Ocena efektów planowanego podatku od handlu detalicznego

Ocena efektów planowanego podatku od handlu detalicznego Listopad 2015 Przygotowane przez

OC&C Template (2015) Autorzy raportu z OC&C Strategy Consultants Marek Zdziech Partner Grzegorz Przytuła Manager Blisko 11 lat doświadczenia w konsultingu strategicznym Doświadczenia w doradzaniu firmom na całym świecie w budowaniu strategii i optymalizacji procesów biznesowych Handel i branża produktów konsumenckich w centrum zainteresowania i prowadzonych projektów Ponad 8 lat doświadczenia w konsultingu strategicznym Doświadczenia w budowaniu strategii dla dużych polskich i zagranicznych podmiotów Liczne projekty realizowane w branży handlu detalicznego 2

OC&C Template (2015) Autorzy raportu z Crido Taxand Roman Namysłowski Partner Marcin Zawadzki Manager Specjalizuje się w zagadnieniach z zakresu podatku od towarów i usług. W trakcie swojej kilkunastoletniej kariery zawodowej, obok bieżącego doradztwa w zakresie VAT, Roman był inicjatorem i twórcą wielu innowacyjnych projektów i rozwiązań dla polskich podatników. Najlepszy doradca podatkowy 2015 r. wg dziennika Rzeczpospolita oraz najlepszy doradca podatkowy w 2011, 2013, 2014 r. wg Dziennika Gazety Prawnej. Specjalizuje się w zagadnieniach z zakresu opodatkowania międzynarodowego i krajowego obrotu towarowego oraz usługowego, a także w opodatkowaniu działalności operacyjnej realizowanej przez polskich przedsiębiorców. Opracowywał i wdrażał rozwiązania pozwalające na obniżenie obciążeń podatkowych polskich przedsiębiorców, a przez to maksymalizację ich zysków. Doradza podmiotom działającym głównie w branży transportowej, infrastrukturalnej oraz rozrywkowej. 3

Ocena efektów planowanego podatku od handlu detalicznego Agenda Wprowadzenie Dlaczego nowy podatek? Czy nowy podatek zrealizuje zamierzenia? W jakim kierunku może zmienić się handel? 4

Wprowadzenie (1/2) Pomysłodawcy nowego podatku od handlu detalicznego chcą zrealizować kilka jasno zakomunikowanych intencji, m.in: zwiększyć wpływy fiskalne do budżetu wesprzeć polskich przedsiębiorców handlowych w konfrontacji z ich międzynarodowymi konkurentami zmniejszyć asymetrię skali pomiędzy podmiotami, mającą wpływ na możliwość konkurowania Najbardziej konkretną próbą przeniesienia powyższych idei na grunt rozwiązań prawnych, jest projekt ustawy o podatku od handlu detalicznego z 2012 r klubu parlamentarnego PiS. Choć w ramach toczącej się debaty politycznej pojawiają się ze strony pomysłodawców nowego podatku różne warianty rozwiązań szczegółowych stawka podatku, powierzchnia sklepu objętego podatkiem, itp. to zasadnicze cele wprowadzenia takiego podatku pozostają niezmienne. Podstawą naszej analizy były skutki wprowadzenia podatku w brzmieniu projektu z 2012 roku na strukturę handlu w Polsce i kierunek jego rozwoju Zaprojektowane przez pomysłodawców mechanizmy ewentualnego nowego podatku według naszej analizy zrealizują tylko jeden z deklarowanych celów jego wdrażania cel fiskalny. Nowy podatek może wygenerować ok 3,5 miliarda złotych wpływów do budżetu, z czego lwią część wniosą sieci spożywcze, stąd pomysłodawcy wprost mówią o podatku od supermarketów, choć formalnie podatek ma objąć cały fizyczny handel detaliczny. Pozostałe spodziewane skutki stoją w sprzeczności z deklarowanymi celami wspierania polskich przedsiębiorców oraz zmniejszania asymetrii skali pomiędzy małymi i dużymi : handel obciążony projektowanym podatkiem obejmie zarówno sieci międzynarodowe jak i znaczącą grupę polskich przedsiębiorców podatek będą płacić sieci o wielomiliardowych obrotach i podmioty nieprzekraczające miliarda złotych obrotów nieobjęte podatkiem zostałyby potężne grupy kapitałowe konsolidujące polskich handel czy też największa sieć detaliczna w Polsce, a do grupy podatkowej trafią podmioty, którym podatek skonsumuje całość wolnych przepływów pieniężnych 6

Wprowadzenie (2/2) Pomysłodawcy nowego podatku zdają się w ograniczonym stopniu rozumieć kluczowe trendy i zjawiska dziejące się w polskim handlu, przez co też chyba nie doceniają długoterminowych skutków, jakie wprowadzenie projektowanego podatku może przynieść dla polskiego handlu: obarczenie sklepów wielkopowierzchniowych nowym podatkiem wzmocni zaangażowanie sieci międzynarodowych w rozwój sklepu małoformatowych, w centrach miast, czyli zjawisko, które się już rozpoczęło, a którego jak się wydaje pomysłodawcy nie są zwolennikiem obarczenie dodatkowym obciążeniem części rynku (dużych sklepów) prawdopodobnie wzmocni zainteresowanie wejściem do Polski kolejnego potężnego międzynarodowego gracza sieciowego, który poprzez akwizycję dużej sieci convenience nieobjętej podatkiem zapewni sobie na samym starcie uprzywilejowaną pozycję konkurencyjną wywołanie wzmożonej konkurencji w segmencie sklepów małoformatowych (nieobjętych podatkiem) może podkopać istniejące dobre trendy konkurowania poprzez specjalizację oraz poprzez wchodzenie do systemów franczyzowych pozwalające utrzymywać od lat na prawie niezmienionym poziomie liczbę polskich przedsiębiorczych sklepów małoformatowych niewątpliwym efektem nowego podatku będzie przyspieszenie dynamicznie rozwijającego się zjawiska przenoszenia handlu ze sklepów fizycznych do środowiska e-handlu, w tym zakupów spożywczych. Skutki obserwowane na wielu rynkach mogą być wielorakie: zamykanie sklepów fizycznych, w pierwszej kolejności podmiotów słabszych; transfer obrotów handlowych poza teren Polski. Nie jest wykluczone, iż wprowadzenie nowego podatku obciążającego sklepy fizyczne może być finalnym impulsem kierującym do Polski wielkiego operatora handlu elektronicznego (który aktualnie w Polsce obecny jest jedynie częściowo), co będzie miało daleko idące skutki dla całej struktury handlu w Polsce obarczone podatkiem sieci będą mogły przełożyć ciężar obciążenia na konsumentów poprzez podwyżkę cen, bez zbytniego ryzyka zachwiania swej pozycji konkurencyjnej. I jakkolwiek kalkulowana podwyżka cen nie stanowiłaby wielkiego obciążenia dla budżetu konsumentów, to byłaby unaocznieniem, iż podatek od handlu detalicznego jest de facto podatkiem od konsumpcji 7

Za ideą dodatkowego opodatkowania handlu w Polsce stoi kilka istotnych intencji, jasno komunikowanych przez środowisko pomysłodawców 1 Uzyskanie dodatkowych wpływów budżetowych Proponujemy opodatkowanie sklepów wielkopowierzchniowych podatkiem obrotowym, co da nam przychód 3 mld zł BEATA SZYDŁO, Prezes Rady Ministrów, kongres partii PiS, lipiec 2015 Główne intencje wprowadzenia podatku 2 Wspieranie polskiej przedsiębiorczości Polska przedsiębiorczość powinna być chroniona i wspierana choćby przez to, że ciężary podatkowe będą ponoszone przez wielkie sieci hipermarketów, które dzisiaj w stosunku do swoich obrotów płacą grosze podatków. Tu trzeba wprowadzać podatek ANDRZEJ DUDA, Prezydent RP, debata w trakcie kampanii prezydenckiej, maj 2015 3 Zmniejszanie asymetrii konkurencyjności pomiędzy małymi a dużymi podmiotami Zmniejszając asymetrię konkurencyjności podmiotów w gospodarce narodowej, należałoby wprowadzić podatek od dużych sieci detalicznych dowolnej branży, których całkowite obroty grupy kapitałowej lub grupy franczyzowej przekraczają 1 mld zł [ ] prof. KONRAD RACZKOWSKI, członek rady programowej PiS, kongres partii, lipiec 2015 Źródło: doniesienia prasowe, analiza OC&C 9

Projekt ustawy z 2012 r. Projekt ustawy o podatku od handlu detalicznego z 2012 r., jest jak do tej pory najkonkretniejszą próbą odzwierciedlenia idei w zapisach prawa Filary nowego podatku wg. projektu ustawy z 2012 r. Rodzaj handlu detalicznego do opodatkowania Cały handel detaliczny Kryterium doboru (1): Powierzchnia sklepu Sklepy o powierzchni powyżej 250 m 2 Filary podatku Kryterium doboru (2): Poziom obrotów Stawka podatku Sklepy o obrotach powyżej 2 mln PLN kwartalnie Stawka progresywna od 0,5% do 2,0% Sposób traktowania grup kapitałowych i sieci działających w kilku formatach Brak informacji Sposób traktowania sieci franczyzowych i agencyjnych Brak informacji Źródło: Projekt ustawy o podatku obrotowym z 2012 r., analiza OC&C 10

Realizacja celu zebrania dodatkowych fiskalnych wpływów budżetowych w przeważającej części będzie obciążała sieci spożywczo-przemysłowe Potencjalna wartość wpływów z nowego podatku W mld PLN W centrum uwagi dzisiejszej prezentacji 2,4 (68%) 0,4 (12%) 0,3 (8%) 0,4 (13%) 0,0 (0%) 3,5 (100%) 1,1 mld PLN (33%) Sieci spożywczoprzemysłowe Markety budowlanowykończeniowe Sieci AGD i RTV Pozostałe 1 E-commerce Łączne potencjalne wpływy 1. Pozostałe: Sieci odzieżowe i kosmetyczne, wielobranżowe Źródło: model rynkowy OC&C 12

Projektodawca dzieli handel na dwie kategorie: obłożonych nowym podatkiem i niepodatkowanych Nowa kategoryzacja handlu wg projektodawcy Podział handlu przez projektodawcę Handel opodatkowany 1) Wszystkie sklepy fizyczne których powierzchnia sprzedaży przekracza 250 m 2 2) Generujące obroty ponad 2 mln PLN kwartalnie 3) Działające w dowolnej gałęzi handlu detalicznego Handel nieopodatkowany 1) Sklepy fizyczne, których powierzchnia sprzedaży nie przekracza 250 m 2 2) Hurtownie i sklepy obsługujące klientów biznesowych (np. duże hale cash & carry) 3) Sprzedaż internetowa sieci, oraz gracze wyłącznie internetowi (tzw. pure-plays) Czy taki podział rynku ma sens? Czy realizuje on cele wspierania polskiej przedsiębiorczości i zmniejszania asymetrii skali? Jak wpłynie na zmianę struktury handlu? Co oznacza dla klientów? Źródło: analiza OC&C 13

Biedronka Auchan Tesco Lidl Polo Market Piotr i Paweł Top Market Stokrotka Mila Alma Chata Polska Eurocash Makro Specjał Bać-Pol Projektowany podział handlu wymyka się deklarowanej logice nie wyrówna dysproporcji skali i osłabi rzeszę polskich przedsiębiorców Porównanie skali działania wybranych podmiotów w Polsce Handel opodatkowany (sieci polskie i zagraniczne, olbrzymia dysproporcja skali) Przychód netto 1 w mld PLN Handel nieopodatkowany (sieci polskie i zagraniczne, olbrzymia dysproporcja skali) Grupy hurtowodetaliczne Sklepy małoformatowe - poniżej 250m 2 E-commerce ~55,0 35,8 16,5 12,7 12,1 10,6 3,0 2,0 2,0 1,9 1,4 1,0 0,5 7,8 6,4 0,9 5,3 Tradycyjny 2 Handel Żabka +Freshmarket Handel online Sieci zagraniczne Sieci polskich przedsiębiorców Przychód netto 1 w mld PLN 26,0 1. W oparciu o najbardziej aktualne dane finansowe 2. Estymacja na bazie dostępnych danych dla całego rynku FMCG i poszczególnych graczy Źródło: sprawozdania finansowe spółek, informacje prasowe, Portal Spożywczy, Ranking Rzeczpospolita 500 największych przedsiębiorstw w Polsce, analiza OC&C 14

Dla wielu polskich przedsiębiorców detalistów sieciowych nowy podatek może oznaczać znacznie zmniejszenie wolnych środków finansowych niezbędnych do rozwoju Wpływ podatku obrotowego na wolne środki finansowe W mln PLN Handel opodatkowany przykłady Sieć polskich przedsiębiorców Przykład 1 Sieć polskich przedsiębiorców Przykład 2 57 47 60 42 5 Free Cash Flow 1 Podatek obrotowy -2 Przepływy pieniężne netto Free Cash Flow 1 Podatek obrotowy Przepływy pieniężne netto 1. Wyliczenia własne bazujące na sprawozdaniach finansowych z 2014 roku Źródło: model rynkowy OC&C 15

Prawdopodobnie pogłębi się dysproporcja skali i siły konkurowania pomiędzy podmiotami odmiennie potraktowanymi przez nowy podatek Zmiana sprzedaży wybranych przedsiębiorstw w Polsce, 2011-2014 W mld PLN Handel nieopodatkowany dynamicznie rosnący konsolidatorzy rynku 2011 2012 2013 2014 Handel opodatkowany sieci detaliczne polskich przedsiębiorców 2011 2012 2013 2014 Zagraniczne grupy hurtowo-detaliczne 19% 16,5 16,6 17,0 Krajowe grupy hurtowodetaliczne Zagraniczne sieci małoformatowe 10,0 Przejęcie spółki Tradis b.d. 24% 6,4 7,3 4,8 1,8 43% 3,3 4,1 5,3 vs 5% 3,3 3,6 3,8 3,8 7% 1,7 1,8 1,9 2,1 6% 0,8 0,9 1,0 1,0 Źródło: Polityka; Dla Handlu; Alma; Piotr i Paweł; sprawozdania finansowe, prasa, Portal Spożywczy ranking 700 największych detalistów, Ranking Rzeczpospolita 500 największych przedsiębiorstw w Polsce, analiza OC&C 16

Bardzo silny trend konsumencki wybierania najbliższego sklepu na zakupy utrwala strukturę handlu w Polsce opartą na olbrzymiej liczbie sklepów o różnych formatach Badanie OC&C Strategy Consultants: Postrzeganie Ofert Sieci Detalicznych, 2013-2015 Deklarowane powody wyboru sklepu spożywczego % klientów Liczba odwiedzanych sklepów spożywczych # Bliskość domu / pracy 33% Na przestrzeni lat Na przestrzeni grup wiekowych (2015) Niskie ceny 24% 4.4 +4% 4.6 4.8 5.2 4.6 4.5 Szeroki asortyment 16% Wysoka jakość produktów 10% Inne 17% 2013 2014 2015 18-34 35-44 44+ Źródło: Badanie Postrzeganie Ofert Sieci Detalicznych (Retail Proposition Index), analiza OC&C 17

Beneficjentem tego trendu są małe, przedsiębiorcze sklepy, których liczba zmniejsza się nieznacznie, pomimo rozwoju sieci średniej wielkości Liczba sklepów wg powierzchni i udział poszczególnych segmentów W %, w tys. Sklepy o powierzchni Struktura liczby sklepów wg segmentów powierzchni Zmiana udziału 2014 vs. 2012 >300 m2 100-299 m2 357 4,0% (14) 5,4% (19) 354 4,4% (15) 5,6% (20) 355 4,5% (16) 5,6% (20) +0,5 p.p. +0,2 p.p. <100 m2 90,6% (324) 90,0% (318) 89,9% (319) -0,7 p.p. 2012 2013 2014 Źródło: GUS, analiza OC&C 18

Małe przedsiębiorcze sklepy znajdują swoje miejsce na rynku poprzez postawienie na specjalizację Rozwój sieci specjalistycznych, 2012-2015 1 Zakład mięsny Wierzejki Organic Fama Zdrowia +235% 144 +80% 36 20 Liczba sklepów 43 Liczba sklepów 2012 2015 2012 2015 Galeria Wypieków Piekarnie-Cukiernie Putka +28% 32 41 Liczba sklepów 2012 2015 2012 2015 1. W analizie wykorzystano liczbę sklepów podawaną na oficjalnej stronie internetowej w połowie 2012 roku oraz 9 listopada 2015 roku Źródło: oficjalne strony internetowe detalistów specjalistycznych, web.archive.org, analiza OC&C 19

oraz wchodzenie do systemów franczyzowych organizowanych przez polskich przedsiębiorców i międzynarodowe sieci Liczba sklepów sieci franczyzowych Nasz Sklep Małpka Express Carrefour Express +480 2,780 2,300 +250 300 +188 468 170 280 50 Dec 2012 Nov 2015 2012 2013 2014 Dec 2012 Dec 2014 Źródło: Nasz Sklep; portalspozywczy.pl; dlahandlu.pl; analiza OC&C 20

Nowy podatek, niejako stygmatyzując większe sklepy może wywołać kilka zjawisk w strukturze handlu: 1. Jeszcze bardziej skieruje sieci zagraniczne do segmentu małych sklepów (nieobjętych podatkiem) w centrach miast Liczba sklepów w Polsce # +7% 371 412 446 455 2011 2012 2013 +11% 2014 Tesco - sieć otworzyła w tym roku swój pierwszy sklep Tesco Express aby być bliżej m.in. pracowników centrum biurowego Kapelanka, dokonuje również ekspansji sklepów na stacjach benzynowych 1 870 2011 2 125 2012 2400 2013 2587 2014 Biedronka wychodzi poza swoją standardową osiedlową lokalizację i zaczyna otwierać sklepy w miejscach dużych przepływów ludności - w tym roku sklep na Nowym Świecie, reprezentacyjnej ulicy Warszawy którędy dziennie przemierzają tysiące ludzi +16% 524 635 702 B/D 2011 2012 2013 2014 Carrefour - Próba otwarcia Carrefour Express w krakowskich sukiennicach - miasto w końcu wypowiedziało umowę, ale sklep znalazł alternatywną lokalizację nie daleko przy Małym Rynku Źródło: różne źródła internetowe, portalspożwyczy.pl, strony sieci handlowych, analiza OC&C 22

2. prawdopodobnie przyciągnie do Polski kolejną potężną zagraniczną sieć, której zakup dużej sieci convenience ułatwi konkurowanie z sieciami sklepów objętych podatkiem Przykłady potencjalnych nabywców sieci convenience w Polsce 1 Kluczowi gracze obecni w Polsce 2 Najwięksi światowi gracze nieobecni w Polsce (USA) (ROSJA) 3 Silni gracze międzybranżowi 4 Międzynarodowi specjaliści małoformatowi 5 Inwestorzy finansowi (fundusze) Źródło: Euromonitor, Mintel, Planet Retail, Portal Spożywczy, OC&C internal data, OC&C analysis 23

3. Może być dodatkowym impulsem dla decyzji o wejściu do Polski Amazon, który znacząco osłabi siłę sklepów fizycznych w wielu kategoriach Lokalizacje mega-centrów dystrybucyjnych Amazon a w Polsce 1 2 Źródło: portalspożywczy.pl, forsal.pl, gazeta.pl, OC&C analysis 24

4. Może zdynamizować inwestycje zagranicznych sieci w rozwój spożywczego e-commerce na niespotykaną do tej pory skalę Kluczowi gracze spożywczy online % udział w rynku spożywczym online Wzrost sprzedaży CAGR 2012-2014 E-sklep 29% 39% 3% 5% 3% 44% 3% 5% 9% 51% 3% 4% 18% auchandirect.pl frisco.pl ezakupytesco.pl 22% 19% 209% 12% 11% 10% e-piotripawel.pl 26% 17% 16% 15% alma24.pl 31% 2012 2013E 2014F Źródło: PMR, OC&C analysis 25

W krótkim terminie duże sieci mogą zechcieć podnieść ceny bo dziś mają wystarczającą przewagę nad swoimi polskimi konkurentami Średnia wartość koszyka dla 45 porównywalnych produktów, 2014 W PLN Średnia wartość koszyka dla 45 produktów Duże, silne sieci Średnie i małe sieci 216 +7% (+15 PLN) 231 Auchan 194 Kaufland 201 Netto 216 Lidl Tesco 217 219 Carrefour Biedronka Mila 1 220 220 223 Piotr i Paweł 227 Alma 230 Polomarket 232 Stokrotka 240 Różnica w cenie koszyka pomiędzy dużymi i silnymi a średnimi i małymi sieciami sięga 7% Tak znaczne różnice w cenach podstawowych produktów pozostawiają miejsce do wzrostu cen przy równoczesnym zachowaniu przewagi konkurencyjnej zakładając, że duże i silne sieci zachowają się podobnie (tj. podniosą ceny o zbliżoną wartość) 1. Dane na rok 2015 Źródło: portal dlahandlu.pl, analiza OC&C 26

Choć skala podwyżki dla konsumenta nie będzie istotna, to wyraźnie spostrzeże on, iż jest płatnikiem nowego podatku od konsumpcji Średnie roczne wydatki gospodarstwa domowego na art. spożywczo-przemysłowe W PLN Wpływ wyłącznie dla dużych i silnych sieci 8 625 118 +1,4% 8 743 Założenia przyjęte do wyliczeń Przyjęto następujące założenia: Wszystkie zakupy dokonywane są w dużych i silnych sieciach, gdzie przeciętny wzrost cen może wynieść ~1,4%. Średnie gospodarstwo domowe składa się z 2,73 osoby, za GUS Przed wprowadzeniem podatku Wzrost cen będący efektem wprowadzenia podatku Na skutek wzrostu cen w dużych i silnych sieciach przeciętna polska rodzina robiąca w takich sklepach zakupy Po wprowadzeniu podatku będzie musiała na zakup tych samych produktów wydać rocznie o 118 PLN więcej W przypadku uwzględnienia, że zakupy są dokonywane we wszystkich rodzajach sklepów (duże i silne, średnie i małe oraz tradycyjne) wzrost cen wyniósłby 0,9%, a wzrost kosztu koszyka 77 PLN rocznie. Na spadek kosztu wpływa mniejsza skala podwyżek w średnich i małych sieciach (~0,4%) oraz w sklepach tradycyjnych (~0,4%) gdzie podwyżka będzie efektem przeniesienia obciążenia dużych i silnych sieci na dostawców a później dalej przez dostawców na słabszych odbiorców (założono, że przesunięta zostanie połowa obciążenia) Źródło: GUS, model rynkowy OC&C 27

Podsumowanie: korzyści i ryzyka wprowadzenia zapowiadanego podatku od handlu detalicznego Korzyści i ryzyka Konsekwencje wprowadzenia podatku Oczekiwane korzyści Ryzyka dla handlu Uzyskanie dodatkowych wpływów budżetowych Poziom oczekiwanych wpływów szacowanych na 3,5 mld PLN Pogorszenie się pozycji konkurencyjnej mniejszych polskich sieci obłożonych podatkiem Wspieranie polskiej przedsiębiorczości Opodatkowanie polskich sieci; dla wielu z nich dodatkowy podatek oznacza osłabienie możliwości rozwojowych Zwiększenie prawdopodobieństwa wejścia dużego zagranicznego gracza do segmentu convenience Zmniejszanie asymetrii konkurencyjności Wielu małych graczy objętych podatkiem w przeciwieństwie do dużych grup hurtowo-franczyzowych (np. Eurocash) oraz sieci sklepów małoformatowych Osłabienie kanału sklepów fizycznych vis-avis kanał online gdzie dominacje może przejąć duży zagraniczny gracz Źródło: analiza OC&C 28

Kontakt OC&C Kontakt Crido Taxand Marek Zdziech +48 601 343 310 Marek.Zdziech@occstrategy.com Roman Namysłowski +48 600 324 57 38 Roman.Namysłowski@taxand.pl ul. Bednarska 7 00-310 Warszawa +48 22 826 2457 ul. Grzybowska 5a 00-132 Warszawa +48 22 324 59 00 www.occstrategy.com www.taxand.pl