Dymorfizm cech somatycznych dzieci w wieku 6-10 lat trenujących akrobatykę sportową

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ I ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO Katedra Wychowania Fizycznego, Uniwersytet Zielonogórski Department of Physical Education, University of Zielona Góra RYSZARD ASIENKIEWICZ Dymorfizm cech somatycznych dzieci w wieku 60 lat trenujących akrobatykę sportową Dimorphism of somatic features among year old children practising sports acrobatics Słowa kluczowe: rozwój fizyczny, dymorfizm, dzieci, akrobatyka, charakterystyka porównawcza Key words: physical development, dimorphism, children, acrobatics, comparative description WSTĘP Termin dymorfizm oznacza dwukształtność (z greckiego di - podwójnie, morphe - kształt), która zależna jest od płci i przejawia się we właściwościach somatycznych, funkcjonalnych i psychicznych. Różnice te są uwarunkowane genetycznie. Antropologa szczególnie interesują różnice związane z płcią somatyczna, a przejawiające się w drugo i trzecio oraz czwartorzędowych cechach płciowych [4]. Dymorfizm płciowy przejawia się w życiu płodowym i stale narasta w trakcie rozwoju, zwłaszcza w okresie dojrzewania. Jego największe nasilenie występuje w wieku dorosłym, następnie zmniejsza się w procesie starzenia się organizmu [7]. Dla wieku 6 lat, różnice dymorficzne zarówno w wymiarach bezwzględnych, jak i proporcjach ciała są niewielkie. Odnosząc się do najbardziej diagnostycznych cech jakimi są wysokość i masa ciała, należy podkreślić, że dziewczęta są bardziej zaawansowane w rozwoju niż chłopcy, które w okresie wzrastania przejawiają mniejszą ekosensytywność na działanie czynników środowiskowych. Odmiennie się kształtuje u chłopców i dziewcząt szerokość barków i bioder. U chłopców tempo wzrastania szerokości barkowej jest nieco większe niż szerokości biodrowej, co z wiekiem bardziej się potęguje. U dziewcząt tempo wzrastania obu tych szerokości jest podobne.

2 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo W związku z tym, wartości wskaźnika biodrowo-barkowego u chłopców z wiekiem maleją, co oznacza, że stają się oni szersi w barkach, u dziewcząt zaś rosną, wskazując na rozrastanie się bioder [6,8]. Tempo wzrastania szerokości i głębokości klatki również wykazuje zróżnicowanie w zależności od płci. U chłopców większe tempo wzrastania występuje w szerokości klatki, u dziewcząt oba wymiary wzrastają podobnie, z przewaga tempa wzrastania głębokości klatki. Powyższe zjawisko prowadzi do zmniejszania z wiekiem u chłopców wskaźnika głębokościowo-szerokościowego klatki (tendencja do spłaszczania klatki ), u dziewcząt nieznacznie się zwiększa (pogłębianie się klatki ). Obwód klatki jest cechą, która w wieku 7 lat najbardziej różni budowę ciała chłopców i dziewcząt. Różnice w budowie obu płci podkreśla grubość i rozmieszczenie podściółki tłuszczowej. U dzieci przedszkolnych, większe jest otłuszczenie kończyn i niż tułowia. Wraz z wiekiem obserwuje się zmianę dystrybucji tkanki tłuszczowej na tułowiu wzrasta, a maleje na kończynach. Jak podkreśla Mięsowicz [8], proces ten zaczyna się już w okresie przedszkolnym, trwa do okresu pokwitania i wykazuje zróżnicowanie dymorficzne (u chłopców zmiany są bardziej dynamiczne niż u dziewcząt). W młodszym wieku szkolnym (70 lat), obserwujemy najwolniejsze w całym dzieciństwie tempo wzrastania wysokości i masy ciała. U większości dzieci (wyraźniej u chłopców niż u dziewcząt), w 7-8 roku życia tempo wzrastania wysokości ciała ulega niewielkiemu przyspieszeniu ( skok szkolny ), które związane jest z rozpoczęciem nauki szkolnej (zmiana trybu życia, większa liczba bodźców na ośrodkowy układ nerwowy), [2,11]. Zjawisko dymorfizmu płciowego jest w wychowaniu fizycznym i sporcie czynnikiem szczególnie ważnym. Różnice funkcjonalne i somatyczne między obu płciami stwarzają różne możliwości w uzyskiwaniu wysokich wyników sportowych [4]. Akrobatyka sportowa jest jedną z najbardziej ogólnorozwojowych dyscyplin sportowych. Rozwija podstawowe zdolności motoryczne człowieka, takie jak siłę, szybkość, wytrzymałość, zwinność, gibkość, koordynację ruchową. Wspólnie akrobatyka i gimnastyka dają wszechstronne przygotowanie motoryczne dla dzieci w różnych dyscyplinach sportowych. Stanowią antidotum w eliminowaniu wad postawy, uczą koncentracji i dyscypliny, a także wzmacniają poczucie własnej wartości. Celem pracy jest ukazanie różnic w poziomie rozwoju fizycznego zespołów chłopców i dziewcząt trenujących akrobatykę sportową w Zielonej Górze. MATERIAŁ I METODY Materiał stanowią wyniki badań antropometrycznych 30 akrobatów i 33 akrobatek w wieku 60 lat przeprowadzonych w roku akademickim 2010/2011 przez studentów i słuchaczy studiów podyplomowych pod kierunkiem Ryszarda Asienkiewicza.Techniką martinowską, w opisie za Drozdowskim [4], wykonano pomiary wysokości ciała (B-v), położenia punktów B-sst, B-a, B-daIII, długości kończyn dolnych (B-sy), szerokości barków (a-a), szerokości bioder (ic-ic), szerokości i głębokości klatki piersio- 14

3 Ryszard Asienkiewicz Dymorfizm cech somatycznych dzieci w wieku 60 lat trenujących akrobatykę sportową wej (thl-thl i xi-ths) oraz masy ciała, na podstawie których wyliczono długości tułowia (sst-sy) i kończyny górnej (a-daiii), a także następujące wskaźniki proporcji ciała [4]: tułowia (sst-sy: B-v) x 100, barków (a-a : sst-sy) x 100, miednicy (ic-ic : a-a) x 100, klatki (xi-ths : thl-thl) x 100, Rohrera (masa ciała w g : B-v 3 w cm) x 100, długości kończyny górnej (a-da III :B-v) x 100, długości kończyny dolnej (a-a : B-v) x 100, międzykończynowy (a- da III : B-v) x 100, barkowo-wzrostowy (a-a : B-v) x 100, biodrowo-wzrostowy (ic-ic : B-v) x 100. Zebrany materiał opracowano podstawowymi metodami statystycznymi [1]. Uzyskane wyniki przedstawiono w ujęciu dymorficznym wykorzystując wzór wskaźnika Mollisona [4]. M dz M I SD Wyniki badań własnych odniesiono porównawczo do zespołów trenujących akrobatykę sportową w Poznaniu. Wyniki opracowanego materiału przedstawiono w tabelach 1-5 oraz na rycinach 10. WYNIKI BADAŃ I DYSKUSJA Jak wynika z tabel 1-5, wiek chronologiczny chłopców i dziewcząt odzwierciedla wielkości somatyczne im starsze dzieci, tym większe parametry somatyczne. W najmłodszej grupie wieku (6 lat), chłopcy w porównaniu z dziewczętami są przeciętni wyżsi i ciężsi, charakteryzują się dłuższymi kończynami dolnymi, szerszymi barkami, biodrami, szerszą i głębszą klatką piersiową, a krótszym tułowiem oraz krótszymi kończynami górnymi. Wykazane różnice są statystycznie nieistotne (tab.1). Odnosząc się do proporcji ciała, dziewczęta relatywnie do chłopców wyróżniają się przeciętnie większymi wartościami wskaźników tułowia, barków, klatki, długości kończyny górnej, a niższymi miednicy, Rohrera, długości kończyny dolnej, barkowowzrostowym i biodrowo-wzrostowym. Różnice statystycznie istotną stwierdzono tylko we wskaźniku barkowo-wzrostowym informującym o szerszych barkach chłopców względem wysokości ciała. W celu porównania wielkości różnic analizowanych cech i wskaźników ilorazowych między obu płciami wyrażonych w różnych jednostkach, materiał poddano normalizacji na średnią M=0 i odchylenie standardowe (SD=1) zespołów męskich. Przyjmuje się, że wielkości są duże gdy przekraczają wartość 0,5 SD, a bardzo duże gdy przekraczają 1SD. Jak wynika z rycin 1, największe różnice między zespołem chłopców i dziewcząt stwierdzono w masie ciała, szerokości barków, wskaźniku barkowo-wzrostowym i Rohrera, a duże w długości tułowia, długości kończyn dolnych, ch ch 15

4 16 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo szerokości miednicy, szerokości klatki, wskaźniku tułowia i biodrowowzrostowym. W pozostałych cechach i wskaźnikach różnice są małe i różnokierunkowe nie przekraczające polowy odchylenia standardowego. W wieku 7 lat, zespół dziewcząt w porównaniu z chłopcami charakteryzuje się przeciętnie wyższą wysokością ciała i istotnie dłuższymi kończynami górnymi, a krótszym tułowiem, krótszymi kończynami dolnymi, węższą miednicą, istotnie węższymi barkami, węższą i płytszą klatką piersiową (tab. 2). W przypadku proporcji ciała, chłopców wyróżniają na tle dziewcząt wyższe wielkości wskaźników tułowia, barków, Rohrera, długości kończyny dolnej i biodrowo-wzrostowym, a istotnie niższe miednicy i długości kończyny górnej oraz klatki i barkowo-wzrostowym. Różnice bardzo duże (przekraczające 1 SD) miedzy zespołami odnotowano w masie ciała, szerokości klatki, szerokości barków, długości kończyn górnych i głębokości klatki, wskaźnikach miednicy, długości kończyny górnej i Rohrera, a duże w długości tułowia, wskaźnikach długości kończyny dolnej, tułowia, biodrowo-wzrostowym i barków (ryc. 3-4). Chłopcy w wieku 8 lat w porównaniu z dziewczętami są przeciętnie wyżsi i ciężsi, cechują się istotnie dłuższym tułowiem, szerszymi barkami i klatką piersiową oraz dłuższymi kończynami górnymi, szerszą miednicą, głębszą klatką piersiowa, a krótszymi kończynami dolnymi (tab.3). W proporcjach ciała, młodych akrobatów w porównaniu z koleżankami wyróżniają istotnie wyższe wielkości wskaźników tułowia, barkowo-wzrostowego oraz klatki, Rohrera, i długości kończyny górnej, a istotnie mniejsze wskaźnika miednicy oraz barków, długości kończyny dolnej i biodrowo-wzrostowego. Z rycin 5-6 wynika, że bardzo duże różnice dzielą oba zespoły w szerokości barków, szerokości i głębokości klatki oraz długości kończyn dolnych, wskaźnikach miednicy, tułowia, barkowo-wzrostowym i długości kończyny górnej, a duże w masie ciała, długości kończyn górnych, wysokości ciała i wskaźniku długości kończyny dolnej. Zespół 9 letnich chłopców relatywnie do rówieśniczek, charakteryzuje się przeciętnie wyższą wysokością ciała, dłuższym tułowiem, dłuższymi kończynami dolnymi, szerszymi barkami i biodrami, szerszą i głębszą klatką piersiową oraz większą masą ciała, a krótszymi kończynami górnymi (tab. 4). W proporcjach ciała, zespół dziewcząt w porównaniu z chłopcami wyróżniają większe wartości wskaźników barków, klatki, długości kończyn górnych i dolnych, a mniejsze miednicy, Rohrera, barkowo-wzrostowego i biodrowo-wzrostowego. Bardzo duże różnice (przekraczające wartość jednego odchylenia standardowego) między zespołami obu płci stwierdzono w szerokości klatki, masie ciała, szerokości barków, długości tułowia oraz we wskaźnikach długości kończyn, barków i tułowia, natomiast duże (przekraczające wartość 0,5 SD) stwierdzono w głębokości klatki, szerokości miednicy, wysokości ciała oraz wskaźniku Rohrera (ryc. 7-8). Chłopcy w wieku 10 lat w porównaniu z dziewczętami są przeciętnie wyżsi ciężsi, cechują się dłuższym tułowiem, dłuższymi kończynami dolnymi i górnymi, szerszymi barkami i miednicą oraz głębszą klatką piersiową, a węższą klatka piersiową (tab. 5). Odnosząc się do proporcji ciała, zespół chłopców relatywnie do rówieśniczek, wyróżniają większe wartości wskaźników tułowia, długości kończyny górnej i biodrowo-

5 Ryszard Asienkiewicz Dymorfizm cech somatycznych dzieci w wieku 60 lat trenujących akrobatykę sportową wzrostowego, natomiast niższe wskaźników barków, miednicy, klatki, długości kończyny dolnej i barkowo-wzrostowego. W porównywanych cechach, największe różnice (przekraczające 1 SD) odnotowano w szerokości barków, wysokości i masie ciała, długości tułowia, głębokości klatki i długości kończyn dolnych, a duże (przekraczające 0,5 SD) w szerokości miednicy i długości kończyn górnych. W proporcjach ciała, różnicę bardzo dużą między porównywanymi zespołami stwierdzono tylko we wskaźniku klatki, natomiast duże (przekraczające wartość 0,5 SD) we wskaźnikach barkowo-wzrostowym i długości kończyny dolnej (ryc. 90). Tabela 1. Charakterystyka liczbowa cech somatycznych i wskaźników proporcji ciała badanych dzieci w wieku 6 lat (źródło: opracowanie własne) Cecha, Chłopcy (N 7) Dziewczęta (N 7) Wskaźnik wskaźnik M SD V M SD V d Mollisona Wysokość ciała 117,79 3,01 2,55 117,70 2,95 2,51 0,09-0,03 Długość tułowia 31,49 1,99 3,16 32,56 2,39 7,30,07 0,54 Długość kończyn dolnych 58,09 3,14 5,41 55,70 3,95 7,09 2,39-0,76 Długość kończyn górnych 54,13 4,27 7,89 55,38 3,17 5,72,25 0,29 Szerokość barków 32,13 2,05 6,38 30,03 2,41 8,03 2,10,02 Szerokość miednicy 22,34 1,79 8,02 20,76 1,19 5,75 1,58-0,88 Szerokość klatki 18,00 1,11 6,19 17,43 0,92 5,26 0,57-0,51 Głębokość klatki 14,71 1,21 8,25 14,25 1,20 8,42 0,46-0,38 Masa ciała 23,83 1,31 5,51 21,94 3,20 14,58 1,89,44 Wsk. tułowia 26,74 0,95 3,57 27,66 1,83 6,63-0,92 0,97 Wsk. barków 92,26 7,25 7,86 92,74 10,79 11,64-0,48 0,07 Wsk. miednicy 69,73 6,51 9,34 69,33 3,78 5,46 0,40-0,06 Wsk. klatki 81,75 4,76 5,82 81,89 7,30 8,91-0,14 0,03 Wsk. Rohrera 1,45 0,11 7,65 1,33 0,14 10,79 0,12,09 Wsk dł. kończyny górnej 45,92 2,92 6,36 47,03 2,22 4,73,11 0,38 Wsk.dł. kończyny dolnej 49,35 3,19 6,47 48,45 5,43 11,22 0,90-0,28 Wsk. barkowo-wzrostowy 27,25 1,28 4,69 25,55 1,82 7,14 1,70 *,33 Wsk. biodrowo-wzrostowy 18,98 1,74 9,16 17,60 0,84 4,76 1,38-0,79 * - istotność na poziomie 0,05 Tabela 2. Charakterystyka liczbowa cech somatycznych i wskaźników proporcji ciała badanych dzieci w wieku 7 lat (źródło: opracowanie własne) Cecha, Chłopcy (N 8) Dziewczęta (N 8) Wskaźnik wskaźnik M SD V M SD V d Mollisona Wysokość ciała 122,81 3,23 2,63 124,19 3,10 2,50,38 0,43 Długość tułowia 35,46 2,16 6,10 34,11 3,47 6,59 1,35-0,63 Długość kończyn dolnych 61,69 2,36 3,83 60,63 3,69 5,71 1,06-0,45 Długość kończyn górnych 53,30 3,06 5,74 57,14 1,30 6,01-3,84 ** 1,25 Szerokość barków 30,31 1,41 4,64 28,13 1,12 3,97 2,18 **,55 17

6 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Cecha, Chłopcy (N 8) Dziewczęta (N 8) Wskaźnik wskaźnik M SD V M SD V d Mollisona Szerokość miednicy 21,04 1,42 6,77 20,81 1,31 6,28 0,23-0,16 Szerokość klatki 20,11 1,14 5,69 18,03 0,93 5,13 2,08 **,82 Głębokość klatki 15,46 1,32 8,55 13,97 1,51 10,81 1,49 *,13 Masa ciała 25,63 2,53 9,86 22,47 1,30 5,79 3,16 **,25 Wsk. tułowia 28,90 2,16 7,48 27,45 2,50 9,11 1,45-0,67 Wsk. barków 85,72 5,99 6,99 82,32 9,83 11,94 3,40-0,57 Wsk. miednicy 69,36 2,01 2,90 74,65 4,08 5,46-5,29 ** 2,63 Wsk. klatki 76,88 5,45 7,08 78,41 3,66 4,66,53 0,28 Wsk. Rohrera 1,39 0,21 15,44 1,17 0,10 8,73 0,22,05 Wsk dł. kończyny górnej 43,39 1,94 4,48 46,04 1,85 4,03,65 ** 1,37 Wsk.dł. kończyny dolnej 50,23 1,50 2,98 48,80 2,10 4,30 1,43-0,95 Wsk. barkowo-wzrostowy 22,64 3,82 16,86 22,65 0,73 3,20-0,01 0,003 Wsk. biodrowo-wzrostowy 19,20 3,99 20,75 16,76 1,14 0,81 2,44-0,61 * - istotność na poziomie 0,05; ** - istotność na poziomie 0,01 Tabela 3. Charakterystyka liczbowa cech somatycznych i wskaźników proporcji ciała badanych dzieci w wieku 8 lat (źródło: opracowanie własne) Cecha, Chłopcy (N 5) Dziewczęta (N 6) Wskaźnik wskaźnik M SD V M SD V d Mollisona Wysokość ciała 128,06 2,52 1,19 126,55 4,78 3,78 1,51-0,60 Długość tułowia 38,36 1,73 4,51 35,12 1,51 4,31 3,24**,87 Długość kończyn dolnych 63,64 2,11 3,32 65,77 2,53 3,85,13 1,01 Długość kończyn górnych 57,50 1,60 1,05 56,35 2,11 3,74 1,15-0,72 Szerokość barków 32,24 1,40 4,35 29,50 1,64 5,57 2,74**,96 Szerokość miednicy 21,20 0,45 2,11 21,17 1,33 6,28 0,03-0,07 Szerokość klatki 20,56 0,88 4,26 19,08 0,74 3,86 1,48**,68 Głębokość klatki 15,40 0,96 6,25 14,25 0,88 6,18 1,15,20 Masa ciała 27,12 2,33 8,58 25,42 3,86 15,20 1,70-0,73 Wsk. tułowia 29,95 1,23 4,11 27,74 0,34 1,22 2,21**,80 Wsk. barków 84,05 4,96 5,89 84,43 4,01 4,75-0,38 0,08 Wsk. miednicy 65,84 2,74 4,16 71,74 1,78 2,49-5,90** 2,15 Wsk. klatki 74,97 4,90 6,54 74,65 3,20 4,29 0,32-0,06 Wsk. Rohrera 1,28 0,10 7,86 1,25 0,12 9,87 0,03-0,30 Wsk dł. kończyny górnej 44,90 0,24 0,53 44,54 1,42 3,18 0,36,50 Wsk.dł. kończyny dolnej 49,69 1,72 3,47 51,05 2,65 5,19,36 0,79 Wsk. barkowo-wzrostowy 25,17 1,11 4,39 23,30 0,90 3,87 1,87**,68 Wsk. biodrowowzrostowy 16,55 0,36 2,18 16,71 0,54 3,23-0,16 0,44 ** - istotność na poziomie 0,01 18

7 Ryszard Asienkiewicz Dymorfizm cech somatycznych dzieci w wieku 60 lat trenujących akrobatykę sportową Tabela 4. Charakterystyka liczbowa cech somatycznych i wskaźników proporcji ciała badanych dzieci w wieku 9 lat (źródło: opracowanie własne) Cecha, wskaźnik Chłopcy (N 5) Dziewczęta (N 7) M SD V M SD V Wysokość ciała 134,30 4,52 3,37 130,90 3,37 2,58 3,40-0,75 Długość tułowia 41,76 2,61 1,45 38,87 3,86 9,92 2,89,11 Długość kończyn dolnych 65,16 3,04 4,67 65,03 3,08 4,74 0,13-0,04 Długość kończyn górnych 58,94 2,97 5,05 59,37 1,78 3,00-0,43 0,14 Szerokość barków 31,30 0,84 2,67 30,14 0,69 2,29 1,16,38 Szerokość miednicy 22,20 1,10 4,93 21,29 1,25 5,89 0,91-0,83 Szerokość klatki 21,20 1,30 6,15 19,21 1,22 6,35 1,99**,53 Głębokość klatki 16,20 1,25 7,75 15,07 1,17 7,76 1,13-0,90 Masa ciała 31,30 3,53 1,71 26,26 3,01 11,47 5,04**,43 Wsk. tułowia 31,12 1,30 4,19 29,72 3,09 10,41 1,40,08 Wsk. barków 74,96 2,21 2,95 78,20 7,92 10,13-3,24 1,47 Wsk. miednicy 70,92 2,99 4,22 70,62 4,14 5,87 0,30-0,10 Wsk. klatki 76,52 5,72 7,48 78,59 6,03 7,68,07 0,36 Wsk. Rohrera 1,29 0,14 10,65 1,16 0,10 8,24 0,13-0,93 Wsk dł. kończyny górnej 43,88 1,40 3,20 45,37 1,59 3,49,49 1,06 Wsk.dł. kończyny dolnej 48,50 0,70 1,45 49,66 1,57 3,17,16 1,66 Wsk. barkowo-wzrostowy 23,33 1,20 5,14 23,04 0,85 3,71 0,29-0,24 Wsk. biodrowo-wzrostowy 16,54 1,00 6,03 16,25 0,75 4,61 0,29-0,29 ** - istotność na poziomie 0,01 d Wskaźnik Mollisona Tabela 5. Charakterystyka liczbowa cech somatycznych i wskaźników proporcji ciała badanych dzieci w wieku 10 lat (źródło: opracowanie własne) Cecha, wskaźnik Chłopcy (N 5) Dziewczęta (N 5) M SD V M SD V d Wskaźnik Mollisona Wysokość ciała 140,94 3,03 2,15 135,70 1,97 1,45 5,24**,73 Długość tułowia 42,06 1,68 3,99 39,74 2,21 5,56 2,32,38 Długość kończyn dolnych 74,26 1,83 2,46 72,40 2,67 3,69 1,86,02 Długość kończyn górnych 64,62 3,98 6,16 62,12 1,34 2,16 2,50-0,63 Szerokość barków 33,22 0,72 2,17 31,54 0,49 0,91 1,68**,33 Szerokość miednicy 24,20 1,72 7,10 23,00 1,00 4,35 1,20-0,70 Szerokość klatki 21,24 2,38 7,63 21,60 0,55 2,54-0,36 0,15 Głębokość klatki 16,30 0,97 5,95 15,30 0,45 2,92 1,00,34 Masa ciała 35,58 1,70 4,78 31,78 1,52 4,79 3,80**,23 Wsk. tułowia 29,84 0,63 2,11 29,28 1,58 5,40 0,56 0,34 19

8 Cecha, wskaźnik ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Chłopcy (N 5) Dziewczęta (N 5) M SD V M SD V d Wskaźnik Mollisona Wsk. barków 78,98 2,73 3,33 79,55 4,17 5,25-0,57 0,21 Wsk. miednicy 72,85 4,66 6,79 72,90 2,57 3,52-0,05 0,01 Wsk. klatki 65,25 5,36 8,22 70,84 1,69 2,39-5,59** 1,04 Wsk. Rohrera 1,27 0,09 7,09 1,27 0,11 8, Wsk dł. kończyny górnej 45,85 3,04 6,81 45,78 0,99 2,16 0,07-0,02 Wsk.dł. kończyny dolnej 52,69 1,10 1,99 53,36 2,00 3,75-0,67 0,61 Wsk. barkowo-wzrostowy 23,57 0,51 2,08 23,24 0,41 1,77-0,33-0,65 Wsk. biodrowowzrostowy 17,17 1,30 7,78 16,95 0,82 4,87 0,22-0,17 * - istotność na poziomie 0,05; ** - istotność na poziomie 0,01 0,5 1-0,5 0,5 B-v sst-sy B-sy a-daiii a-a ic-ic thl-thl xi-ths masa ciała Ryc. 1. Dymorfizm płciowy cech somatycznych dzieci w wieku 6 lat (źródło: opracowanie własne) 1,5 2 0,5 1-0,5 0,5 B-v sst-sy B-sy a-daiii a-a ic-ic thl-thl xi-ths masa ciała Ryc. 2.Dymorfizm płciowy cech somatycznych dzieci w wieku 7 lat (źródło: opracowanie własne) 20

9 Ryszard Asienkiewicz Dymorfizm cech somatycznych dzieci w wieku 60 lat trenujących akrobatykę sportową 1 0,5 0-0,5,5 B-v sst-sy B-sy a-daiii a-a ic-ic thl-thl xi-ths masa ciała Ryc. 3. Dymorfizm płciowy cech somatycznych dzieci w wieku 8 lat (źródło: opracowanie własne) 1 0,5 0-0,5,5 B-v sst-sy B-sy a-daiii a-a ic-ic thl-thl xi-ths masa ciała Ryc. 4. Dymorfizm płciowy cech somatycznych dzieci w wieku 9 lat (źródło: opracowanie własne) 0,5 1-0,5 0,5,5 B-v sst-sy B-sy a-daiii a-a ic-ic thl-thl xi-ths masa ciała Ryc. 5. Dymorfizm płciowy cech somatycznych dzieci w wieku 10 lat (źródło: opracowanie własne) 21

10 wsk.tułowia wsk.barków wsk.miednicy wsk.kl. wsk.rohrera wsk.dł.k.górnej wsk.dł.k.dolnej wsk.barkowo-wzrostowy wsk.biodrowo-wzrostowy wsk.tułowia wsk.barków wsk.miednicy wsk.kl. wsk.rohrera wsk.dł.k.górnej wsk.dł.k.dolnej wsk.barkowo-wzrostowy wsk.biodrowo-wzrostowy ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo 1 0,5 0-0,5,5 Ryc. 6. Dymorfizm płciowy wskaźników proporcji ciała dzieci w wieku 6 lat (źródło: opracowanie własne) Ryc. 7. Dymorfizm płciowy wskaźników proporcji ciała dzieci w wieku 7 lat (źródło: opracowanie własne) 22

11 wsk.tułowia wsk.barków wsk.miednicy wsk.kl. wsk.rohrera wsk.dł.k.górnej wsk.dł.k.dolnej wsk.barkowo-wzrostowy wsk.biodrowo-wzrostowy wsk.tułowia wsk.barków wsk.miednicy wsk.kl. wsk.rohrera wsk.dł.k.górnej wsk.dł.k.dolnej wsk.barkowo-wzrostowy wsk.biodrowo-wzrostowy Ryszard Asienkiewicz Dymorfizm cech somatycznych dzieci w wieku 60 lat trenujących akrobatykę sportową 2,5 1,5 0,5-0,5,5,5 Ryc. 8. Dymorfizm płciowy wskaźników proporcji ciała dzieci w wieku 8 lat (źródło: opracowanie własne) Ryc. 9. Dymorfizm płciowy wskaźników proporcji ciała dzieci w wieku 9 lat (źródło: opracowanie własne) 23

12 wsk.tułowia wsk.barków wsk.miednicy wsk.kl. wsk.rohrera wsk.dł.k.górnej wsk.dł.k.dolnej wsk.barkowo-wzrostowy wsk.biodrowo-wzrostowy ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Ryc. 10. Dymorfizm płciowy wskaźników proporcji ciała dzieci w wieku 10 lat (źródło: opracowanie własne) Badania dotyczące przejawów dymorfizmu w biologicznej dojrzałości dzieci w wieku 92 lat uprawiających akrobatykę sportową wskazują, że zespoły chłopców w badanym okresie ontogenezy w porównaniu z dziewczętami (za wyjątkiem 9 letnich) są przeciętnie niższe i cięższe. Dzieci uprawiające akrobatykę sportową prezentują we wszystkich klasach wieku opóźniony wskaźnik dojrzałości biologicznej badanych cech [10]. Wyniki badań dziewcząt poznańskich w wieku 76 lat uprawiających gimnastykę artystyczną wskazują na preferencje w zakresie smukłej sylwetki, wąskiej miednicy i krótkim tułowiu. W ich budowie ciała stwierdzono charakterystyczny typu lekkoatletyczny V, przy mniejszym udziale elementu I [9]. Drozdowski i Prywer [5] odnosząc wyniki przeciętnych wysokości i masy ciała zawodników i zawodniczek do norm populacyjnych dziecka poznańskiego [ ] stwierdzili, że badane zespoły są zawsze niższe i lżejsze. Odnotowano wyraźny dymorfizm płciowy porównywanych cech, wskazując na wyższe parametry u mężczyzn. STWIERDZENIA 1. W analizowanym okresie ontogenezy (60 lat) zespoły chłopców w porównaniu z dziewczętami charakteryzuje wyższy poziom rozwoju fizycznego. 2. Wraz z wiekiem badanych obserwujemy nasilanie różnic międzypłciowych. W młodszych grupach wieku (6-7 lat), największe różnice (przekraczające wartość 1SD oraz 0,5 SD) odnotowano w masie ciała i szerokości barków, w wieku 8 lat w szerokości barków oraz szerokości i głębokości klatki, w wieku 9 lat w masie ciała, szerokości oraz głębokości klatki, natomiast w grupie najstarszych dzieci (10 lat) - w szerokości barków, wysokości i masie ciała oraz długości tułowia. 24

13 Ryszard Asienkiewicz Dymorfizm cech somatycznych dzieci w wieku 60 lat trenujących akrobatykę sportową 3. Wskaźniki proporcji ciała ukazują tendencję atletyzacji budowy ciała chłopców, natomiast dziewcząt do leptosomizacji. PIŚMIENNICTWO 1. Arska-Kotlińska M., Bartz J., Wieliński D.: Wybrane zagadnienia statystyki dla studiujących wychowanie fizyczne, AWF, Poznań, Burdukiewicz A.: Zmienność budowy ciała dzieci wrocławskich w wieku 7 do 15 lat w badaniach longitudinalnych. Studia i Monografie AWF we Wrocławiu, Wrocław Cieślik J., Kaczmarek M., Kaliszewska-Drozdowska M.: Dziecko Poznańskie 90. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań Drozdowski Z.: Antropometria w wychowaniu fizycznym, AWF, Poznań, Drozdowski S., Prywer J. : Zróżnicowanie dymorficzne wybranych cech somatycznych uprawiających akrobatykę sportowa, [w:] Problemy dymorfizmu płciowego w sporcie. AWF Katowice, PTNKF. Katowice 1995, Kopczyńmska-Sikorska J.: Diagnostyka rozwoju dzieci i młodzieży. PZWL, Warszawa Malinowski A. : Auksologia. Rozwój osobniczy człowieka w ujęciu biomedycznym. Wydanie III zmienione i rozszerzone. Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra Mięsowicz I.: Auksologia. Rozwój biologiczny człowieka i metody jego oceny od narodzin do dorosłości. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa Pietrzyk D.: Budowa ciała dziewcząt uprawiających gimnastykę artystyczną w świetle typologii Adama Wankego, [w:] Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku, red. D. Umiastowska. Polskie Towarzystwo naukowe Kultury Fizycznej, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2000, Szyszka D.: Przejawy dymorfizmu płciowego w biologicznej dojrzałości dzieci uprawiających akrobatykę sportową, [w:] Problemy dymorfizmu płciowego w sporcie, (red.) S. Socha. Katedra Sportów Indywidualnych AWF w Katowicach, Katowice 1996, Wolański N.: Rozwój biologiczny człowieka. Podstawy auksologii, gerontologii i promocji zdrowia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa STRESZCZENIE Celem pracy jest ukazanie różnic w poziomie rozwoju fizycznego zespołów chłopców i dziewcząt trenujących akrobatykę sportową w Zielonej Górze. Materiał stanowią wyniki badań 30 akrobatów i 33 akrobatek przeprowadzonych w roku akademickim 2010/2011. Techniką martinowską wykonano pomiary wysokości ciała, długości tułowia, długości kończyn górnych i dolnych, szerokości barków, szerokości 25

14 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo bioder, szerokości i głębokości klatki oraz masy ciała, na podstawie których wyliczono dziewięć wskaźników proporcji ciała (tułowia, barków, miednicy, klatki, Rohrera, długości kończyny górnej, długości kończyny dolnej, barkowo-wzrostowy i biodrowo-wzrostowy). Uzyskane wyniki przedstawiono w ujęciu dymorficznym wykorzystując wskaźnik Mollisona. 1.W analizowanym okresie ontogenezy (60 lat) zespoły chłopców w porównaniu z dziewczętami charakteryzuje wyższy poziom rozwoju fizycznego. 2.Wraz z wiekiem badanych obserwujemy nasilanie różnic międzypłciowych. W młodszych grupach wieku (6-7 lat), największe różnice (przekraczające wartość 1SD oraz 0,5 SD) odnotowano w masie ciała i szerokości barków, w wieku 8 lat w szerokości barków oraz szerokości i głębokości klatki, w wieku 9 lat w masie ciała, szerokości oraz głębokości klatki, natomiast w grupie najstarszych dzieci (10 lat) - w szerokości barków, wysokości i masie ciała oraz długości tułowia. 3.Wskaźniki proporcji ciała ukazują tendencję atletyzacji budowy ciała chłopców, natomiast dziewcząt do leptosomizacji. ABSTRACT This study attempts to show the differences in the level of the physical development of boys and girls that practice sports acrobatics in Zielona Góra. The study covered 30 male acrobats and 33 female acrobats and it was conducted in the academic year 2010/2011. The subjects height, trunk length, length of upper and lower limbs, shoulder width, hip width, chest width, chest depth and body weight were measured with Martin s measurement technique. The measurements were used to calculate nine indices of the body proportio (torso index, shoulder index, pelvis index, chest index, Rohrer index, upper limb length index, lower limb length index, shoulder-height index, hip-height index). The results are presented in terms of dimorphism with the use of Mollison index. Statements and conclusions: 1. In the analysed period of ontogenesis (60 years) the boys are characterized by a higher level of physical development. 2. With the subjects age differences between sexes intensify. In the younger age groups (6-7 years), the largest differences (exceeding 1SD and 0.5 SD) were observed in body weight and shoulder width, in the group of 8-year-olds - shoulder width and the width and depth of the chest, in the group of 9-year-olds - weight, width and depth of the chest, while in the group of older children (10 year olds) shoulder width, height, body weight and length of the trunk. 3. The indicators of the body proportion reveal that the boys bodies tend to become more athletic, while the girls bodies have a tendency towards leptosomization. Artykuł zawiera znaków ze spacjami + grafika 26