Ocena leczenia z zastosowaniem indywidualnej relaksacyjnej szyny zgryzowej u osób z objawami bólu mięśniowo-powięziowego
|
|
- Ryszard Kowalik
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PROTET. STOMATOL., 2014, LXIV, 6, Ocena leczenia z zastosowaniem indywidualnej relaksacyjnej szyny zgryzowej u osób z objawami bólu mięśniowo-powięziowego Assessment of individual occlusal stabilisation splint treatment effectiveness in patients with myofascial pain Jolanta Kostrzewa-Janicka, Milena Magdziak, Katarzyna Meredyk, Piotr Jurkowski, Elżbieta Mierzwińska-Nastalska Katedra Protetyki Stomatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: prof. dr. hab. E. Mierzwińska-Nastalska HASŁA INDEKSOWE: ból mięśniowo-powięziowy, relaksacyjne szyny zgryzowe KEY WORDS: myofascial pain, occlusal stabilisation splint Streszczenie Wprowadzenie. Zaburzenia czynnościowe narządu żucia charakteryzują się nieprawidłową pracą mięśni żucia i/lub stawów skroniowo-żuchwowych. Leczenie stomatologiczne objawów schorzeń skroniowo-żuchwowych jest głównie oparte na możliwości zastosowania szyn zgryzowych. Osiągnięcie optymalnej skuteczności leczniczej stosowanych aparatów wydaje się niezmiernie istotne w codziennej praktyce klinicznej. Cel pracy. Ocena leczenia z zastosowaniem relaksacyjnej szyny zgryzowej o wymiarze pionowym ustalonym indywidualnie na podstawie analizy telerentgenogramów bocznych głowy. Materiał i metoda. Do badań zakwalifikowano 120 pacjentów, u których stwierdzono objawy bólu mięśniowo-powięziowego. U wszystkich badanych wykonano telerentgenogramy boczne głowy i relaksacyjne szyny zgryzowe o wymiarze pionowym ustalonym indywidualnie na podstawie analizy wykonanych zdjęć rentgenowskich. Wizyty kontrolne ustalono po 2 i 8 tygodniach użytkowania relaksacyjnej szyny zgryzowej. Na podstawie badania klinicznego oceniono skutecz- Summary Introduction. Masticatory organ dysfunction is characterized by a malfunction of the masticatory muscles and/or temporomandibular joint. Dental treatment of the symptoms of temporomandibular disorders is mainly based on the possibility of using occlusal splints. Achieving optimal therapeutic efficacy used occlusal appliances seems to be extremely important in everyday clinical practice. Aim of the study. Evaluation of treatment with a relaxation occlusal splint of the vertical dimension set individually on the basis of lateral cephalometric radiographs. Material and methods. The study enrolled 120 patients diagnosed with signs and symptoms of myofascial pain. In all subjects lateral cephalometric radiographs and relaxation occlusal splint with vertical dimension determined individually based on the analysis of X-rays taken. Check-up visits was set at 2 and 8 weeks of use relaxation occlusal splints. On the basis of clinical examination the therapeutic efficacy of used occlusal splints were performed. 406
2 Szyna relaksacyjna ność leczniczą zastosowanych szyn zgryzowych. Wyniki. Stwierdzono istotnie statystycznie większą liczbę pacjentów bez objawów dysfunkcji po dłuższym czasie użytkowania relaksacyjnej szyny zgryzowej. Subiektywna ocena oraz wyniki przedmiotowego badania klinicznego po zastosowaniu relaksacyjnej szyny zgryzowej o indywidualnym wymiarze pionowym, wykazały istotne statystycznie zmniejszenie objawów dysfunkcji w badanej grupie pacjentów. Wnioski. Indywidualizacja ustalania leczniczego położenia żuchwy w celu wykonania relaksacyjnej szyny zgryzowej pozwala osiągnąć skuteczną relaksację mięśni żucia i harmonię ich pracy, co wielokrotnie przywraca prawidłową czynność stawu skroniowo-żuchwowego i zapobiega wdrażaniu inwazyjnych metod leczenia. Results. It was found a statistically significant number of patients without symptoms of dysfunction after a longer time of usage of relaxation occlusal splint. Subjective assessment and the results of the clinical examination on the use of the relaxation occlusal splint with individual vertical dimension, showed a statistically significant reduction in symptoms of dysfunction in the studied patients. Conclusions. Individualization of determining the therapeutic position of the mandible in order to implement relaxation occlusal splint to achieve the effective masticatory muscle relaxation and harmony of their work, which frequently restores normal function of the temporomandibular joint and prevents the implementation of invasive treatment approach. Wprowadzenie Zaburzenia czynnościowe w obrębie układu ruchowego narządu żucia (u.r.n.ż.), określane również mianem mioartropatii charakteryzują się występowaniem dolegliwości w obrębie twarzy, głowy i szyi (1, 2). Diagnozowane objawy związane są z nieprawidłową pracą mięśni żucia i/lub stawów skroniowo-żuchwowych (ssż). W populacji polskiej stwierdza się występowanie objawów dysfunkcji w obrębie u.r.n.ż w różnych grupach wiekowych, głównie u kobiet, z obserwowanym wzrostem liczby osób poniżej 18 roku życia (3, 4). Przyczyna schorzeń skroniowo-żuchwowych nie jest w pełni wyjaśniona. Wskazywany jest równoległy wpływ wielu czynników, co stwarza znaczne trudności diagnostyczno-lecznicze (2, 5, 6). Obecnie uważa się, że za powstanie objawów mioartropatii skroniowo-żuchwowej odpowiada grupa czynników bio-psycho- -socjalnych (5). Wielokrotnie objawy podmiotowe oraz przedmiotowe występują równolegle w obrębie mięśni żucia i ssż, jednakże przyjęty jest podział na schorzenia o typie mięśniowym lub stawowym, wskazując tym samym na mięśniową lub stawową przyczynę dysfunkcji. Z badań epidemiologicznych wynika, że nadmierne napięcie i aktywność mięśni żucia o różnej etiologii jest jedną z głównych przyczyn zaburzeń czynnościowych i dolegliwości bólowych w obrębie narządu żucia (2, 6). Ból mięśni twarzy i głowy, ich tkliwość palpacyjna minimum w trzech miejscach, sporadyczne objawy dźwiękowe podczas ruchów żuchwy w ssż oraz incydenty czynnego ograniczenia ruchomości żuchwy upoważniają do postawienia rozpoznania dolegliwości w postaci bólu mięśniowo-powięziowego (1). Źródłem bólu są napięte mięśnie, wrażliwe na ucisk i rozciąganie (7). Odczucia bólowe w mięśniach żucia powstają na skutek mechanicznego lub chemicznego pobudzenia wolnych zakończeń nerwowych włókien afferentnych nerwu trójdzielnego. Za istotny czynnik sprawczy bólu mięśni żucia uważany jest stres i zwiększone napięcie psychoemocjonalne (8). Stres zwiększa aktywność parafunkcjonalną (bruksizm), (9), której PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6 407
3 J. Kostrzewa-Janicka i inni wynikiem jest nadmierne, powtarzające się obciążenie mięśni (7). Przeciążenie prowadzi do miejscowego niedotlenienia tkanek i uwolnienia substancji, takich jak serotonina, glutaminiany, czy prostaglandyny, które pobudzając nocyceptory mięśni, wywołują odczucie bólu. Efekt uszkodzenia tkanek jest wzmacniany dodatkowo bezpośrednim działaniem stresu na układ współczulny, czego wynikiem jest obkurczenie naczyń krwionośnych i zmniejszenie przepływu krwi. Długotrwały lub powtarzający się ból mięśni żucia powoduje wystąpienie bólu przewlekłego i fenomenu tzw. centralnej sensytyzacji, która może tłumaczyć zjawisko bólu rzutowanego (ang. referred), tak często diagnozowanego u osób z dysfunkcją narządu żucia. Z innych czynników mających wpływ na powstawanie i odczuwanie bólu w obrębie mięśni żucia należy wymienić żeńskie hormony płciowe, których działanie wydaje się potwierdzać zdecydowanie większa liczba kobiet zgłaszająca się do leczenia (4, 10). Niski poziom estrogenu i/lub gwałtowna jego zmiana w okresie owulacji i bezpośrednio przed miesiączką wpływa na zwiększenie natężenia odczuwania bólu u kobiet (10, 11). Wieloczynnikowa etiologia zaburzeń czynnościowych u.r.n.ż., różnorodność objawów klinicznych, przewlekły charakter schorzeń oraz wpływ chorób ogólnych, wskazują na potrzebę wielokierunkowych działań diagnostyczno- -leczniczych, oceny stanu zdrowia ogólnego pacjenta i współdziałania lekarzy innych specjalności (psychologa, psychiatry, neurologa, ortopedy, reumatologa, endokrynologa), (2, 5, 12). Leczenie stomatologiczne ukierunkowane jest na relaksację mięśni żucia, odciążenie struktur ssż oraz przywrócenie optymalnych relacji wewnątrzstawowych (2, 13). Do tego typu postępowania wykorzystywane jest zastosowanie różnego typu aparatów odciążających, tzw. szyn zgryzowych. Jest to forma leczenia protetycznego oparta na założeniach wpływu zmiany przestrzennego położenia żuchwy na stan mięśni żucia i ssż (2, 6, 14). Z tego względu, szyny zgryzowe mogą być stosowane zarówno w przypadkach mięśniowej, jak i stawowej przyczyny dysfunkcji. W badaniach własnych udowodniono zależność skuteczności leczniczej relaksacyjnej szyny zgryzowej dolnej od ustalenia położenia żuchwy w stopniu odwodzenia, odpowiadającym minimum siły zgryzowej pacjenta (22). Stwierdzono, że wartość sił zgryzowych przy różnym stopniu odwodzenia żuchwy zależy od budowy kostnej części twarzowej czaszki, analizowanej na podstawie telerentgenogramów bocznych głowy (20). Wykazane zależności pozwoliły opracować matematyczną formułę, która umożliwia obliczenie stopnia odwodzenia żuchwy w celu ustalenia jej leczniczego położenia do wykonania relaksacyjnej szyny zgryzowej indywidualnie dla danego pacjenta. Celem pracy była ocena przebiegu leczenia z zastosowaniem relaksacyjnej szyny zgryzowej, o wymiarze pionowym ustalonym indywidualnie na podstawie analizy telerentgenogramów bocznych głowy. Materiał i metoda Materiał do badań stanowiła grupa 120 pacjentów, 85 kobiet i 35 mężczyzn, w wieku lat, średnia wieku 32,3±10,8, wybranych spośród osób zgłaszających się do leczenia z powodu objawów dysfunkcji w obrębie u.r.n.ż. i spełniających kryteria włączenia i wykluczenia. Do badań zakwalifikowano osoby, u których stwierdzono objawy bólu mięśniowo-twarzowego w postaci: rozlanego bólu w obrębie części twarzowej czaszki, nasilającego się podczas ruchów żuchwy z ograniczeniem lub bez, występowanie tkliwości palpacyjnej w 3 lub więcej punktach w obrębie mięśni żucia, stwierdzenie objawów parafunkcji zwarciowych i/lub objawów dźwiękowych 408 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6
4 Szyna relaksacyjna Ryc. 1. Relaksacyjna szyna zgryzowa: a poza jamą ustną, b w jamie ustnej. Ryc. 2. Ocena przebiegu leczenia z zastosowaniem relaksacyjnej szyny zgryzowej. w ssż podczas ruchów żuchwy. Wyłączeni z badań byli pacjenci, którzy nie wyrazili zgody na badanie, osoby ze stwierdzonymi zaburzeniami czynności ssż w postaci przemieszczenia krążka stawowego z zablokowaniem, pacjenci z objawami zmian zwyrodnieniowych w ssż, osoby bezzębne, pacjenci leczeni psychiatrycznie i uzależnione od alkoholu i narkotyków. Zaplanowana procedura postępowania obejmowała: wykonanie telerentgenogramów bocznych głowy, ustalenie leczniczego położenia żuchwy, w stopniu jej odwodzenia obliczonym indywidualnie na podstawie analizy wykonanych zdjęć. W badanej 120-osobowej grupie wykonano u każdego pacjenta relaksacyjną szynę zgryzową w leczniczym położeniu żuchwy o stopniu jej odwodzenia (S) obliczonym na podstawie wzoru (14): S=-115+0,089 a(se=0,035)+2,76 b(se=1,16) 0,016 (b)²(se=0,007)-0,002 (c)²(se=0,0007) gdzie: a = Ar - Go - Me b = Go - vpuk c = NSL - ML Ar - Go - Me = kąt gonion (Ar articulare, Go gonion, Me menton), Go - vpuk = długość trzonu żuchwy (vpuk punkt przecięcia podstawy żuchwy przez linię prostopadłą z punktu pogonion), NSL - ML = kąt nachylenia podstawy żuchwy do przedniego dołu czaszki (S sella, N nasion, ML podstawa żuchwy). Lecznicze położenie żuchwy ustalano na wskaźniku woskowym w jamie ustnej, kierując się obliczoną wartością stopnia odwodzenia żuchwy. Kilkukrotnie przywodzono i odwodzono żuchwę, aby stwierdzić jej prawidłowe położenie w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej, mierząc ponownie wartość jej odwiedzenia od maksymalnego zaguzkowania zębów. Model gipsowy szczęki montowano w artykulatorze Reference SL (Gamma Dental, Austria) w pozycji przeniesionej z wykorzystaniem łuku PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6 409
5 J. Kostrzewa-Janicka i inni twarzowego. Model gipsowy żuchwy montowano do dolnego ramienia artykulatora w położeniu wyznaczonym przez wskaźnik woskowy leczniczego położenia żuchwy. Szyny zgryzowe wykonywano z tworzywa akrylowego, o płaskiej powierzchni zwarciowej z wielopunktowymi kontaktami z zębami przeciwstawnymi i zachowanym prowadzeniem kłowym (ryc. 1). Po wykonaniu relaksacyjnej szyny zgryzowej według przedstawionej procedury, ustalono wizyty kontrolne po 2 tygodniach od oddania szyny i po 8 tygodniach od poprzedzającego go badania. Statystyczne metody oceny wyników Do analizy pojawiania się pewnych zdarzeń (na przykład wad zgryzu, patologicznego starcia zębów) pod względem jakościowym w badanych grupach pacjentów stosowano Dokładny Test Fishera. Parametry natury ilościowej, którymi posługiwano się w przedstawianej pracy do oceny zjawisk towarzyszących stosowanym zabiegom, mierzone były w większości na skalach porządkowych, skutkiem czego zastosowano testy nieparametryczne, celem porównania grup pacjentów pod względem omawianych parametrów. Porównania pomiarów uzyskanych w kolejnych punktach czasowych, jako zdarzenia powiązane, na przykład zmiana stopnia nasilenia bólu twarzy w trakcie leczenia analizowano stosując test rangowanych znaków, testując istotność zmiany w stosunku do wartości zerowej. Zmiany częstości zdarzeń w czasie trwania badania, np. subiektywnej oceny dolegliwości dokonanej przez pacjenta, oceny klinicznych objawów dysfunkcji, analizowano przy pomocy testu McNemary. Wszystkie obliczenia zostały wykonane w Systemie SAS (23). Wykorzystano procedury: FREQ (obliczenia częstości zdarzeń oraz test McNemary), MEANS (obliczenia wartości średnich, median i odchyleń standardowych). Wyniki W badanej grupie u 96,6% pacjentów stwierdzono występowanie czterech stref podparcia (tab. I). Nieprawidłowości zębowe odnotowano u 32,4% osób. Analiza telerentgenogramów bocznych głowy umożliwiła pozyskanie danych do wzoru, gdzie wynik działania matematycznego wskazywał na stopień odwodzenia żuchwy dla ustalenia wymiaru pionowego szyny (tab. II). Średnia wartość kąta w punkcie gonion wyniosła 122 ±8,01, przy stwierdzonym minimum 103,0 i maksimum 144. Średnia wartość długości podstawy żuchwy wynosiła 81,4±6,41 mm, przy zmierzonej minimalnej długości 66,0 mm i maksymalnej 97,0 mm. Kąt nachylenia podstawy żuchwy do przedniego dołu czaszki średnio wynosił 29,4 ±6,97, przy skrajnych wartościach 12,5 i 51,0. Na wizytę kontrolną po 2 tygodniach od zastosowania relaksacyjnej szyny zgryzowej zgłosiło się 96 osób, natomiast po kolejnych 8 tygodniach 91 pacjentów. Subiektywna ocena samopoczucia pacjenta po 2 tygodniach użytkowania szyny wykazała brak dolegliwości u 27 (28,1%) osób, znaczną poprawę u 28 (29,2%) osób, poprawę u 33 (34,4%) osób, natomiast brak różnicy w porównaniu ze stanem przed leczeniem u 8 (8,3%) osób. Odpowiednio po kolejnych 8 tygodniach użytkowania szyny, 44 (48,3%) pacjentów relacjonowało brak dolegliwości (<0,0001), 38 (41,8%) znaczną poprawę, 9 (9,9%) osób wskazywało na lepsze samopoczucie. Na drugiej wizycie kontrolnej wszyscy badani pacjenci stwierdzali pozytywne działanie stosowania relaksacyjnej szyny zgryzowej. Wyniki badania klinicznego, podmiotowego i przedmiotowego, poddano zbiorczej ocenie w aspekcie objawów dysfunkcji w obrębie narządu żucia (tab. III). Brak dolegliwości bólowych przy nadal utrzymujących się objawach dźwiękowych podczas ruchów żuchwy 410 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6
6 Szyna relaksacyjna T a b e l a I. Charakterystyka pacjentów zakwalifikowanych do leczenia z zastosowaniem relaksacyjnej szyny zgryzowej Oceniany parametr Liczba badanych n (%) n = 120 (100%) Schorzenia ogólne 55 (45,8) Warunki zgryzowe Braki zębowe (klasyfikacja Eichnera) Klasy Angle a I klasa 81 (67,5) II klasa 22 (18,3) III klasa 9 (7,5) Zgryz głęboki 3 (2,5) Boczne przemieszczenie żuchwy 5 (4,1) Grupa A 116 (96,6) Grupa B 4 (3,3) Grupa C 0 Patologiczne starcie zębów 26 (21,6) Ból twarzy 93 (77,5) Ból głowy 52 (43,3) Szumy uszne 5 (4,1) Tkliwość palpacyjna mięśni żucia 117 (97,5) Tkliwość palpacyjna ssż 0 Objawy dźwiękowe w ssż 72 (60,0) Odwodzenie żuchwy poniżej 38 mm 10 (8,3) Objawy przemieszczenia krążka bez zablokowania 72 (60,0) Objawy przemieszczenia krążka z zablokowaniem 0 T a b e l a I I. Przykładowe dane kefalometryczne i obliczony stopień odwodzenia żuchwy według wzoru Pacjent Kąt gonion [ ] Długość żuchwy [mm] Kąt NSL ML [ ] Stopień odwodzenia żuchwy [mm] A.A ,2 A.O ,5 22 8,1 J.G ,8 W.E. 125,7 85,1 16,2 8,8 S.A. 133,5 84,5 37 7,0 W.W ,5 6,9 C.A ,5 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6 411
7 J. Kostrzewa-Janicka i inni T a b e l a I I I. Wyniki badania klinicznego po zastosowaniu relaksacyjnej szyny zgryzowej Badanie podmiotowe Badanie przedmiotowe Danie kliniczne ból twarzy (stopień nasilenia, średnia±sd) ból głowy (średni stopień nasilenia, średnia ± SD) szumy uszne (liczba pacjentów, %) brak objawów dysfunkcji (liczba pacjentów, %) bez zmian (liczba pacjentów, %) pogorszenie (liczba pacjentów, %) tkliwość palpacyjna mięśni żucia (średnia liczba pkt±sd) tkliwość palpacyjna ssż (średnia liczba pkt ± SD) objawy dźwiękowe w ssż (liczba pacjentów, %) Przed leczeniem n=120 P Po 2 tygodniach n=96 P Po 8 tygodniach n=91 4,3±2,7 0,0001 1,8±2,0 0,0001 1,1±1,6 2,5±3,2-0,0001 1,0±1,3 6 (5) - 2 (2,1) 0 42 (43,3) 0, (59,3) 0 2 (2,1) (1,0) 0 4,2±1,2 0,0001 2,8±1,4 0,0001 1,1±1, (60) 0, (51) 0, (37,0) stwierdzono u 48 (51%) a po 8 tygodniach u 34 (37,0%) osób, podczas gdy takie objawy były diagnozowane u 72 (60%) przed leczeniem. Na pierwszej wizycie kontrolnej odnotowano u 2 osób brak jakiejkolwiek poprawy w badaniu klinicznym w porównaniu ze stanem wyjściowym, natomiast u 1 osoby stwierdzono dodatkową tkliwość w dwóch miejscach mięśni żucia w porównaniu z badaniem sprzed leczenia. Wykazano istotną różnicę pomiędzy pierwszą i drugą wizytą kontrolną (p=0,0002), odnotowując zdecydowanie większą liczbę pacjentów bez objawów dysfunkcji po dłuższym czasie użytkowania szyny relaksacyjnej (test McNemary), (ryc. 2). Subiektywna ocena samopoczucia pacjenta oraz wyniki przedmiotowego badania klinicznego po zastosowaniu relaksacyjnej szyny zgryzowej o indywidualnym wymiarze pionowym określonym stopniem odwodzenia żuchwy obliczonym na podstawie wzoru, potwierdzają jego kliniczną skuteczność. Dyskusja Postępowanie lecznicze w przypadkach bólu mięśniowo-powięziowego ma na celu, w pierwszej kolejności, uświadomienie pacjentowi przyczyny i charakteru schorzenia. Pozostałe działania odnoszą się do stwierdzanych objawów i prawdopodobnych czynników sprawczych. Zalecane jest stosowanie technik behawioralnych, umiejętności radzenia sobie ze stresem, kontroli parafunkcji (2, 6). Wskazane są metody fizjo- i fizykoterapii oraz leczenia farmakologicznego o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym oraz relaksującym mięśnie szkieletowe (2, 6, 15). W 412 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6
8 Szyna relaksacyjna wielu przypadkach istotne jest wdrożenie specjalistycznego leczenia objawów bólu przewlekłego oraz współwystępujących zaburzeń psychologicznych (nerwic, depresji), (16). Istotnym elementem w terapii bólu mięśniowo-powięziowego jest leczenie protetyczne w postaci stosowania relaksacyjnych szyn zgryzowych, w piśmiennictwie określanych także stabilizacyjnymi (2, 6). Użytkowanie relaksacyjnych szyn zgryzowych skutkuje zmniejszeniem dolegliwości bólowych w obrębie twarzy i głowy oraz zmniejszeniem tkliwości palpacyjnej mięśni żucia (17). Mechanizm działania relaksacyjnych szyn zgryzowych nie jest do końca wyjaśniony. Udowodnione jest obniżenie napięcia mięśni i przywrócenie symetrii strony prawej i lewej poprzez zmniejszenie pobudzenia mechanoreceptorów zębów oraz przyzębia, będące skutkiem wyrównania kontaktów zwarciowych po wprowadzeniu szyny (18). W ten sposób interpretowane jest obniżenie aktywności mięśniowej podczas snu u osób z bruksizmem, gdyż stosowanie szyn zgryzowych nie powoduje ustąpienia tej parafunkcji (19). Natomiast zmiana położenia żuchwy w wymiarze pionowym wpływa zarówno na receptory zlokalizowane w ssż, jak i mięśniach żucia. Odciążenie struktur stawu poprzez odwiedzenie żuchwy zmniejsza podrażnienie proprioceptorów krążka stawowego i torebki stawowej, co w pośredni sposób obniża napięcie mięśni żucia. Z kolei, odpowiednie rozciągnięcie mięśni spowodowane wymiarem pionowym szyny powoduje ich bezpośrednią relaksację. Relaksacyjne szyny zgryzowe wykonywane są z twardego tworzywa akrylowego i pokrywają cały łuk zębowy górny lub dolny. Biorąc pod uwagę wskazany mechanizm działania szyn zalecane jest, aby powierzchnia szyny była płaska o kontaktach zwarciowych z zębami przeciwstawnymi w formie optymalnej okluzji, która charakteryzuje się wielopunktowymi, symetrycznymi kontaktami w obrębie zębów bocznych i prowadzeniem kłowym. Natomiast stopień odwodzenia żuchwy dla ustalania leczniczego położenia, tzn. wysokość szyny, nie jest jednoznacznie określona. Standardowo zalecane jest, że ma się ona zawierać w granicach szpary spoczynkowej w relacji centralnej ssż. Jednakże doniesienia niektórych autorów, oraz wyniki badań własnych, wskazują na zależność skuteczności leczniczej relaksacyjnej szyny zgryzowej od jej pionowego wymiaru, czyli stopnia odwodzenia żuchwy, który szyna powoduje (20, 21). W wyniku wcześniejszych własnych badań stwierdzono większą skuteczność działania relaksacyjnej szyny zgryzowej wykonanej w stopniu odwodzenia żuchwy, przy którym mięśnie żucia u danego pacjenta są w stanie wygenerować minimum siły zgryzowej. Wykazano zależność pomiędzy wartościami sił zgryzowych a budową kostną czaszki na telerentgenogramach bocznych głowy i opracowano matematyczny wzór umożliwiający obliczenie u danego pacjenta stopnia odwodzenia żuchwy, przy którym spodziewane jest minimum siły zgryzowej (14). W obecnie przedstawianej pracy dokonano oceny skuteczności postępowania według opracowanej metody indywidualnego ustalania leczniczego położenia żuchwy. Zastosowano relaksacyjne szyny zgryzowe wykonane z twardego tworzywa akrylowego, o płaskiej powierzchni zwarciowej z wielopunktowymi kontaktami z zębami przeciwstawnymi i prowadzeniem kłowym, ale o wymiarze pionowym szyny ustalonym indywidualnie dla każdego pacjenta. Po zastosowaniu leczenia z wykorzystaniem relaksacyjnej szyny zgryzowej wyniki badań kontrolnych wykazały u większości badanych pacjentów (93,6%) poprawę, w tym całkowite ustąpienie objawów klinicznych dysfunkcji u 59% pacjentów. Skuteczność lecznicza relaksacyjnych szyn zgryzowych, o minimalnym, standardowym wymiarze pionowym, w zmniejszaniu objawów schorzeń skroniowo-żuchwowych PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6 413
9 J. Kostrzewa-Janicka i inni pochodzenia mięśniowego według różnych autorów waha się między 70% a 90% (17, 24). W badaniach tych ocenie poddawane było zmniejszenie dolegliwości bólowych w obrębie twarzy i głowy, poprawa zakresu ruchów żuchwy, zmniejszenie objawów dźwiękowych w ssż podczas tych ruchów oraz tkliwości palpacyjnej mięśni żucia i ssż. Kurita i wsp. (26) uzyskali zmniejszenie objawów dysfunkcji u 84% pacjentów a ich całkowite ustąpienie u 41% po przeprowadzonym leczeniu z zastosowaniem relaksacyjnych szyn zgryzowych o standardowej wysokości. Doepel i wsp. (24), stosując tego typu szyny obserwowali poprawę u 64% osób. Spadek dolegliwości bólowych oraz pozostałych subiektywnych objawów dysfunkcji u 97% leczonych pacjentów uzyskali w swoich badaniach Ekberg i wsp. (27). Analizując powyższe badania można zauważyć, że porównywalny jest stopień zmniejszenia objawów dysfunkcji, natomiast w badaniach własnych, obserwowano większy odsetek pacjentów, u których stwierdzano całkowite ich ustąpienie. Ponadto, zwraca uwagę istotna poprawa pracy ssż, po zastosowaniu relaksacyjnej szyny zgryzowej o wymiarze pionowym ustalonym indywidualnie. Istotnemu zmniejszeniu u leczonych pacjentów uległy objawy dźwiękowe (p<0,01), w porównaniu z wynikami prac innych autorów, stosujących relaksacyjną szynę zgryzową o minimalnej wysokości, u których zmiana tego parametru była nieistotna statystycznie (27). Wnioski 1. Stwierdzono skuteczność leczniczą w eliminowaniu objawów dysfunkcji narządu żucia poprzez zastosowanie relaksacyjnej szyny zgryzowej o wymiarze pionowym ustalonym indywidualnie dla danego pacjenta na podstawie analizy telerentgenogramu bocznego głowy w oparciu o skonstruowany matematyczny wzór. 2. Wykorzystanie do opracowanej procedury ogólnie dostępnych badań radiologicznych oraz standardowej analizy danych, umożliwia wdrożenie metody postępowania do codziennej praktyki lekarskiej. 3. Stosowanie relaksacyjnej szyny zgryzowe, której skuteczność lecznicza może być zwiększona poprzez indywidualne określenie jej wymiaru pionowego, z jednej strony zapobiega postępowi procesu chorobowego a z drugiej jest narzędziem diagnostycznym, które pozwala ocenić przyczynę dysfunkcji. Piśmiennictwo 1. Dworkin S.F., Le Resche L.: Research diagnostic criteria for temporomandibular disorders: review, criteria, examinations and specifications, critique. J. Craniomand. Dis. Facial & Oral Pain, 1992, 6, 4, Kleinrok M.: Zaburzenia czynnościowe układu ruchowego narządu żucia. Sanmedia, Warszawa, Gołębiewska M.: Występowanie objawów zaburzeń czynnościowych narządu żucia u młodzieży szkół średnich. Protet. Stomatol., 1982, L, 10, Wanyura H., Stopa Z., Brudnicki A., Kostrzewa-Janicka J., Knorr R.: Wstępna kliniczno etiologiczna ocena osób leczonych w OASSŻ z powodu chorób stawu skroniowo-żuchwowego. Czas. Stomatol., 2001, LIV, 12, Greene Ch.S.: The etiology of temporomandibular disorders: implications for treatment. J. Orofac. Pain, 2001, 15, 2, Okeson J.P.: Leczenie dysfunkcji narządu żucia i zaburzeń zwarcia. Wyd. Czelej, Lublin, Cairns, B.E.: Pathophysiology of TMD pain basic mechanisms and their implications for pharmacotherapy. J. Oral Rehabil., 2010, 37, Gameiro G.H., da Saliva Andrade A., Nouer 414 PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6
10 Szyna relaksacyjna D.F., Ferraz de Arruda Veiga M.C.: How may stressful experiences contribute to the development of temporomandibular disorders? Clin. Oral Invest., 2006, 10, Sato C., Sato S., Takashina H., Ishii H., Onozuka M., Sasaguri K.: Stress elicited bruxism activity attenuates gastric ulcer formation in stressed rats. Clin. Oral Invest., 2010, 14, Kostrzewa-Janicka J., Pietrzak B., Jurkowski P., Wielgoś M., Bińkowska M., Mierzwińska- Nastalska E. Effects of oral contraceptives on the treatment for internal derangements in temporomandibular joint in women. Neuroendocrinology Letters, 2013, 34, 6, LeResche L., Saunders K., Von Korff M.R., Barlow W., Dworkin S.F.: Use of exogenous hormones and risk of temporomandibular disorders pain. Pain, 1997, 69, Velly A.M., Gornitsky M., Philippe P.: Contributing factors to chronic myofascial pain: a case report study. Pain, 2003, 104, Donovan T.E., Anderson M., Becker W., Cagna D.R., Hilton T.J., Rouse J.: Annual review of selected scientific literature: report of the Committee on Scientific Investigation of the American Academy of Restorative Dentistry. J. Prosthet. Dent., 2011, 106, Kostrzewa-Janicka J., Mierzwińska-Nastalska E., Jarzębski G., Okoński P.: Vertical jaw separation for vertical thickness of occlusal stabilization splint. J. Stomat. Occl. Med., 2012, 5, Kostrzewa-Janicka J., Mierzwińska-Nastalska E., Okoński P.: Temporomandibular disorders clinical characteristics of patients. Polish J. Environ. Stud., 2007, 16, No 2C, Auerbach S.M., Laskin D.M., Frantsve L.M.E., Orr T.: Depression, pain, exposure to stressful life events, and long-term outcomes in temporomandibular disorders patients. J. Oral Maxillofac. Surg., 2001, 59, Al-Ani Z., Gray R.J., Davies S.J., Sloan P., Path F.R.C., Glenny A-M.: Stabilization splint therapy for the treatment of temporomandibular Myofascial Pain: A systematic review. J. Dent. Educ., 2005, 69, 11, Kawazoe Y., Kotani H., Hamada T., Yamada S.: Effect of occlusal splints on the electromyographic activities of masseter muscles during maximum clenching in patients with myofascial pain dysfunction syndrome. J. Prosthet. Dent., 1980, 43, 5, Klasser G.D., Green C.S., Lavigne G.J.: Oral appliances and the management of sleep bruxism in adults: A century of clinical applications and search for mechanisms. Int. J. Prosthodont., 2010, 23, Kostrzewa-Janicka J., Prątnicki M., Anulewicz A., Mierzwińska-Nastalska E.: Skuteczność lecznicza stabilizacyjnych szyn zgryzowych. Protet. Stomatol., 2007, LVII, 6, Manns A., Miralles R., Cumsile F.: Influence of vertical dimension on masseter muscle activity in patients with mandibular dysfunction. J. Prosthet. Dent., 1985, 53, 2, Kostrzewa-Janicka J.: Analiza wpływu wybranych czynników na ustalenie wysokości stabilizacyjnej szyny zgryzowej. Praca doktorska, SAS/STAT 12.1, User s Guide, SAS Institute Inc., Cary, NC, USA, Doepel M., Nilner M., Ekberg E., Le Bell Y.: Long-term effectiveness of prefabricated oral appliance for myofascial pain. J. Oral Rehabil., 2012, 39, Ekberg E.C., Nilner, M.: Treatmnet outcome of short- and long-term appliance therapy in patients with TMD of myogenous origin and tension-type headache. J. Oral Rehabil., 2006, 33, Kurita H., Kurashina K., Kotani A.: Clinical effect of full coverage occlusal splint therapy for specific temporomandibular disorder PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6 415
11 J. Kostrzewa-Janicka i inni conditions and symptoms. J. Prosthet. Dent., 1997, 78, Ekberg E.C., Vallon D., Nilner M.: The efficacy of appliance therapy in patients with temporomandibular disorders of mainly myogenous origin. A randomized, controlled, shortterm trial. J. Orofac. Pain, 2003, 17, Zaakceptowano do druku: r. Adres autorów: Warszawa, ul. Nowogrodzka 59, paw. XIa Zarząd Główny PTS PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 2014, LXIV, 6
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
PROTET. STOMATOL., 2015, LXV, 1, 5-15 www.prostoma.pl, www.prot.stomat.net Ustalanie leczniczego położenia żuchwy u pacjentów z dysfunkcją stawów skroniowo-żuchwowych* Therapeutic mandibular position establishment
Bardziej szczegółowoWstępne postępowanie lecznicze w przypadkach występowania zaburzeń czynnościowych w obrębie układu ruchowego narządu żucia
PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 2, 81-90 Wstępne postępowanie lecznicze w przypadkach występowania zaburzeń czynnościowych w obrębie układu ruchowego narządu żucia Initial treatment procedure in the masticatory
Bardziej szczegółowoStreszczenie pracy doktorskiej
Streszczenie pracy doktorskiej Mięśniowo-powięziowe punkty spustowe w obrębie mięśni szyi a aktywność bioelektryczna wybranych mięśni narządu żucia mgr Michał Ginszt Promotor prof. nadzw. dr hab. n. med.
Bardziej szczegółowoAnaliza ruchu wysuwania żuchwy u chorych ze złożonymi przemieszczeniami krążka stawowego stawu skroniowo-żuchwowego*
PROTET. STOMATOL., 2007, LVII, 5, 325-330 Analiza ruchu wysuwania żuchwy u chorych ze złożonymi przemieszczeniami krążka stawowego stawu skroniowo-żuchwowego* Analysis of protrusive mandibular movement
Bardziej szczegółowoSkuteczność lecznicza stabilizacyjnych szyn zgryzowych
PROTET. STOMATOL., 2007, LVII, 6, 397-407 Skuteczność lecznicza stabilizacyjnych szyn zgryzowych The effectiveness of occlusal stabilization splints in the prosthetic treatment Jolanta Kostrzewa-Janicka,
Bardziej szczegółowoSkojarzone leczenie protetyczno-ortodontyczne zaburzeń pracy stawów skroniowo-żuchwowych opis przypadków
PROTET. STOMATOL., 2014, LXIV, 1, 34-43 www.prot.stomat.net Skojarzone leczenie protetyczno-ortodontyczne zaburzeń pracy stawów skroniowo-żuchwowych opis przypadków Combined prostho-orthodontic treatment
Bardziej szczegółowoAnaliza dysfunkcji układu ruchowego narządu żucia u pacjentów z klinicznie rozpoznaną migreną
PROTET. STOMATOL., 2010, LX, 1, 17-21 Analiza dysfunkcji układu ruchowego narządu żucia u pacjentów z klinicznie rozpoznaną migreną Evaluation of temporomandibular joint dysfunction in patients with clinically
Bardziej szczegółowoRehabilitacja protetyczna dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwojowymi w
Lek. stom. Elżbieta Wojtyńska Tytuł pracy: Rehabilitacja protetyczna oraz ocena jakości życia pacjentów w wieku rozwojowym i młodych dorosłych z zaburzeniami w obrębie części twarzowej czaszki Promotor:
Bardziej szczegółowoAnn. Acad. Med. Gedan. 2011, 41, 71 77
Ann. Acad. Med. Gedan. 2011, 41, 71 77 Maria Prośba-Mackiewicz 1, Jurand Mackiewicz 2, Marek Grzybiak 3, Anna Wytrykowska 1, Joanna Hebel 1 Anatomiczne uwarunkowania procedur leczniczych stosowanych we
Bardziej szczegółowoSiła zgryzowa a budowa morfologiczna części twarzowej czaszki u pacjentów ze schorzeniami skroniowo-żuchwowym*
PROTET. STOMATOL., 2007, LVII, 5, 316-324 Siła zgryzowa a budowa morfologiczna części twarzowej czaszki u pacjentów ze schorzeniami skroniowo-żuchwowym* The bite force and its relation to the facial morphology
Bardziej szczegółowoRECENZJA rozprawy doktorskiej lekarza stomatologa Thomasa Proba pt " Ocena czynnościowa leczenia bezzębia przy zastosowaniu
Dr hab. n. med. Małgorzata Pihut Kraków 12.12.2017 r Pracownia Zaburzeń Czynnościowych Narządu Żucia Katedra Protetyki Stomatologicznej Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum ul. Montelupich 4 Kraków
Bardziej szczegółowoWłodzimierz Więckiewicz, Artur Predel, Mirosława Wawrzyńczak-Głuszko
PROTET. STOMATOL., 2009, LIX, 5, 321-326 Nieprawidłowe zastosowanie elastycznych szyn zgryzowych TMD i TMJ w początkowej terapii dysfunkcji narządu żucia powodem długotrwałego leczenia przyczynowego opis
Bardziej szczegółowoAnaliza wpływu niektórych warunków socjalnych pacjenta na obraz kliniczny bruksizmu*
PROTET. STOMATOL., 2010, LX, 3, 170-175 Analiza wpływu niektórych warunków socjalnych pacjenta na obraz kliniczny bruksizmu* The effect of some social conditions of patients on the clinical picture of
Bardziej szczegółowoAnaliza wpływu czynników etiopatogennych o charakterze socjalnym na stopień nasilenia dysfunkcji układu stomatognatycznego
www.prot.stomat.net PROTET. STOMATOL., 22, LXII, 4, 237-243 Analiza wpływu czynników etiopatogennych o charakterze socjalnym na stopień nasilenia dysfunkcji układu stomatognatycznego Effects of social
Bardziej szczegółowoOcena nasilenia objawów dysfunkcji układu ruchowego narządu żucia u pacjentów z brakami uzębienia
PROTET. STOMATOL., 2008, LVIII, 4, 267-273 Ocena nasilenia objawów dysfunkcji układu ruchowego narządu żucia u pacjentów z brakami uzębienia Prevalence of temporomandibular disorders and masticatory system
Bardziej szczegółowoBólowy zespół dysfunkcji narządu żucia u chorej młodocianej opis przypadku*
PROTET. STOMATOL., 2007, LVII, 6, 427-433 Bólowy zespół dysfunkcji narządu żucia u chorej młodocianej opis przypadku* Mandibular pain dysfunction syndrome in a young patient: A case report* Monika Litko,
Bardziej szczegółowoTERAPIA ZABURZEŃ CZYNNOŚCI SYSTEMU ŻUCHWOWO-GNYKOWO-CZASZKOWEGO PROGRAM KURSU
TERAPIA ZABURZEŃ CZYNNOŚCI SYSTEMU ŻUCHWOWO-GNYKOWO-CZASZKOWEGO PROGRAM KURSU Dla stomatologów, foniatrów, laryngologów, okulistów i fizjoterapeutów WERSJA 2014.2 20 godzin akademickich zrealizowanych
Bardziej szczegółowoPostępowanie kliniczne i laboratoryjne w wykonawstwie stabilizacyjnej szyny zwarciowej
Postępowanie kliniczne i laboratoryjne w wykonawstwie stabilizacyjnej szyny zwarciowej Clinical and laboratory procedures in occlusal stabilization splint fabrication Zakład Materiałoznawstwa Stomatologicznego,
Bardziej szczegółowoPostępowanie wstępne w leczeniu pacjentów z zaburzeniami czynnościowymi układu stomatognatycznego
Ann. Acad. Med. Gedan., 2007, 37, 95 101 Maria Prośba-Mackiewicz, Joanna Hebel-Różańska Postępowanie wstępne w leczeniu pacjentów z zaburzeniami czynnościowymi układu stomatognatycznego Initial management
Bardziej szczegółowoOCENA WYSTĘPOWANIA ANOMALII ZĘBOWYCH I MORFOLOGII WYROSTKA ZĘBODOŁOWEGO U PACJENTÓW Z ZATRZYMANYMI KŁAMI
Lek. Dent. Joanna Abramczyk OCENA WYSTĘPOWANIA ANOMALII ZĘBOWYCH I MORFOLOGII WYROSTKA ZĘBODOŁOWEGO U PACJENTÓW Z ZATRZYMANYMI KŁAMI STRESZCZENIE WSTĘP W praktyce ortodontycznej zatrzymane stałe kły, szczególnie
Bardziej szczegółowoPacjenci zostali podzieleni na trzy grupy liczące po 20 osób. Grupa I i II to osoby, u których na podstawie wartości pomiaru kąta ANB oraz WITS w
STRESZCZENIE Wady zgryzu klasy III wg Angle'a uwarunkowane są niedorozwojem szczęki lub nadmiernym wzrostem żuchwy, a często połączeniem obu nieprawidłowości. Pacjenci z przodożuchwiem morfologicznym ze
Bardziej szczegółowoZależność pomiędzy występowaniem schorzeń w obrębie układu ruchowego narządu żucia a zaburzeniami w części szyjnej kręgosłupa
PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 6, 466-475 Zależność pomiędzy występowaniem schorzeń w obrębie układu ruchowego narządu żucia a zaburzeniami w części szyjnej kręgosłupa Relationship between temporomandibular
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoBruksizm. & inne parafunkcje stawu skroniowo-żuchwowego
Bruksizm (zgrzytanie zębami) & inne parafunkcje stawu skroniowo-żuchwowego Henryk Dyczek 2008 Bruksizm - Definicja Bruksizm (ang. bruxism, z gr. βρυγμός = zgrzytać zębami) - termin medyczny określający
Bardziej szczegółowoOdległe wyniki leczenia pacjentów z objawami patologicznego przemieszczenia krążka stawowego bez zablokowania
PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 5, 419-425 Odległe wyniki leczenia pacjentów z objawami patologicznego przemieszczenia krążka stawowego bez zablokowania Long-term investigation of the prosthetic treatment
Bardziej szczegółowoOcena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007
W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów
Bardziej szczegółowoAnaliza wyników przyczynowego leczenia stomatologicznego chorych z rozpoznaniem psychogennego bólu twarzy i/lub głowy - doniesienie wstępne*
~ Postępy Psychiatrii i Neurologii, 2000, 9, 79-86 \;., Praca oryginalna Analiza wyników przyczynowego leczenia stomatologicznego chorych z rozpoznaniem psychogennego bólu twarzy i/lub głowy - doniesienie
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności relaksacji wybranych mięśni żucia pod wpływem stosowania szyn okluzyjnych za pomocą badań elektromiograficznych*
Czas. Stomatol., 2007, LX, 7, 473-482 2007 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Ocena skuteczności relaksacji wybranych mięśni żucia pod wpływem stosowania szyn okluzyjnych za pomocą badań
Bardziej szczegółowoWydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Klinika Rehabilitacji Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku z Ośrodkiem Wczesnej Pomocy Dzieciom Upośledzonym "Dać Szansę" ul. Waszyngtona
Bardziej szczegółowoBruksizm patologia, zaburzenie czy zjawisko fizjologiczne? Przegląd piśmiennictwa. Część 3 bruksizm a dysfunkcje narządu żucia, leczenie
PROTET. STOMATOL., 2014, LXIV, 4, 260-269 www.prot.stomat.net Bruksizm patologia, zaburzenie czy zjawisko fizjologiczne? Przegląd piśmiennictwa. Część 3 bruksizm a dysfunkcje narządu żucia, leczenie Bruxism
Bardziej szczegółowoDysfunkcja układu ruchowego narządu żucia etiologia i klasyfikacja schorzeń. Przegląd piśmiennictwa
Prace poglądowe Review papers Borgis Dysfunkcja układu ruchowego narządu żucia etiologia i klasyfikacja schorzeń. Przegląd piśmiennictwa *Przemysław Kurpiel, Jolanta Kostrzewa-Janicka Katedra Protetyki
Bardziej szczegółowoOcena efektywności sonoforezy w leczeniu zaburzeń czynnościowych układu ruchowego narządu żucia*
PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 2, 91-97 Ocena efektywności sonoforezy w leczeniu zaburzeń czynnościowych układu ruchowego narządu żucia* The evaluation of efficacy of sonophoresis in the treatment of temporo-mandibular
Bardziej szczegółowoOcena powtarzalności pozycji referencyjnej dla instrumentalnej analizy czynności stawów skroniowo-żuchwowych
PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 3, 189-195 Ocena powtarzalności pozycji referencyjnej dla instrumentalnej analizy czynności stawów skroniowo-żuchwowych Evaluation of the reference position repeatability
Bardziej szczegółowoTHE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS WITH PAIN IN LUMBOSACRAL SPINE AND AN ASSESSMENT OF THEIR ANALGESIC EFFECTIVENESS
NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE ZABIEGI FIZYKALNE U PACJENTÓW Z DOLEGLIWOŚCIAMI BÓLOWYMI ODCINKA L-S KRĘGOSŁUPA WRAZ Z OCENĄ ICH SKUTECZNOŚCI W DZIAŁANIU PRZECIWBÓLOWYM THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS
Bardziej szczegółowo4.1. Charakterystyka porównawcza obu badanych grup
IV. Wyniki Badana populacja pacjentów (57 osób) składała się z dwóch grup grupy 1 (G1) i grupy 2 (G2). W obu grupach u wszystkich chorych po zabiegu artroskopowej rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego
Bardziej szczegółowoUniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wydział Lekarski. Jolanta Loster
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum Wydział Lekarski Jolanta Loster Ocena postępowania diagnostyczno leczniczego w dysfunkcji układu stomatognatycznego na podstawie materiału klinicznego Uniwersyteckiej
Bardziej szczegółowoSkojarzone leczenie ortodontyczne i implantoprotetyczne jako rehabilitacja hipodoncji i mikrodoncji
Skojarzone leczenie ortodontyczne i implantoprotetyczne jako rehabilitacja hipodoncji i mikrodoncji Autorzy _ Jan Pietruski i Małgorzata Pietruska Ryc. 1 Ryc. 2 _Wrodzone wady zębów, dotyczące ich liczby
Bardziej szczegółowoPorównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1
Porównanie skuteczności leków adiuwantowych w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Badanie1 New Delhi Cel Metoda Porównanie pregabaliny z amitryptyliną* i gabapentyną pod względem skuteczności klinicznej
Bardziej szczegółowoROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem )
Publikacje naukowe: ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH (obroniona z wyróżnieniem 7.03.2013) Stosowanie larw Lucilia sericata jako metoda leczenia przewlekłych ran kończyn. Inne publikacje: 1.
Bardziej szczegółowoPrzegląd stosowanych szyn zgryzowych w leczeniu zaburzeń czynnościowych układu stomatognatycznego na podstawie piśmiennictwa
Przegląd stosowanych szyn zgryzowych w leczeniu zaburzeń czynnościowych układu stomatognatycznego na podstawie piśmiennictwa Overview of occlusal splints used in the treatment of temporomandibular disorders
Bardziej szczegółowoROLA MIOGENNYCH PRZEDSIONKOWYCH POTENCJAŁÓW WYWOŁANYCH W DIAGNOSTYCE ZAWROTÓW GŁOWY O RÓŻNEJ ETIOLOGII
Dominik Bień ROLA MIOGENNYCH PRZEDSIONKOWYCH POTENCJAŁÓW WYWOŁANYCH W DIAGNOSTYCE ZAWROTÓW GŁOWY O RÓŻNEJ ETIOLOGII ROZPRAWA NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH BADANIA WYKONANO W KLINICE OTORYNOLARYNGOLOGII
Bardziej szczegółowoSubluksacja stawów skroniowo-żuchwowych jako powikłanie po leczeniu protetycznym opis przypadku*
PROTET. STOMATOL., 2008, LVIII, 6, 449-454 Subluksacja stawów skroniowo-żuchwowych jako powikłanie po leczeniu protetycznym opis przypadku* Subluxation of temporomandibular joints as a prosthodontic treatment
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU PIOTR TURMIŃSKI Porównanie skuteczności wybranych metod fizjoterapeutycznych w leczeniu skręceń stawu skokowego STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
Bardziej szczegółowoOCENA. Ocena rozprawy doktorskiej mgr Jolanty Gałeckiej
Klinika Neurologii Wojskowy Instytut Medyczny 00 909 Warszawa ul Szaserów 128 Warszawa dn. 02.06.2019 r. OCENA Rozprawy doktorskiej mgr Jolanty Gałeckiej Ocena skuteczności wybranych metod fizjoterapeutycznych
Bardziej szczegółowoDZIENNIK PRAKTYK PRAKTYCZNE NAUCZANIE KLINICZNE KIERUNEK LEKARSKO-DENTYSTYCZNY
DZIENNIK PRKTYK PRKTYCZNE NUCZNIE KLINICZNE KIERUNEK LEKRSKO-DENTYSTYCZNY DZIENNIK PRKTYK kierunek lekarsko-dentystyczny Imię i nazwisko studenta PESEL Numer albumu zdjęcie Nazwa uczelni Data wystawienia
Bardziej szczegółowoWARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY WYDZIAŁ LEKARSKO-DENTYSTYCZNY KATEDRA PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ ANALIZA ZMIAN WARTOŚCI SIŁY RETENCJI W TRÓJELEMENTOWYCH UKŁADACH KORON TELESKOPOWYCH Rozprawa na stopień
Bardziej szczegółowoKrzysztof Błecha Specjalistyczny gabinet lekarski rehabilitacji i chorób wewnętrznych w Żywcu.
Krzysztof Błecha Specjalistyczny gabinet lekarski rehabilitacji i chorób wewnętrznych w Żywcu. Dyslordoza szyjna a zaburzenia neurowegetatywne Dyslordoza of neck and neurovegetative disorders Słowa kluczowe:
Bardziej szczegółowoSzanowny Pan Aleksander Sopliński Podsekretarz Stanu Ministerstwo Zdrowia w Warszawie
KONSULTANT KRAJOWY W DZIEDZINIE PROTETYKI STOMATOLOGICZNEJ Instytut Stomatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego 31-155 Kraków, ul. Montelupich 4, tel./fax 012/424-54-24, mail: sekretariat@uks.com.pl Kraków,
Bardziej szczegółowoTyp osobowości a występowanie objawów DNŻ*
PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 3, 204-210 a występowanie objawów DNŻ* Relationship between personality type and TMD Anna Sójka, Olgierd Schneider, Wiesław Hędzelek Z Katedry Protetyki Stomatologicznej i
Bardziej szczegółowoZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA PRÓCHNICY U DZIECI NIEPEŁNOSPRAWNYCH. Opracowanie
Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze środków Ministerstwa Zdrowia ZALECENIA W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA
Bardziej szczegółowoSylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia. kierunkowy X podstawowy polski X angielski inny
Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Nazwa modułu/przedmiotu Fizjologia narządu żucia Wydział Kierunek studiów Specjalności Poziom studiów Forma studiów Lekarsko-Stomatologiczny lekarsko-dentystyczny
Bardziej szczegółowoPLAN I RAMOWY PROGRAM PRAKTYK
SKK Sp. z o.o., 01-601 Warszawa, ul. Karmelicka 9, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000175786.
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do Zarządzenia nr 63/2007/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 20 września 2007 r.
OPIS PROGRAMU ORTODONTYCZNEJ OPIEKI NAD DZIEĆMI Z WRODZONYMI WADAMI CZĘŚCI TWARZOWEJ CZASZKI Warszawa, 2007 rok 1 1. Uzasadnienie celowości wdrożenia programu Opis problemu Częstość występowania rozszczepów
Bardziej szczegółowoKwalifikacja: K1- Wykonywanie i naprawa wyrobów medycznych z zakresu protetyki dentystycznej, ortodoncji i epitez twarzy (Z.17.
Przykładowy szkolny plan nauczania Typ szkoły: Szkoła policealna - /szkoła dla młodzieży/ 2,5 letni okres nauczania /1/ Zawód: Technik dentystyczny - symbol 321402 Podbudowa programowa: szkoły dające wykształcenie
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoRehabilitacja protetyczna pacjenta z patologicznym starciem zębów opis przypadku
PROTET. STOMATOL., 2010, LX, 4, 299-305 Rehabilitacja protetyczna pacjenta z patologicznym starciem zębów opis przypadku The prosthetic rehabilitation of patient suffering from pathological teeth wear
Bardziej szczegółowoWydział Nauk o Zdrowiu KATOWICE
Wydział Nauk o Zdrowiu 6.12.2014 KATOWICE syndrome - zespół słabości, zespół wątłości, zespół kruchości, zespół wyczerpania rezerw. Zespół geriatryczny, charakteryzujący się zmniejszeniem rezerw i odporności
Bardziej szczegółowoStreszczenie mgr Agnieszka Kotwica
Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Słowa kluczowe: rehabilitacja uzdrowiskowa, dysfunkcje narządu ruchu, ból, jakość życia Zdrowie na podstawie definicji prezentowanej, przez WHO oznacza całkowity brak
Bardziej szczegółowoPrzegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
Bardziej szczegółowoDomięśniowe iniekcje toksyny botulinowej typu A w leczeniu bólowej postaci dysfunkcji narządu żucia wyniki badań pilotażowych
PROTET. STOMATOL., 2009, LIX, 5, 312-320 Domięśniowe iniekcje toksyny botulinowej typu A w leczeniu bólowej postaci dysfunkcji narządu żucia wyniki badań pilotażowych Intramuscular injections of botulinum
Bardziej szczegółowoStreszczcenie pracy pt Analiza porównawcza. miejscowych metod pozabiegowej hiopotermii po. operacyjnym usunięciu zatrzymanych trzecich zębów
Streszczcenie pracy pt Analiza porównawcza miejscowych metod pozabiegowej hiopotermii po operacyjnym usunięciu zatrzymanych trzecich zębów trzonowych w żuchwie. Wstęp: Urazy i zabiegi chirurgiczne powodują
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA. Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny
PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA Zakład Ortodoncji IS Warszawski Uniwersytet Medyczny PROFILAKTYKA WAD NARZĄDU ŻUCIA kierowanie wzrostem i rozwojem narządu żucia w każdym okresie rozwojowym dziecka poprzez:
Bardziej szczegółowoDiagnostyka układu ruchowego narządu żucia (URNŻ) przed leczeniem ortodontycznym/rehabilitacją protetyczną.
Diagnostyka układu ruchowego narządu żucia (URNŻ) przed leczeniem ortodontycznym/rehabilitacją protetyczną. Rozpoznawanie czynników ryzyka, wnikliwa analiza czynnościowa stawów skroniowo-żuchwowych, diagnostyka
Bardziej szczegółowoOcclusal splint placebo or targeted therapy?
J Stoma 2011, 64, 3-4: 260-273 2011 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Occlusal splint placebo or targeted therapy? Szyna zgryzowa placebo czy celowa terapia? Jolanta Kostrzewa-Janicka Department
Bardziej szczegółowoNiech on te leki odstawi na rok albo napisze, że mogę wszczepić implant na styku stomatologii, reumatologii i metabolizmu kości
Niech on te leki odstawi na rok albo napisze, że mogę wszczepić implant na styku stomatologii, reumatologii i metabolizmu kości Mariusz Korkosz Zakład Reumatologii i Balneologii UJ CM Oddział Reumatologii
Bardziej szczegółowoZaburzenie narządu żucia u dzieci i młodzieży na podstawie piśmiennictwa
Prace poglądowe Review papers Borgis Zaburzenie narządu żucia u dzieci i młodzieży na podstawie piśmiennictwa Katarzyna Szwedzińska 1, *Joanna Szczepańska 2 1 Studia doktoranckie, Zakład Stomatologii Wieku
Bardziej szczegółowodr Przemysław Bury Centrum Stomatologii Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Projekt badań profilaktycznych z zakresu zdrowia jamy ustnej, skierowany do dzieci uczęszczających w roku szkolnym 2010/2011 do klas I i VI szkół podstawowych prowadzonych przez Gminę Śrem Opracowanie:
Bardziej szczegółowoSylabus. Opis przedmiotu kształcenia. Nazwa modułu/przedmiotu Fizjologia narządu żucia Grupa szczegółowych efektów kształcenia Kod grupy B
Sylabus Opis przedmiotu Nazwa modułu/przedmiotu Fizjologia narządu żucia Grupa szczegółowych efektów Kod grupy B Nazwa grupy Podstawy naukowe medycyny Wydział Kierunek studiów lekarsko stomatologiczny
Bardziej szczegółowoAnna Słupik. Układ czucia głębokiego i jego wpływ na sprawność ruchową w wieku podeszłym
Anna Słupik Układ czucia głębokiego i jego wpływ na sprawność ruchową w wieku podeszłym 16.05.2007 Struktura układu czucia głębokiego Receptory w strukturach układu ruchu: mięśnie + ścięgna więzadła torebka
Bardziej szczegółowoLeczenie zgryzu krzyżowego zęba 21 systemem clear aligner - opis przypadku
W DENTAL FORUM 2/2012 str. 133-136 wydanym w ramach 16 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Ortodontycznego w Poznaniu opisano po raz pierwszy pacjenta leczonego systemem Clear-Aligner. Jest to pierwszy artykuł
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne
Nazwa modułu: Ortodoncja S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok
Bardziej szczegółowoPrzykłady wybranych fragmentów prac egzaminacyjnych z komentarzami technik masażysta 322[12]
Przykłady wybranych fragmentów prac egzaminacyjnych z komentarzami technik masażysta 322[12] Zadanie egzaminacyjne Do gabinetu masażu w zakładzie opieki zdrowotnej zgłosiła się pacjentka ze skierowaniem
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoPrzemysław Kotyla. Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii Ślaski Uniwersytet Medyczny Katowice
Przemysław Kotyla Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii Ślaski Uniwersytet Medyczny Katowice Opis problemu 32-letni pacjent z rozpoznanym młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów i rozpoznanym
Bardziej szczegółowoMichał Dwornik 1, Aleksandra Marek 2, Aleksander Kłosiewicz 2, Katarzyna Wasiak 1, Maria Kłoda 1,3, Anna Koseska 4, Bartosz Kaczyński 5
Michał Dwornik 1, Aleksandra Marek 2, Aleksander Kłosiewicz 2, Katarzyna Wasiak 1, Maria Kłoda 1,3, Anna Koseska 4, Bartosz Kaczyński 5 Ocena zmian napięcia mięśniowego po zabiegach trakcji manualnej u
Bardziej szczegółowoDIAGNOSTYKA WAD ZGRYZU
DIAGNOSTYKA WAD ZGRYZU DIAGNOSTYKA WAD ZGRYZU Polska diagnostyka ortodontyczna oparta jest na klasyfikacji zaburzeń wg. Orlik-Grzybowskiej. ( wprowadzonej w 1958r. przez Sekcję Ortodontyczną PTS ). KLASYFIKACJA
Bardziej szczegółowoSylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia
Nazwa modułu/przedmiotu Protetyka stomatologiczna 3 Wydział Kierunek studiów Specjalności Poziom studiów Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Lekarsko-Stomatologiczny lekarsko-dentystyczny jednolite
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu Wnioski naukowe Uwzględniając sprawozdanie oceniające PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie (PSUR) dotyczących
Bardziej szczegółowoLeczenie protetyczne pacjentów z częściowymi brakami uzębienia przyjmowanych w ramach NFZ
PROTET. STOMATOL., 2011, LXI, 2, 106-113 Leczenie protetyczne pacjentów z częściowymi brakami uzębienia przyjmowanych w ramach NFZ Prosthodontic rehabilitation of partially edentulous patients under the
Bardziej szczegółowoRegionalny program rehabilitacji osób z zapalnymi chorobami układu kostno-stawowego i mięśniowego na lata
Agenda 1. Omówienie Regionalnych Programów Zdrowotnych w zakresie chorób zapalnych i przewlekłych układu kostno-stawowego i mięśniowego, 2. Omówienie głównych założeń konkursu nr RPSL. 08.03.02-IZ.01-24-297/18
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Ortodoncja
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Kod modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Semestr
Bardziej szczegółowolat deklarowało silny stopień nasilenia bólu. W RZS 51% respondentów chorujących powyżej 10 lat oceniało ból na poziomie silnym.
I. STRESZCZENIE Głównym celem pracy była analiza porównawcza jakości życia i stanu fizycznego pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów z grupą chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Badania przeprowadzono
Bardziej szczegółowoInformacja dla pacjentów
info Informacja dla pacjentów ze szpiczakiem mnogim leczonych bortezomibem Polineuropatia indukowana bortezomibem Konsultacja merytoryczna: Prof. dr hab. Lidia Usnarska-Zubkiewicz Katedra i Klinika Hematologii,
Bardziej szczegółowoOBJAWY USZNE U OSÓB NURKUJĄCYCH SPOWODOWANE PRZEZ CHOROBY I DYSFUNKCJE NARZĄDU ŻUCIA
J. Walczyńska OBJAWY USZNE U OSÓB NURKUJĄCYCH SPOWODOWANE PRZEZ CHOROBY I DYSFUNKCJE NARZĄDU ŻUCIA W artykule przedstawiono choroby i dysfunkcje narządu żucia mające wpływ na działalność nurkową. Opracowanie
Bardziej szczegółowodr hab. n. med. Mieszko Więckiewicz
dr hab. n. med. Mieszko Więckiewicz Kierownik Katedry i Zakładu Stomatologii Doświadczalnej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu 44 Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Bardziej szczegółowoDysfunkcja narządu żucia przyczyny, diagnostyka, leczenie
Dysfunkcja narządu żucia przyczyny, diagnostyka, leczenie Jan K. Pietruski 1, Małgorzata D. Pietruska 1, 2 Occlusal dysfunction causes, diagnosis, treatment 1 Praktyka stomatologiczna w Białymstoku 2 Zakład
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne
Nazwa modułu: Ortodoncja S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoKATEDRA CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ I SZCZĘKOWO- TWARZOWEJ ZAKŁAD CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ
DLA STUDENTÓW III ROKU ODDZIAŁU STOMATOLOGII SEMESTR VI (LETNI) 1. Zapoznanie z organizacją Katedry, w szczególności z organizacją Zakładu Chirurgii Stomatologicznej. Powiązania chirurgii stomatologicznej
Bardziej szczegółowoZastosowanie aparatu Arcus digma w diagnostyce i leczeniu bólowej postaci dysfunkcji narządu żucia opis przypadków*
PROTET. STOMATOL., 2007, LVII, 6, 419-424 Zastosowanie aparatu Arcus digma w diagnostyce i leczeniu bólowej postaci dysfunkcji narządu żucia opis przypadków* Application of the Arcus digma system in the
Bardziej szczegółowo6.6.5. WSKAŹNIK BOLTONA
6.6.5. WSKAŹNIK BOLTONA Wskaźnik Boltona określa zależność pomiędzy sumą mezjodystalnych szerokości zębów stałych szczęki i żuchwy. Overall ratio (wskaźnik całkowity): Suma ---------------------------------------------------------------------------------------------
Bardziej szczegółowoANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA
ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 25 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowoRozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych w zakresie medycyny
Lek. Maciej Jesionowski Efektywność stosowania budezonidu MMX u pacjentów z aktywną postacią łagodnego do umiarkowanego wrzodziejącego zapalenia jelita grubego w populacji polskiej. Rozprawa na stopień
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI CZĘŚĆ I PODSTAWY TEORETYCZNE... 1. ROZDZIAŁ 1 Protetyka stomatologiczna jako dziedzina współczesnej nauki i praktyki medycznej...
SPIS TREŚCI Notka biograficzna.............................. xi Wykaz podręczników akademickich i monografii książkowych autorstwa lub współautorstwa prof. Stanisława Majewskiego..........................
Bardziej szczegółowoszczęki, objawy i sposoby Natalia Zając
Etiologia wybranych grup rozszczepów szczęki, objawy i sposoby ich zespołowego leczenia. Natalia Zając Promotor: dr n. med., prof. Vaclav Bednar Wstęp Wśród wad rozwojowych występujących u noworodków w
Bardziej szczegółowoNIEINWAZYJNA TERAPIA NIETRZYMANIA MOCZU SALUS-TALENT
NIEINWAZYJNA TERAPIA NIETRZYMANIA MOCZU SALUS-TALENT WPROWADZENIE Pacjenci coraz częściej zwracają uwagę na swoje problemy intymne. Problemy intymne zawierają w sobie schorzenia takie jak: nietrzymanie
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoMałgorzata Kołpak-Kowalczuk. Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach
Małgorzata Kołpak-Kowalczuk Stacjonarna opieka zdrowotna w realizacji potrzeb zdrowotnych populacji województwa podlaskiego w latach 2007-2012 Streszczenie Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowo