ROCZNIKI GEOMATYKI 2008 m TOM VI m ZESZYT 5

Transkrypt

1 Inicjatywa POLSKIE OWS-5 TOWARZYSTWO kolejny etap rozwoju INFORMACJI i haronizacji PRZESTRZENNEJ specyfikacji OGC... ROCZNIKI GEOMATYKI 2008 TOM VI ZESZYT 5 65 INICJATYWA OWS-5 KOLEJNY ETAP ROZWOJU I HARMONIZACJI SPECYFIKACJI OGC DOTYCZ CYCH GEOPRZESTRZENNYCH US UG SIECIOWYCH OWS-5 INITIATIVE NEXT STAGE OF DEVELOPMENT AND HARMONIZATION OF OGC SPECIFICATIONS CONCERNING GEOSPATIAL WEB SERVICES Janusz Michalak Wydzia³ Geologii, Uniwersytet Warszawski S³owa kluczowe: standardy geoprzestrzenne, sieciowe us³ugi geoprzestrzenne, interoperacyjnoœæ us³ug Keywords: geospatial standards, web geospatial services, service interoperability Wprowadzenie Polskie Towarzystwo Inforacji Przestrzennej od roku 2006 jest cz³onkie Open Geospatial Consortiu. Jest to jedyny cz³onek OGC z Polski i z tego wzglêdu o na przyj¹æ, e PTIP reprezentuje ta polskie œrodowisko zajuj¹ce siê probleatyk¹ geoinforacji. Do roku 2006 rolê tê pe³ni³ Uniwersytet Warszawski, który przyst¹pi³ do OGC w roku 1997, czyli w okresie, gdy ta organizacja dopiero rozpoczyna³a swoj¹ dzia³alnoœæ. W tej sytuacji cz³onkostwo PTIP jest w pewny sensie kontynuacj¹ cz³onkostwa UW i nasza obecnoœæ w OGC trwa nieprzerwanie ju ponad 11 lat. W ty roku (2008) do OGC nale y 368 instytucji, organizacji i fir ze wszystkich czêœci œwiata, co sprawia, e jest to najwiêksza iêdzynarodowa organizacja zajuj¹ca siê zagadnieniai geoinforacji. Rola OGC w rozwoju geoatyki jest pierwszoplanowa, a zakres i szczegó³owoœæ prowadzonych prac s¹ tak wielkie, e nie o na ich przeceniæ. Szacuje siê, e w prograach badawczych i rozwojowych organizowanych i koordynowanych przez OGC uczestniczy znacznie ponad tysi¹c wysoko wykwalifikowanych specjalistów. G³ówny zadanie OGC jest opracowywanie uzgodnionych i zaakceptowanych specyfikacji dotycz¹cych probleatyki interoperacyjnoœci, czyli zdolnoœci do wspó³dzia³ania, w zakresie geoinforacji. Zakres ten jest ta rozuiany bardzo szeroko specyfikacje te dotycz¹ zarówno bardzo ogólnych odeli pojêciowych jak i szczegó³owych dokuentacji technicznych dotycz¹cych konkretnych ipleentacji. Znaczna czêœæ specyfikacji opracowanych w OGC jest nastêpnie przekazywana do Koitetu Technicznego ISO/TC211 i po zakoñczeniu procedur foralnych s¹ one przyjowane jako nory grupy ISO

2 66 Janusz Michalak Dzia³alnoœæ OGC jest podzielona na 3 g³ówne nurty: Progra specyfikacji i standardów obejuje on prace nad standardai OpenGIS, specyfikacj¹ abstrakcyjn¹, podstawowy odele referencyjny OpenGIS, wzorcowyi opracowaniai aplikacyjnyi, opracowaniai studialnyi i dokuentai przedstawiaj¹cyi oficjalne stanowisko OGC. Progra interoperacyjnoœci do tej grupy nale ¹ wszelkie inicjatywy w zakresie ró norodnych prac nad zastosowanie specyfikacji i standardów OGC. Inicjatywy te dotycz¹ wielu aspektów praktycznych, iêdzy innyi: poszukiwania nowych koncepcji ³¹czenia technologii geoinforatycznych z innyi technologiai, testowania aplikacji opartych na specyfikacjach ipleentacyjnych OGC, a tak e opracowywania korekt i uzupe³nieñ w tych specyfikacjach. Progra wspierania zastosowañ i upowszechniania rozwi¹zañ technologicznych obok podrêczników, seinariów i konferencji, istotn¹ czêœci¹ tego prograu jest organizowanie pokazów przedstawiaj¹cych dojrza³e zastosowania praktyczne, a tak e przygotowywanie ró norodnych ateria³ów dla prasy. Na szczególn¹ uwagê zas³uguj¹ dzia³ania dotycz¹ce interoperacyjnoœci, iêdzy innyi dlatego, e aj¹ one istotny wp³yw na pozosta³e dwa nurty prac, ale tak e dlatego, e aj¹ wielkie znaczenie praktyczne. Wyniki inicjatyw podejowanych w raach tych dzia³añ og¹ w wielu przypadkach byæ bezpoœrednio wykorzystane w praktyce lub stanowiæ wzorce dla ró nych projektów z zakresu zastosowañ technologii interoperacyjnych w systeach geoinforatycznych. Do wa niejszych inicjatyw tego nurtu nale ¹ inicjatywy dotycz¹ce us³ug sieciowych opartych na specyfikacjach OGC (OWS OGC Web Services). Jest to w³aœciwie szereg kolejnych inicjatyw nazywanych w ty przypadku fazai i obecnie (2008) rozpoczyna siê realizacjê fazy szóstej OWS-6. Poniewa na rezultaty prac w raach OWS-6 trzeba jeszcze poczekaæ, w dalszej czêœci artyku³u bêd¹ przedstawione wyniki faz poprzednich, a w szczególnoœci OWS-5. Ogólna koncepcja OWS Podjêcie pierwszej inicjatywy OWS by³o zwi¹zane z tragicznyi wydarzeniai 11 wrzeœnia 2001 w Nowy Jorku. Aerykañskie œrodowiska zajuj¹ce siê probleatyk¹ inforacji geoprzestrzennej uzna³y, e szybkie pozyskiwanie danych geoprzestrzennych dotycz¹cych aktualnej sytuacji, ich interoperacyjne przetwarzanie i ³¹czenie z danyi zawartyi w istniej¹cych bazach danych jest podstaw¹ wspoagania decyzji w sytuacjach kryzysowych. W ty czasie koncepcja by³a to tylko s³abo zarysowana wizja, której realizacja wyaga³a wielu prac studialnych, projektowych, testowych i standaryzacyjnych. W trakcie kolejnych faz nad urzeczywistnienie tej wizji obraz stawa³ siê coraz bardziej konkretny. W pocz¹tkowej fazie prac OWS koncepcja ta by³a okreœlana akronie CICE (Critical Infrastructure Collaborative Environent) i jej ogólny opis by³ ju polskieu œrodowisku przedstawiony (Michalak, 2003). Wczeœniejsze fazy OWS Pierwsza faza OWS-1.1 rozpoczê³a siê ju na jesieni 2001 i by³o to jedynie studiu w zakresie probleatyki geoprzestrzennych serwisów sieciowych pod k¹te szybkiego dostarczania geoinforacji do centrów zarz¹dzania kryzysowego (OGC, 2002a). Kolejna faza

3 Inicjatywa OWS-5 kolejny etap rozwoju i haronizacji specyfikacji OGC (OWS ) by³a jej kontynuacj¹ ukierunkowan¹ na integracjê szeregu us³ug ju w OGC opracowanych, ze szczególny uwzglêdnienie interoperacyjnego przetwarzania danych archiwalnych i bie ¹co nap³ywaj¹cych, a tak e ³¹czenia danych lokalnych z danyi pochodz¹cyi ze Ÿróde³ odleg³ych (OGC, 2002b). Prace tej fazy by³y ukierunkowane na analizê o liwoœci wykorzystania istniej¹cych œrodków (infrastruktur i systeów geoinforatycznych) na przyk³adzie trzech scenariuszy: poszukiwanie ruchoego niebezpiecznego obiektu w œrodowisku iejski, ocena potencjalnych zagro eñ zwi¹zanych z nadchodz¹cy tornado i trzeci scenariusz dotyczy³ dzia³añ ratowniczych w przypadku katastrofy zderzenia tankowca wioz¹cego toksyczny ³adunek z filare ostu. Do us³ug, które by³y w ty czasie opracowywane, nale a³y tak e powszechnie znane obecnie us³ugi: WMS (Web Map Service), WFS (Web Feature Service), WCS (Web Coverage Service) i równie niej znane, na przyk³ad zwi¹zane z przekazywanie danych z sensorów: SCS (Sensor Collection Service), SPS (Sensor Planning Service) i WNS (Web Notification Service). Inicjatywa OWS-2 (2003) ia³a za zadanie ulepszenie podstawowych us³ug OGC, iêdzy innyi przez wprowadzenie procedury transakcji do WFS i WCS (OGC, 2004). Tak rozszerzone us³ugi WFS-T (Web Feature Service Transactional) i WCS-T (Web Coverage Service Transactional) pozwalaj¹ klientowi wprowadzaæ odyfikacje do danych znajduj¹cych sie po stronie serwera. Inne zadania tej fazy to opracowanie zaawansowanego œrodowiska dla us³ug WMS, WFS, WCS i CS-W(Catalogue Service for the Web): zdefiniowanie profili SOAP (Siple Object Access Protocol) dla us³ug OGC, zdefiniowanie profili WSDL (Web Services Description Language) dla poleceñ GET i PUT protoko³u HTTP, opracowanie aplikacji WSDL dla profili SOAP, opracowanie ipleentacji us³ug OGC opartych na SOAP. Kolejny zadanie OWS-2 by³a próba zastosowania technologii UDDI (Universal Description, Discovery and Integration) do us³ug OGC. W ty przypadku do zadañ testowych opracowano dwa scenariusze. Pierwszy, z zakresu probleatyki œrodowiskowej, dotyczy³ po aru lasów w Kalifornii, a drugi dotyczy³ logistyki ilitarnej i polega³ na znalezieniu dróg dotarcie do ofiar powodzi w Bangladeszu. W raach kolejnej inicjatywy OWS-3 w roku 2005 prace koncentrowa³y siê nad zagadnieniai GeoDSS (Geospatial Decision Support Systes) obejuj¹c us³ugi DAS (Data Aggregation Service), FPS (Feature Portrayal Service), a tak e zagadnieniai GeoDRM (Geospatial Digital Rights Manageent), OpenLS (Open Location Services) i SAS (Sensor Alert Service). W ty przypadku scenariusz równie dotyczy³ groÿnego po aru w Kalifornii, ale ty raze w agazynie niebezpiecznych substancji cheicznych. Postawionyi zadaniai by³o zlokalizowanie po aru, okreœlenie stopnia zagro enia, wyznaczenie zasiêgu i kierunku rozprzestrzeniania siê toksycznej chury, ustalenie jej sk³adu cheicznego i podjêcie dzia³añ ochronnych (OGC, 2005). Zadania kolejnej inicjatywy OWS-4 (OGC, 2006) dotyczy³y: Dalszego rozwoju specyfikacji z zakresu zdalnych sensorów (SWE Sensor Web Enableent), a w ty jêzyka SensorML (Sensor Markup Language) i specyfikacji CSW/SR (CSW for Sensor Resources). GPW (Geo-Processing Workflow) przep³ywu zadañ (procesu dzia³añ) w ³añcuchach powi¹zanych ze sob¹ us³ug.

4 68 Janusz Michalak Rozwoju i testowania standardów dotycz¹cych GeoDSS (Geospatoal Decision Support Systes), a w ty probleatyki wielojêzycznoœci, wa nej dla œrodowiska europejskiego i prac nad przepisai ipleentacyjnyi dyrektywy INSPIRE. Dalszych prac nad GeoDRM (Geospatial Digital Rights Manageent) koncepcja dodania nowej warstwy poiêdzy warstw¹ protokó³u WWW a warstw¹ us³ug geoinforacyjnych. Zadanie tej warstwy by³oby nadzorowanie procesu okreœlania warunków udostêpniania geoinforacji, sprawdzanie autoryzacji i autentycznoœci klienta, a tak e ewentualna obs³uga transakcji zwi¹zanych z op³atai za udostêpniane dane. Nowego zagadnienia CAD/GIS/BIM dotycz¹cego powi¹zañ systeów geoinforatycznych z systeai typu CAD (Coputer Aided Design) i BIM (Building Inforation Model). Kontynuowania prac nad OpenLS (Open Location Services). W kolejnych fazach prac ogólna koncepcja wsponiana w poprzedni rozdziale zosta³a uszczegó³owiona i urealniona opracowanyi specyfikacjai, iêdzy innyi dla danych archiwalnych: WFS, WCS, CSW (Catalog Services for the Web) i dla danych bie ¹cych: SPS (Sensor Planning Service), SOS (Sensor Observation Service) i SAS (Sensor Alert Service). Bardziej dojrza³¹ wizjê tej koncepcji pokazano na rysunku. Dokuenty przedstawiaj¹ce wyniki prac ostatniej zakoñczonej faza OWS-5 (OGC, 2007) nie s¹ jeszcze dostêpne publicznie (wrzesieñ 2008) czekaj¹ na akceptacje Koitetu Technicznego (TC OGC) i z tego wzglêdu s¹ dostêpne jedynie dla cz³onków OGC. Jest ich ponad 40 i w wielu przypadkach s¹ to bardzo obszerne i szczegó³owe raporty, których przestudiowanie wyaga wielu dni udnej pracy. Tu warto nadieniæ, e dokuenty zwi¹zane z OWS-5 to tylko czêœæ tego, co czeka na akceptacje TC OGC. Kolejka dokuentów z³o onych od czerwca 2008 do wrzeœnia obejuje ponad sto pozycji i ich ³¹czna objêtoœæ wynosi oko³o 40 MB plików tekstowych. Probleatyka pi¹tej fazy inicjatywy OWS Z przedstawionego powy ej opisu poprzednich etapów OWS wynika, e postawione poszczególne zadania s¹ kontynuowane w kolejnych etapach. Opracowywanie tak szczegó- ³owych i precyzyjnych specyfikacji wyaga cyklicznoœci prowadzonych prac. Gdy przystêpuje sie do opracowania nowego zagadnienia, powstaje pierwsza robocza wersji specyfikacji, która jest nastêpnie testowana w pracach eksperyentalnych dla przyjêtych na ty etapie scenariuszy. Wynikie tych prac s¹ raporty przedstawiaj¹ce nie tyko osi¹gniêcia, ale tak e to, czego siê osi¹gn¹æ nie uda³o z podanie przyczyn niepowodzenia. Kolejny etap prac to koncepcja odyfikacji pierwszej roboczej wersji specyfikacji, tak e wiele uwag dotycz¹cych innych, czêsto ju zatwierdzonych, dokuentów, które by³y podstaw¹ prac nad dany zagadnienie. Jeden opracowywany projekt jest powi¹zany z wieloa innyi ju zakoñczonyi lub opracowywanyi równolegle. Powstaje w ten sposób skoplikowana sieæ wzajenych powi¹zañ i odwo³añ poiêdzy wieloa specyfikacjai. Takie cykle pracy prowadz¹ce do coraz bardziej dojrza³ych rozwi¹zañ og¹ siê powtarzaæ kilka razy. W pi¹tej fazie inicjatywy OWS wiele cz¹stkowych projektów osi¹gnê³o rezultaty dostatecznie dojrza³e i prawdopodobnie nie bêdzie potrzebna dalsza nad nii praca.

5 Inicjatywa OWS-5 kolejny etap rozwoju i haronizacji specyfikacji OGC... Rys. Nowsza koncepcja interoperacyjnego przetwarzania danych bie ¹cych wspólnie z danyi archiwalnyi rezultat prac fazy OWS-4 (Ÿród³o: archiwu dokuentów OGC) 69

6 70 Janusz Michalak Osi¹gniête w tej fazie wyniki o na w du y skrócie przedstawiæ nastêpuj¹co: Opracowano interfejsy SOAP (Siple Object Access Protocol) i WSDL (Web Services Description Language) dla czterech podstawowych us³ug: WMS (Web Map Service), WFS-T (Web Feature Service Transactional), WCS-T (Web Coverage Service Transactional) i WPS (Web Processing Services). Interfejsy te pozwoli³y dostosowaæ us³ugi do wspó³dzia³ania w œrodowisku us³ug powi¹zanych w ³añcuchy. Ipleentacje tych us³ug zosta³y wbudowane w systey geoinforatyczne dzia³aj¹ce zgodnie z tyi standardai. Wykazano poprawnoœæ przyjêtych rozwi¹zañ w zakresie ipleentacji i integracji szeregu standardów dotycz¹cych sensorów dzia³aj¹cych w raach SOS (Sensor Observations Service). Opracowano aplikacjê dla jêzyka BPEL (Business Process Execution Language) przeznaczon¹ do georeferencyjnego trybu pracy w œrodowisku SWE (Sensor Web Enableent). Pozwala to na zdefiniowanie przep³ywu zadañ w standardowy œrodowisku, dziêki któreu u ytkownik o e interaktywnie uzyskaæ podzbiór pikseli z us³ugi WCS (Web Coverage Service), udostêpniaj¹cej wyniki w foracie JPEG2000 (Joint Photographic Experts Group 2000) z zachowanie zgodnoœci obrazu z powi¹zanyi paraetrai sensora okreœlonyi w jego odelu. Dziêki teu o liwoœci precyzyjnego geopozycjonowania og¹ byæ realizowane w dynaiczny i interaktywny œrodowisku sieciowy. Specyfikacje OGC u yte w ty scenariuszu zawieraj¹ iêdzy innyi: WCS-T (Web Coverage Service Transactional) w wersji 1.1 z uwzglêdnienie wspó³dzia³ania z JPIP (JPEG2000 Interactive Protocol), CSW (Catalogue Service for the Web), WPS (Web Processing Services), SPS (Sensor Planning Service), SAS (Sensor Alert Service) i SOS (Sensor Observation Service). Wykazano skutecznoœæ przyjêtego odelu przep³ywu zadañ (workflow) na przyk³adzie jednego ze scenariuszy dotycz¹cego naturalnego po aru obserwowanego z pu³apu satelitarnego. Przep³yw zadañ obejowa³ us³ugi: SWE (w ty SPS, SOS), WFS, OPS-B (OGC Pubsub Service Basic), WPS i CSW. Wykazano o liwoœæ realizacji koncepcji zawartej w specyfikacji WCPS (Warrior Capability Sustainent Prograe) poprzez zaipleentowanie przypadków u ycia (use case) dotycz¹cych: ci¹gów czasowych sensora, obrazów teledetekcyjnych i danych oceanograficznych. Zaprojektowano i zaipleentowano proces przep³ywu zadañ przy poocy systeu Conflation i aplikacji jêzyka BPEL (Business Process Execution Language) dla wykazania dzia³ania ³añcucha us³ug i przep³ywu zadañ w odniesieniu do sieciowych us³ug przetwarzania (WPS Web Processing Services), a tak e interoperacyjnoœci us³ug z zastosowanie wielu ró nych standardów OGC dotycz¹cych tych us³ug. Zaprojektowano, zaipleentowano i poyœlnie przetestowano odel prezentacji danych, który zosta³ wykorzystany w us³udze katalogowej (CSW). Oprograowanie narzêdziowe dla scheatu aplikacyjnego UML-GML (UGAS UML- GML Application Schea) zosta³o ulepszone tak, aby og³o uwzglêdniaæ ograniczenia okreœlone w jêzyku OCL (Object Constrains Language) bêd¹cego rozszerzenie jêzyka UML (Unified Modeling Language), a tak e generowanie scheatów zgodnie z zasadai kodowania standardu ISO/TS i o liwoœæ uwzglêdniania istniej¹cych graatyk XML opartych na atrybutach.

7 Inicjatywa OWS-5 kolejny etap rozwoju i haronizacji specyfikacji OGC Przeanalizowano o liwoœci wykorzystania jêzyka KML (Keyhole Markup Language) do wyprowadzania danych z bazy geoinforacyjnej przy u yciu trzech istniej¹cych ju standardów: WMS dla poleceñ dostarczenia ca³ych zestawów danych, WFS- Filter dla wybranych ich czêœci i SLD (Style Language Descriptor) dla regu³ przekszta³cania ich fory. Opracowano ostateczn¹ wersjê propozycji nowego standardu OGC dla Geo-synchronizacji. Opracowano ogólny podstawowy odu³ dla us³ugi WFS i wielu innych odu³ów, których zadanie jest zabezpieczanie danych w œrodowisku sieciowy. W raach prograu cz¹stkowego dotycz¹cego analizy o liwoœci zastosowañ, testów interoperacyjnoœci i oceny wyników CITE (Copliance and Interoperability Test and Evaluation) opracowano 6 zestawów testowych dla ró nych zastosowañ dotycz¹cych specyfikacji: WCS 1.0, WCS 1.1, WFS 1.1 XLink, CSW ebrim/ profile (ebrim electronic business Registry Inforation Model), SOS 1.0 i SPS 1.0, a tak e 5 ipleentacji dotycz¹cych tych standardów. Opracowano 52 w pe³ni funkcjonalne koponenty. Koponenty te s¹ rezultate 5 cz¹stkowych projektów: Sensor Web Enableent (SWE), Geo Processing Workflow (GPW), Geo-Decision Support Systes (GeoDSS), Agile Geography i Copliance Testing (CITE). Ka dy z tych 5 projektów cz¹stkowych wniós³ istotny wk³ad w rozszerzanie i dopracowanie podstawowych standardów OGC. Ich uczestnicy przeprowadzili szereg eksperyentów z zakresu technologicznej integracji (TIE Technology Integration Experient) opracowanych koponentów. Ka dy koponent poddany testo by³ opracowany niezale nie przynajniej przez dwóch uczestników prograu. Wyniki prac s¹ przedstawione w 20 szczegó³owych opracowaniach technicznych. S¹ to techniczne specyfikacje lub raporty dotycz¹ce testowania i analiz. Wszystkie te raporty i inne dokuenty dotycz¹ce prograu OWS-5 zosta³y przekazane do TC (Technical Coittee) i oczekuj¹ obecnie (wrzesieñ 2008) na akceptacjê jako PD (Pending Docuents). Wiêkszoœæ z nich bêdzie w forie oficjalnych dokuentów OGC przekazana do otwartego przegl¹du publicznego w raach procedury OR (OGC Request) lub jako publikacje inicjuj¹ce dyskusje (Discussion Papers). Czêœæ tych opracowañ po zakoñczeniu wszystkich procedur zostanie przyjêta jako oficjalne standardy OGC. W inicjatywie OWS-5 uczestniczy³o czynnie 35 ró nego rodzaju uczestników: oœrodki badawcze i agencje rz¹dowe, organizacje iêdzynarodowe, uniwersytety i firy koercyjne. Ich role w OWS-5 by³y ró ne, w ty: sponsorowanie, projektowanie za³o eñ, realizacja lub testowanie i ocena. Rol¹ 7 instytucji sponsoruj¹cych by³o okreœlenie na wstêpie za³o eñ fazy OWS-5 i celu jaki a byæ w tej fazie osi¹gniêty. Oprócz czynnych uczestników, w prograie ty bra³o udzia³ bardzo wielu innych cz³onków OGC w rolach obserwatorów inicjatywy. Przygotowania do kolejnego etapu OWS-6 Po zakoñczeniu prac pi¹tej fazy OWS, Koitet Techniczny OGC dokona³ podsuowania dotychczasowych wyników faz poprzednich. Ocena ta wypad³a pozytywnie. Uznano, e zainicjowany w OGC progra dotycz¹cy interoperacyjnoœci w zakresie us³ug sieciowych

8 72 Janusz Michalak (OWS) jest prograe o zasiêgu globalny, aj¹cy bezpoœrednie zastosowanie praktyczne i istot¹ jego jest opracowywanie prototypowych rozwi¹zañ w szerokiej wspó³pracy ró nych zainteresowanych tyi zagadnieniai instytucji i organizacji. Cele te s¹ osi¹gane na drodze szybkiego opracowywania, testowania i udostêpniania sprawdzonych koncepcji, które z kolei staj¹ siê foralnyi specyfikacjai OGC. Pozytywny wynik tej oceny sk³ania do kontynuowania tego prograu. Przygotowania do kolejnej, ju szóstej, fazy inicjatywy OWS rozpoczê³y siê w kwietniu 2008, gdy jeszcze trwa³y prace koñcowe OWS-5. Zgodnie z przyjêtyi w OGC procedurai zosta³o og³oszone zaproszenie do sponsorowania tego prograu (CfS Call for Sponsors). W nastêpstwie tego odby³o siê szereg spotkañ z potencjalnyi sponsorai, których cele by³o okreœlenie ogólnego celu tej fazy i zadañ, które pozwolê ten cel osi¹gn¹æ. Najogólniej okreœlony cel to tworzenie sprzêtowych i prograowych œrodowisk (testbeds) dla przeprowadzania eksperyentów pozwalaj¹cych na ulepszanie wspólnej struktury pozwalaj¹cej na ³¹czenie ze sob¹ rozwi¹zañ z zakresu interoperacyjnoœci dotycz¹cej systeów geoinforatycznych z interoperacyjnyi rozwi¹zaniai bazuj¹cyi na okreœlaniu po³o enia (OGC, 2008). Po przeanalizowaniu wszystkich zg³oszonych na tych spotkaniach propozycji i sugestii zespó³ roboczy OGC zaproponowa³, aby inicjatywa OWS-6 by³a ukierunkowana na 5 g³ównych obszarów i w¹tków teatycznych, z których czêœæ ju by³a przediote faz poprzednich: Dostêp do sensorów za poœrednictwe sieci (SWE Sensor Web Enableent); Przep³yw zadañ w przetwarzaniu geoinforacji (GPW Geo Processing Workflow); Zarz¹dzanie inforacj¹ lotnicz¹ (AIM Aeronautical Inforation Manageent); Us³ugi zwi¹zane ze wspoaganie podejowania decyzji (DSS Decision Support Services); Probleatyka zgodnoœci aplikacji ze standardai, testowanie ich interoperacyjnoœci i ocena (CITE Copliance and Interoperability Test and Evaluation). Podsuowanie Przedstawiony tu przegl¹d prac prowadzonych w raach kolejnych faz inicjatywy OWS budzi szereg refleksji. Pierwsze wra enie to, e OGC jest wielk¹ fabryk¹ standardów ponadto produkcja tej fabryki roœnie z roku na rok. OWS to tylko jeden z wielu prograów kontynuowanych przez szereg lat. W rezultacie tych wszystkich prac powstaje pokaÿny zbiór standardów, specyfikacji, raportów technicznych i ró nych innych opracowañ. Dokuenty te s¹ ze sob¹ œciœle powi¹zane wielk¹ liczb¹ bezpoœrednich lub poœrednich odsy³aczy i odwo³añ. Niewielka konieczna poprawka w jednej nowopowstaj¹cej specyfikacji poci¹ga za sob¹ koniecznoœæ dokonania poprawek w wielu innych dokuentach. Przyk³ade o e byæ wprowadzenie paraetru LANG=, który pozwoli na spe³nienie wyagañ dotycz¹cych wielojêzycznoœci w protokó³ach us³ug przesy³ania geoinforacji. Poci¹gnê³o to koniecznoœæ wprowadzenia wielu poprawek w kilkudziesiêciu przyjêtych ju specyfikacjach. W tej sytuacji wynik prac OGC jawi siê jako niezwykle skoplikowany syste powi¹zanych ze sob¹ szczegó³owych i precyzyjnych scheatów, które okreœlaj¹ jednoznacznie zasady wspó³dzia³ania wielu bardzo ró nych systeów geoinforatycznych ró nych zarówno

9 Inicjatywa OWS-5 kolejny etap rozwoju i haronizacji specyfikacji OGC pod wzglêde architektury i technologii jak i pod wzglêde pe³nionych zadañ i sposobu realizacji tych zadañ. Przedstawiony powy ej proces ci¹gle trwa i jego rezultat staje siê z roku na rok coraz bardziej skoplikowany. Poszczególni realizatorzy projektów OGC pracuj¹ nad wydzielonyi fragentai wielkiej ca³oœci i o na przypuszczaæ, e ogarniêcie tej ca³oœci przez jedn¹ osobê z pe³ny zrozuienie szczegó³ów jest prawdopodobnie nieo liwe. Jako kolejna refleksja, rodzi siê pytanie: jak bêdzie to wygl¹da³o za kolejne kilka lat? Czy stopieñ skoplikowania probleatyki interoperacyjnoœci w zakresie geoinforacji bêdzie rós³ tak jak w ostatnich latach? Byæ o e powstanie nowa etodyka, która pozwoli na uproszczenie ca³ego tego zawi³ego uk³adu powi¹zanych ze sob¹ specyfikacji i standardów. Historia, oczywiœcie wspó³czesna, inforatyki zna takie sytuacje etody prograowania proceduralnego doprowadzi³y do powstawania systeów prograowych tak zawi³ych, e ich dalszy rozwój czêsto by³ nieo liwy. Kryzys ten zosta³ poyœlnie prze³aany przez wprowadzenie etodyk obiektowych, które s¹ dziœ stosowane powszechnie, tak e w zakresie systeów geoinforatycznych. Uwa na obserwacja prac prowadzonych w raach OGC pozwala jednak zauwa yæ szereg pozytywnych zjawisk, do których iêdzy innyi nale ¹: W procesie standaryzacji wyagane jest œcis³e okreœlenie obszaru teatycznego, którego opracowywany standard a dotyczyæ. Najczêœciej s¹siednie obszary s¹ objête innyi standardai lub wrêcz s¹ doen¹ innej dziedziny. W pracach OGC przejawia siê to ³¹czenie standardów dotycz¹cych geoinforacji z innyi standardai niegeoinforatycznyi, na przyk³ad: SOAP (Siple Object Access Protocol), WSDL (Web Services Description Language), UDDI (Universal Description, Discovery and Integration), CAD (Coputer Aided Design), BIM (Building Inforation Model), BPEL (Business Process Execution Language), JPEG2000 (Joint Photographic Experts Group 2000), JPIP (JPEG2000 Interactive Protocol) i ebrim (electronic business Registry Inforation Model). Takie podejœcie a podstawowe znaczenie dla realizacji interoperacyjnoœci, jest zgodne z zasad¹ ponownego u ycia (reuse) i zapobiega powstawaniu geoinforatycznych standardów dla zagadnieñ, które nie aja aspektu geoprzestrzennego. Szczególna dba³oœæ o wewnêtrzn¹ spójnoœæ wielkiej liczby dokuentów jest ta cech¹ doinuj¹c¹, dotyczy to nie tylko spójnoœci po iêdzy w³asnyi dokuentai OGC, ale tak e wzglêde dokuentów powstaj¹cych w innych organizacjach standaryzacyjnych, na przyk³ad: ISO/TC 211 (Koitet Techniczny Geographic inforation/ Geoatics), W3C (World Wide Web Consortiu), IETF (Internet Engineering Task Force), OMG (Object Manageent Group) i AMI-C (Autootive Multiedia Interface Collaboration). Takie podejœcie jest koniecznoœci¹, gdy prace dotycz¹ rozwoju z³o onego zbioru standardów o znaczeniu iêdzynarodowy. Nad spójnoœci¹ rozwijanych standardów pracuje wiele powo³anych do tego celu koisji i zespo³ów roboczych, iedzy innyi: OGC Architecture Board, Docuent Subcoittee, Copliance and Interoperability Testing and Evaluation Subcoittee, a tak e Revision Working Groups. Kolejna refleksja wyra a siê pytanie: w jaki stopniu przedstawione powy ej zagadnienia dotycz¹ nas polskiego œrodowiska zajuj¹cego siê geoinforacj¹? Lektura dokuentów zwi¹zanych z dyrektyw¹ INSPIRE wykazuje, e zwi¹zek ten jest prawie bezpoœredni. Bardzo niedawno o na by³o w naszy œrodowisku s³yszeæ g³osy, e dzia³alnoœæ OGC jest

10 74 Janusz Michalak dla nas szkodliwa i e zupe³nie inne standardy s¹ dla nas najbardziej odpowiednie. Na szczêœcie jest to ju przesz³oœæ i obecnie jest najwy szy czas, aby uznaæ, e prace prowadzone w OGC decyduj¹ o ty, jak w przysz³oœci bêdzie zbudowana nasza krajowa infrastruktura danych przestrzennych. Je eli z ró nych powodów nie uczestniczyy czynnie w tych pracach, to przynajniej powinniœy wystêpowaæ w roli obserwatorów i poznawaæ powstaj¹ce koncepcje i ich konkretne realizacje. Cz³onkostwo PTIP w OGC stanowi foraln¹ podstawê do takich dzia³añ. Literatura Michalak J., 2003: Podstawy etodyczne i technologiczne infrastruktur geoinforacyjnych. Roczniki Geoatyki, t. 1, z. 2, onografia, PTIP, Warszawa, 140 s. OGC, 2002a: OGC Web Services Initiative, Phase ows1.1 OGC, 2002b: Twenty-one Participants Join Sponsors to Kick off OGC Web Services 1.2 Initiative. OGC, 2004: OGC Web Services, Phase 2. OGC, 2005: OGC Web Services, Phase 3. OGC, 2006: OGC Web Services, Phase 4. OGC, 2007: OGC Web Services, Phase 5. OGC, 2008: OGC Web Services, Phase 6 (OWS-6) Request For Quotation and Call For Participation. / Abstract The Polish Association for Spatial Inforation (PASI) has been the only eber of Open Geospatial Consortiu since PASI represents in OGC the Polish geospatial inforation counity. OGC is the biggest international organization conducting developent works on specifications and standards in the area of geoinforation. OGC plays a leading role in developent of geospatial systes interoperability and the scope and detail of conducted works could not be overestiated. The OWS (OGC Web Services Initiative) realized in the successive stages is one of the ost iportant progras of OGC. At present, the fifth stage of works (OWS-5) has been finished and preparations for the next stage (OWS-6) are in progress. This article presents the results of works in OWS-5 stage against the background of previous stages of the project, as well as the significance of the results of OWS-5 and of other projects realized in OGC for future architecture and future technologies of the Polish national geospatial data infrastructure. dr hab. Janusz Michalak J.Michalak@uw.edu.pl