust. 2 u.p.p.m.). Za praktyki monopolistyczne ustawodawca uznał wówczas również nadużywanie pozycji dominującej na rynku, a w szczególności: przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji; podział rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych; sprzedaż towarów w sposób powodujący uprzywilejowanie niektórych podmiotów gospodarczych lub innych podmiotów; odmowę sprzedaży lub skupu towarów dyskryminującą niektóre podmioty gospodarcze przy braku alternatywnych źródeł zaopatrzenia lub zbytu; nieuczciwe oddziaływanie na kształtowanie cen, w tym cen odsprzedaży, jak również sprzedaż poniżej kosztów w celu eliminacji konkurentów (por. art. 5 u.p.p.m.). 2 Informacja ze strony: www.uokik.gov.pl 21