KREW I HEMOPOEZA. Hct = Skład osocza krwi. Elementy morfotyczne krwi. Wskaźnik hematokrytu

Transkrypt

1 KREW I HEMOPOEZA Funkcje krwi: Krew jest tkanką płynną, ponieważ płynna jest istota międzykomórkowa (osocze) transport tlenu i substancji odżywczych do komórek transport CO2 i metabolitów wydalanych przez komórki transport komórek i czynników uczestniczących w procesach obronnych transport substancji regulacyjnych (np. hormonów) do komórek udział w utrzymywaniu homeostazy ustrojowej (równowaga wodno-jonowa, buforowanie płynów ustrojowych, termoregulacja) krzepnięcie Skład osocza krwi Wskaźnik hematokrytu Woda 91 92% osocze Białka: albuminy, globuliny α, β, γ (immunoglobuliny), fibrynogen 7 8% Hct = elementy morfotyczne objętość elementów morfotycznych objętość krwi pełnej mężczyźni kobiety Inne substancje: 1 2% jony (Na +, K +, Ca ++, Mg ++, Cl -, HCO 3-, PO -3 4, SO -2 4 ) produkty przemiany materii (mocznik, kwas moczowy, kreatynina, sole amonowe) substancje odżywcze (glukoza, aminokwasy, lipidy) gazy (tlen, dwutlenek węgla, azot) substancje regulacyjne (hormony, enzymy, witaminy) Surowica: osocze pozbawione fibrynogenu i czynników krzepnięcia Rozmaz krwi Elementy morfotyczne krwi Erytrocyty (krwinki czerwone) /mm 3 Leukocyty (krwinki białe) /mm 3 Trombocyty (płytki krwi) /mm 3 granulocyty Neutrofile 55-65% (obojętnochłonne) Eozynofile 2-4% (kwasochłonne) Bazofile 0.5-1% (zasadochłonne) agranulocyty Limfocyty 25-35% Monocyty 4-8% 1

2 Erytrocyty (krwinki czerwone) średnica 7,5 µm brak jądra brak organelli hemoglobina gruby glikokaliks Spośród wszystkich elementów morfotycznych, tylko erytrocyty i płytki krwi pełnią swoje funkcje w obrębie łożyska naczyniowego - leukocyty przewędrowują przez ściany naczyń do tkanek, które są terenem ich działania retikulocyt (1-2%) glikoforyna Erytrocyty utrzymują kształt dzięki obecności wewnętrznego szkieletu błonowego ankyryna aktyna białko 3 szczytu białko 4.2 białko 4.1 Cukrowce glikokaliksu erytrocytów są antygenami układu AB0 fukoza galaktoza glukoza N-acetyloglukozamina ANTYGEN 0 galaktoza spektryna glukoza N-acetylogalaktozamina galaktoza glukoza aktyna adducyna Białka transportowe błony: białko III szczytu transporter anionowy pompa sodowo-potasowa N-acetyloglukozamina fukoza ANTYGEN B fukoza ANTYGEN A N-acetyloglukozamina LEUKOCYTY Neutrofile fagocytują i zabijają bakterie GRANULOCYTY (neutrofile, eozynofile, bazofile) AGRANULOCYTY (limfocyty, monocyty) zawierają dużą ilość ziarn azurochłonnych* i swoistych zawierają niewielką ilość ziarn azurochłonnych średnica ok. 12 µm segmentowane jądro ubogie organelle ziarnistości segmenty jądra jądro segmentowane, nie dzielą się krótki czas życia (dni) *szczególna forma pęcherzyków hydrolazowych jądro niesegmentowane mogą się dzielić i różnicować, długi czas życia (tygodnie lata) Zdolne do: ruchu pełzakowatego fagocytozy zabijania bakterii produkcji mediatorów regulujacych reakcje immunologiczne ziarnistości pseudopodia Neutrofile są głównymi komórkami ostrego stanu zapalnego 2

3 Ziarna neutrofila i ich zawartość Ziarna azurochłonne kwaśne hydrolazy mieloperoksydaza defenzyny Ziarna swoiste laktoferryna kolagenaza fosfolipaza Ruch pełzakowaty Pod wpływem czynników chemotaktycznych produkowanych przez bakterie i/lub komórki uczestniczące w procesach obronnych neutrofile (i inne leukocyty) przechodzą przez ścianę naczynia KREW ściana naczynia (śródbłonek) Ziarna gelatynazowe gelatynaza arginaza Pęcherzyki wydzielnicze cytokiny receptory cząsteczki adhezyjne TKANKA a następnie migrują do źródła czynników chemotaktycznych (np. do skupiska bakterii). W przechodzeniu przez śródbłonek istotną rolę odgrywają cząsteczki adhezyjne błony komórkowej leukocyta i komórki śródbłonkowej. Etapy migracji leukocytów przez ścianę naczynia marginacja toczenie adhezja diapedeza Selektyny Integryny / Immunoglobuliny KREW chemoatraktanty TKANKA Neutrofil receptor dla dopełniacza dopełniacz Dlaczego neutrofilom tak smakują bakterie? Bakteria rejon Fc przeciwciała receptor dla Fc Fagocytoza: głównie bakterii szczególnie intensywna po opłaszczeniu bakterii przeciwciałami i/lub składnikami dopełniacza (mechanizm receptorowy) Neutrofile (i inne komórki uczestniczące w nieswoistych procesach obronnych) mają tzw. receptory rozpoznające wzorzec (patogenu). Receptory te rozpoznają: specyficzne substancje obecne w ścianach bakterii i grzybów bakteryjny DNA wirusowe kwasy nukleinowe. A zatem komórki te mogą wstępnie odróżniać patogeny od elementów nieszkodliwych lub własnych struktur organizmu 3

4 Zabijanie i trawienie bakterii Defenzyny dziurawią błonę komórkową bakterii wybuch tlenowy fuzja ziarn z fagosomem zabicie bakterii trawienie bakterii System zabijania bakterii: Czynniki tlenozależne mieloperoksydaza - H 2 O 2 - jony chlorkowe i jodkowe rodniki ponadtlenkowe i hydroksylowe Czynniki tlenoniezależne laktoferryna defenzyny jądro ziarnistości bakterie fagosom glikogen Podsumowanie... Eozynofile zabijają larwy pasożytów i współpracują z mastocytami w reakcjach alergicznych rdzeń W trakcie zabijania i trawienia bakterii neutrofile giną. Jeżeli proces zapalny jest bardzo intensywny, szczątki neutrofili i bakterii tworzą wydzielinę ropną Podwyższona liczba neutrofili w krwi obwodowej najczęściej świadczy o toczącym się procesie zapalnym wywołanym zakażeniem bakteryjnym średnica ok. 15 µm dwusegmentowe jądro ubogie organelle kwasochłonne ziarna swoiste, zawierające: - MBP (główne białko zasadowe) - ECP (białko kationowe eozynofili) - EDN (eozynofilową neurotoksynę) - eozynofilową peroksydazę - enzymy hydrolityczne - cytokiny ziarna swoiste Funkcje eozynofili limfocyt mastocyt zabijanie larw pasożytów współpraca z mastocytami działanie immunoregulacyjne słaba zdolność do fagocytozy słabe własności bakteriobójcze i guzobójcze Podwyższona liczba eozynofili w krwi obwodowej jest wskaźnikiem chorób pasożytniczych i alergicznych 4

5 Bazofile są podobne morfologicznie i czynnościowo do mastocytów, ale stanowią odrębną populację komórek Limfocyty odpowiadają za reakcje immunologiczne średnica 8 i µm ( małe i duże ) duże kuliste jądro ubogie organelle średnica ok. 10 µm jądro segmentowe lub nie zasadochłonne ziarna swoiste zawierające: - histaminę - siarczan chondroityny - czynnik chemotaktyczny dla eozynofili receptory dla IgE Limfocyty B humoralna odpowiedź immunologiczna Limfocyty T komórkowa odpowiedź immunologiczna Limfocyty NK zabijanie antygenowo nieprawidłowych komórek Wygląd dużych limfocytów mają również krążące w krwi komórki macierzyste Monocyty migrują do tkanek, gdzie przekształcają się w makrofagi lub komórki prezentujące antygen (dendrytyczne) Płytki krwi inicjują proces krzepnięcia krwi glikogen średnica µm nerkowate jądro dobrze rozwinięte organelle ziarna azurochłonne średnica 2-4 µm brak jądra strefa obwodowa (hialomer) - mikrotubule - filamenty aktynowe mikrotubule - otwarty system kanalikowy - zamknięty system kanalikowy strefa centralna (granulomer) - organelle i ziarna - glikogen gruby glikokaliks hialomer granulomer Płytki krwi są bezjądrzastymi fragmentami większych komórek prekursorowych zamknięty system kanalikowy (gęsty system tubularny) Twory pęcherzykowe obecne w granulomerze: mikrotubule Nazwa Zawartość mitochondrium ziarno alfa ziarna α czynniki krzepnięcia, tromboplastyna, trombospondyna, płytkowy czynnik wzrostu otwarty system kanalikowy ziarna δ (ciałka gęste) ATP, ADP, Ca 2+, histamina, serotonina, pirofosfataza pęcherzyki hydrolazowe (ziarna λ) enzymy hydrolityczne filamenty aktynowe pęcherzyk hydrolazowy peroksysomy enzymy peroksysomowe błona komórkowa glikogen ziarno delta (ciałko gęste) 5

6 Płytki agregują w miejscu uszkodzenia ściany naczyniowej i wydzielają substancje uruchamiające proces krzepnięcia krwi kontakt z uszkodzonym miejscem przyleganie uwalnianie zawartości ziarn agregacja utworzenie czopu płytkowego Szpik krwiotwórczy - miejsce hemopoezy Substancje uwalniane z płytek oraz inne czynniki krzepnięcia (osoczowe, tkankowe) doprowadzają do wytworzenia skrzepu Komórki krwi powstają w szpiku krwiotwórczym (czerwonym) Przedział naczyniowy Cienkościenne naczynia zatokowe (odmiana naczyń włosowatych): śródbłonek brak blaszki podstawnej komórki przydankowe (perycyty) Komórki śródbłonkowe budujące ścianę naczynia tworzą doraźnie tzw. pory migracyjne dla komórek szpikowych przechodzących do krwi Przedziały: naczyniowy hemopoetyczny Komórki przydankowe regulują ten proces poprzez odsłanianie fragmentów ściany naczynia Przedział hemopoetyczny rusztowanie z tkanki łącznej siateczkowatej: włókna srebrochłonne i komórki zrębowe (fibroblasty, makrofagi, mezenchymatyczne kom. macierzyste) w jego obrębie grupy dojrzewających komórek krwi Komórki prekursorowe płytek krwi, megakariocyty, są bardzo duże i ppoliploidalne (do 64n) Wszystkie komórki krwi wywodzą się z jednej komórki macierzystej: macierzystej komórki hemopoezy Kanały demarkacyjne (głębokie, rozgałęzione wpuklenia błony komórkowej) otaczają małe obszary cytoplazmy przyszłe płytki krwi Megakariocyty wysuwają do światła naczynia wypustki cytoplazmatyczne, od których odrywają się te obszary, stając się (niedojrzałymi) płytkami krwi 6