Młodzi jako problem i wyzwanie

Transkrypt

1 Młodzi jako problem i wyzwanie Warszawa, 3 maja 211 Paweł Dobrowolski dobrowol@dobrowol.org

2 Streszczenie 1. Młodzi nie są problemem lecz dojną krową. To młodzi płaca za starzenie się społeczeństwa i marnotrawstwo PRL. A kolejni rządzący bez względu na panujący system i opcję polityczną robią dobrze obywatelom tu i teraz przerzucając koszty na młodych. 2. Model transferów międzygeneracyjnych wypracowany w epoce wysokiej dzietności, stał się w epoce niskiej dzietności niesprawiedliwy, bowiem powoduje, że pokolenia starsze obciążają młodzież i pokolenia nienarodzone, nieproporcjonalnie dużą częścią kosztów starzenia się społeczeństwa. 3. Starsi Polacy za pośrednictwem budżetu podnoszą swoją stopę życiową, a rachunek za własną konsumpcję,w postaci oficjalnego długu publicznego oraz wysokich niezewidencjonowanych zobowiązań państwa, przerzucają na młodych obywateli. Zapłacą go młodzi i jeszcze nienarodzeni w wyższych podatkach, niższych świadczeniach i gorszej infrastrukturze publicznej. 4. Nie ma żadnego konfliktu pokoleń, bo młodzi nie widzą i nie wiedzą jak są wykorzystywani. Konflikt będzie, gdy młodzi zrozumieją skalę redystrybucji międzypokoleniowej od młodszych do starszych za dekadę do dwóch dekad. Ale wtedy będzie za późno by uniknąć brutalnego zderzenia pokoleniowych egoizmów...

3 (emeryci + reniciści) / osoby w wieku produkcyjnym Starzejemy się... a to kosztuje. Osoby w wieku produkcyjnym do liczby emerytów i rencistów Źródło: Główny Urząd Statystyczny By system emerytalny był neutralny pieniężnie dla poszczególnych pokoleń przejście na emerytury kapitałowe (czyli takie które są finansowane z oszczędności przyszłych emerytów, a nie z podatków nałożonych na ich dzieci i wnuków) należało zacząć za Gomułki. Zamiast reformować politycy PRL rozdawali przywileje emerytalne rolnikom, górnikom, hutnikom, kolejarzom i nauczycielom... na koszt przyszłych pokoleń, czyli dzisiejszych młodych.

4 Polacy są bardzo chojni wobec emerytów % PKB wydawanego na emerytury i renty Polska % społeczeństwa w wieku 65+ Włochy Francja Portugalia Grecja Szwajcaria Niemcy Holandia Szwecja Węgry Belgia Dania Finlandia Malta Słowenia Hiszpania Wlk. Brytania Czechy Luksemburg Islandia Słowacja Litwa Estonia Cypr Bułgaria Rumunia Irlandia Norwegia Łotwa Źródło: Eurostat, dane za 28 Pomimo młodego jak na Europę społeczeństwa Polska jest w grupie państw wydających największy procent PKB na emerytury.

5 Za utratowanie ZUS zapłacą młodzi Obecni młodzi zapłacą za emerytury dwa razy najpierw za emerytury swoich dziadków i rodziców, a potem za własne. System pokoleniowy (dzieci i wnuki płacą za dziadków i rodziców) System składkowy (każdy oszczędza na własną emeryturę) Pokolenia przejściowe (płacą dwa razy) Reforma emerytalna z 1999 roku uchroni ZUS przed bankructwem. W zamian młodzi dostaną niższe emerytury niż te z ZUS. W ZUS relacja ostatniej pensji do emerytury wynosi ok 6%, a w OFE ok. 3%.

6 Starsi młodszym zostawią długi Oficjalny Dług Publiczny na Głowę Polaka ( w zł ) Dług wobec banków i obligatariuszy księgowany jest memoriałowo (w całej wartości gdy powstaje), natomiast zobowiązania emerytalne są księgowane kasowo (czyli w roku wypłaty). zł / Polaka Oficjalny dług publiczny wynosi ok 56% PKB, czyli ok 2 tys na głowę każdego obywatela Lecz prawdziwy dług publiczny Polski (dług oficjalny + ukryte ale wymagalne zobowiązania budżetu) wynosi ponad 2%, czyli ponad 9 tys zł na głowę każdego obywatela.

7 Skok Tuska i Boniego na OFE obciąży młodych Pokusa robienia dobrze tu i teraz obywatelom na koszt przyszłych pokoleń jest wiecznie żywa bez względu na system polityczny oraz personalia rządzących. Premier Tusk i minister Boni chwalą się, że antyreforma OFE do roku 22 zmniejszy potrzeby pożyczkowe państwa o 195 miliardów. Mają rację. Niestety mają też nadzieję, że młodzi nie zauważą, że skok na OFE tylko do 22 wyhoduje na kontach ZUS dług w wysokości 232 miliardów. Wyborcy tu i teraz zaoszczędzą 195 miliardów. A młodzi będą na sam rok 22 do tyłu o 232 miliardy. Na koszt przyszłych pokoleń: Gierek dał emerytury rolnikom, Jaruzelski dał przywilej wcześniejszych emerytur dla wybranych branż, SLD za Kwaśniewskiego dało łatwe renty, PiS zwiększył indeksację emerytur o wzrost płac, Tusk z Bonim wykonali skok na OFE. Strach pytać co będzie dalej...

8 Starsi Polacy unikają pracy Iceland Sweden Norway Switzerland United Kingdom Cyprus Finland Estonia Ireland Portugal Lithuania Latvia Czech Republic Bulgaria Romania Slovakia Luxembourg Belgium Croatia Hungary Macedonia Malta Turkey Stopa zatrudnienia osób w wieku Średnia 6 % Źródło: Eurostat Dla starszych Polaków z pracą: niski oficjalny wiek emerytalny, wczesne emerytury, oraz chojne rozdawane renty pozwalają żyć na koszt młodszych częściej niż inni Europejczycy. Dla starszych Polaków bez pracy: uregulowania takie jak ochrona przed zwolnieniem w okresie przedemerytalnym czynią ich niezatrudnialnymi i zmuszają do życia na koszt młodszych.

9 Netherla Lithuania Norway Ireland Ireland Norway Malta Ireland Ireland Latvia Ireland Cyprus Norway Ireland Luxembour Malta Cyprus Norway Norway Ireland Cyprus Czech Luxembourg Cyprus Luxembour Portugal Turkey Lithuania Latvia Republic Czech Portugal Norway Latvia Bulgaria Republic Sweden Cyprus Cyprus Luxembourg Cyprus United Cyprus Hungary Estonia Portugal Estonia Czech Czech Malta United Latvia Portugal Portugal Hungary Estonia Luxemb United United Norway Norway Portugal Cyprus Estonia Bulgaria United Portugal Turkey Kingdom Cyprus Lithuania United Turkey Malta Ireland Luxembour United Bulgaria Lithuania Czech Latvia United Lithuania Czech Finland Latvia Malta Malta Portugal Luxembourg Latvia Estonia Ireland Malta Belgium Portugal Czech Slovakia Belgium Czech Finland Belgium Slovakia Bulgaria Turkey Sweden Czech Sweden Estonia Belgium Estonia United Malta United Malta Romania Luxembourg Lithuania Ireland Finland Hungary Estonia Czech Estonia Malta Finland Finland Romania Finland Romania Belgium Finland Hungary Belgium Hungary Finland Luxembourg Bulgaria Romania Sweden Belgium Malta Slovakia Belgium Bulgaria Estonia Belgium Hungary Lithuania Romania Romania Lithuania Luxembourg Latvia Slovakia Bulgaria Slovakia Lithuania Romania Romania Sweden Croatia Bulgaria Sweden Sweden Slovakia Hungary Bulgaria Romania Croatia Slovakia Latvia Sweden Croatia Slovakia Croatia Croatia Sweden Croatia Sweden Croatia Młodzi bezrobotni zostali wypchnięci z Polski do UE Croatia Różnica w stopie bezrobocia młodych (do 25) i starych (25 do 74) od 2 do 2: Różnica w w stopie bezrobocia młodych i i starych w w Różnica Różnica pomiędzy w stopie stopą bezrobocia bezrobocia młodych młodych i starych i i starych w 25 w w

10 Co wypycha młodych z polskiego rynku pracy W każdym kraju bezrobocie młodych jest wyższe niż starszych. Ale w Polsce ta różnica na niekorzyść młodych jest o o wiele wyższa niż w innych krajach. Co wypycha młodych z polskiego rynku pracy: Bardzo wysokie opodatkowanie pracy - szczególnie dotkliwe dla młodych, których praca jest mniej warta, gdyż nie mają jeszcze doświadczenia Związki zawodowe trzymające przemysł, Zachłanne korporacje zawodowe w usługach, Socjalistyczny kodeks pracy uprzywilejowuje pracujących (czyli starszych) oraz zwiększa koszt pracy co jest szczególnie dotkliwe dla młodych.

11 Bieda w Polsce dotyka głównie ludzi młodych, a nie emerytów. Hungary Luxembourg Czech Republic Iceland Norway Cyprus Finland Sweden Czech Belgium Slovakia Switzerland Croatia Ireland Estonia Hungary Malta United Luxembour Portugal Lithuania Bulgaria Latvia Romania Slovakia Norway Iceland Ireland Sweden Malta Portugal Romania Belgium Finland United Kingdom Lithuania Switzerland Croatia Estonia Bulgaria Latvia Cyprus Ryzyko ubóstwa w Polsce zmniejsza się wraz z wiekiem. Wbrew powszechnie panującym poglądom to dzieci są nadreprezentowane w populacji ubogich: Ryzyko Ryzyko ubóstwa ubóstwa w grupie w grupie powyżej poniżej lat lat Ryzyko ubóstwa = dochód po transferach poniżej 6% mediany Źródło: Eurostat

12 miliony Młodzi już przegrali gospodarczy konflikt pokoleniowy W sytuacji gdy młodzi są małą grupą wyborców, a dotego nieświadomą kosztów nań nakładanych nie można dziwić się politykom, którzy działają na szkodę młodych Ludność i udział w wyborach według wieku 43% 71% Procent biorących udział w wyborach w danej grupie wiekowej 68% Ludność Głosujący wiek Źródło: "Rocznik Demograficzny 22" GUS, "Uzasadnienia przyczyny absencji wyborczej" CBOS Starsi są roszczeniowi i zorganizowani w związki zawodowe, partie polityczne, i korporacje zawodowe. Młodsi praktykują indywidualne strategie polepszenia stopy życiowej. Mogą co najwyżej zastosować szantaż emigracyjny.

13 C.d.n. w najbliższej dekadzie 1. Ok mln osób z pierwszego powojennego wyżu przejdzie na emerytury na koszt młodych. 2. Renta gospodarcza z wejścia na rynek pracy wyżu demograficznego lat 8ych właśnie się kończy. 3. Wyczerpią się proste rezerwy (eliminowanie marnotrwastwa PRL, znacznie niższe koszty prace niż w Europie Zachodniej, oraz kupowanie na kredyt zachodnich technologi) wzrostu stosowane w ostatnich 2 latach. 4. Obecne historycznie niskie koszty pożyczania kończą się kryzysy niewypłacalności państw chodzą stadami. Przerzucanie kosztów w przyszłość na kolejne pokolenia się kończy. Niegdysiejsza odległa przyszłość jest tuż, tuż...

14 Dziękuję za uwagę Pytania i prośby o kopię prezentacji proszę słać na: dobrowol@dobrowol.org

15 Więcej na temat gospodarczego konfliktu pokoleń Wysokość długu publicznego Polski, Paweł Dobrowolski, Raport Instytut Sobieskiego nr 35, 9 wrzesnia 29 Rolowanie młodych, Paweł Dobrowolski, Wprost Numer: 41/29 (1394) "Prosimy o sprawiedliwsze rozłożenie ciężarów starzenia się społeczeństwa", Paweł Dobrowolski, pazdziernik 28 "Jak zapobiec konfliktowi pokoleń w Polsce?", Rafal Antczak, Paweł Dobrowolski, rozdział w "W poszukiwaniu kompasu dla Polski" red. Jan Szomburg, str , IBnGR, "Najgorzej mają młodzi", Rafał Antczak, Paweł Dobrowolski, Ryszard Petru, Gazeta Wyborcza, 28 lipca 26; Starsi Polacy żyją na koszt młodszych Polaków - zarys zjawiska. Kto płaci za starzenie się społeczeństwa i marnotrawstwo PRL", Paweł Dobrowolski, Instytut Sobieskiego, Warszawa, 1 czerwca 26 IS_Pawel_Dobrowol ski pdf

16 Może młodzi mogą wyjechać... a kto wtedy zapłaci ZUS... New Zealand Korea New Zealand Korea Israel Mexico Chile Ireland Canada Australia United States Luxembourg Japan United Kingdom Portugal Iceland Norway Turkey Finland Estonia Czech Republic Slovak Republic Switzerland Sweden Hungary Belgium Chile Mexico Israel Ireland United States Canada Japan Australia United_Kingdom Luxembourg Turkey Portugal Norway Iceland Switzerland Estonia Finland Czech Republic Slovak Republic Sweden Hungary Belgium W latach 27-8 przeprowadzając się do Irlandi osoba prowadząca jednoosobowe gospodarstwo domowe bez dzieci zmniejszała opodatkowanie swojej pracy z czterdziestu paru do dwudziestu paru procent... 6, 5, 4, 3, 2,,,, Obciążenie pracy pracy podatkami: jednosobowe gospodarstwo domowe zarabiające % 67% przeciętnej Źródło: Taxing Wages, OECD 211 Pokolenie 12 złotych" może wyjechać z Polski i zostać pokoleniem euro. To swoisty szantaż: albo obniżycie wydatki budżetu, zadłużenie państwa oraz podatki, albo Polska wpadnie w dziurę nie do załatania. Bez młodych Polska się nie rozwinie, a może nawet zbankrutuje Już chyba wpadliśmy w spiralę zadłużenia...

17 % PKB Szacunek ukrytego długo publicznego Vietnam Morocco Korea Peru Mauritius El Salvador Cape Verde Senegal Dominican Rep Mexico Chile Colombia Ecaudor Ireland Bolivia Argetnina USA Iran Canada Philippines Belgium Costa Rica United_Kingdo Nicaragua Turkey Japan Lithuania Moldova Luxembourg Finland Estonia Kyrygyzstan Croatia Hungary Portugal Slovakia Uruguay Malta Ukraine Romania Macedonia Brazil Ukryty publiczny dług emerytalny 6% 5% 4% 3% 2% % % Źródło: obliczenia własne na podstawie przeglądu literatury przedmiotu

18 Ireland USA Lithuania Luxembourg United_King Turkey Estonia Finland Belgium Croatia Slovakia Portugal Hungary Romania Malta Szacunek oficjalnego i ukrytego długu publicznego Oficjalny i ukryty dług publiczny jako % PKB 4% 35% 3% 25% 2% 15% % 5% % Średnia Ukryty Oficjalny Źródło: dług oficjalny Eurostat, dług ukryty obliczenia własne na podstawie przeglądu literatury przedmiotu