I. Wstęp. I.1. Zmiany w transporcie publicznym

Transkrypt

1

2 Spis treści I. Wstęp... 4 I.1. Zmiany w transporcie publicznym... 4 I.2. Formy transportu publicznego na obszarze aglomeracji bydgosko toruńskiej... 6 I.3. Liczba mieszkańców aglomeracji bydgosko toruńskiej... 8 I.4. Liczba uczestników transportu publicznego w aglomeracji bydgosko toruńskiej I.5. Podmiot odpowiedzialny za przygotowanie i realizację Programu I.6. Partnerzy I.7. Główne problemy komunikacyjne i transportowe I.8. Priorytety i cele Programu II. Obszar realizacji i okres obowiązywania Programu III. Diagnoza stanu obecnego III.1. Strefa społeczna III.2. Strefa gospodarcza III.3. Infrastruktura drogowa i przepustowość III.3.1. Układ drogowy III.3.2. Stan techniczny infrastruktury drogowej III.3.3. Przepustowość infrastruktury drogowej III.3.4. Inne elementy infrastruktury drogowej III Strefy płatnego parkowania III System Park and Ride III Powiązanie układu drogowego z transportem publicznym III Drogi rowerowe III Infrastruktura rowerowa w Bydgoszczy III Infrastruktura rowerowa w Toruniu III Ścieżki rowerowe w aglomeracji bydgosko toruńskiej III.4. Komunalny transport miejski Bydgoszczy i Torunia III.4.1. Bydgoszcz III Komunikacja tramwajowa III Komunikacja autobusowa III Prywatna komunikacja autobusowa III Dostępność komunikacji miejskiej III Informacja o rozkładach... 83

3 III Dostępność do przystanków III Dostępność komunikacji miejskiej dla osób niepełnosprawnych III Bezpieczeństwo pasażerów III System taryfowo biletowy III.4.2. Toruń III Komunikacja tramwajowa III Komunikacja autobusowa III Prywatna komunikacja autobusowa III Dostępność komunikacji miejskiej III Informacja o rozkładach III Dostępność do przystanków III Dostępność komunikacji miejskiej dla osób niepełnosprawnych III Bezpieczeństwo pasażerów III System taryfowo biletowy III.5. Transport kolejowy III.5.1. Kolej Metropolitalna Bydgoszcz Toruń III Infrastruktura kolejowa na trasie Bydgoszcz Toruń III Linia nr 18 Kutno Piła Główna. Odcinek Toruń Główny Bydgoszcz Główna III Linia nr 353 Poznań Wschód Skandawa. Odcinek Toruń Główny Toruń Wschodni III Kolejowe przewozy pasażerskie na trasie szybkiej kolei metropolitalnej Bydgoszcz Główna Toruń Wschodni III Przewozy Regionalne Sp. z o.o. uruchamiające pociągi kategorii REGIO i InterRegio III PKP Intercity S.A. uruchamiające pociągi dalekobieżne kategorii TLK III.5.2. Kolej regionalna III Wstęp III Oferta przewozowa kolei III Linia nr 18 Kutno Piła Głowna na odcinku Aleksandrów Kujawski Nakło nad Notecią III Linia nr 353 Poznań Wschód Skandawa na odcinku Gniewkowo Kowalewo Pomorskie III Linia nr 207 Toruń Wschodni Malbork na odcinku Toruń Wschodni - Chełmża III Linia nr 27 Nasielsk Toruń Wschodni na odcinku Ograszka Toruń Wschodni III Linia nr 209 Kowalewo Pomorskie Bydgoszcz Wschód na odcinku Chełmża Bydgoszcz Wschód

4 III Linia nr 131 Chorzów Batory Tczew na odcinku Nowa Wieś Wielka - Parlin III Linia nr 201 Nowa Wieś Wielka Gdynia Port na odcinku Maksymilianowo - Serock III.5.3. Pozostałe (nieczynne dla ruchu pasażerskiego) linie kolejowe leżące na terenie aglomeracji bydgosko toruńskiej III Linia nr 245 Aleksandrów Kujawski Ciechocinek III Linia nr 209 na odcinku Chełmża Kowalewo Pomorskie III Linia nr 246 Toruń Wschodni - Olek III Linia nr 201 na odcinku Nowa Wieś Wielka - Maksymilianowo III Linia nr 356 Poznań Główny Bydgoszcz Główna na odcinku przebiegającym przez gminy Szubin i Białe Błota III Linia nr 241 Tuchola Koronowo na odcinku przebiegającym przez gminę Koronowo III Linia nr 281 Oleśnica Chojnice na odcinku przebiegającym przez gminę Nakło nad Notecią III.6. Transport drogowy zamiejski III.6.1. Analiza podmiejskiego ruchu autobusowego w powiatach bydgoskim i toruńskim III Przewoźnicy III Relacja Bydgoszcz Toruń jako główny ciąg komunikacyjny w aglomeracji III Zasięg przewozów podmiejskich w powiecie bydgoskim III Zasięg przewozów podmiejskich w powiecie toruńskim III.6.2. Transport autobusowy dalekobieżny III Ciąg komunikacyjny Bydgoszcz - Gdańsk III Ciąg komunikacyjny Toruń - Olsztyn III Ciąg komunikacyjny Toruń - Włocławek III.7. Transport lotniczy III.7.1. Infrastruktura lotnicza III Międzynarodowy Port Lotniczy im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy III Lotnisko Toruń Bielany III.7.2. Pasażerski ruch lotniczy III.8. Wodny transport śródlądowy III.8.1. Wisła III.8.2. Brda III.8.3. Kanał Bydgoski III.8.4. Kanał Górnonotecki

5 III.9. Analiza SWOT systemu transportu publicznego w bydgosko toruńskim obszarze metropolitalnym III.10. Analiza środowiskowa III.11. Analiza systemu transportu publicznego Źródła danych... Tom III, str. 88 Wykaz dokumentów źródłowych... Tom III, str. 88 Całe opracowanie zostało przygotowane przez zespół autorski: TRAKO - Marek Wierzbicki Aktualizację opracowania (na stan z dnia r.) przygotował zespół autorski: TRAKO Wierzbicki i Wspólnicy S.J. I. Wstęp I.1. Zmiany w transporcie publicznym

6 W ciągu ubiegłych 20 lat również w Polsce nastąpił, obserwowany w całej Europie, znaczny wzrost mobilności. Podróże samolotami, koleją, autobusami czy statkami stały się codziennością. Złożyło się na to wiele przyczyn, przede wszystkim społeczny wzrost ekonomiczny, obniżenie kosztów podróży i budowanie europejskiego obszaru bez granic wewnętrznych. Przedsiębiorstwa przewozowe zrestrukturyzowały się, w czym istotnie pomógł postęp techniczny i technologiczny, pojawiły się tanie linie, zostały otwarte nowe połączenia. Polityka Transportowa Państwa na lata określiła kierunki rozwoju polskiego systemu transportowego wynikające z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. W odniesieniu do przewozów pasażerskich w dokumencie tym przewidziano zdecydowaną poprawę jakości transportu publicznego i jego rozbudowę zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju poprzez: wspieranie samorządów w pełnieniu roli organizatora transportu publicznego; wspieranie porozumień międzygminnych dotyczących lokalnego transportu publicznego. Organizacja i zarządzanie transportem publicznym znajduje się w gestii lokalnych władz samorządowych 2. Jego organizatorzy dążą do tego, by był on jak najbardziej przyjazny dla pasażerów, zarówno w aspekcie jakościowym, jak i ekonomicznym. W efekcie zmienia się organizacja transportu, jak i metody zarządzania nim. Powstają: jednolite, zintegrowane, systemy połączeń obsługiwanych przez różnych operatorów i przewoźników; taryfy opłat przewozowych jednolite dla wszystkich operatorów i przewoźników funkcjonujących w systemie. Zmiany w zarządzaniu opierają się zarówno na nowoczesnej technice i technologii (mających wpływ na tabor i infrastrukturę), jak i na nowoczesnych metodach organizacji systemów transportowych. Coraz większe znaczenie odgrywa marketing, tzn. umiejętność komunikacji z pasażerami odbiorcami usług przewozowych i zdobywania ich wiedzy oraz umiejętność korzystania z niej (przeprowadzania właściwych analiz oraz wyciągania z nich wniosków). Zmiany w transporcie publicznym wymagają środków finansowych, również unijnych, których pozyskanie warunkowane jest posiadaniem spójnych dokumentów strategicznych oraz planów rozwojowych. Niniejsze opracowanie, które wykonano dla obszaru aglomeracji bydgosko-toruńskiej obejmującej miasta Bydgoszcz i Toruń wraz z otaczającymi je powiatami ziemskimi, oraz 1 2 Polityka Transportowa Państwa na lata , Ministerstwo Infrastruktury, Warszawa W Województwie Kujawsko Pomorskim dokumentem strategicznym jest Strategia Rozwoju Transportu do roku 2015 w Województwie Kujawsko Pomorskim, Zarząd Województwa Kujawsko Pomorskiego, Toruń

7 niektórymi gminami powiatów sąsiednich: Unisław, Pruszcz, Nakło nad Notecią, Szubin, Łabiszyn, Aleksandrów Kujawski, Ciechocinek, Ciechocin, Kowalewo Pomorskie, powinno być jednym z tych dokumentów. I.2. Formy transportu publicznego na obszarze aglomeracji bydgosko toruńskiej Na transport publiczny, funkcjonujący na obszarze aglomeracji bydgosko-toruńskiej, składają się systemy transportu miejskiego w obu miastach metropolitalnych, autobusowego transportu aglomeracyjnego (lokalnego i dalekobieżnego), transportu kolejowego i wodnego. W Bydgoszczy organizatorem transportu miejskiego jest Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej 3. Transport ten składa się z sieci połączeń autobusowych, sieci połączeń tramwajowych oraz linii tramwaju wodnego (będącej bardziej atrakcją turystyczną). Przewozy w mieście oparte są o jednolitą taryfę. Operatorów części linii wybrano na podstawie zamówień publicznych. Organizatorem transportu miejskiego w Toruniu jest Gmina, w imieniu której działa Urząd Miasta Torunia (poprzez Referat ds. Publicznego Transportu Zbiorowego w Wydziale Gospodarki Komunalnej). Operatorem jest spółka z o.o. Miejski Zakład Komunikacji w Toruniu, realizujący połączenia autobusowe i tramwajowe. Przewozy lokalne oraz dalekobieżne realizowane są autobusami przedsiębiorstw PKS oraz firm prywatnych. Przez Bydgoszcz oraz przez Toruń przechodzą linie kolejowe o znaczeniu międzynarodowym, krajowym i lokalnym. Największe znaczenie mają stacje Bydgoszcz Główna, Bydgoszcz Leśna, Bydgoszcz Wschód oraz Toruń Główny, Toruń Wschodni i Toruń Miasto. Komunikacja kolejowa obsługuje wszystkie trasy wyjazdowe z Bydgoszczy i Torunia, jednak z uwagi na rozwiniętą sieć połączeń autobusowych oraz brak integracji kolei z komunikacją miejską (za wyjątkiem funkcjonujących zintegrowanych biletów BiT oraz WiT) nie konkuruje ona wystarczająco skutecznie z komunikacją autobusową, szczególnie w zakresie krótszych, podmiejskich relacji. Lokalizacje 3 Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej został utworzony w oparciu o uchwałę nr XLIX/496/94 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia r. Uchwałą nr LIV/1101/05 z dnia r. został przekształcony z zakładu budżetowego w jednostkę budżetową

8 większości stacji są w zbyt dużym oddaleniu od ścisłych centrów miast oraz największych źródeł i celów podróży, a istniejące węzły przesiadkowe nie oferują wygodnych warunków przesiadania się. Stale pogarszający się stan techniczny szlaków kolejowych powoduje, że na wielu trasach przejazd autobusem jest krótszy niż koleją. W Bydgoszczy funkcjonuje Port Lotniczy Bydgoszcz S.A. odprawiający pasażerski ruch międzynarodowy oraz niewielkie przewozy towarowe (cargo). W Toruniu także rozważane jest dostosowanie obecnego lotniska sportowo-usługowego do standardu regionalnego portu lotniczego obsługującego zarówno pasażerów (głównie małych samolotów), jak i transport towarowy (cargo).

9 I.3. Liczba mieszkańców aglomeracji bydgosko toruńskiej W Województwie Kujawsko-Pomorskim są 23 powiaty (19 ziemskich i 4 grodzkie), w skład których wchodzą 144 gminy (17 miejskich, w tym 4 na prawach powiatu, 35 miejsko-wiejskich oraz 92 wiejskie) 4. Łącznie w Województwie o powierzchni km 2 mieszka 2 069,5 tys. osób, w tym 1 252,9 tys. w miastach i 816,6 tys. na wsiach. Liczba mieszkańców powiatów i gmin aglomeracji objętych opracowaniem (według danych na dzień r.), przedstawia się następująco: L.p. Powiat i gminy objęte opracowaniem Łączna liczba mieszkańców powiatów, których gminy zostały objęte opracowaniem Udział w skali powiatu [%] Liczba mieszkańców aglomeracji Udział w skali aglomeracji [%] 1 Powiat m. Bydgoszcz , ,9 2 Powiat m. Toruń , ,0 3 Powiat bydgoski , ,7 Białe Błota , ,9 Dąbrowa Chełmińska , ,9 Dobrcz , ,1 Koronowo miasto , ,2 Koronowo obszar wiejski , ,4 Nowa Wieś Wielka , ,0 Osielsko , ,3 Sicienko , ,1 Solec Kujawski miasto , ,7 Solec Kujawski obszar wiejski , ,1 4 5 Rocznik Statystyczny Województwa Kujawsko Pomorskiego, Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, 2011 W dniu r. liczba ludności Torunia wynosiła osób zameldowanych na stałe oraz osoby zameldowane czasowo (źródło:

10 L.p. Powiat i gminy objęte opracowaniem Łączna liczba mieszkańców powiatów, których gminy zostały objęte opracowaniem Udział w skali powiatu [%] Liczba mieszkańców aglomeracji Udział w skali aglomeracji [%] 4 Powiat toruński , ,8 Chełmża miasto , ,7 Chełmża obszar wiejski , ,1 Czernikowo , ,0 Lubicz , ,1 Łubianka , ,7 Łysomice , ,0 Obrowo , ,4 Wielka Nieszawka , ,5 Zławieś Wielka , ,4 5 Powiat chełmiński , ,8 Unisław , ,8 6 Powiat golubsko-dobrzyński , ,7 Ciechocin , ,4 Kowalewo Pomorskie miasto , ,5 Kowalewo Pomorskie obszar wiejski , ,8 7 Powiat świecki , ,0 Pruszcz , ,0 9 Powiat aleksandrowski , ,8 Aleksandrów Kujawski miasto , ,4 Aleksandrów Kujawski obszar wiejski , ,3 Ciechocinek , ,2 10 Powiat nakielski , ,2 Nakło nad Notecią miasto , ,1

11 L.p. Powiat i gminy objęte opracowaniem Łączna liczba mieszkańców powiatów, których gminy zostały objęte opracowaniem Udział w skali powiatu [%] Liczba mieszkańców aglomeracji Udział w skali aglomeracji [%] Nakło nad Notecią obszar wiejski , ,4 Szubin miasto , ,0 Szubin obszar wiejski , ,6 11 Powiat żniński , ,1 Łabiszyn miasto , ,5 Łabiszyn obszar wiejski , ,6 Aglomeracja łącznie ,0 Tab. I.3.1. Liczba mieszkańców powiatów i gmin aglomeracji objętych opracowaniem 6. I.4. Liczba uczestników transportu publicznego w aglomeracji bydgosko toruńskiej Potencjalna liczba użytkowników lokalnego transportu publicznego, liczona jako liczba mieszkańców aglomeracji bydgosko-toruńskiej, to ponad osób, z których 15% to osoby deklarujące, że z transportu publicznego nie korzystają nigdy. Bydgoszcz i Toruń są miastami akademickimi, w których przebywa około studentów. Część z nich, ponad 30%, pochodzi spoza aglomeracji i stanowi liczbę potencjalnych użytkowników transportu publicznego. Liczbę innych podróżnych spoza aglomeracji szacuje się na około Na tej podstawie można ocenić, że liczba potencjalnych klientów lokalnego transportu publicznego w aglomeracji bydgosko toruńskiej wynosi około Na podstawie danych z przeprowadzonych badań oraz danych z innych opracowań można oszacować dzienną ilość podróży komunikacją zbiorową w Bydgoszczy, Toruniu oraz na trasach łączących oba miasta. 6 Rocznik Statystyczny Województwa Kujawsko Pomorskiego, Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, 2011

12 Rodzaj transportu publicznego Przewidywana dzienna liczba podróży [tys.] Komunikacja miejska w Bydgoszczy 7 303,9 Autobusowy transport regionalny (obserwacje wlotów do Bydgoszczy od strony Torunia) Transport kolejowy (obserwacje wlotu do Bydgoszczy od strony Solca Kujawskiego) Samochody osobowe 8 (obserwacje wlotów do Bydgoszczy od strony Torunia) 5,1 1,7 22,6 Komunikacja miejska w Toruniu 5 164,5 Autobusowy transport regionalny (obserwacje wlotów do Torunia od strony Bydgoszczy) Transport kolejowy (obserwacje wlotu do Torunia od strony Solca Kujawskiego) Samochody osobowe 6 (obserwacje wlotów do Torunia od strony Bydgoszczy) 3,5 1,5 15,4 Łącznie 518,2 Tab. I.4.1. Dzienna liczba podróży komunikacją zbiorową w Bydgoszczy, Toruniu oraz na trasach łączących oba miasta. 7 Dane za rok Wyłącznie ruch lokalny.

13 I.5. Podmiot odpowiedzialny za przygotowanie i realizację Programu Podmiotem odpowiedzialnym za przygotowanie i realizację Programu, a także liderem projektu BiT- City, jest Województwo Kujawsko-Pomorskie. Okres obowiązywania Programu wskazuje kierunki działań na okres do 2015 roku oraz perspektywy po 2015 roku. Województwo Kujawsko-Pomorskie będzie również odpowiedzialny za realizację zadań związanych z: integracją różnych środków transportu publicznego, w szczególności wdrożeniem jednolitego systemu opłat przewozowych, (w tym również zakupem i instalacją stacjonarnych automatów biletowych); zakupem elektrycznych zespołów trakcyjnych, które będą realizowały połączenia między Bydgoszczą i Toruniem; budową nowych przystanków kolejowych; w perspektywie po roku 2015, także budową nowej linii kolejowej do Portu Lotniczego w Bydgoszczy, oraz nowego połączenia szynowego pomiędzy Bydgoszczą i Toruniem po północnej stronie Wisły. Dokładny wykaz zadań w ramach ZPRTP oraz projektu BiT-City, w podziale na poszczególnych partnerów projektu, został ujęty w pkt. VI.2. (Tom II). I.6. Partnerzy Partnerami Samorządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego będą: Miasto Bydgoszcz, które realizować będzie zadania na obszarze Bydgoszczy: rozbudowa połączeń tramwajowych; zakup niskopodłogowego taboru tramwajowego; budowa zintegrowanych węzłów przesiadkowych; wprowadzenie w mieście inteligentnych systemów zarządzania ruchem (Centrum Sterowania Ruchem, tablice informacyjne o zmiennej treści, parkomaty itp.); Tramwaj Fordon Sp. z o.o. który będzie realizować budowę nowej linii tramwajowej do dzielnicy Fordon, wraz z zakupem nowego, niskopodłogowego taboru tramwajowego;

14 Gmina Miasta Torunia, która będzie realizować zadania na obszarze Torunia: rozbudowa połączeń tramwajowych nowe linie tramwajowe; budowa zintegrowanych węzłów przesiadkowych; wprowadzenie systemu zarządzania ruchem drogowym oraz systemu informacji pasażerskiej; przebudowa przystanków tramwajowych pod kątem potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych; wprowadzenie systemu monitorowania bezpieczeństwa pasażerów; rewitalizacja obiektu dworcowego Toruń Główny; MZK w Toruniu Sp. z o.o., który będzie odpowiedzialny za zakup nowego, niskopodłogowego taboru tramwajowego; Miasto i Gmina Solec Kujawski, które będzie odpowiedzialne za budowę wiaduktu kolejowego, skrzyżowania typu rondo i rewitalizację dworca kolejowego wraz z otoczeniem; Gmina Wielka Nieszawka, która będzie odpowiedzialna za budowę wiaduktu kolejowego oraz przystanku kolejowego w Cierpicach; Polskie Koleje Państwowe S.A., które będą odpowiedzialne za rewitalizację obiektu dworcowego Toruń Miasto; PKP PLK S.A., które będą odpowiedzialne za modernizację infrastruktury kolejowej na odcinku Bydgoszcz Główna Toruń Główny;

15 I.7. Główne problemy komunikacyjne i transportowe Podobnie jak w całym kraju, podstawowym problemem transportowym w bydgosko toruńskim obszarze metropolitalnym jest wzrost natężenia ruchu pojazdów na drogach, szczególnie dojazdowych do miast i znaczący spadek liczby pasażerów w komunikacji zbiorowej spowodowany niską jakością oferowanych usług, zużyciem środków transportu publicznego oraz złym stanem infrastruktury komunikacyjnej. Nadmierne zatłoczenie dróg w miastach paraliżuje ich funkcjonowanie w godzinach szczytu oraz wpływa negatywnie na komfort życia ich mieszkańców. Przy tendencji wyprowadzania się mieszkańców miast do obszarów podmiejskich procesy powyższe są przyspieszane. Brak zintegrowanych taryf dla osób przesiadających się, stosowanych przez operatorów i przewoźników zarówno miejskich jak i regionalnych, zwiększa znacząco koszty przejazdów transportem publicznym. Poprawa obsługi mieszkańców miast komunikacją miejską nie jest już skutecznym rozwiązaniem w powstrzymywaniu napływu pojazdów z obszarów podmiejskich. Odwrócenie niekorzystnych trendów wymaga współpracy partnerskiej samorządów w zakresie doskonalenia systemów komunikacji podmiejskiej i regionalnej oraz integracji ich tras, rozkładów jazdy i systemów taryfowych z komunikacjami miejskimi w Bydgoszczy oraz Toruniu. I.8. Priorytety i cele Programu Podstawowym celem Programu jest określenie warunków zapewniających stworzenie spójnego systemu transportu publicznego dla Województwa Kujawsko-Pomorskiego, ze szczególnym uwzględnieniem Bydgosko Toruńskiego Obszaru Metropolitalnego (B-TOM), bardziej efektywnego pod względem środowiskowym, służącego wszystkim mieszkańcom objętego nim obszaru aglomeracji bydgosko-toruńskiej. Jako priorytetowe uznano 9 przedsięwzięcia, zapewniające powiązanie aglomeracji z siecią dróg krajowych. W transporcie miejskim kontynuowane będą projekty mające na celu rozbudowę i modernizację transportu szynowego. Wiąże się to z rozbudową sieci tramwajowych w Bydgoszczy i Toruniu, integracją transportu kolejowego z systemami komunikacji miejskiej, stworzeniem zintegrowanego systemu transportowego w aglomeracji oraz budową szybkiego połączenia kolejowego BiT-City łączącego Bydgoszcz z Toruniem. Realizacja tych zadań poprawi funkcjonowanie systemu transportowego, mającego wpływ na rozwój gospodarczy regionu. 9 Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko Pomorskiego na lata (CCI 2007PL161 PO 006), Załącznik do Uchwały nr 70/892/07 Zarządu Województwa Kujawsko Pomorskiego z dnia 23 października 2007 r.

16 Wdrożenie Programu poprawi konkurencyjność Województwa i jego obszaru metropolitalnego (jako obszaru aktywności gospodarczej i lokalizacji inwestycji, a także jako obszaru atrakcyjnego dla zamieszkania i wypoczynku zarówno dla mieszkańców regionu, jak i turystów), szczególnie Bydgoszczy i Torunia, a także wzmocni rolę transportu publicznego, mającego istotny wpływ na dalszą integrację w tym obszarze. Cele, które powinny zostać osiągnięte po wdrożeniu Programu będą oznaczać: zwiększenie poziomu jakościowego podróży transportem zbiorowym; zbliżenie Bydgoszczy i Torunia poprzez znaczne skrócenie czasu przejazdu pomiędzy nimi; faktyczną integrację systemów transportowych obu miast; powstanie związku taryfowego wdrażającego system jednolitej taryfy we wszystkich środkach transportu publicznego na obszarze aglomeracji; zmniejszenie obciążenia dróg ruchem samochodowym; zmniejszenie negatywnych skutków transportu dla środowiska; zwiększenie bezpieczeństwa ruchu.

17 II. Obszar realizacji i okres obowiązywania Programu Program obejmuje obszar aglomeracji bydgosko toruńskiej, tzn. teren miast Bydgoszczy i Torunia wraz z obszarem funkcjonalnie z nim powiązanym, tj. obszarem na którym wykonywane są usługi transportu publicznego. Aglomeracja Bydgosko-Toruńska obejmuje teren miasta Bydgoszczy i Torunia wraz z otaczającymi je powiatami ziemskimi: bydgoskim i toruńskim, w skład którego wchodzą następujące gminy: Białe Błota, Chełmża, Czernikowo, Dąbrowa Chełmińska, Dobrcz, Koronowo, Lubicz, Łubianka, Łysomice, Nowa Wieś Wielka, Obrowo, Osielsko, Sicienko, Solec Kujawski, Wielka Nieszawka, Zławieś Wielka; częściowo chełmińskim, świeckim, nakielskim, żnińskim, aleksandrowskim i golubskodobrzyńskim obejmującymi gminy: Unisław, Pruszcz, Nakło nad Notecią, Szubin, Łabiszyn, Aleksandrów Kujawski, Ciechocinek, Ciechocin, Kowalewo Pomorskie. Obszar realizacji Programu przedstawiony został w sposób graficzny na rysunku II.1. Zintegrowany Program Rozwoju Transportu Publicznego dla aglomeracji bydgosko-toruńskiej, ze szczególnym uwzględnieniem bydgosko-toruńskiego obszaru metropolitalnego na lata wdrażany będzie do 2015 roku.

18 Rys. II.1. Obszar realizacji Programu.

19 III. Diagnoza stanu obecnego III.1. Strefa społeczna Województwo Kujawsko-Pomorskie zostało utworzone 1 stycznia 1999 r. 10 Jest jednym z dwóch województw (obok Województwa Lubuskiego), w których rozdzielono siedziby sejmików województw i wojewodów: siedzibą zarządu województwa, sejmiku wojewódzkiego i urzędu marszałkowskiego jest Toruń, a siedzibą wojewody i urzędu wojewódzkiego jest Bydgoszcz. W skład Województwa wchodzą 23 powiaty, w tym 4 grodzkie (miasta Bydgoszcz, Grudziądz, Toruń, Włocławek) i 19 ziemskich. W skład tych powiatów wchodzą 144 gminy, w tym: 17 gmin miejskich; 92 gminy wiejskie; 35 gmin miejsko-wiejskich. Województwo sąsiaduje z województwami: Wielkopolskim, Łódzkim, Mazowieckim, Warmińsko- Mazurskim i Pomorskim. Zajmuje powierzchnię ,69 km 2, co plasuje je na 10 miejscu w kraju. Zamieszkuje je 2 069,5 tys. osób 11, w tym 998,0 tys. mężczyzn i 1 071,5 tys. kobiet. W miastach mieszka 1 252,9 tys. osób, a na wsiach 816,6 tys. Gęstość zaludnienia wynosi 115 mieszkańców na km 2 (przy wielkości przeciętnej dla kraju 122 osoby/km 2 ). Bydgosko-toruński obszar metropolitalny obejmuje obszar opisany w rozdziale II. Jego powierzchnia wynosi 4,2 tys. km 2, co stanowi 23,4 % powierzchni całego Województwa Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tj. Dz. U. z 2001 r. nr 142 poz ze zm.). Rocznik Statystyczny Województwa Kujawsko Pomorskiego, Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, 2011

20 Wyszczególnienie Ludność Województwa 2068,3 2066,4 2066,1 2067,9 2069,1 2069,5 miasto 1272,7 1267,3 1262,6 1259,5 1256,7 1252,9 udział w Województwie [%] 61,53 61,33 61,11 60,91 60,74 60,54 wieś 795,6 799,1 803,5 808,4 812,4 816,6 udział w Województwie [%] 38,47 38,67 38,89 39,09 39,26 39,46 Ludność aglomeracji 876,4 876,9 878,3 879,4 892,2 893,7 udział w Województwie [%] 42,37 42,44 42,51 42,52 43,12 43,18 miasto 664,9 661,5 658,5 655, ,3 udział w Województwie [%] 52,24 52,20 52,16 52,06 31,62 31,52 udział w aglomeracji [%] 75,87 75,43 74,97 74,57 73,33 72,99 wieś 211,5 215,4 219,8 223, ,4 udział w Województwie [%] 26,58 26,96 27,36 27,66 11,50 11,67 udział w aglomeracji [%] 24,13 24,57 25,03 25,43 26,67 27,02 Tab. III.1.1. Ludność Województwa Kujawsko-Pomorskiego (w tys. osób) Ludność Województwa 1000 Ludność aglomeracji Ludność Województwa Ludność w miastach Ludność na wsiach Rys. III.1.1. Ludność Województwa Kujawsko- Pomorskiego Ludność aglomeracji Ludność w miastach Ludność na wsiach Rys. III.1.2. Ludność Aglomeracji Bydgosko- Toruńskiej.

21 Zauważalny jest stały wzrost liczby ludności mieszkającej na wsiach, zarówno w skali Województwa, jak i w skali aglomeracji (zjawisko dezurbanizacji ośrodków miejskich). Na liczbę ludności w Województwie, a także w aglomeracji, mają wpływ przyrost naturalny oraz migracja. Wyszczególnienie Przyrost naturalny w Województwie [ ] 0,51 0,74 0,72 1,56 1,29 1,04 Przyrost naturalny w aglomeracji [ ] 1,62 1,79 1,57 2,14 1,25 1,15 Saldo migracji na pobyt stały w Województwie [ ] -1,00-1,73-1,15-0,81-0,68-0,81 Saldo migracji na pobyt stały w aglomeracji [ ]: -4,25-5,75-5,25-4,50 0,98-2,40 Tab. III.1.2. Przyrost naturalny oraz migracja ludności w Województwie i aglomeracji. Wzrost wskaźnika przyrostu naturalnego, zarówno w Województwie, jak i w aglomeracji, niwelowany jest przez ujemny wskaźnik salda migracji. 4 Województwo 4 Aglomeracja Przyrost naturalny [ ] Saldo migracji na pobyt stały [ ] Przyrost naturalny [ ] Saldo migracji na pobyt stały [ ] Rys. III.1.3. Przyrost naturalny oraz migracja w Województwie i aglomeracji. 20

22 Metropolie, Bydgoszcz i Toruń, skupiają największy potencjał demograficzny. W Bydgoszczy mieszka 356,2 tys. osób, co stanowi 39,85 % ludności aglomeracji, a w Toruniu 205,3 tys. osób, co stanowi 22,97 % ludności aglomeracji. Wyszczególnienie Przyrost naturalny w Bydgoszczy [ ] -0,97-0,95-0,28-0,48-0,55-0,58 Przyrost naturalny w Toruniu [ ] 0,47 1,08 0,48 1,66 1,55 1,18 Saldo migracji na pobyt stały w Bydgoszczy [ ] -4,60-5,30-6,00-4,90-4,29-3,56 Saldo migracji na pobyt stały w Toruniu [ ]: -3,90-6,20-4,50-4,10-2,64-3,13 Tab. III.1.3. Przyrost naturalny oraz migracja w miastach metropolitalnych. 2 Bydgoszcz 2 Toruń Przyrost naturalny [ ] Saldo migracji na pobyt stały [ ] Przyrost naturalny [ ] Saldo migracji na pobyt stały [ ] Rys. III.1.4. Przyrost naturalny oraz migracja w miastach metropolitalnych. Zawraca uwagę wyższy niż w Bydgoszczy współczynnik przyrostu naturalnego w Toruniu. Można to wytłumaczyć awansem miasta w dziedzinie administracji i gospodarki. W Bydgoszczy natomiast współczynnik ten jest ujemny i wykazuje tendencję malejącą. 21

23 Wyszczególnienie Ludność w wieku przedprodukcyjnym: w aglomeracji 174,5 171,0 168,1 165,5 165,1 163,5 w stosunku do ogółu ludności w aglomeracji [%] 19,91 19,50 19,14 18,82 18,50 18,29 w Bydgoszczy 64,7 62,7 61,1 59,6 58,6 57,7 w Toruniu 37,2 36,4 35,5 34,8 34,4 34 w powiecie bydgoskim 22,9 23,0 23,1 23,2 22,9 22,9 w powiecie toruńskim 21,8 21,8 21,7 21,8 21,8 21,9 Ludność w wieku produkcyjnym: w aglomeracji 573,6 574,3 575,1 575,1 582,0 581,2 w stosunku do ogółu ludności w aglomeracji [%] 65,45 65,49 65,48 65,40 65,23 65,03 w Bydgoszczy 240,0 237,9 235,6 233,2 231,3 229,2 w Toruniu 140,8 139,9 139,3 138,3 137,4 136,3 w powiecie bydgoskim 60,9 62,5 64,3 65,9 67,2 68,4 w powiecie toruńskim 56,3 57,8 59,2 60,6 61,9 63 Ludność w wieku poprodukcyjnym: w aglomeracji 128,3 131,6 135,0 138,7 145,1 149 w stosunku do ogółu ludności w aglomeracji [%] 14,64 15,01 15,37 15,78 16,26 16,67 w Bydgoszczy 61,4 62,9 64,5 66,2 67,8 69,3 w Toruniu 29,9 30,9 31,8 32,9 33,9 35,0 w powiecie bydgoskim 11,1 11,5 12,0 12,4 12,8 13,3 w powiecie toruńskim 10,6 10,8 11,0 11,2 11,5 11,8 Tab. III.1.4. Ludność aglomeracji w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym oraz poprodukcyjnym (w tys. osób). 22

24 Struktura wiekowo-zawodowa aglomeracji bydgosko-toruńskiej przedstawia się korzystnie. Przeważają osoby w wieku produkcyjnym stanowią 65,0 % ogółu mieszkańców aglomeracji (w Województwie udział ten jest podobny osoby w wieku produkcyjnym stanowią 64,6 % mieszkańców Województwa). Pracuje jednakże jedynie 29,9 % ogółu mieszkańców aglomeracji (w Województwie 32,87 %). Ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi 18,3 % (w Województwie 19,4 %), natomiast w wieku poprodukcyjnym 16,7 % mieszkańców aglomeracji (w Województwie 16,0 % mieszkańców Województwa). 80 Województwo 80 Aglomeracja Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym Rys. III.1.5. Udziały ludności w różnych grupach wiekowych w Województwie oraz aglomeracji (w %). 100% Województwo 100% Aglomeracja 80% 80% 60% 60% 40% 40% 20% 20% 0% 0% Ludność w wieku poprodukcyjnym Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku przedprodukcyjnym Rys. III.1.6. Struktura grup wiekowych ludności w Województwie oraz aglomeracji. 23

25 W ostatnich latach można zauważyć stałe zmniejszanie się wielkości grupy ludności w wieku przedprodukcyjnym (mimo dodatniego, aczkolwiek również stale zmniejszającego się, wskaźnika przyrostu naturalnego). W aglomeracji od 2001 r. (174,5 tys. osób) jej liczebność zmniejszyła się o 34,4 tys. osób. Zmniejsza się również udział tej grupy w ogólnej liczbie ludności Województwa. Wzrasta natomiast, co dla rozwoju aglomeracji jest zjawiskiem pozytywnym, liczebność grupy w wieku produkcyjnym - od 2001 r. (553,2 tys. osób) wzrosła o 28,0 tys. Niemniej udział tej grupy w ogólnej liczbie ludności aglomeracji jest również malejący. Wzrasta także liczebność grupy poprodukcyjnej od 2001 r. (122,3 tys. osób) wzrosła o 26,7 tys. Jej udział w ogólnej liczbie ludności aglomeracji jest też rosnący, co wskazuje na proces starzenia się społeczeństwa. Ze społeczno-ekonomicznego punktu widzenia istotna jest relacja ludności w wieku nieprodukcyjnym do ludności w wieku produkcyjnym. Współczynnik ten określa, w jakim stopniu ludność w wieku produkcyjnym obciążona jest koniecznością utrzymywania ludności pozostałej. W ostatnich latach współczynnik ten zmniejszał się, głównie wskutek wzrostu liczby osób w wieku produkcyjnym i jednoczesnego zmniejszania się liczby osób w wieku przedprodukcyjnym. Wyszczególnienie Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 os. w wieku produkcyjnym 53,4 53,1 52,8 52,9 53,3 53,8 Tab. III.1.5. Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. W Województwie Kujawsko-Pomorskim przewidywany jest spadek liczby mieszkańców, zarówno w miastach, jak i na wsiach: Wyszczególnienie Województwo 2 069, , , , , ,5 miasto 1 239, , , , , ,6 udział w Województwie [%] 60,5 59,2 58,3 57,6 56,8 56,0 wieś 818,0 837,9 849,9 854,4 852,3 845,9 udział w Województwie [%] 39,5 40,8 41,6 42,4 43,2 44,0 Tab. III.1.6. Prognoza ludności Województwa Kujawsko-Pomorskiego (w tys. osób). 24

26 Ocenia się, że zmniejszanie się liczby osób zamieszkujących miasta następować będzie szybciej, niż zmniejszanie się liczby mieszkańców wsi. Tendencja ta będzie skutkiem migracji mieszkańców miast na spokojniejsze tereny wiejskie. 100% Województwo 80% 60% 40% 20% 0% miasto wieś Rys. III.1.7. Prognoza struktury mieszkańców miast i wsi w Województwie. Wyszczególnienie Województwo 2 069, , , , , ,5 mężczyźni 994,0 989,5 982,1 968,9 948,6 924,6 udział w Województwie [%] 48,0 48,1 48,1 48,1 48,1 48,1 kobiety 1 075, , , , ,0 995,9 udział w Województwie [%] 52,0 51,9 51,9 51,9 51,9 51,9 Tab. III.1.7. Prognoza ludności Województwa mężczyzn i kobiet (w tys. osób). 25

27 100% Województwo 80% 60% 40% 20% 0% mężczyźni kobiety Rys. III.1.8. Prognoza struktury ludności Województwa mężczyzn i kobiet. Wyszczególnienie Województwo 2 069, , , , , ,5 w wieku przedprodukcyjnym 400,4 384,8 384,6 374,3 341,3 306,2 miasta 219,2 207,9 206,6 199,9 181,3 161,7 wsie 181,2 177,0 178,0 174,4 160,0 144,5 w wieku produkcyjnym 1337,2 1283,2 1212,8 1160,6 1136,9 1105,4 miasta 815,2 752,8 694,0 653,1 630,6 603,9 wsie 522,0 530,3 518,8 507,5 506,3 501,5 w wieku poprodukcyjnym 331,9 387,4 443,3 478,7 493,4 509,0 miasta 218,5 256,8 290,2 306,1 307,4 309,1 wsie 113,4 130,6 153,1 172,5 186,0 199,9 Tab. III.1.8. Prognoza ludności Województwa Kujawsko-Pomorskiego w podziale na grupy ekonomiczne (w tys. osób). 26

28 To samo zestawienie w ujęciu procentowym obrazuje udziały poszczególnych grup ekonomicznych w miastach i na wsiach: Wyszczególnienie Województwo 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 w wieku przedprodukcyjnym 19,3 18,7 18,8 18,6 17,3 15,9 miasta 54,7 54,0 53,7 53,4 53,1 52,8 wsie 45,3 46,0 46,3 46,6 46,9 47,2 w wieku produkcyjnym 64,6 62,4 59,4 57,6 57,7 57,6 miasta 61,0 58,7 57,2 56,3 55,5 54,6 wsie 39,0 41,3 42,8 43,7 44,5 45,4 w wieku poprodukcyjnym 16,0 18,8 21,7 23,8 25,0 26,5 miasta 65,8 66,3 65,5 63,9 62,3 60,7 wsie 34,2 33,7 34,5 36,0 37,7 39,3 Tab. III.1.9. Prognoza ludności Województwa Kujawsko-Pomorskiego w podziale na grupy ekonomiczne (w %). 100% Województwo 80% 60% 40% 20% 0% w wieku poprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku przedprodukcyjnym Rys. III.1.9. Prognoza struktury ludności Województwa w podziale na grupy ekonomiczne. 27

29 Podobne tendencje przewidywane są dla aglomeracji bydgosko-toruńskiej. Przewidywany tam jest spadek liczby mieszkańców, zarówno w miastach, jak i na wsiach: Wyszczególnienie Ludność aglomeracji [tys. os.] 893,7 868,2 860,0 846,8 827,0 803,3 udział w Województwie [%] 43,18 42,24 42,14 42,06 41,95 41,83 miasto 652,3 633,0 618,5 601,7 580,7 557,2 udział w Województwie [%] 31,52 30,80 30,31 29,88 29,45 29,01 wieś 241,4 235,2 241,5 245,1 246,3 246,1 udział w Województwie [%] 11,67 11,44 11,83 12,17 12,49 12,81 Tab. III Prognoza ludności aglomeracji bydgosko-toruńskiej (w tys. osób). Wyszczególnienie Ludność aglomeracji [tys. os.] 871,0 868,2 860,0 846,8 827,0 803,3 w wieku przedprodukcyjnym 161,6 154,5 148,3 142,5 136,3 130,1 w wieku produkcyjnym 571,3 573,4 570,8 564,2 552,7 538,3 w wieku poprodukcyjnym 138,1 140,3 140,9 140,1 138,0 135,0 Tab. III Prognoza ludności aglomeracji bydgosko-toruńskiej w podziale na grupy ekonomiczne (w tys. osób). 28

30 100% Aglomeracja 80% 60% 40% 20% 0% miasto wieś Rys. III Prognoza udziałów mieszkańców miast i wsi aglomeracji bydgosko-toruńskiej. 100% Aglomeracja 80% 60% 40% 20% 0% w wieku poprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku przedprodukcyjnym Rys. III Prognoza ludności aglomeracji bydgosko-toruńskiej w podziale na grupy ekonomiczne. 29

31 III.2. Strefa gospodarcza Miasta metropolitalne Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Bydgoszcz i Toruń, dynamicznie się rozwijają, a realizowane w nich inwestycje umacniają ich rolę, jako ośrodków metropolitalnych oraz tworzą wizerunek miast otwartych na otoczenie, szczególnie na aglomerację, traktowaną jako obszar połączony z nimi funkcjonalnie. Rozwój obu miast, jak również powiatów bydgoskiego i toruńskiego, jest równomierny. Wyszczególnienie Ludność aglomeracji w wieku prod. 573,6 574,3 575,1 575,1 582,0 581,2 w stosunku go ogółu ludności aglomeracji (%) 65,5 65,5 65,5 65,4 65,2 65,0 Miasto Bydgoszcz 240,0 237,9 235,6 233,2 231,3 229,2 Miasto Toruń 140,8 139,9 139,3 138,3 137,4 136,3 Powiat bydgoski 60,9 62,5 64,3 65,9 67,2 68,4 Powiat toruński 56,3 57,8 59,2 60,6 61,9 63,0 Pozostałe miejscowości aglomeracji 75,6 76,1 76,7 77,2 84,2 84,3 udział miasta Bydgoszczy w aglomeracji [%] udział miasta Torunia w aglomeracji [%] udział miasta Bydgoszczy i powiatu bydgoskiego w aglomeracji [%] udział miasta Torunia i powiatu toruńskiego w aglomeracji [%] 41,84 41,42 40,97 40,55 39,74 39,44 24,55 24,36 24,22 24,05 23,61 23,45 52,46 52,31 52,15 52,01 51,29 51,20 34,36 34,42 34,52 34,59 34,24 34,29 Tab. III.2.1. Ludność aglomeracji w wieku produkcyjnym (w tys. osób). Efektem równomiernego rozwoju aglomeracji był mały, zmniejszający się do 2008 r., poziom bezrobocia, rejestrowany zarówno w miastach metropolitalnych, jak i w powiatach bydgoskim i toruńskim, a także w pozostałych miejscowościach aglomeracji. Sytuacja ta jednakże drastycznie się zmieniła po 2008 r. europejski kryzys gospodarczy dotknął również gminy Województwa Kujawsko-Pomorskiego. 30

32 Wyszczególnienie Bezrobotni w aglomeracji 48,0 39,4 27,8 24,0 39,7 41,3 w stosunku go ogółu ludności aglomeracji (%) 5,5 4,5 3,2 2,7 4,45 4,62 Miasto Bydgoszcz 17,4 13,7 10,3 8,1 12,4 13,0 Miasto Toruń 11,1 9,0 5,8 5,6 7,6 7,5 Powiat bydgoski 6,6 5,6 3,8 3,1 4,4 4,7 Powiat toruński 8,2 7,1 5,0 4,3 5,9 6,1 Pozostałe miejscowości aglomeracji 4,6 4,0 3,0 2,9 9,4 10,0 Tab. III.2.2. Bezrobotni w aglomeracji (w tys. osób). 20 Aglomeracja Miasto Bydgoszcz Miasto Toruń Powiat bydgoski Powiat toruński Pozostałe miejscowości Rys. III.2.1. Bezrobotni w aglomeracji (w tys. osób). Udział osób pracujących w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym jest różny w różnych obszarach aglomeracji. Największym udziałem wykazuje się miasto Bydgoszcz, gdzie pracuje ponad 51 % ludności w wieku produkcyjnym. W Toruniu pracuje ponad 48 %, w powiecie bydgoskim - 29 %, w toruńskim - 25 %. Pozostałe miejscowości aglomeracji wykazują się niskim poziomem pracujących mniejszym niż ¼ ich ludności w wieku produkcyjnym. 31

33 Pracujący w 2010 r. Liczba Udział w ludności w wieku produkcyjnym [%] Aglomeracja łącznie 239,8 41,26 Miasto Bydgoszcz 117,2 51,13 Miasto Toruń 65,9 48,34 Powiat bydgoski 19,9 29,09 Powiat toruński 15,8 25,06 Pozostałe miejscowości aglomeracji 21,0 24,93 Tab. III.2.3. Ludność pracująca w aglomeracji. 60 Aglomeracja Miasto Bydgoszcz Miasto Toruń Powiat bydgoski Powiat toruński Pozostałe miejscowości Rys. III.2.2. Udział pracujących w ludności w wieku produkcyjnym [%]. 32

34 Wyszczególnienie Podmioty gospod. łącznie Podmioty gospodarcze w ramach: Sektor publ. Sektor pryw. Spółki handl. Podmioty gospodarcze, w tym: Spółki cywil. Spółdz. Fundacje, stowarz., org. społ. Osoby fizyczne prowadz. dział. gospod. Województwo 186,0 5,8 180,2 11,4 12,8 1,0 5,2 142,9 Aglomeracja łącznie 96,7 2,2 94,5 7,6 7,7 0,4 2,5 73,0 Miasto Bydgoszcz 43,7 0,9 42,8 3,8 4,1 0,1 1,0 32,2 Miasto Toruń 23,8 0,5 23,3 2,4 2,0 0,1 0,8 17,2 Powiat bydgoski 10,5 0,2 10,3 0,6 0,7 0,0 0,2 8,5 Powiat toruński 7,9 0,2 7,7 0,4 0,4 0,1 0,2 6,5 Pozostałe miejscowości aglomeracji 10,8 0,4 10,4 0,4 0,5 0,1 0,3 8,6 Tab. III.2.4. Podmioty gospodarcze w aglomeracji (w tys.) zarejestrowane w rejestrze REGON 2010 Dla większości obszaru Województwa Kujawsko-Pomorskiego Bydgoszcz pełni rolę głównego ośrodka w zakresie realizacji wielu usług z zakresu administracji publicznej (miasto jest siedzibą urzędu wojewódzkiego), nauki, ochrony zdrowia, kultury, rekreacji i sportu. W Bydgoszczy mają swoje siedziby uczelnie o różnorodnym profilu kształcenia: publiczne (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Uniwersytet Technologiczno Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego, Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Ośrodek Studiów Wyższych Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Sekcja Wydziału Technologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wyższe Seminaria Duchowne) oraz niepubliczne. Przygotowują one dla regionalnej gospodarki kadrę specjalistów: inżynierów, pedagogów, ekonomistów, lekarzy, muzyków. Na uczelniach kształci się ponad 44 tys. studentów. 33

35 W Bydgoszczy istnieje szerokie zaplecze medyczne. Oprócz placówek podstawowej opieki zdrowotnej w mieście funkcjonują szpitale: Centrum Onkologii, Wojewódzki Szpital Dziecięcy, Wojewódzki Szpital Obserwacyjno-Zakaźny, 10 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką, Wielospecjalistyczny Szpital Miejski, Szpitale Uniwersyteckie, Zakład Opieki Zdrowotnej MSWiA. Łącznie w mieście działa ponad 43 tys. firm, z czego ponad 32 tys., to osoby fizyczne. Do największych pracodawców należą: ENEA S.A. Zakład Energetyczny Bydgoszcz; Zakłady Chemiczne Zachem ; Pojazdy Szynowe PESA ; PKP CARGO S.A. Zakład Taboru; Bydgoskie Fabryki Mebli S.A.; Przedsiębiorstwo Cukiernicze Jutrzenka ; Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz S.A.; Bydgoskie Zakłady Przemysłu Gumowego Stomil S.A.; Komunalne Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej; Szpital Wojewódzki; PPUP Poczta Polska rejonowy Urząd Poczty. Do prowadzenia i rozwoju działalności gospodarczej miasto przeznacza dalsze tereny na osiedlach Biedaszkowo, Bielice, Bydgoszcz Wschód, Brdyujście, Czersko Polskie, Fordon, Glinki, Kapuściska, Osowa Góra, Łęgnowo, Siernieczek, Zimne Wody. Strategiczne znaczenie ma teren restrukturyzowanych Zakładów Chemicznych Zachem, przeznaczony na Bydgoski Park Przemysłowy oraz Inkubator Technologiczny, które powinny przyczynić się do aktywizacji bydgoskiego rynku pracy. W Bydgoszczy istnieją także organizacje i instytucje około biznesowe, zrzeszające przedsiębiorców oraz wspierające rozwój lokalnej przedsiębiorczości. W Bydgoszczy organizowane są liczne targi branżowe, do najważniejszych należą: GRYF-BUD - Międzynarodowe Targi Budownictwa i Instalacji; TEO - Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej; WOD-KAN Międzynarodowe Targi Maszyn i Urządzeń dla Wodociągów i Kanalizacji; 34

36 STER - Międzynarodowe Targi Żeglugi i Turystyki Śródlądowej, Sprzętu Pływającego i Rekreacji Wodnej; PELLETS-EXPO & BRYKIET-EXPO Międzynarodowe Targi Urządzeń, Technologii do Wytwarzania i Zastosowania Pelletu i Brykietu. Toruń, drugie co do wielkości miasto Województwa Kujawsko-Pomorskiego, jest siedzibą samorządowych władz województwa. W Toruniu oprócz uczelni wyższych (w tym Uniwersytet Mikołaja Kopernika, posiadający Obserwatorium Astronomiczne, z największym w Europie Środkowo Wschodniej radioteleskopem, a także stację polarną na Spitsbergenie) funkcjonuje także kilkanaście instytutów i zakładów naukowo-badawczych. Na uczelniach kształci się około 38 tys. studentów. W Toruniu funkcjonuje również wiele jednostek naukowo-badawczych, a także rozbudowana sieć placówek służby zdrowia (ze Szpitalami: Wojewódzkim Zespolonym, Specjalistycznym Miejskim, Wojewódzkim Dziecięcym i Wojewódzkim Obserwacyjno-Zakaźnym). Toruń realizuje wiele inwestycji, które stymulują rozwój gospodarki. Mają tam siedziby firmy, należące do największych miejskich pracodawców: Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych; Toruńska Energetyka Cergia S.A.; Krajowa Spółka Cukrowa S.A.; Metron Fabryka Zintegrowanych Systemów Opomiarowania i Rozliczeń Sp. z o.o.; CPP Toruń-Pacific; Fabryka Cukiernicza "Kopernik" S.A.; Toruńskie Zakłady Urządzeń Okrętowych Towimor S.A.; Torfarm Sp. z o.o.; Nova Trading S.A.; Thyssen Krupp Energostal S.A.; Fabryka Słodyczy Nadwiślanka ; Toruńskie Piwnice Win Vinpol. Na północ od Torunia znajduje się jeden z terenów Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Swoje siedziby mają tam m.in. firmy Sharp i Orion produkujące telewizory ciekłokrystaliczne oraz plazmowe (podstrefa Łysomice). 35

37 Do prowadzenia i rozwoju działalności gospodarczej Gmina poprzez m.in. uzbrajanie, przygotowuje dalsze tereny, których wykorzystanie powinno przyczynić się do aktywizacji toruńskiego rynku pracy (JAR, Abisynia). Toruń jest również miastem targowym. Odbywają się tam m.in. Targi Konserwatorskie, Kujawsko- Pomorskie Targi Inwestycyjne "INWEST-TOR", Targi Budownictwa, Targi Mieszkaniowe, a także jarmarki o różnych charakterze: Wielkanocny, Bożonarodzeniowy, Katarzyński. W Toruniu istnieją też organizacje i instytucje, zrzeszające przedsiębiorców oraz wspierające rozwój lokalnej przedsiębiorczości. Są to m.in. Izba Przemysłowo-Handlowa, Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego, Centrum Transferu Technologii. Łącznie w Toruniu działa ponad 23 tys. podmiotów gospodarczych, z czego ponad 17 tys. to osoby fizyczne. III.3. Infrastruktura drogowa i przepustowość III.3.1. Układ drogowy Sieć drogową aglomeracji bydgosko toruńskiej stanowią drogi ekspresowe, krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne (rys. III.3.1.3). Drogi ekspresowe i krajowe są zarządzane przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad Oddział Bydgoszcz. Drogi wojewódzkie podlegają Zarządowi Dróg Wojewódzkich w Bydgoszczy, a drogi powiatowe i gminne poszczególnym Starostwom Powiatowym i Urzędom Gmin. W przypadku Bydgoszczy drogi miejskie zarządzane są przez Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej, a w przypadku Torunia przez Miejski Zarząd Dróg. Oba podmioty są jednostkami organizacyjnymi swoich gmin nieposiadającymi osobowości prawnej. 36

38 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Torunia (uchwała z 2006 r.) Rys. III Sieć drogowa w Toruniu. 37

39 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Bydgoszczy (uchwała z 2009 r.) Rys. III Sieć drogowa w Bydgoszczy. 38

40 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym Rys. III Sieć drogowa w aglomeracji bydgosko toruńskiej (stan na kwiecień 2012 r.) 39

41 Przez obszar metropolitalny obecnie przebiegają następujące drogi, pełniące ważne role komunikacyjne w obrębie aglomeracji: a) Autostrady (klasa funkcjonalno-techniczna A): Autostrada A-1 odcinek węzeł Rusocin (S-6, koło Gdańska) węzeł Czerniewice (DK91/S-10, koło Torunia); b) Ekspresowe (klasa funkcjonalno techniczna S): Droga ekspresowa S5 odcinek węzeł Stryszek węzeł Białe Błota Lipniki; Droga ekspresowa S10 odcinek Wielka Nieszawka Lubicz. Obwodnica Szubina oraz odcinek drogi krajowej nr 5 Bydgoszcz węzeł Stryszek zostały zbudowane jako drogi klasy ekspresowej (w ciągu przyszłej drogi S5, ale nie zostały jeszcze tak oznaczone). c) Krajowe: Droga krajowa nr 1 Gdańsk Cieszyn (E75): Węzeł Czerniewice (S10) Odolion. Klasa funkcjonalno techniczna: GP główna ruchu przyspieszonego. Droga krajowa nr 5 węzeł A-1 Nowe Marzy (Świecie) Lubawka (E261): odcinek Luszkowo Włóki Osielsko Bydgoszcz (ulice: Szosa Gdańska, Armii Krajowej, S. Wyszyńskiego, Jana Pawła II) Zielonka węzeł Stryszek oraz: odcinek węzeł Białe Błota obwodnica Szubina Dąbrówka Słupska. Klasa funkcjonalno techniczna: GP główna ruchu przyspieszonego. Droga krajowa nr 10 Szczecin Lubieszyn Płońsk: odcinek Lubaszcz obwodnica Nakła na Notecią Ślesin Pawłówek Białe Błota Zielonka Wypaleniska Przyłubie Wielka Nieszawka oraz: odcinek Lubicz Obrowo Czernikowo Steklin. Klasa funkcjonalno techniczna: GP główna ruchu przyspieszonego. 40

42 Droga krajowa nr 15 Trzebnica Ostróda: odcinek Chorągiewka Wielka Nieszawka Toruń (ulice: Gniewkowska, Poznańska, Jana Pawła II, Czerwona Droga, Przy Kaszowniku, Dobrzyńska, Warszawska, R. Traugutta, Szosa Lubicka, Olsztyńska, Kowalewska) Grębocin Kowalewo Pomorskie Kiełpiny. Klasa funkcjonalno techniczna: GP główna ruchu przyspieszonego. Droga krajowa nr 25 Bobolice Oleśnica: odcinek Łakomowo Mąkowarsko Koronowo Bydgoszcz (ulice: Koronowska, Nad Torem, Grunwaldzka, Kruszwicka, Grudziądzka, Poznańska, Wały Jagiellońskie, Kujawska, Jana Pawła II) węzeł Stryszek Brzoza Tarkowo Dolne. Klasa funkcjonalno techniczna: G główna (Łakomowo Bydgoszcz) i GP główna ruchu przyspieszonego (Bydgoszcz Tarkowo Dolne). Droga krajowa nr 56 Koronowo Włóki: odcinek Koronowo (ulice: Nakielska, Ogrodowa, Dworcowa, Szosa Kotomierska) Kotomierz Włóki. Klasa funkcjonalno techniczna: G główna. Droga krajowa nr 80 Pawłówek Lubicz: odcinek Pawłówek Bydgoszcz (ulice: Grunwaldzka, Kruszwicka, Grudziądzka, Poznańska, Wały Jagiellońskie, Toruńska, Most Pomorski, Fordońska, Most Fordoński) Czarnowo Zławieś Wielka Górsk Toruń (ulice: Szosa Bydgoska, W. Broniewskiego, J. Bema, J.I. Kraszewskiego, Czerwona Droga, Przy Kaszowniku, Dobrzyńska, Warszawska, R. Traugutta, Szosa Lubicka) Lubicz. Klasa funkcjonalno techniczna: GP główna ruchu przyspieszonego. Droga krajowa nr 91 Gdańsk Częstochowa (E75): odcinek Głuchowo obwodnica Chełmży Toruń (ulice: Grudziądzka, Warneńczyka, Przy Kaszowniku, Odrodzenia, Czerwona Droga, Jana Pawła II, Podgórska, Łódzka) węzeł Czerniewice (S10). Klasa funkcjonalno techniczna: GP główna ruchu przyspieszonego. 41

43 Wojewódzkie: Droga wojewódzka nr 200 Cierpice stacja kolejowa droga krajowa nr 10 Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 204 Solec Kujawski stacja kolejowa droga wojewódzka nr 249 Klasa funkcjonalno techniczna: Z - zbiorcza. Droga wojewódzka nr 223 droga krajowa nr 80 droga krajowa nr 10: odcinek (ulica Szubińska) będący łącznikiem centrum Bydgoszczy z południową obwodnicą miasta (węzeł Białe Błota). Klasa funkcjonalno techniczna: G główna. Droga wojewódzka nr 237 Czersk Mąkowarsko: odcinek Motyl Mąkowarsko. Klasa funkcjonalno techniczna: G główna. Droga wojewódzka nr 241 Tuchola Rogoźno: odcinek Chrząstowo Nakło nad Notecią Paterek Studzienki. Klasa funkcjonalno techniczna: G główna. Droga wojewódzka nr 243 Mrocza Koronowo: odcinek Słupowo Byszewo Koronowo (droga krajowa nr 25). Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 244 Kamieniec Strzelce Dolne: odcinek Kamieniec Wojnowo Gogolinek Tryszczyn Bożenkowo Maksymilianowo Żołędowo Aleksandrowo Strzelce Dolne. Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 246 Paterek Dąbrowa Biskupia: odcinek Paterek Szubin Łabiszyn Jakubowo. Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. 42

44 Droga wojewódzka nr 247 Kcynia Szubin: odcinek Zalesie Szubin. Klasa funkcjonalno techniczna: G główna. Droga wojewódzka nr 248 Zbrachlin Topolno rzeka Wisła Borówno Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 249 Czarnowo Solec Kujawski: odcinek Czarnowo (droga krajowa nr 80) rzeka Wisła Solec Kujawski (drogi wojewódzkie nr 394 i 397). Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 250 Suchatówka Służewo: odcinek Chorągiewka Służewo (droga wojewódzka nr 266). Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 253 Łabiszyn Murczyn: odcinek Łabiszyn Buszkowo. Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 254 Brzoza Wylatowo: odcinek Brzoza Łabiszyn Augustowo. Klasa funkcjonalno techniczna: G główna. Droga wojewódzka nr 256 Trzeciwiec Bydgoszcz: odcinek Trzeciwiec (droga krajowa nr 5) Włóki Strzelce Dolne Bydgoszcz Fordon (ulice: Wyzwolenia, W. Andersa, Kasztelańska) droga krajowa nr 80. Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 258 droga krajowa nr 1 Obrowo: odcinek droga krajowa nr 1 rzeka Wisła Silno Osiek nad Wisłą Obrowo (droga krajowa nr 10). Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. 43

45 Droga wojewódzka nr 266 Ciechocinek Konin: odcinek Ciechocinek Odolion Aleksandrów Kujawski Służewo Straszewo. Klasa funkcjonalno techniczna: G główna. Droga wojewódzka nr 273 Cierpice Toruń: odcinek Cierpice Mała Nieszawka Toruń (ul. Nieszawska) droga krajowa nr 1. Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 274 Bydgoszcz Emilianowo stacja kolejowa droga krajowa nr 10 Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 275 Brzoza Bydgoska stacja kolejowa droga krajowa nr 25 Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 291 Otłoczyn stacja kolejowa droga krajowa nr1 Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 394 Przyłubie Solec Kujawski Otorowo (droga wojewódzka nr 397) Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 397 Otorowo (droga wojewódzka nr 394) Makowiska (droga krajowa nr 10) Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 499 droga krajowa nr 1 droga wojewódzka nr 599: odcinek Ostaszewo Grodno Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 546 Zławieś Wielka Łubianka Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 549 Bydgoszcz Fordon rzeka Wisła Strzyżawa (droga wojewódzka nr 551) przeprawa awaryjna przez Wisłę tuż przy moście drogowo kolejowym. 44

46 Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 550 Chełmno Unisław: odcinek Unisław - Borówno Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 551 Strzyżawa Wąbrzeźno: odcinek Strzyżawa - Januszewo Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 552 Różankowo Lubicz Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza (Różankowo Łysomice) i G główna (Łysomice Lubicz). Droga wojewódzka nr 553 Toruń Wybcz Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 554 Orzechowo Kikół: odcinek Sierakowo Napole Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 566 Czernikowo stacja kolejowa droga krajowa nr 10 Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 569 Golub-Dobrzyń Ciechocin Dobrzejewice odcinek Okonin Dobrzejewice Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 572 Lubicz stacja kolejowa droga krajowa nr 10 Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 576 Unisław stacja kolejowa droga wojewódzka nr 551 Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. 45

47 Droga wojewódzka nr 578 Ostromecko stacja kolejowa droga wojewódzka nr 551 Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 582 Ostaszewo stacja kolejowa droga krajowa nr 1 Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 586 Brzoza Toruńska stacja kolejowa droga krajowa nr 1 Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 589 Grzywna (droga krajowa nr 1) Chełmża Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 597 Rzęczkowo Unisław Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 599 Mirakowo Grodno Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 646 Turzno Brzeźno Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 649 Pluskowęsy Sierakowo Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 654 Silno Kaszczorek Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. Droga wojewódzka nr 657 Złotoria Lubicz (droga krajowa nr 10) Klasa funkcjonalno techniczna: Z zbiorcza. d) Powiatowe Uzupełniają podstawową sieć drogową tak, aby możliwy był dojazd do wszystkich miejscowości leżących na obszarze aglomeracji bydgosko toruńskiej. e) Gminne Są to pozostałe drogi użyteczności publicznej. Mają one wyłącznie lokalny charakter, w większości przypadków użytkowane są tylko przez mieszkańców danej miejscowości. 46

48 Praktycznie umożliwiają dotarcie do każdego miejsca zamieszkałego. Na terenach wiejskich w większości są to drogi nieutwardzone. Podsumowując na terenie gmin objętych opracowaniem znajdują się 12 : a) Autostrady- długość: 24,5 km gęstość sieci: 0,58 km/100 km 2 b) Drogi ekspresowe długość: 47,3 km gęstość sieci: 1,125 km/100 km 2 c) Drogi krajowe długość: 390,7 km gęstość sieci: 9,29 km/100 km 2 d) Drogi wojewódzkie długość: 453,2 km gęstość sieci: 10,78 km/100 km 2 e) Drogi powiatowe długość: 2244,6 km gęstość sieci: 53,38 km/100 km 2 f) Drogi gminne długość: 4856,9 km gęstość sieci: 115,5 km/100 km 2 Bardzo ważnym elementem siatki drogowej są obwodnice. W aglomeracji bydgosko toruńskiej istnieją: Obwodnica Bydgoszczy układ drogowy w ciągu drogi krajowej nr 10, obecnie w trakcie przebudowy na drogę klasy ekspresowej, co wiąże się z częściowym przenumerowaniem na S5. Wyprowadza z centrum miasta ruch tranzytowy na kierunku wschód zachód i omija całą Bydgoszcz od południa. Składa się z 3 odcinków: a) węzeł Pawłówek węzeł Białe Błota droga jednojezdniowa dwupasmowa; b) węzeł Białe Błota węzeł Stryszek - przebudowany na drogę klasy ekspresowej, wyłączony z drogi krajowej nr 10 i oznaczony jako S5 (otrzymał dwie jezdnie dwupasmowe, a oba węzły zostały przebudowane na skrzyżowania bezkolizyjne w formie koniczyny ); c) Szosa Obwodowa łącząca węzeł Stryszek z obejściem Solca Kujawskiego droga jednojezdniowa dwupasmowa. Częściowo rolę obecnego północnego obejścia Bydgoszczy pełni ciąg dróg wojewódzkich nr 244 i 256 (szczególności dla pojazdów jadących z okolic Fordonu do Koronowa i dalej drogą krajową nr 25). Obwodnica Torunia układ drogowy powstający etapami od 1992 roku w standardzie częściowo autostrady i częściowo drogi ekspresowej, oznaczony jako A1/S10. Na dzień dzisiejszy omija miasto od wschodu i południa, dzięki czemu wyprowadza z miast cały ruch tranzytowy drogi krajowej nr 10 na kierunku wschód zachód i cześć tranzytu w ciągu 12 Generalny Urząd Statystyczny. Bank Danych Regionalnych. Województwo Kujawsko Pomorskie

49 północ południe. Składa się z przeprawy mostowo drogowej na Wiśle i Drwęcy (węzeł Lubicz węzeł Czerniewice droga dwujezdniowa dwupasmowa odcinek A1) i tzw. Trasy Poligonowej (węzeł Czerniewice węzeł Mała Nieszawka droga jednojezdniowa dwupasmowa odcinek S10). Rolę obwodnicy północno wschodniej pełni droga wojewódzka nr 552, która umożliwia dojazd z węzła A1/S10 w Lubiczu do Grębocina (wjazd na drogę krajową nr 15) i do Łysomic (wjazd na drogę krajową nr 91). Obwodnica Szubina oddane do użytku w 2006 roku południowo wschodnie obejście Szubina o długości 5,7 km położone w ciągu drogi krajowej nr 5. Jest to droga jednojezdniowa dwupasmowa. Została zbudowana jako droga o parametrach technicznych drogi ekspresowej, a obiekty inżynieryjne zostały tak zbudowane, aby w przyszłości było możliwe dobudowanie drugiej jezdni dwupasmowej. Obwodnica Nakła nad Notecią oddany do użytku w 2002 roku fragment drogi krajowej nr 10 o długości 4,33 km, jednojezdniowy dwupasmowy z utwardzonym poboczem. Wyprowadziła ruch tranzytowy wschód zachód na północ od miasta. Obwodnica Chełmży fragment drogi krajowej nr 91 omijający od południowego zachodu całe miasto. Dzięki niej wyprowadzono z centrum miasta tranzyt na kierunku północ południe. Planowana jest również budowa północnej obwodnicy, która wyprowadziłaby z miasta ruch na drodze wojewódzkiej nr 551. W przyszłości droga ta będzie łączyć Bydgoszcz z najbliższym miastu węzłem na autostradzie A1 w Dźwierznie, dlatego prognozowane jest znaczne zwiększenie ruchu i prawdopodobnie wymusi to konieczność budowy obwodnicy północnej. Obwodnica Koronowa fragment drogi krajowej nr 25 omijający od zachodu miasto (brakuje północno wschodniego odcinka obwodnicy, który przejąłby ruch z obecnego ciągu drogi krajowej nr 56 przechodzącej przez ścisłe centrum Koronowa). Obejście Solca Kujawskiego fragment drogi krajowej nr 10 od Przyłubia do Makowisk, ocierający się o południową cześć zabudowań Solca Kujawskiego. 48

50 Należy zaznaczyć, że w najbliższej przyszłości, oprócz rozbudowy niektórych wymienionych obejść miast, konieczna będzie budowa obwodnic takich miejscowości jak Rynarzewo i Kowalewo Pomorskie. Cechą charakterystyczną układu drogowego obejmującego obszar aglomeracji bydgosko toruńskiej jest jego podporządkowanie się biegowi największego na tym terenie cieku wodnego, czyli rzece Wiśle. Stanowi ona na tyle dużą (o szerokości ok m.) przeszkodę, że na opisywanym obszarze zbudowano przez nią tylko 2 przeprawy kolejowe i 3 przeprawy drogowe. Teoretycznie istnieje możliwość utworzenia kolejnych 4 przepraw awaryjnych, położonych na drogach wojewódzkich nr 248, 249, 258 i 549, gdyż w miejscach tych (Silno, Bydgoszcz Fordon i Topolno) przygotowano przyczółki pod montaż tymczasowych mostów pontonowych, a w Solcu Kujawskim funkcjonował kiedyś prom rzeczny. Tak niewielka liczba przepraw przez Wisłę znacznie ogranicza siatkę dróg, odcina od siebie tereny sąsiadujące ze sobą oraz ma wpływ na największe ograniczenia przepustowości w opisywanym obszarze. Pomiędzy Toruniem i Bydgoszczą linia brzegowa Wisły jest położona równoleżnikowo i w takim kierunku wyznacza ona bieg najważniejszych dróg w aglomeracji, tj. dróg krajowych nr 10 i 80. Pozostałe drogi krajowe wychodzą z obu miast promieniście w kierunku sąsiednich ośrodków miejskich. Po wybudowaniu odcinka S10 koło Torunia droga krajowa nr 10 pełni funkcję obwodnicy całej aglomeracji bydgosko toruńskiej i odciąża z ruchu tranzytowego drogę krajową nr 80, na której koncentruje się wewnętrzny ruch aglomeracyjny. Pozostałe cieki wodne nie są na tyle duże aby stanowiły znaczące przeszkody w komunikacji drogowej z wyjątkiem Zalewu Koronowskiego. Powstał w 1960 roku poprzez spiętrzenie wód dolnej Brdy i połączenia wód zbiornika retencyjnego z okolicznymi polodowcowymi jeziorami rynnowymi. Znacznie to wydłużyło linię brzegową zalewu i skomplikowało komunikację na terenach przyległych (północno wschodnia część gminy Koronowo). Mimo, że są to tereny słabo zurbanizowane, w 1991 roku uruchomiono sezonową przeprawę promową Sokole Kuźnica Wielonek na drodze powiatowej 1030C prowadzącej do Cierplewa (gmina Lubiewo), gdyż w okresie letnim w okolicach Zalewu Koronowskiego znacznie wzrasta ruch turystyczny i tym samym drogowy. 49

51 III.3.2. Stan techniczny infrastruktury drogowej W najlepszym stanie technicznym znajdują się autostrada A1 i drogi ekspresowe, gdyż odcinki tych dróg położone w aglomeracji bydgosko-toruńskiej zostały w ostatnich latach zbudowane od podstaw. Z każdym rokiem, dzięki coraz dynamicznemu prowadzeniu inwestycji przez GDDKiA, stan dróg krajowych w aglomeracji poprawia się. Na rok 2011 sytuacja w Oddziale Bydgoszcz GDDKiA obejmującym obszar metropolitalny wygląda następująco 13 : Stan dróg krajowych w obszarze metropolitarnym Stan zły 25,3% Stan dobry 52,1% Stan niezadowalający 22,6% Rys. III Stan dróg krajowych położonych w obszarze metropolitalnym 13 Raport o stanie technicznym sieci dróg krajowych na koniec 2011 roku. GDDKiA Warszawa Marzec

52 Rys. III Klasa równości dróg krajowych w Województwie Kujawsko-Pomorskim (Źródło: GDDKiA). Na każdej z dróg krajowych przechodzących przez aglomerację można znaleźć odcinki, gdzie stan techniczny odbiega od przyjętych standardów technicznych dla dróg klasy G i GP: droga krajowa nr 5 odcinek Dąbrówka Słupska Lipniki (za wyjątkiem obwodnicy Szubina) brak parametrów technicznych dla klasy GP, brak pobocza i koleiny; odcinek Bydgoszcz (rondo Fordońskie) Luszkowo brak parametrów technicznych dla klasy GP; droga krajowa nr 10 odcinek Mała Nieszawka Bydgoszcz (węzeł Stryszek) brak parametrów technicznych dla klasy GP, brak pobocza i koleiny; odcinek Pawłówek Lubaszcz brak parametrów technicznych dla klasy GP, brak poboczy i koleiny; droga krajowa nr 15 odcinek Chorągiewka Wielka Nieszawka brak pobocza i koleiny; 51

53 odcinek Grębocin Kiełpiny brak pobocza i koleiny; odcinek przebiegający przez obszar zurbanizowany w Kowalewie Pomorskim brak parametrów technicznych dla klasy GP; droga krajowa nr 25 odcinek Tarkowo Dolne - węzeł Stryszek brak pobocza i koleiny; odcinek Bydgoszcz (ul. Koronowska) Łakomowo brak parametrów technicznych dla klasy G, brak pobocza i koleiny; droga krajowa nr 56 odcinek przebiegający przez teren zurbanizowany w Koronowie brak parametrów technicznych dla klasy G; droga krajowa nr 80 odcinek przeprawy mostowej na Wiśle w Bydgoszczy Fordonie brak parametrów technicznych dla klasy GP; droga krajowa nr 91 odcinek przeprawy mostowej na Wiśle w Toruniu (most im. J. Piłsudskiego) brak parametrów technicznych dla klasy GP; Wszystkie powyższe odcinki dróg krajowych mają przepustowość już w znacznym stopniu wyczerpaną, dlatego zaplanowany program przebudowy części z nich na drogi ekspresowe powinien być jak najszybciej zrealizowany. W najlepszym stanie technicznym znajduje się droga krajowa nr 80, która posiada dobrze utrzymaną nawierzchnię, oraz na całym odcinku (oprócz mostu fordońskiego) utwardzone pobocza. Jest to najważniejsza droga krajowa w województwie kujawsko pomorskim, łączy Bydgoszcz z Toruniem, dlatego bardzo ważną kwestią jest utrzymanie jej w jak najlepszym stanie technicznym. Stan dróg wojewódzkich zarządca określa w skali 4-stopniowej. Na rok 2009 sytuacja wyglądała następująco (nowszych danych nie reprezentowano): 52

54 Stan nawierzchni dróg wojewódzki w obszarze metropolitarnym Klasa D uszkodzone wymagające natychmiastowego remontu 8,2% Klasa C uszkodzone, wymagające remontu 6,7% Klasa A nowe i odnowione 46,3% Klasa B eksploatowane, niewymagające remontu 38,8% Rys. III Stan nawierzchni dróg wojewódzkich w aglomeracji 14 Zdecydowana większość dróg wojewódzkich odpowiada parametrami technicznymi swojej klasy. Mimo to należy zwrócić uwagę, że gorszy standard dróg wojewódzkich wynika wyłącznie z tego, że jedynymi pracami, jakie na nich wykonywano przez wiele lat było tylko odnawianie nawierzchni (pod warunkiem, że kwalifikowała się ona do natychmiastowego remontu). Nie wykonywano prawie żadnych modernizacji, przez co zdecydowana większość odcinków dróg wojewódzkich jest pozbawiona takich udogodnień jak ciągi pieszo rowerowe, skrzyżowania skanalizowane i w formie rond, elementy uspokojenia ruchu, miejsca do bezpiecznego postoju pojazdów czy trwałych oznakowań poziomych. Wzrastający ruch drogowy wymaga coraz częściej od dróg wojewódzkich podobnych standardów, w jakie są wyposażone drogi krajowe. Obecnie, biorąc pod uwagę wymienione powody, w ramach rewitalizacji odcinków dróg wojewódzkich zarządca dąży do wprowadzania elementów modernizacyjnych. Na rok 2010 na terenie aglomeracji bydgosko toruńskiej przy długości dróg wojewódzkich wynoszącej 453,2 km istnieje przy nich 197 km ciągów pieszo rowerowych, 5 rond, 14 Na podstawie: Program Rozwoju Infrastruktury Drogowej województwa Kujawsko Pomorskiego na lata

55 17 skrzyżowań skanalizowanych, 9 elementów uspokojenia ruchu, 19 miejsc postojowych oraz ponad 2000 drzew, których odległość od krawędzi jezdni jest mniejsza niż 50 cm. 15 O ile drogi wojewódzkie można uznać, że są w zadowalającym stanie, to drogi powiatowe i gminne są znacznie zróżnicowane pod względem stanu technicznego. Praktycznie większość dróg gminnych i powiatowych, z racji wieloletniego użytkowania i znacznych zaległości w zakresie utrzymywania ich w odpowiednim stanie, wymagają obecnie renowacji lub modernizacji. W przypadku nieutwardzonych dróg gminnych w zasadzie konieczna jest budowa ich od nowa. III.3.3. Przepustowość infrastruktury drogowej W czasie szczytu przewozowego w Toruniu do największego ograniczenia płynności ruchu dochodzi za sprawą mostu drogowego im. J. Piłsudskiego, który jest obecnie jedyną przeprawą przez Wisłę w tym mieście. Dlatego przeciążenie ruchem drogowym na nim jest znaczne, a posiada on tylko jedną jezdnię (po jednym pasie dla każdego kierunku). Szacuje się, że w ciągu doby z mostu korzysta ponad pojazdów 16. W porach szczytu przewozowego zachodzi na nim zjawisko kongestii o znacznych rozmiarach, które powoduje również chwilowe wstrzymywanie ruchu na ulicach prowadzących bezpośrednio do mostu (al. Jana Pawła II, Plac Rapackiego, Plac Armii Krajowej) jak i na drogach bocznych dochodzących do nich (ul. Poznańska, ul. Kujawska, ul. Podgórska, ul. Dybowska, Bulwar Filadelfijski, Ślimak Getyński, ul. Chopina, Wały Sikorskiego). Dotyczy to obu brzegów Wisły, a zatłoczone ulice na prawym brzegu stanowią część ścisłego centrum Torunia (tzw. Zespół Staromiejski). Inne miejsca występowania permanentnych zatorów drogowych w Toruniu (nawet poza szczytem przewozowym) to wąskie ulice, które często zastawione są zaparkowanymi samochodami, położone w północnej części miasta i na Bydgoskim Przedmieściu, oraz niektóre skrzyżowania (związane to jest z ograniczającą przepustowość sygnalizacją świetlną). Są to skrzyżowania: ul. Bema z Szosą Chełmińską; 15 Program Rozwoju Infrastruktury Drogowej województwa Kujawsko Pomorskiego na lata Zintegrowany Plan Rozwoju Transportu Publicznego dla Miasta Torunia na lata , Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Technologiczno Przyrodniczego w Bydgoszczy, Katedra Budownictwa Drogowego, Bydgoszcz

56 ul. Żółkiewskiego z Szosą Lubicką; ul. Polnej z ul. Grudziądzką; Rondo Niepodległości (w przypadku dotarcia do niego zatoru powstałego na moście na Wiśle, sygnalizacja na rondzie nie spełnia swojej roli, przez co blokowany jest ruch na Czerwonej Drodze, a w skrajnych przypadkach nawet na ul. Odrodzenia i Przy Kaszowniku). W Bydgoszczy most drogowo kolejowy przez Wisłę na Fordonie nie sprawia uczestnikom ruchu drogowego takich problemów jak w Toruniu, ale za to inne miejsca w mieście powodują zatory drogowe. Są to: Rondo Bernardyńskie; Rondo Jagiellonów; Rondo Fordońskie; Rondo Toruńskie; skrzyżowanie ul. Siedleckiej i Ludwikowo z Nad Torem; okolice Dworca Głównego PKP (ul. Dworcowa i ul. Królowej Jadwigi); skrzyżowanie ul. Kamiennej i Artyleryjskiej z ul. Gdańską; skrzyżowanie ul. Łęczyckiej i Kazimierza Wielkiego z ul. Fordońską; Węzeł Wschodni przy ul. Fordońskiej (brakuje rozwiązań wielopoziomowych); ulice wchodzące w skład miejskiego odcinka drogi krajowej nr 5 (al. Jana Pawła II i al. Stefana Wyszyńskiego) największe ograniczenia płynności ruchu występują na odcinku w okolicy Ronda Toruńskiego, Mostu Pomorskiego i Ronda Fordońskiego. Przyczyną korków ulicznych w Bydgoszczy jest ograniczająca przepustowość sygnalizacja świetlna na skrzyżowaniach oraz poprowadzenie przez miasto głównej trasy północ południe (droga krajowa nr 5), która krzyżuje się jednopoziomowo z miejskim układem drogowym. Istniejące obejście drogą krajową nr 10 jedynie wyprowadza z miasta ruch tranzytowy na kierunku wschód zachód i nie ułatwia dojazdu do centrum mieszkańcom bydgoskich osiedli położonych na wschodzie (Fordon) i na zachodzie (Osowa Góra). Poza centrami i najbardziej zurbanizowanymi częściami Bydgoszczy i Torunia dochodzi w szczycie przewozowym do permanentnych ograniczeń przepustowości w następujących miejscach: Solec Kujawski, ul. Leśna; Szubin, ul. Kcyńska; Białe Błota, ul. Szubińska; 55

57 Kowalewo Pomorskie droga krajowa nr 15 przebiega ulicami jednokierunkowymi przez ścisłe centrum miasta; Grębocin (skrzyżowanie drogi krajowej nr 15 z drogą wojewódzką nr 552); Odcinek drogi krajowej nr 91 Łysomice Ostaszewo wraz ze skrzyżowaniem z drogą wojewódzką nr 552 w Łysomicach; Odcinek drogi krajowej nr 10 przechodzący przez obszar zurbanizowany Lubicza Dolnego i Lubicza Górnego; Osielsko (skrzyżowanie drogi krajowej nr 5 z ulicami Centralna i Kolonijna); Brzoza (skrzyżowanie drogi krajowej nr 25 z droga wojewódzką nr 254); Odcinek drogi krajowej nr 5 w granicach miejscowości Rynarzewo. III.3.4. Inne elementy infrastruktury drogowej III Strefy płatnego parkowania Jednym ze sposobów ograniczenia indywidualnej komunikacji samochodowej w centrum miast i propagowania komunikacji zbiorowej jest tworzenie stref płatnego parkowania w przestrzeni śródmiejskiej. Na terenie aglomeracji bydgosko-toruńskiej tak postąpiono w Bydgoszczy, Toruniu, Chełmży, Koronowie i Ciechocinku. W każdym przypadku stwierdzono, że wprowadzenie takich stref skutkowało zwiększeniem rotacji pojazdów parkujących oraz ograniczeniem samowoli kierowców bezprawnie zajmujących samochodami obszary przeznaczone dla innych użytkowników, szczególnie utrudniając ruch pieszym. Strefy płatnego parkowania: a) Toruń Miejski Zarząd Dróg w Toruniu wydzielił w centrum miasta 2 podstrefy (A i B) płatnego parkowania niestrzeżonego. Podstrefy różnią się wysokością uiszczanych opłat. Opłaty za parkowanie pobierane są od poniedziałku do piątku w godzinach od 8:00 do 18:00, a w soboty od 9:00 do 15:00. Uiszczać je można na 3 sposoby: wykupienie biletu postojowego w parkometrze za pomocą karty czipowej lub bilonu, wykupienie abonamentu w kasie MZD, wykorzystanie telefonu komórkowego (system mobilet SPP). 56

58 Rys. III Mapa strefy płatnego parkowania w Toruniu (Źródło: MZD Toruń). b) Bydgoszcz ZDMiKP w Bydgoszczy wydzielił w centrum miasta strefę płatnego parkowania niestrzeżonego. Opłaty za parkowanie pobierane są od poniedziałku do piątku w godzinach od 8:00 do 17:00, a w soboty od 8:00 do 14:00. Uiszczać je można na 3 sposoby: wykupienie biletu postojowego w parkomacie, wykupienie abonamentu oraz wykorzystanie systemu płatności mobilnej przy pomocy telefonu komórkowego (system mpay). 57

59 Rys. III Mapa strefy płatnego parkowania w Bydgoszczy (Źródło: ZDMiKP Bydgoszcz). c) Chełmża Urząd Miasta w Chełmży ustanowił w centrum miasta strefę płatnego parkowania niestrzeżonego, tj. na ul. Rynek, ul. Kopernika, ul. Rynek Bednarski, ul. Rynek Garncarski, ul. Strzeleckiej (na odcinku od ul. Sikorskiego do ul. Kopernika), ul. Sikorskiego (na odcinku od ul. Mickiewicza do ul. Rynek), ul. Paderewskiego (na odcinku od ul. Mickiewicza do ul. Sikorskiego), ul. Sądowej (na odcinku od ul. Sikorskiego do ul. Kopernika). Obejmuje ona około 115 miejsc parkingowych. Opłaty za parkowanie są pobierane w dni robocze w godzinach od 10:00 do 18:00. Bilety parkingowe kupuje się u pracownika parkingu. Istnieje możliwość wykupienia miesięcznego abonamentu. 58

60 d) Koronowo Uchwałą Rady Miejskiej utworzono na koronowskim rynku (Plac Zwycięstwa) strefę płatnego parkowania niestrzeżonego. Opłaty za parkowanie pobierane są w od poniedziałku do soboty w godzinach od 8:00 do 17:00. Bilety parkingowe kupuje się u pracownika ZGKiM w Koronowie. Istnieje możliwość wykupienia miesięcznego abonamentu. e) Ciechocinek Rada Miejska utworzyła w centrum miasta strefę płatnego parkowania niestrzeżonego. Opłaty za parkowanie pobierane są w od poniedziałku do soboty w godzinach od 9:00 do 19:00 w półrocznym sezonie trwając od 15 kwietnia do 15 października. Bilety parkingowe kupuje się u pracownika Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej. Istnieje możliwość wykupienia miesięcznego abonamentu na stanowisko zastrzeżone i okresowej opłaty zryczałtowanej. Strefa obejmuje następujące ulice: ul. Żelazna (na odcinku od ul. Broniewskiego do ul. Zdrojowej); ul. Stolarska (na odcinku od ul. Narutowicza do ul. Hermanowskiego); ul. Broniewskiego; ul. Kościuszki (na odcinku od ul. Traugutta do ul. 3-go Maja); ul. Zdrojowa (na odcinku od ul. Przejazd do ul. Żelaznej); ul. Staszica (na odcinku od ul. Warzelnianej do sanatorium SANVIT ); ul. Strażacka; ul. Traugutta (na odcinku od ul. Piłsudskiego do ul. Dembickiego); ul. Warzelniana (na odcinku od ul. Pl. Gdański do ul. Staszica); ul. Armii Krajowej (na odcinku od ul. Zdrojowej do ul. Kopernika); ul. Piłsudskiego (od ul. 3-go Maja do ul. Traugutta); ul. Piekarska. III System Park and Ride Ciekawszym sposobem przekonywania użytkowników komunikacji indywidualnej do rozpoczęcia korzystania z komunikacji zbiorowej jest zaoferowanie im systemu Park and Ride ( parkuj i jedź ), który polega na tworzeniu przy dworcach kolejowych oraz autobusowych, pętlach końcowych tramwajowych i autobusowych oraz przy pozostałych zintegrowanych węzłach przesiadkowych specjalnych parkingów, na których miejsca postojowe są przeznaczone dla osób posiadających ważny bilet na przejazd komunikacją zbiorową. 59

61 Na terenie aglomeracji bydgosko-toruńskiej w odniesieniu do komunikacji miejskiej zarówno Bydgoszcz jak i Toruń nie posiadają rozwiązań Park and Ride. W przypadku regionalnej komunikacji kolejowej, można stwierdzić, że taki system połowicznie istnieje, ale jest to związane z tym, że przed dworcami kolejowymi zlokalizowane są wydzielone miejsca postojowe, które nie stanowią oficjalnych parkingów, a od wielu lat są wykorzystywane, w podobnym duchu jak to zakłada system Park and Ride, przez część pasażerów którzy na terenach przydworcowych pozostawiają samochody lub rowery. Dotyczy to głównie dworców na terenach wiejskich. Na dzień dzisiejszy nie promuje się takich rozwiązań, ani nie rozbudowuje wspomnianych parkingów przydworcowych. III Powiązanie układu drogowego z transportem publicznym W ramach układu drogowego można tworzyć rozwiązania systemowe, które dawałyby priorytet komunikacji publicznej, takie jak wydzielone z dróg torowiska tramwajowe, oddzielone pasy ruchu dla autobusów (bus-pas), które w wielu przypadkach mogłyby prowadzić po torach tramwajowych, antyzatoki i śluzy przy przystankach autobusowych oraz wspólne przystanki autobusowo tramwajowych. W przypadku oddzielenia komunikacji tramwajowej od ruchu ulicznego należy oba miasta ocenić bardzo wysoko. W Toruniu ok. 98% torowisk jest wydzielonych, w Bydgoszczy wskaźnik ten wynosi ok. 70%. W Bydgoszczy bus-pasy funkcjonują tylko na 3 odcinkach: ciąg ulic Paderewskiego, Staszica i 3 Maja; odcinek ul. Jagiellońskiej od Ronda Jagiellonów do ul. Gdańskiej; fragment ul. Rejewskiego. W Toruniu istnieją trzy bus-pasy na następujących odcinkach: Szosa Lubicka na odcinku od ul. Jamontta do ul. Rydygiera, Rydygiera na odcinku od ul. Łyskowskiego do ul. Wschodniej, Czerwona Droga na odcinku od Pl. Niepodległości do ul. Szosa Chełmińska. 60

62 W aglomeracji bydgosko-toruńskiej bardzo dużym problemem jest brak zatok na większości przystanków. Szczególnie dotyczy to podmiejskiej komunikacji autobusowej, która w wielu miejscowościach musi się zatrzymywać w miejscach potencjalnie niebezpiecznych dla wszystkich użytkowników drogi. W Toruniu ok. 71% przystanków autobusowych jest zlokalizowanych w zatokach, a w Bydgoszczy wskaźnik ten wynosi ok. 66%. Na terenie pozostałych gmin objętych opracowaniem nie stwierdzono wydzielonych pasów ruchu dla autobusów podmiejskich, gdyż na dzień dzisiejszy nie ma uzasadnionej potrzeby ich budowania. III Drogi rowerowe W ostatnich latach pod wpływem obserwacji zachowań w krajach Europy Zachodniej, wśród części polskiego społeczeństwa nastąpiła zmiana podejścia do komunikacji rowerowej, polegająca na potraktowaniu jej nie tylko jako formy rekreacji, ale również jako alternatywy wobec transportu samochodowego w przypadku dojazdów do pracy lub szkoły. Niepodważalnym faktem jest to, że najlepsze warunki dla rowerowych dojazdów pracowniczych i szkolnych znajdują się w średniej wielkości ośrodkach miejskich, gdzie odległości pomiędzy dzielnicami są relatywnie małe, a zdecydowana większość podróży odbywa się w granicach administracyjnych miejscowości. Podróże rowerowe poza granice miast mają prawie wyłącznie charakter turystyczno rekreacyjny i są realizowane w czasie wolnym. Z tego wynika, że oba największe miasta aglomeracji, czyli Bydgoszcz i Toruń muszą podjąć starania mające na celu ułatwienie rowerzystom poruszania się w przestrzeni miejskim. Tak jak wszystkie polskie miasta nie są one zbyt gościnne dla użytkowników rowerów. Projektując przed laty istniejącą infrastrukturę drogową nie brano pod uwagę potrzeb rowerzystów, skazując ich na korzystanie ze wspólnej jezdni wraz z ruchem samochodowym lub z chodników dla pieszych. Szacuje się, że w Polsce udział transportu rowerowego w ruchu niepieszym wynosi ok. 5 10% i rośnie 17. Warto zaznaczyć, że udział ten jest większy na obszarach wiejskich i w małych miastach, a mniejszy w większych ośrodkach miejskich (do 3%). Przykładowo Rokietnica pod Poznaniem 10,0% (badania z 2000 r.), ale już Gdańsk 2,5% (badania z 2009 r.), Bydgoszcz 1,16% 17 Ruch rowerowy w Polsce na tle innych krajów UE raport wstępny. GDDKiA Warszawa Kraków

63 (badania z 2005 r.), GOP - 1,13% (badania z roku 2009 dla 13 miast), Poznań 2,5% (badania z 2000 r.), Kraków 1,5% (badania z 2003 roku) i Warszawa 1,1% (badania z 2000 roku). III Infrastruktura rowerowa w Bydgoszczy Z przeprowadzony badań wynika, że udział transportu rowerowego w podróżach niepieszych na obszarze Bydgoszczy wynosi ok. 5% 18. W mieście znajduje się ok. 49,6 19 km dróg rowerowych, które powstawały głównie w czasie realizacji przebudowy fragmentów sieci ulicznej i tworzą zlepek kilkusetmetrowych odcinków. W takim przypadku siatka dróg rowerowych nie tworzy spójnej całości, przez co spokojny dojazd rowerzystów z poszczególnych dzielnic do centrum miasta nadal jest utrudniony. Jako nawierzchnia dróg rowerowych występuje zarówno nielubiana przez większość rowerzystów kostka betonowa jak i asfalt. Nawierzchnia bitumiczna nieznacznie przeważa. Wspólne ciągi pieszo rowerowe stanowią ok. 35% całości. Kwestia oznakowań dróg rowerowych stoi na wysokim poziomie. Największym mankamentem jest poprowadzenie niektórych dróg rowerowych przez perony przystanków autobusowych, co może spowodować niebezpieczne sytuacje w ruchu pieszo-rowerowym. Mimo poczynionych w ostatnich latach inwestycji, nadal brakuje odpowiedniej liczby miejsc postojowych dla rowerów, dlatego w maju 2010 roku ZDMiKP ogłosił akcję Zamów stojak, polegającej na zgłaszaniu przez mieszkańców Bydgoszczy miejsc, gdzie powinny stanąć stojaki rowerowe (w kształcie odwróconej litery U czyli takie, które najlepiej chronią rower przed kradzieżą). Jest to dobry krok w kierunku integracji transportu rowerowego z przestrzenią miejską, a kolejnym posunięciem ZDMiKP powinno być zastosowanie rozwiązań typu Bike nad Ride (dojazd rowerem do przystanków komunikacji zbiorowej i dalsza podróż nią). 18 Na podstawie własnych pomiarów przeprowadzonych w ramach niniejszego opracowania. Patrz: Tom I Strona 183 Rys. III Źródło: (stan na dzień r.) 62

64 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym uwzględnieniem bydgosko - toruńskiego obszaru metropolitalnego na lata Rys. III Schemat bydgoskiej sieci rowerowej (Źródło: ZDMiKP Bydgoszcz). 63

65 III Infrastruktura rowerowa w Toruniu Z przeprowadzony badań wynika, że udział transportu rowerowego w podróżach niepieszych na obszarze Torunia wynosi ok. 4% 20. Obecnie na terenie miasta znajduje się ok. 61 km dróg rowerowych 21. Zdecydowaną większość z nich zbudowano w ciągu kilku ostatnich lat, co jest dużym sukcesem, ale nie stanowią one nadal jednolitego układu drogowego, gdyż były budowane w ramach osobnych inwestycji. Do roku 2010 roku większa część toruńskich nawierzchni dróg rowerowych składała się z kostki betonowej ( polbruk ), która nie jest najlepszą nawierzchnią dla rowerzystów. Po interwencjach mieszkańców, inwestycje w infrastrukturę rowerową z lat polegały już na zabudowie nawierzchnią bitumiczną, przez co obecnie ten drugi typ nawierzchni (o znacznie lepszych własnościach jezdnych) przeważa w ogólnej statystyce. Pomimo znaczącej poprawy ilościowej jak i jakościowej, nadal w niektórych miejscach na ścieżkach rowerowych brakuje oznakowań poziomych, a w centrum miasta i przy obiektach użyteczności publicznej nie ma odpowiedniej liczby miejsc parkingowych dla rowerów. Miasto nie podjęło żadnych działań systemowych mających na celu zintegrowanie komunikacji zbiorowej z indywidualną komunikacją rowerową ( bike and ride ). 20 Na podstawie własnych pomiarów przeprowadzonych w ramach niniejszego opracowania. Patrz: Tom I Strona 183 Rys. III

66 Rys. III Układ dróg rowerowych w Toruniu stan na Luty 2012 r. (Źródło: III Ścieżki rowerowe w aglomeracji bydgosko toruńskiej Poza ciągami pieszo rowerowymi budowanymi w ostatnich latach w ramach modernizacji odcinków dróg krajowych, wojewódzkich, rzadziej powiatowych, na terenach poza ośrodkami miejskimi nie ma dróg rowerowych. Najgorsza sytuacja jest na terenach wiejskich, gdzie w wielu miejscowościach nie ma nawet chodników dla pieszych. Jest to bardzo niekorzystna sytuacja, gdyż na podmiejskim obszarze aglomeracji udział roweru jako środka transportu w podróżach niepieszych wynosi aż 17% Na podstawie własnych pomiarów przeprowadzonych w ramach niniejszego opracowania. Patrz: Tom I Strona 184 Rys. III

67 Trzeba jasno oddzielić pojęcie dróg rowerowych od ścieżek (szlaków) rowerowych. Te drugie są głównie trasami wytyczonymi przez oddziały Polskiego Towarzystwa Turystyczno Krajoznawczego po istniejących drogach publicznych lub leśnych. Mają one charakter wyłącznie rekreacyjno krajoznawczy i ich jedyną funkcją jest ułatwienie nawigacji w terenie. Niektóre z nich stanowią część krajowych i międzynarodowych szlaków rowerowych. Przez Bydgoszcz przebiega także międzynarodowy szlak rowerowy R-1 z Francji do Rosji. Pomiędzy Bydgoszczą i Toruniem powstała też ścieżka rowerowa łącząca centra obydwu miast Rowerowy Szlak Przyjaźni Toruń-Bydgoszcz. Szlak ten, o długości 57,1 km, przebiega z rejonu stacji Bydgoszcz Główna po północnej stronie Wisły przez Ostromecko, Wałdowo, Bolumin, Skłudzewo, Rzęczkowo, Zarośle Cienkie, Czarne Błota, Przysiek do rejonu Placu Rapackiego w Toruniu. Rys. III Przebieg ścieżki rowerowej Bydgoszcz Toruń (Źródło: 66

68 Drogi rowerowe w terenie niezabudowanym powinny ułatwić podróż wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z utrudniającym jazdę ukształtowaniem terenu. Wymaga to złożonych prac polowych, których z racji wysokich kosztów nie podejmuje się. Jedną z koncepcji ułatwiającą budowanie dróg rowerowych w terenie niezurbanizowanym jest ich wytyczanie w miejscu nieczynnych linii kolejowych, które z zasady projektanci tak trasowali, aby zminimalizować nachylenia toru ruchu. Budowa drogi rowerowej w takim miejscu polegałaby na wykarczowaniu roślinności i adaptacji nawierzchni na potrzeby rowerzystów. Mimo istnienia w obrębie aglomeracji bydgosko toruńskiej kilku ciekawych krajobrazowo odcinków nieczynnych torowisk (pozbawionych już torowiska) to żaden z nich nie został zaadaptowany na drogę rowerową. Najlepiej do tego celu nadawałyby się starotorza linii Toruń Północny Czarnowo, Szubin Żnin oraz dawnej Bydgoskiej Kolei Dojazdowej (obejmującej kiedyś gęstą siatką połączeń Bydgoszcz i gminy Nakło nad Notecią, Sicienko, Koronowo, Osielsko i Dobrcz). 67

69 III.4. Komunalny transport miejski Bydgoszczy i Torunia III.4.1. Bydgoszcz Bydgoszcz jako największe miasto województwa kujawsko-pomorskiego, podobnie jak inne podobnej wielkości ośrodki w kraju posiada miejską komunikację publiczną, realizowaną transportem autobusowym i szynowym (tramwajowym). Ustawa o samorządzie terytorialnym organizację i zarządzanie komunikacją publiczną definiuje jako zadania własne gmin, dlatego Rada Miasta Bydgoszczy powołała w dniu 1 marca 1994 r. Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej, będący jednostką organizacyjną gminy. Zajmuje się zarządzaniem dróg oraz komunikacją zbiorową w szczególności: regulacją rynku komunikacji miejskiej poprzez zawieranie umów przewozowych i wydawanie zezwoleń na przewozy regularne, przygotowywaniem i planowaniem oferty przewozowej, badaniem i prowadzeniem analiz rynku komunikacji miejskiej, prowadzeniem sprzedaży biletów oraz kontroli biletowej, utrzymaniem infrastruktury komunikacyjnej, promocją transportu zbiorowego, nadzorem nad jakością realizowanych usług i zabezpieczeniem informacji pasażerskiej. III Komunikacja tramwajowa Pierwszy bydgoski tramwaj wyruszył na trasę w 1888 roku. Początkowo był to tramwaj konny, ale już w 1896 roku wykonano elektryfikację sieci tramwajowej systemem prądu stałego o napięciu 660V. Sieć tramwajowa ulegała na przestrzeni ponad 120 lat wielu przeobrażeniom. Część torowisk wyłączono z ruchu, ale i powstało wiele nowych odcinków. Rozstawem całej sieci pozostał pierwotny prześwit mm (wąskotorowy), mimo planów pochodzących z lat 70-tych XX wieku przekucia torowisk na prześwit normalny (1 435 mm). Tak ukształtowana sieć tramwajowa na dzień dzisiejszy (stan na r.) składa się z 65,861 km toru pojedynczego, z którego w eksploatacji liniowej znajduje się 63,456 km. Większość tras składa się 2 torów (poza jednotorowym odcinkiem kończącym się na pętli Wilczak z mijankami na przystankach wzdłuż ulicy Nakielskiej) i ich długość to 29,2 km. Większość torowisk (ok. 70%) jest wydzielona. Istnieje 12 pętli tramwajowych, z których do liniowego zawracania wykorzystuje się 8 pętli. Pozostałe są używane w sytuacjach awaryjnych, na czas remontów lub imprez masowych. 68

70 Bydgoskie pętle tramwajowe: Babia Wieś nieużywana (3 tory do zawracania); Bałtycka nieużywana (2 tory do zawracania); Bielawy używana (2 tory do zawracania); Glinki używana (2 tory do zawracania) Kapuściska używana (2 tory do zawracania i 1 tor odstawczy); Las Gdański używana (2 tory do zawracania i 1 tor odstawczy); Łęgnowo używana (2 tory do zawracania); Magnuszewska nieużywana (2 tory do zawracania); Rondo Kujawskie używana (1 tor do zawracania); Stomil nieużywana (1 tor do zawracania); Wilczak używana (1 tor do zawracania i 1 tor odstawczy); Wyścigowa używana (2 tory do zawracania i 1 tor odstawczy). W roku 2010 rozpoczęto budowę nowej linii tramwajowej z centrum miasta do Dworca Głównego PKP w ciągu ulic: Naruszewicza, Dworcowa, Zygmunta Augusta i Rycerska. Linia zostanie oddana do użytku na początku 2013 roku. Będzie w całości linią dwutorową o długości ponad 1,6 km. Pętla końcowa Rycerska będzie posiadać 1 tor do zawracania i 2 tory odstawcze. Administratorem infrastruktury tramwajowej jest ZDMiKP w Bydgoszczy. Obsługą zajmują się Miejskie Zakłady Komunikacyjne Sp. z o.o. w Bydgoszczy, będące spółką gminy miejskiej, w której Miasto Bydgoszcz posiada 100% udziałów. MZK posiada jedną zajezdnię tramwajową przy ul. Toruńskiej 278. Jest to w pełni funkcjonalny obiekt zbudowany w latach na terenie którego stacjonuje na 20 torach odstawczych cały bydgoski tabor tramwajowy. Posiada 7- kanałową halę techniczną, halę napraw wózków, lakiernię, warsztaty oraz halę napraw elementów torowych i osprzętu sieciowego. Zajezdnia może maksymalnie pomieścić 170 jednostek tramwajowych. Obecnie jest wykorzystana w 71,2% - stacjonuje w niej 121 wagonów używanych liniowo. Tabor tramwajowy MZK w Bydgoszczy czynny w ruchu liniowym (stan na dzień ): Konstal 105NW 1 wagon wysokopodłogowy rok produkcji 1977; Konstal 805Na 114 wagonów wysokopodłogowych lata produkcji (23 wagony z 1980 roku, 10 wagonów z 1981 roku, 5 wagonów z 1982 roku, 16 wagonów 69

71 z 1983 roku, 7 wagonów z 1984 roku, 12 wagonów z 1985 roku, 15 wagonów z 1986 roku, 10 wagonów z 1987 roku, 10 wagonów z 1988 roku i 6 wagonów z 1990 roku); Konstal 805NM 2 wagony wysokopodłogowe są to wagony 805Na z 1980 roku, gruntownie przebudowane w 2003 roku przez PESA Bydgoszcz S.A., z których jeden oznaczono jako 805NMD, bo jest czynną doczepą bez kabiny motorniczego; PESA 122N 2 jednostki przegubowe 5-członowe niskopodłogowe rok produkcji 2007 i Łącznie MZK posiada 119 jednostek wagonowych oraz 2 wagony 805Na odstawione do rezerwy, które mogą wrócić do ruchu po gruntownym remoncie. Oprócz tego istnieje tabor historyczny składający się z 1 sprawnego zabytkowego wagonu Herbrand GE-58 z 1898 roku, 1 nieczynnego Konstal 803N z 1974 roku oraz 1 czynnego składu złożonego z wagonu silnikowego Konstal 5N i doczepy 5ND (oba z 1960 roku). Od 1998 roku własnymi siłami MZK modernizuje wagony 805Na. Do dnia dzisiejszego modernizację przeszło już 107 jednostek (92,2% wagonów 805Na). Za każdym razem zakres modernizacji był różny i z każdym rokiem poszerzany. Obecnie modernizacja dotyczy montażu nowych napędów drzwiowych i przetwornic statycznych, wymiany siedzeń i przebudowy ich układu rozmieszczenia (montaż dodatkowego trzeciego rzędu), zabudowy klimatyzacji i nowego pulpitu w kabinie motorniczego, założenia systemu wizualno-dźwiękowej informacji pasażerskiej firmy PIXEL, odnowienia wnętrza pojazdu i przebudowy drugiego wagonu na doczepę czynną (usunięcie z niej kabiny motorniczego). Nadwozie nie ulega przebudowie. Modernizacja 2 wagonów 805NM wykonanych przez PESA Bydgoszcz S.A. w 2003 roku dotyczyła zmiany wnętrza i unowocześnienie wyglądu zewnętrznego wraz założeniem osłon na wózki i montażem drzwi odskokowo przesuwnych. Zainstalowano tyrystorowy układ rozruchowy, komputer pokładowy, klimatyzację całości wagonu, monitoring, system wizualno-dźwiękowej informacji pasażerskiej, nowy pantograf typu Stemmann, a drugi wagon przebudowano na doczepę czynną usuwając z niej kabinę motorniczego. Wagon 105NW może kursować wyłącznie jako skład jednowagonowy (solówka). Jeden wagon 805NM oraz 13 wagonów 805Na (w ramach modernizacji pozbawione zostały kabiny motorniczego) mogą kursować wyłącznie w ramach składu dwuwagonowego. Wagony 122N nie mogą być łączone z innymi. Pozostałe 805Na mogą kursować w dowolnych konfiguracjach. 70

72 Łącznie MZK może wystawić do ruchu 64 pociągi, tzn. 2 zestawy wielkopojemne 122N, 8 pociągów jednowagonowych i 54 pociągów dwuwagonowych. Do obsługi podróżnych niepełnosprawnych przystosowanych jest tylko 1,7% całości taboru liniowego (100% niskiej podłogi posiadają tylko oba 122N). W informację audio-wizualną dla pasażerów wyposażonych jest 29 wagonów 805Na, 2 wagony 805NM i 2 jednostki 122N, co stanowi 27,7% całości. Średni wiek bydgoskich wagonów tramwajowych na rok 2012 (dotyczy wagonów używanych liniowo) to 27,7 lat. Aktualnie ( r.) w trakcji tramwajowej MZK w Bydgoszczy obsługuje 7 dziennych linii tramwajowych, które w roku 2011 wykonały 3,25 mln pociągokilometrów, przewożąc 28,5 mln pasażerów. W godzinach szczytu przewozowego wysyłanych jest na linie komunikacyjne 50 pociągów tramwajowych (7 jednowagonowych, 41 dwuwagonowych, 2 wagony wieloczłonowe 122N), co stanowi 78,1% całości czynnego taboru. Udział trakcji tramwajowej w całości pracy przewozowej komunikacji miejskiej wyniósł 28,1%. Średnia prędkość komunikacyjna tramwajów wyniosła 17,9 km/h (stan na rok 2011). Do 1991 roku funkcjonowała nocna komunikacja tramwajowa. Obecnie w porze nocnej kursuje tylko komunikacja autobusowa. W sezonie letnim, w weekendy jest uruchamiana dodatkowa specjalna linia turystyczna, na której kursuje tabor historyczny. Bydgoskie linie tramwajowe: Linia nr 1 trasa: Las Gdański Wyścigowa (linia uzupełniająca) Linia nr 2 trasa: Las Gdański - Rondo Kujawskie (linia podstawowa) Linia nr 3 trasa: Wilczak - Wyścigowa (linia magistralna) Linia nr 4 trasa: Bielawy Glinki (linia magistralna) Linia nr 6 trasa: Bielawy Łęgnowo (linia podstawowa) Linia nr 7 trasa: Wyścigowa Kapuściska (linia uzupełniająca, kursuje tylko w dni powszednie) Linia nr 8 trasa: Wilczak Kapuściska (linia podstawowa) Linia nr 5 została zlikwidowana w 1991 roku, a linia nr 9 na koniec 2011 roku. 71

73 Największymi mankamentami bydgoskiej komunikacji tramwajowej jest niewielki obszar miasta jaki obsługuje, małe prędkości przejazdu związane z złym stanem technicznym torowiska na niektórych odcinkach, brak priorytetu na skrzyżowaniach i miejscach włączenia do wspólnego ruchu ulicznego oraz przestarzały tabor wysokopodłogowy. 72

74 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym uwzględnieniem bydgosko - toruńskiego obszaru metropolitalnego na lata Rys. III Schemat sieci tramwajowej w Bydgoszczy układ stały na rok 2011 (Źródło: Strona internetowa ZDMiKP Bydgoszcz). 73

75 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym uwzględnieniem bydgosko - toruńskiego obszaru metropolitalnego na lata Linia Odcinek czas przejazdu Częstotliwość i liczba pociągów w dzień roboczy - w poszczególnych przedziałach godzinowych 5:00-6:30 6:30-8:00 8:00-13:00 13:00-16:00 16:00-19:00 19:00-23:00 częstotliwość Liczba pociągów o 5:45 częstotliwość Liczba pociągów o 7:15 częstotliwość Liczba pociągów o 10:30 częstotliwość Liczba pociągów o 14:45 częstotliwość Liczba pociągów o 18:15 częstotliwość Liczba pociągów o 21:30 1. Linie tramwajowe 1 Las Gdański - Wyścigowa Las Gdański - Rondo Kujawskie Wilczak - Wyścigowa 24 7,5 10 7,5 10 7,5 10 7,5 10 7, Bielawy - Glinki 30 7, , ,5 9 7, Bielawy - Łęgnowo Wyścigowa - Kapuściska Wilczak - Kapuściska Całkowita liczba pociągów do obsługi linii tramwajowych Odsetek zaangażowanego maksymalnie taboru tramwajowego 75,0% 78,1% 73,4% 78,1% 62,5% 51,6% Tab. III Częstotliwość i liczba tramwajów w Bydgoszczy w dzień roboczy stan na dzień r. (stały układ linii). Linia Odcinek czas przejazdu Częstotliwość i liczba pociągów w soboty i niedziele - w poszczególnych przedziałach godzinowych 5:00-6:30 6:30-8:00 8:00-13:00 13:00-16:00 16:00-19:00 19:00-23:00 częstotliwość Liczba pociągów o 5:45 częstotliwość Liczba pociągów o 7:15 częstotliwość Liczba pociągów o 10:30 częstotliwość Liczba pociągów o 14:45 częstotliwość Liczba pociągów o 18:15 częstotliwość Liczba pociągów o 21:30 1. Linie tramwajowe 1 Las Gdański - Wyścigowa Las Gdański - Rondo Kujawskie Wilczak - Wyścigowa Bielawy - Glinki Bielawy - Łęgnowo Wyścigowa - Kapuściska 20 nie kursuje 8 Wilczak - Kapuściska Całkowita liczba pociągów do obsługi linii tramwajowych Odsetek zaangażowanego maksymalnie taboru tramwajowego 51,6% 51,6% 51,6% 51,6% 51,6% 51,6% Tab. III Częstotliwość i liczba tramwajów w Bydgoszczy w dzień wolny stan na dzień r. (stały układ linii). 74

76 III Komunikacja autobusowa Na terenie miasta Bydgoszcz funkcjonuje 37 linii komunalnej komunikacji autobusowej, w tym 5 linii nocnych, 2 linie dzienne przyspieszone, 28 linii dziennych zwykłych, oraz 2 linie międzygminne dzienne. Organizatorem komunikacji autobusowej jest ZDMiKP w Bydgoszczy, w którego sieci komunikacyjnej funkcjonuje 3 operatorów miejskiego transportu zbiorowego: PKS w Bydgoszczy Sp. z o.o. (obsługuje 5 linii zwykłych nr 51, 58, 76, 80 i 84 8% pracy przewozowej); Mobilis Sp. z o.o. Oddział Bydgoszcz (obsługuje 3 linie zwykłe nr 69, 73, 81 15% pracy przewozowej); Miejskie Zakłady Komunikacyjne w Bydgoszczy Sp. z o.o. (obsługują wszystkie pozostałe linie 77% pracy przewozowej). Długość tras komunikacji autobusowej to 159,7 km. Łączna długość linii autobusowych to 469,2 km, z czego 109,2 km dotyczy linii nocnych. Trakcją autobusową w 2011 r. przewieziono 72,8 mln pasażerów. Łącznie autobusy wykonały 16,61 mln wozokilometrów. Średnia prędkość komunikacyjna trakcji autobusowej wyniosła 22,8 km/h (stan na rok 2011). Układ linii autobusowych jest zaplanowany tak, aby w miarę możliwości linie nie powielały relacji i tras obsługiwanych przez trakcję tramwajową. Część linii posiada rozkład ułożony według modułowej częstotliwości kursów. Umożliwia to wprowadzenie przemiennego kursowania autobusów na wspólnych odcinkach tras, tak aby kursy autobusów w tych samych kierunkach nie pokrywały się. Koordynacja rozkładów jazdy funkcjonuje m.in. na następujących odcinkach: linie nr 52, 53 i 59 na odcinku Błonie Zbożowy Rynek (łączna częstotliwość kursów w godzinach szczytu przewozowego to 4 min.); linie nr 65 i 68 na odcinku Rondo Fordońskie Leśne (łączna częstotliwość kursów w godzinach szczytu przewozowego to 6 min.); linie nr 53 i 68 na odcinku Wojska Polskiego/Ujejskiego Glinki BFM (łączna częstotliwość kursów w godzinach szczytu przewozowego to 6 min.); linie nr 59 i 67 na odcinku R. Ossolińskich Przemysłowa UKW (łączna częstotliwość kursów w godzinach szczytu przewozowego to 6 min.); 75

77 W związku z funkcjonowaniem systemu przesiadkowego A+T" synchronizacja kursów obejmuje również linie autobusowe nr 70, 72 i 74 celem dostosowania ich do rozkładu jazdy magistralnej linii tramwajowej nr 3. Poza liniami w układzie zsynchronizowanym funkcjonuje także wiele autobusowych linii magistralnych funkcjonujących z wysoką częstotliwością kursów (średnio co 5 min.) obsługujących relacje niemożliwe do zabezpieczenia trakcją tramwajową (linie nr 69, 71 i 79). Dodatkowo oferta komunikacji autobusowej jest uzupełniona przez przyspieszone linie autobusowe łączące dzielnicę Fordon z północnymi rejonami śródmieścia (linie nr 93 i 94), a także pozostałe linie autobusowe pełniące charakter linii uzupełniających. Pięć nocnych linii autobusowych funkcjonuje z częstotliwością co ok. 70 min. Wszystkie linie są skoordynowane na Pl. Kościeleckich. Linie międzygminne kursują na podstawie porozumień międzygminnych Bydgoszczy z gminami Białe Błota i Dąbrowa Chełmińska. Linia nr 91 łącząca Bydgoszcz z 2 miejscowościami gminy Dąbrowa Chełmińska (Strzyżawa i Ostromecko), jest linią dzienną sezonową kursującą w soboty, niedziele i święta w okresie od 1 maja do 26 września. Obsługa: MZK w Bydgoszczy. Linia nr 92 łączy Bydgoszcz z 3 miejscowościami gminy Białe Błota (Lipniki, Murowaniec, Białe Błota) i jest stałą linią dzienną, również obsługiwaną przez MZK w Bydgoszczy. 76

78 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym uwzględnieniem bydgosko - toruńskiego obszaru metropolitalnego na lata Rys. III Schemat sieci autobusowej w Bydgoszczy układ stały (Źródło: Strona internetowa ZDMiKP Bydgoszcz). 77

79 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym uwzględnieniem bydgosko - toruńskiego obszaru metropolitalnego na lata Linia Odcinek czas przejazdu Częstotliwość i liczba pojazdów w dzień roboczy - w poszczególnych przedziałach godzinowych 5:00-6:30 6:30-8:00 8:00-13:00 13:00-16:00 16:00-19:00 19:00-23:00 częstotliwość Liczba pojazdów o 5:45 częstotliwość Liczba pojazdów o 7:15 częstotliwość Liczba pojazdów o 10:30 częstotliwość Liczba pojazdów o 14:45 częstotliwość Liczba pojazdów o 18:15 częstotliwość Liczba pojazdów o 21:30 52 Błonie Leśne (Podkowa) Błonie Glinki BFM Dworzec Autobusowy - Piaski Skorupki - Morska Rondo Jagiellonów - Belma Błonie - Przemysłowa UKW kursów Błonie - Rycerska Wzgórze Wolności - Mokra 14 2 kursy 1 3 kursy kursy kursy 1 64 Morska - Barwna Leśne Stary Fordon Rondo Jagiellońskie - Wyżyny Rycerska - Przemysłowa UKW Leśne Glinki BFM Wyścigowa - Nad Wisłą 25 7,5 8 7,5 8 7,5 8 7,5 8 7, Morska Niklowa/Rekinowa 40 7, , Wyścigowa - Tatrzańskie Wyścigowa - Tatrzańskie Rondo Grunwaldzkie - Niklowa Rondo Jagiellonów - Wąbrzeska Rycerska - Kapuściska Wyścigowa - Ostromecko 29 Weekendowa linia sezonowa (kursuje w sezonie letnim) 92 Błonie - Murowaniec Rycerska - Tatrzańskie Rycerska - Nad Wisłą Całkowita liczba pojazdów do obsługi linii autobusowych MZK w Bydgoszczy Odsetek zaangażowanego maksymalnie taboru autobusowego MZK w Bydgoszczy 73,1% 86,3% 61,7% 83,4% 60,6% 40,0% Tab. III Częstotliwość i liczba autobusów MZK Bydgoszcz w dzień roboczy stan na dzień r. 78

80 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym uwzględnieniem bydgosko - toruńskiego obszaru metropolitalnego na lata Linia Odcinek czas przejazdu Częstotliwość i liczba pojazdów w dzień roboczy - w poszczególnych przedziałach godzinowych 5:00-6:30 6:30-8:00 8:00-13:00 13:00-16:00 16:00-19:00 19:00-23:00 częstotliwość Liczba pojazdów o 5:45 częstotliwość Liczba pojazdów o 7:15 częstotliwość Liczba pojazdów o 10:30 częstotliwość Liczba pojazdów o 14:45 częstotliwość Liczba pojazdów o 18:15 częstotliwość Liczba pojazdów o 21:30 51 Rondo Jagiellonów - Czyżkówko Rondo Jagiellonów - Smukała Rondo Toruńskie - Łęgnowo kurs 0 1 kurs 1 80 Dworzec PKP - Port Lotniczy Dworzec Autobusowy (Myślęcinek) Jeździecka Całkowita liczba pojazdów do obsługi linii autobusowych PKS Odsetek zaangażowanego maksymalnie taboru autobusowego PKS 63,2% 89,5% 63,2% 89,5% 52,6% 47,1% Tab. III Częstotliwość i liczba autobusów operatora PKS Bydgoszcz w dzień roboczy stan na dzień r. Linia Odcinek czas przejazdu Częstotliwość i liczba pojazdów w dzień roboczy - w poszczególnych przedziałach godzinowych 5:00-6:30 6:30-8:00 8:00-13:00 13:00-16:00 16:00-19:00 19:00-23:00 częstotliwość Liczba pojazdów o 5:45 częstotliwość Liczba pojazdów o 7:15 częstotliwość Liczba pojazdów o 10:30 częstotliwość Liczba pojazdów o 14:45 częstotliwość Liczba pojazdów o 18:15 częstotliwość Liczba pojazdów o 21:30 69 Błonie - Tatrzańskie Stomil - Łęgnowo (Kapuściska) Tatrzańskie Auchan (Sygnałowa) Całkowita liczba pojazdów do obsługi linii autobusowych Mobilis Odsetek zaangażowanego maksymalnie taboru autobusowego Mobilis 86,2% 93,1% 51,7% 89,7% 51,7% 41,4% Tab. III Częstotliwość i liczba autobusów operatora firmy Mobilis w dzień roboczy stan na dzień r. Wskaźniki dla całej sieci linii autobusowych Liczba pojazdów o 5:45 Liczba pojazdów o 7:15 Liczba pojazdów o 10:30 Liczba pojazdów o 14:45 Liczba pojazdów o 18:15 Liczba pojazdów o 21:30 Całkowita liczba pojazdów do obsługi wszystkich linii autobusowych Odsetek zaangażowanego maksymalnie całego 74,0% 87,4% 60,5% 84,8% 74,9% 40,4% taboru autobusowego Tab. III Podsumowanie zbiorcza liczba autobusów kursujących na liniach miejskich w Bydgoszczy w dzień roboczy stan na dzień r. 79

81 Miejskie Zakłady Komunikacyjne w Bydgoszczy Sp. z o.o. Miejskie Zakłady Komunikacyjne w Bydgoszczy posiadają obecnie jedną zajezdnię autobusową przy ul. Inowrocławskiej 11. Tabor autobusowy MZK Bydgoszcz to (stan na dzień ): Volvo B10BLE 39pojazdów lata produkcji , autobus niskowejściowy o długości 12 metrów; Volvo B10MA 14 pojazdów lata produkcji , przegubowy autobus wysokopodłogowy o długości 18 metrów; Volvo B10L 7 pojazdów rok produkcji 1998, niskowejściowy autobus o długości 12 metrów; Volvo B10BLE 6x2 10 pojazdów lata produkcji , autobus niskowejściowy, w powiększonej 15-metrowej wersji; MAN NL223 7 pojazdów rok produkcji 2000, autobus niskopodłogowy o długości 12 metrów; MAN NG313 9 pojazdów lata produkcji , autobus niskopodłogowy przegubowy o długości 18 metrów; Volvo 7000A 4 pojazdy rok produkcji 2001, autobus niskopodłogowy przegubowy o długości 18 metrów; Mercedes-Benz O345G Conecto 32 pojazdy lata produkcji , autobus przegubowy wysokopodłogowe o długości 18 metrów; Mercedes-Benz O530 Citaro 2 pojazdy rok produkcji 2007, autobus niskopodłogowy o długości 12 metrów; Mercedes-Benz O530G Citaro 21 pojazdów lata produkcji , niskopodłogowy autobus przegubowy o długości 18 metrów; Mercedes-Benz Conecto LF 9 pojazdów lata produkcji , autobus niskopodłogowy o długości 12 metrów; Mercedes-Benz Conecto LF G 21 pojazdów rok produkcji , przegubowy autobus niskopodłogowy o długości 18 metrów. Łącznie MZK posiada 175 pojazdów liniowych, z których aż 111 posiada nadwozie klasy MEGA (wysokopojemne o długości ok. 18 metrów), co stanowi 63,4% całości parku autobusowego. 80

82 129 pojazdów posiada niską podłogę w całości lub w części pojazdu, oznacza to, że 73,7% autobusów jest przystosowanych do obsługi niepełnosprawnych pasażerów. 98 pojazdów posiada pełną audio-wizualną informację pasażerską, co stanowi 56,0% całości. Średni wiek taboru autobusowego MZK w Bydgoszczy na rok 2012 to 8,9 lat. PKS w Bydgoszczy Sp. z o.o. PKS w Bydgoszczy posiada własny dworzec autobusowy przy ul. Jagiellońskiej 58 oraz zajezdnię przy ul. Toruńskiej 147. Oprócz podstawowej działalności dotyczącej obsługi komunikacji dalekobieżnej i podmiejskiej, zajmuje się przewozami miejskim dla ZDMiKP w Bydgoszczy. Do obsługi linii miejskich posiada następujący tabor autobusowy: Irisbus Citelis 12M 15 pojazdów lata produkcji , autobus niskopodłogowy o długości 12 metrów; Solaris Urbino 12 4 pojazdy rok produkcji 2008, autobus niskopodłogowy o długości 12 metrów. Łącznie PKS w Bydgoszczy dysponuje 19 autobusami do obsługi 5 linii komunikacji miejskiej. Wszystkie posiadają 100% niskiej podłogi, dzięki temu są przystosowane do obsługi niepełnosprawnych pasażerów oraz wszystkie są wyposażone w system audio-wizualnej informacji pasażerskiej. Średni wiek taboru miejskiego PKS na rok 2012 to 4,7 lat. PKS jest operatorem, który posiada najnowszy autobusowy tabor w bydgoskiej komunikacji miejskiej. Mobilis Sp. z o.o. Oddział Bydgoszcz Firma Mobilis Sp. z o.o. weszła na rynek bydgoskiej komunikacji miejskiej wygrywając w 2007 roku przetarg na obsługę od dnia najdłuższej i najczęściej kursującej linii nr 69, łączącej Fordon z centrum miasta. Do obsługi tej i kolejnych dwóch linii operator stworzył w Bydgoszczy osobny oddział, który posiada własną zajezdnię na Fordonie, przy ul. Dworzec 1. 81

83 Do obsługi bydgoskiej komunikacji posiada następujący tabor autobusowy: MAZ pojazdy rok produkcji 2007, autobus typu MIDI o długości 9 metrów, który pomimo 100% niskiej podłogi nie ma miejsca przeznaczonego do przewozu wózków inwalidzkich lub dziecięcych; Solaris Urbino pojazdów lata produkcji , przegubowy autobus niskopodłogowy o długości 18 metrów. Łącznie Mobilis posiada w Bydgoszczy 29 autobusów. Tylko pojazdy marki Solaris są dostosowane do obsługi niepełnosprawnych podróżnych, co stanowi 86,2% parku taborowego. W system audiowizualno informacji pasażerskiej wyposażone są wszystkie autobusy. Średni wiek taboru bydgoskiego oddziału firmy Mobilis to 4,3 lat. Łącznie wszyscy bydgoscy operatorzy linii autobusowych posiadają 223 autobusów, których średnia wieku wynosi 7,96 lat. Warto zaznaczyć, że w porównaniu z innymi miastami w Polsce wartość ta jest stosunkowo niska, porównywalna z taborem autobusowym rozwiniętych krajów europejskich. W dni robocze w szczycie przewozowym na ulice Bydgoszczy wyjeżdża 195 pojazdów wszystkich operatorów, co stanowi 87,4% dostępnej liczby autobusów. Największymi mankamentami bydgoskiej komunikacji autobusowej jest brak priorytetów w ruchu, niedostateczne przystosowanie układu drogowego (niewielka liczba wydzielonych pasów dla autobusów i innych usprawnień). Prędkości eksploatacyjne są zaniżane szczególnie przez nadmierną koncentrację ruchu w obszarze przepraw mostowych i 3 rond (Fordońskie, Jagiellonów, Bernardyńskie). 82

84 III Prywatna komunikacja autobusowa Oprócz komunikacji miejskiej organizowanej przez ZDMiKP na terenie miasta Bydgoszczy działają jeszcze 2 linie prywatnej komunikacji miejskiej. Są to linie: 301 relacji: Wyścigowa Pętla Os. Eskulapa (ul. Stamma) Nordic Bus ; 303 relacji: Dw. Gł. PKP Os. Tatrzańskie. Na tych liniach nie obowiązują bilety ZDMiKP. Są to ostatnie miejskie linie prywatne. W poprzednich latach było ich więcej. Oznaczone były numerami z przedziału , a obsługiwane niskopojemnymi busami. W związku z wprowadzeniem systemu A+T (spowodował odpływ podróżnych z busów do komunikacji miejskiej), zawieszono w latach kursowanie linii nr 302, 305 i 307. Linie 304, 308 i 309 przestały funkcjonować w 2010 roku. Linia 306 została przemianowana na 415, gdyż jest linią podmiejską. Dodatkowo toruńska firma Morvi Sp. z o.o. prowadzi obsługę darmowej linii autobusowej nr 350 dowożącej z Kapuścisk do centrum handlowego GLINKI. Przewozy wykonuje Mercedesami O405N. III Dostępność komunikacji miejskiej III Informacja o rozkładach Podstawowe informacje o komunikacji publicznej są umieszczone na wszystkich przystankach oraz w Internecie na stronie internetowej ZDMiKP w Bydgoszczy, do której odwołuje się również wiele innych portali internetowych związanych tematycznie z Bydgoszczą. Rozkłady są podane w 3 językach (polski, niemiecki, angielski). Dodatkowo rozkłady wszystkie zostały umieszczone na popularnym serwisie internetowych bydgoszcz.jakdojade.pl. Na większości przystanków nie ma schematów sieci, są natomiast umieszczone informacje o systemie taryfowo biletowym. Na 2 pętlach (Wyścigowa i Błonie) zamontowane są elektroniczne tablice informacyjne, podające numery linii, kierunek, numer stanowiska i rozkładową godzinę odjazdu z pętli. Tablice nie pokazują ewentualnych opóźnień. Obserwuje się również sytuacje, że tablice te nie wyświetlały wszystkich linii, jakie odjeżdżały w danym rozkładzie z tych pętli. 83

85 III Dostępność do przystanków W sieci bydgoskiej komunikacji miejskiej istnieje 127 przystanków tramwajowych i 589 autobusowych. Łącznie jest 718 przystanków, z czego 2 są wspólne dla obu trakcji. Średnia odległość międzyprzystankowa na liniach tramwajowych to 539 metrów i 735 metrów na liniach autobusowych. Na 1 km 2 powierzchni miasta przypada średnio 1,84 przystanków, co oznacza, że średnia odległość maksymalnego dojścia pieszego do przystanku to 521,1 metrów. Wskaźnik ten jest mało poglądowy, gdyż w granicach miasta jest dużo obszarów niezamieszkałych (tereny leśne i przemysłowe). Linie komunikacji miejskiej obsługują powierzchnię 92,66 km 2 ( 23 ), tj. 52,7% terenu miasta i można stwierdzić, że obejmują cały obszar zurbanizowany. Na podstawie tej informacji można dokonać korekty poprzednio wyliczonego wskaźnika otrzymując, że na 1 km 2 obszaru Bydgoszczy obsługiwanego komunikacją publiczną przypada średnio 3,5 przystanków, co oznacza, że na tym terenie średnia odległość maksymalnego dojścia pieszego do przystanku to 378 metrów, a na terenie ściśle zurbanizowanym wynosi 315 metrów. W Bydgoszczy nie funkcjonuje system park and ride. III Dostępność komunikacji miejskiej dla osób niepełnosprawnych Kursujący po Bydgoszczy operatorzy linii autobusowych dysponują 177 pojazdami posiadającymi niską podłogę, co stanowi 77,5% całości floty. Gwarantuje to w miarę dobrą dostępność komunikacji autobusowej dla pasażerów niepełnosprawnych ruchowo oraz dla osób starszych i przewożących wózki dziecięce, jednak w porównaniu z innymi dużymi miastami w kraju, jest to wielkość nadal mniejsza. W przypadku komunikacji tramwajowej tylko 2 jednostki 122N posiadają niską podłogę, co oznacza że komunikacja tramwajowa jest praktycznie niedostępna dla osób niepełnosprawnych. W rozkładach jest podawana informacja, który kurs jest obsługiwany autobusem niskopodłogowym. W dźwiękową informację dla pasażerów, ułatwiającą korzystanie z komunikacji miejskiej osobom niewidomym, wyposażonych jest 27,7% wagonów tramwajowych oraz 65,5% autobusów. 23 Według opracowania Zintegrowany Plan Rozwoju Transportu Publicznego w latach dla Bydgoszczy 84

86 III Bezpieczeństwo pasażerów Bezpośrednio nad bezpieczeństwem pasażerów czuwa osoba prowadząca dany pojazd komunikacji publicznej. W przypadku zauważenia niepokojących sytuacji osoba ta jest zobowiązana do zgłoszenia tego dyspozytorowi, który poinformuje odpowiednie służby porządkowe (Policja, Straż Miejska). Między innymi w tym celu wszystkie bydgoskie tramwaje i autobusy zostały objęte łącznością wewnętrzną (dyspozytorska łączność bezprzewodowa). Wykrycie niebezpiecznych sytuacji ułatwia monitoring wizyjny wnętrza pojazdów. Na dzień dzisiejszy w system monitoringu są wyposażone 4 wagony tramwajowe (3,4% taboru) oraz 113 autobusów wszystkich operatorów, co stanowi 50,7% całości. III System taryfowo biletowy Zgodnie z uchwałami Rady Miasta Bydgoszcz przewozy komunikacją miejską odbywają się na podstawie Regulaminu przewozu osób i bagażu środkami publicznego transportu zbiorowego w Bydgoszczy, a opłaty za podróż regulują Przepisy taryfowe obowiązujące przy korzystaniu z usług przewozowych środkami publicznego transportu zbiorowego w Bydgoszczy. Oba dokumenty są ważne od dnia r. Zgodnie z nimi w komunikacji publicznej obowiązują wyłącznie bilety ZDMiKP w Bydgoszczy oraz aglomeracyjne bilety kolejowe BiT-City wystawiane w kasach Przewozów Regionalnych Sp. z o.o. Bydgoski system taryfowo biletowy to mieszany system biletów jednorazowych i czasowych, gdzie podstawowy bilet czasowy jest o około 30% droższy od podstawowego biletu jednorazowego. Bilety jednorazowe dzielą się na normalne i ulgowe (funkcjonuje jeden rodzaj ulgi 50 %). W komunikacji nocnej obowiązują te same bilety co na liniach dziennych. Ceną różnią się bilety na linie podmiejskie (poza granicami miasta nie obowiązują bilety czasowe). Na liniach przyspieszonych obowiązują te same bilety, co na liniach zwykłych. Istnieje możliwość zakupu biletów czasowych (na okaziciela) godzinnych, 1-dobowych, 5-dobowych i 1-dniowych rodzinnych. Oprócz biletów jednorazowych i czasowych istnieją bilety okresowe imienne (dostępne okresy ważności: miesięczny lub 30-dniowy, 14-dniowy, 90-dniowy, semestralny uczniowski, semestralny studencki) i na okaziciela (dostępne są tylko miesięczne lub 30-dniowe na wszystkie linie) dające możliwość nieograniczonej liczby przejazdów i przesiadek w trakcie obowiązywania. Bilety 85

87 okresowe mogą obowiązywać na jedną lub na wszystkie linie z wyborem zakresu obwiązywania: linie dzienne w granicach miastach, linie dzienne i nocne w granicach miasta, linie dzienne i nocne w granicach miasta i poza nimi, tylko linia międzygminna na całej długości trasy. Ulgi obowiązujące w komunikacji ZDMiKP są podobne jak w innych ośrodkach miejskich w kraju. Znaczącym wyjątkiem jest przyznanie darmowych przejazdów komunikacją miejską już osobom, które skończyły 65 lat (standardem w Polsce jest warunek ukończenia 70 roku życia). W celu ułatwienia podróży do centrum miasta mieszkańcom najdalszych osiedli (Fordon, Osowa Góra, Łęgnowo Wieś, Flisy, Zimne Wody) w dniu 1 kwietnia 2007 wprowadzono system A+T (Autobus plus Tramwaj). Dzięki niemu na określonych liniach można podróżować na jednym bilecie jednorazowym mając możliwość jednej przesiadki, przy czym podróż nie może trwać dłużej niż 60 minut. System A+T jest zalążkiem integracji obu systemów transportu, jednak należy podkreślić, że zasady korzystania z niego są małoczytelne dla potencjalnych użytkowników. Należy zwrócić uwagę, że cena biletu jednorazowego A+T (ta sama cena co podstawowy bilet jednorazowy) jest niższa niż cena biletu czasowego godzinnego. Dla osób poruszających się w obrębie aglomeracji bydgosko-toruńskiej stworzono ofertę biletu aglomeracyjnego BiT-City, który daje możliwość 60-minutowego korzystania z całej bydgoskiej komunikacji miejskiej osobom przyjeżdżającym koleją z Torunia na bilecie jednorazowym. W przypadku biletów miesięcznych, bilet BiT-City daje możliwość korzystania z jednej wybranej linii miejskiej. 86

88 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym uwzględnieniem bydgosko - toruńskiego obszaru metropolitalnego na lata Rys. III Schemat systemu A+T (Źródło: Strona internetowa ZDMiKP Bydgoszcz). 87

89 Sieć sprzedaży biletów ZDMiKP w Bydgoszczy (stan na ) Bilety jednorazowe i czasowe można dostać w większości kiosków i sklepów na terenie całego miasta. Bilety okresowe są obecnie dostępne tylko w postaci elektronicznej zakodowane na Bydgoskiej Karcie Miejskiej (BKM). Można je zakupić w 3 punktach prowadzonych przez ZDMiKP (jeden znajduje się na Fordonie) oraz w ponad 50 innych punktach na terenie Bydgoszczy oraz w dwóch położonych poza Bydgoszczą - w Koronowie i Białych Błotach. Przejazdy komunikacją miejską na podstawie BKM nie wymagają aktywowania karty BKM w kasowniku po wejściu do pojazdu. W ramach systemu biletu elektronicznego BKM, ustawiono w Bydgoszczy 10 stacjonarnych automatów biletowych, w których można zakupić w formie papierowej bilety jednorazowe i czasowe oraz zakodować bilety okresowe na BKM. Autobusy i tramwaje nie posiadają automatów biletowych. Uzupełnieniem systemu dystrybucji biletów jest możliwość zakupu biletów jednorazowych i czasowych w Systemie Telefonicznej Sprzedaży Biletów (aplikacja SkyCash ) oraz możliwość zakupu biletów okresowych przez Internet (wymagana jest później aktywacja takiego biletu na BKM w punkcie kodowania biletów lub u kontrolera w pojeździe). BILETY JEDNORAZOWE BILETY JEDNORAZOWE I CZASOWE CENA NORMALNY ULGOWY 50% Bilet na linie dzienne lub nocne w granicach miasta 3,20 1,60 Bilet na linie łączone w systemie przesiadkowym AT x) 3,20 1,60 Bilet na linie międzygminne na całej długości trasy 4,40 2,20 BILETY CZASOWE NA OKAZICIELA Bilet godzinny(ważny na liniach dziennych i nocnych w granicach miasta) 4,20 2,10 Bilet 1 dobowy (ważny na wszystkich liniach) 12,00 6,00 Bilet 5 dobowy (ważny na wszystkich liniach) 34,00 17,00 Bilet jednodniowy rodzinny (ważny na liniach dziennych w granicach miasta dla obojga lub jednego rodzica z co najmniej jednym dzieckiem w wieku od 4 do 16 lat) y) 13,50 PRZEWÓZ BAGAŻU w) ZWOLNIONY Z OPŁAT y) bilet jednodniowy rodzinny dostępny wyłącznie w automatach biletowych oraz w systemie telefonicznym. u) bilet semestralny uczniowski ważny od 1.09 do lub od 1.02 do 30.06, przysługuje uczniom szkół uprawnionym do 50% ulgi w komunikacji miejskiej w Bydgoszczy. z) bilet semestralny studencki ważny przez 140 dni. x) linie łączone w systemie przesiadkowym AT 88

90 CENNIK OPŁAT ZA USŁUGI PRZEWOZOWE ŚRODKAMI PUBLICZNEGO TRANSPORTU ZBIOROWEGO W BYDGOSZCZY (ważny od 1 lutego 2012, ceny podane w PLN) BILETY OKRES WAŻNOŚCI IMIENNE NA OKRESOWE NORMALNY ULGOWY 50% OKAZICIELA Na 1 linię dzienną w granicach miasta Sieć na linie dzienne w granicach miasta Sieć na linie dzienne i nocne w granicach miasta Sieć na wszystkie linie Na 1 linię międzygminną na całej długości trasy miesiąc lub 30 dni 74,00 37,00 miesiąc lub 30 dni 88,00 44,00 14 dni 66,00 33,00 semestralny uczniowski u) 205,00 miesiąc lub 30 dni 92,00 46,00 90 dni 256,00 128,00 semestralny uczniowski u) 214,00 semestralny studencki z) 195,00 miesiąc lub 30 dni 120,00 60,00 140,00 14 dni 76,00 38,00 semestralny uczniowski u) 279,00 semestralny studencki z) 260,00 miesiąc lub 30 dni 80,00 40,00 Źródło: strona internetowa ZDMiKP Bydgoszcz. 89

91 III.4.2. Toruń Toruń, drugie co do wielkości miasto województwa kujawsko pomorskiego również posiada miejską komunikację publiczną złożoną z transportu autobusowego i tramwajowego. Gmina Miasta Toruń jako jednostka samorządowa odpowiedzialna za organizację transportu miejskiego, z dniem 1 marca 2011 r. utworzyła w strukturze Wydziału Gospodarki Komunalnej Referat ds. publicznego transportu zbiorowego. Operatorem wszystkich miejskich linii tramwajowych i autobusowych jest Miejski Zakład Komunikacji w Toruniu Sp. z o.o. Od dnia r. MZK w Toruniu (będący dotychczas zakładem budżetowym Miasta Torunia) jest spółką prawa handlowego ze 100% udziałem Gminy Miasta Toruń. 90

92 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym Rys. III Schemat komunikacji miejskiej w Toruniu układ stały stan na dzień r. (Źródło: Strona internetowa 91

93 III Komunikacja tramwajowa Pierwszy toruński tramwaj wyruszył na trasę w 1891 roku, czyli 3 lata po bydgoskim. Początkowo był to tramwaj konny, ale już w 1899 roku wykonano elektryfikację sieci tramwajowej systemem prądu stałego o napięciu 660V. Sieć tramwajowa uległa na przestrzeni ponad 120 lat wielu przeobrażeniom. Część torowisk wyłączono z ruchu, ale i powstało wiele nowych odcinków. Podobnie jak w Bydgoszczy rozstaw torów wynosi 1000 mm (system wąskotorowy). W związku z rozpoczęciem budowy Mostu Wschodniego wiosną 2011 roku trwale wyłączono z ruchu odcinek torowiska w ciągu ul. Wschodniej (pozostawiając jedynie pętlę Wschodnia ). Tak ukształtowana sieć tramwajowa na dzień dzisiejszy ( r.) składa się z 41,017 km toru pojedynczego, z którego w eksploatacji liniowej znajduje się 38,166 km. Tramwaje kursują wyłącznie w prawobrzeżnej części miasta. Większość tras składa się 2 torów i ich długość to 20,5 km. Odcinki jednotorowe znajdują się na ulicach Sienkiewicza, Reja, Bydgoska i wchodzą w skład pętli ulicznej, przez co nie stwarzają problemu typu wąskie gardło, gdyż na tym jednotorowym odcinku tramwaje kursują tylko w jednym kierunku. Prawie całość torowisk (ok. 97%) jest wydzielona. Wyjątkiem jest fragment toru przy zajezdni tramwajowej o długości 430 metrów prowadzący ulicą Sienkiewicza,. Istnieją 4 pętle tramwajowe, które wszystkie wykorzystuje się do liniowego zawracania. Identyczne zadanie ma układ torów w ciągu ulic Sienkiewicza, Broniewskiego, Reja i Bydgoskiej, który tworzy wspomnianą już pętlę uliczną. Toruńskie pętle tramwajowe: Elana B używana (1 tor do zawracania); Motoarena używana (2 tory do zawracania i 2 tory odstawcze); Olimpijska używana (1 tor do zawracania i 4 tory odstawcze); Wschodnia używana (2 tory do zawracania). Punktami, gdzie występują zbędne wydłużenia czasu przejazdu tramwaju, są skrzyżowania: Plac Teatralny Plac Artylerii (2 nieskoordynowane ze sobą sygnalizacje położone blisko siebie); Szosa Lubicka Śląskiego Jamontta oraz Konstytucji 3-go Maja Śląskiego (2 sygnalizacje bardzo blisko siebie o różnym cyklu - nieskoordynowane); 92

94 Problem z wydłużonym czasem przejazdu dotyczy również przystanków: Plac Św. Katarzyny (podwójna sygnalizacja przed i na przystanku); Powyższe miejsce najsilniej wpływa na spowolnienie toruńskiej komunikacji tramwajowej. Administratorem infrastruktury tramwajowej, jaki i operatorem prowadzącym na niej przewozy jest Miejski Zakład Komunikacji w Toruniu Sp. z o.o. MZK posiada jedną zajezdnię tramwajową przy ul. Sienkiewicza 24/26. Jest to przestarzały niewielki obiekt zbudowany jeszcze w czasach kursowania tramwaju konnego, na terenie którego znajdują się 3 tory odstawcze, 5-kanałowa główna hala techniczna i 3-kanałowa hala remontów kapitalnych. Z tego powodu na terenie zajezdni stoją wyłącznie te wagony, które przechodzą modernizacje lub bieżące naprawy i przeglądy. Większość taboru jest odstawiana poza terenem zajezdni, czyli na torze odstawczym przed zajezdnią biegnącym wzdłuż ulicy Sienkiewicza oraz na pętlach Olimpijska i Motoarena. Miejsca nocnego postoju nie są zabezpieczone przed dostępem osób trzecim, są jedynie pod stałą obserwacją firmy ochroniarskiej, co nie zapobiega sporadycznym dewastacjom taboru (malowanie, wybijanie szyb, kradzież kabli międzywagonowych). Taka sytuacja jest ewenementem na skalę krajową. Mimo to stan toruńskiego taboru tramwajowego należy ocenić wyżej niż w innych miastach, gdzie nie ma takiego problemu. Tabor tramwajowy MZK w Toruniu czynny w ruchu liniowym jest jednorodny, składa się tylko z jednego typu (stan na dzień ): Konstal 805Na 55 wagonów wysokopodłogowych lata produkcji (14 wagonów z 1980 roku, 1 wagon z 1981 roku, 4 wagony z 1982 roku, 9 wagonów z 1983 roku, 9 wagonów z 1984 roku, 6 wagonów z 1986 roku, 4 wagony z 1987 roku, 4 wagony z 1988 roku i 4 wagony z 1990 roku) MZK posiada 55 jednostek wagonowych. Nie ma żadnego odstawionego wagonu, oprócz tych, które przechodzą w danym momencie modernizację. Tabor historyczny, składa się tylko z 1 sprawnego wagonu silnikowego Konstal 5N, który został przebudowany w 1993 roku na pojazd pseudohistoryczny, to znaczy imitujący konstrukcję z końca XIX wieku. Wagon jest okazjonalnie używany w przejazdach turystycznych. Od 1997 roku własnymi siłami MZK wykonuje remonty kapitalne i modernizacje wagonów 805Na. Do dnia dzisiejszego ( r.) remonty i modernizacje przeszło już 36 jednostek tramwajowych (65,5% parku tramwajowego). 93

95 Remonty kapitalne wykonano w 24 wagonach, polegały one na wymianie osprzętu elektrycznego i przebudowie wnętrza (zmiana układu siedzeń dodanie trzeciego rzędu, wymiana pulpitu motorniczego). Dwa wagony zostały przebudowywane na czynne doczepy i oznaczane jako 805NaD. Od 2007 roku zaprzestano remontów kapitalnych, a przystąpiono do modernizacji polegającej na zmianie wnętrza i wyglądu zewnętrznego (założono osłony na wózki i nadano bryle nadwozia nowoczesny kształt). Przebudowano instalację elektryczną, zamontowano nowy pantograf typu Stemmann i system wizualno dźwiękowej informacji pasażerskiej firmy PIXEL. Przebudowano drugi wagon na doczepę czynną (usunięto z niej kabinę motorniczego). Działania te są realizowane w ramach podprojektu IV projektu pn. Rozwój sieci komunikacyjnej w Toruniu w latach Do dnia dzisiejszego ( r.) kompleksowej modernizacji poddano 12 wagonów 805Na. Do roku 2013 planowane jest zakończenie modernizacji jeszcze 6 wagonów. Dążenie do poprawy stanu taboru tramwajowego wpisuje się w nową politykę miasta wobec komunikacji tramwajowej. Jej głównym celem jest rozbudowa sieci tramwajowej (budowa nowych torowisk: wzdłuż Szosy Bydgoskiej, na Al. Solidarności, na Bielanach pętla przy Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, na Rubinkowie skrosowanie linii nr 2 z linią średnicową nr 1, oraz remont linii średnicowej przebiegającej w pobliżu Starówki). Z liczby 55 wagonów 805Na, MZK w Toruniu może zestawić 17 składów pojedynczych i 19 składów dwuwagonowych, co oznacza, że może wystawić do ruchu 36 pociągów tramwajowych. Do obsługi osób niepełnosprawnych nie jest przystosowany żaden wagon tramwajowy. W kompletną informację audio-wizualną dla pasażerów wyposażonych jest 12 wagonów 805Na, co stanowi 21,8% całości. Wartość ta ulegnie poprawie, gdyż jeszcze 6 wagonów 805Na jest przeznaczonych do modernizacji w ramach wspomnianego Podprojektu IV. Niestety Podprojekt IV nie zakłada zakupu nowych tramwajów, co oznacza że w roku 2012 nadal w Toruniu nie będzie tramwajów niskopodłogowych. Średni wiek toruńskich wagonów tramwajowych w roku 2012 to 28,2 lat. Aktualnie w dni robocze MZK w Toruniu uruchamia 5 dziennych linii tramwajowych oraz 1 weekendową linię nocną. Toruńskie linie tramwajowe: Linia nr 1 trasa: Reja Olimpijska przez Szosę Lubicką, pl. Teatralny, ul. Bydgoską: 94

96 wszystkie brygady to pociągi dwuwagonowe, jedynie w niedzielę kursują pociągi jednowagonowe; Linia nr 1N trasa: Reja Olimpijska: kursuje na wagonach pojedynczych trasą linii 1 w nocy z piątku na sobotę oraz z soboty na niedzielę; Linia nr 2 trasa: Motoarena Elana przez ul. Kraszewskiego, Przy Kaszowniku i Kościuszki: w dni robocze (z wyjątkiem dwóch najbardziej obciążonych kursów) wszystkie brygady kursują jako pociągi jednowagonowe, w weekendy i święta wyłącznie jako pociągi jednowagonowe; Linia nr 3 trasa: Motoarena Elana przez ul. Bydgoską, Plac Teatralny, Przy Kaszowniku i Kościuszki: na wszystkich brygadach kursują tylko pociągi jednowagonowe, jest to linia kursująca tylko w dni robocze od godz. 5:00 do 17:00; Linia nr 4 trasa: Motoarena Wschodnia przez ul. Kraszewskiego, Przy Kaszowniku, Kościuszki i Wschodnią: na wszystkich brygadach kursują tylko pociągi jednowagonowe; Linia nr 5 trasamotoarena Olimpijska przez Bydgoską, Plac Teatralny, Szosę Lubicką: na wszystkich brygadach kursują pociągi dwuwagonowe. Średnia prędkość eksploatacyjna linii tramwajowych to 14,9 km/h. Jest to wartość bliska średniej krajowej (ok. 15 km/h). 95

97 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym Częstotliwość i liczba pociągów w dzień roboczy - w poszczególnych przedziałach godzinowych Linia Odcinek czas przejazdu częstotliwość 5:00-6:30 6:30-8:00 8:00-13:00 13:00-16:00 16:00-19:00 19:00-23:00 Liczba pociągów o 5:45 częstotliwość Liczba pociągów o 7:15 częstotliwość Liczba pociągów o 10:30 częstotliwość Liczba pociągów o 14:45 częstotliwość Liczba pociągów o 18:15 częstotliwość Liczba pociągów o 21:30 1. Linie tramwajowe 1 Olimpijska - Reja , , , Motoarena Elana B Motoarena Pl. Teatralny Elana B kursy Motoarena - Wschodnia Motoarena - Olimpijska Całkowita liczba pociągów do obsługi linii tramwajowych Odsetek zaangażowanego maksymalnie taboru (805Na) 44,4% 63,9% 47,2% 63,9% 41,7% 30,6% Tab. III Częstotliwość i liczba tramwajów MZK w Toruniu Sp. z o.o. w dzień roboczy stan na dzień r. Linia Odcinek czas przejazdu Częstotliwość i liczba pociągów w sobotę i niedzielę - w poszczególnych przedziałach godzinowych 5:00-6:30 6:30-8:00 8:00-13:00 13:00-16:00 16:00-19:00 19:00-23:00 częstotliwość Liczba pociągów o 5:45 częstotliwość Liczba pociągów o 7:15 częstotliwość Liczba pociągów o 10:30 częstotliwość Liczba pociągów o 14:45 częstotliwość Liczba pociągów o 18:15 częstotliwość Liczba pociągów o 21:30 1. Linie tramwajowe 1 Olimpijska - Reja Motoarena - Elana B Motoarena - Pl. Teatralny - Elana B nie kursuje 4 Motoarena - Wschodnia Motoarena - Olimpijska Całkowita liczba pociągów do obsługi linii tramwajowych Odsetek zaangażowanego maksymalnie taboru (805Na) 33,3% 33,3% 33,3% 33,3% 33,3% 33,3% Tab. III Częstotliwość i liczba tramwajów MZK w Toruniu Sp. z o.o. w dzień wolny stan na dzień r. 96

98 Aktualnie, w dni powszednie w porach szczytu komunikacyjnego MZK w Toruniu na trasy tramwajowe wystawia do ruchu maksymalnie 23 pociągów, co stanowi 63,9% całości czynnego taboru. Oznacza to, że obowiązujący obecnie rozkład i układ linii tramwajowych daje duże rezerwy taborowe. Po zakończenie projektu pn. Rozwój sieci komunikacyjnej w Toruniu w latach zwiększy się poziom wykorzystania taboru, gdyż oddana zostanie do użytku nowa trasa tramwajowa do Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na Bielanach. Będzie to wymagało wystawienia do ruch większej liczby pociągów, a liczba dostępnych wagonów tramwajowych do tego czasu nie zwiększy się, gdyż projekt ten zakłada jedynie modernizację już posiadanych wagonów, bez zakupu nowych. Zakup nowego taboru (w liczbie 18 sztuk) odbędzie się w ramach innego Projektu pn. Integracja systemu transportu miejskiego wraz z zakupem taboru tramwajowego niskopodłogowego w Toruniu w ramach BiT-City. Po zrealizowaniu powyższego zakupu liczba dostępnych jednostek tramwajowych zwiększy się na tyle, że niewykorzystywane niezmodernizowane wagony 805Na powinno zostać wycofane z ruchu i przeznaczone do kasacji. Największymi mankamentami toruńskiej komunikacji tramwajowej jest przestarzały tabor wysokopodłogowy niedostosowany do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych, znaczny obszar miasta położony poza zasięgiem obsługi, zbyt niskie prędkości komunikacyjne wynikające z braku priorytetów w ruchu. Najważniejszymi liniami są linie nr 1 i 5, których częstotliwość kursowania jest ze sobą zsynchronizowana. Linie 2 i 4 są liniami uzupełniającymi, których rozkład jazdy również został ze sobą skorelowany. Linia 3 pełni rolę marginalną w toruńskim układzie komunikacyjnym. Końcowe odcinki tras w ul. Broniewskiego i Skłodowskiej Curie prowadzą przez tereny poprzemysłowe lub w niewielkim stopniu zurbanizowane, gdzie po zamknięciu największych zakładów pracy przewozy spadły drastycznie. III Komunikacja autobusowa Na terenie miasta Toruń funkcjonuje 39 linii komunalnej komunikacji autobusowej, w tym 4 linie nocne i 35 linii dziennych zwykłych. Jedynym operatorem linii autobusowych komunikacji miejskiej jest Miejski Zakład Komunikacji w Toruniu Sp. z o.o. 97

99 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym Częstotliwość i liczba autobusów w dzień roboczy - w poszczególnych przedziałach godzinowych Linia Odcinek czas przejazdu częstotliwość 5:00-6:30 6:30-8:00 8:00-13:00 13:00-16:00 16:00-19:00 19:00-23:00 Liczba pociągów o 5:45 częstotliwość Liczba pociągów o 7:15 częstotliwość Liczba pociągów o 10:30 częstotliwość Liczba pociągów o 14:45 częstotliwość Liczba pociągów o 18:15 częstotliwość Liczba pociągów o 21:30 0 Okrężna - Cmentarz Centralny 17 Kursuje tylko w soboty, niedziele i święta 10 Koniuchy - Szubińska 23/ Koniuchy - Czerniewice Rudak Wrzosy I (Os. Leśne Polana) Pl. Teatralny - Działki Rudak Okólna Mazowiecka (C. Centralny) Okrężna - Rubinkowo II Wrzosy I - Olimpijska kursy kursy Okrężna Mazowiecka (C. Centralny) kurs Port Drzewny - Wrzosy I Plac Teatralny - Rubinkowo II Koniuchy Zakł. Drobiarskie (Glinki) Plac Teatralny - Wapienna Dworzec Główny - Kolankowskiego Plac Św. Katarzyny - Kopanino Dworzec Główny - Rubinkowo Centrum kursy 0 26 Okrężna - Rubinkowo II Dworzec Gł. - Wrzosy I (Barbarka) Okrężna - Mazowiecka kurs Szubińska - Olimpijska kurs kurs Plac Teatralny - Nad Strugą Wrzosy I - Kolankowskiego Plac Teatralny - Wrzosowa Olimpijska - Mazowiecka kurs Okrężna - Olimpijska Dworzec Wschodni - Odległa II 17 2 kursy 1 2 kursy 1 2 kursy 0 3 kursy 1 1 kurs 0 1 kurs 1 36 Okrężna - Kluczyki Cmentarz Plac Teatralny - Spacerowa Okrężna - Bielawy Dworzec Wschodni - Na Zapleczu 16 2 kursy 1 1 kurs 0 2 kursy 1 3 kursy 1 1 kurs 0 1 kurs 1 42 Olimpijska - Mazowiecka Plac Teatralny Przy Lesie C Bielawy - Cmentarz Centralny 27 Kursuje tylko w soboty, niedziele i święta L Dziewulskiego - Nad Strugą 17/ kursy 3 2 kursy kurs Szk Ceramika - Działki Rudak kurs Całkowita liczba pojazdów do obsługi linii autobusowych Odsetek zaangażowanego maksymalnie taboru 60,6% 76,5% 56,8% 73,5% 53,0% 39,4% Tab. III Częstotliwość i liczba autobusów MZK w Toruniu Sp. z o.o. w dzień roboczy (układ stały linii) stan na dzień r. 98

100 Długość tras komunikacji autobusowej to 128,3 km. W dni robocze, w szczycie przewozowym na ulice miasta MZK w Toruniu wysyła 101 autobusów (76,5% całości floty). Średnia prędkość eksploatacyjna w przypadku autobusów to 18,8 km/h. Jest to wartość większa niż w przypadku komunikacji tramwajowej. Miejski Zakład Komunikacyjny w Toruniu posiada obecnie jedną zajezdnię autobusową przy ul. Legionów 220. Jest to nowoczesny obiekt, zbudowany w 1976 roku z pełnym wyposażeniem do obsługi pojazdów o długości do 12 metrów. Tabor autobusowy MZK w Toruniu złożony jest tylko z 3 marek i składa się z: Jelcz 120M 37 pojazdów lata produkcji , autobus wysokopodłogowy o długości 12 metrów. Jelcz 120MM/1 1 pojazd rok produkcji 1994, autobus wysokopodłogowy o długości 12 metrów. Jelcz M121M 2 pojazdy rok produkcji 1995, autobus niskowejściowy o długości 12 metrów. Jelcz 120M/3 21 pojazdy lata produkcji , autobus wysokopodłogowy o długości 12 metrów. Jelcz M081MB 5 pojazdów lata produkcji , autobus niskowejściowy małopojemny o długości 8 metrów. Jelcz 120MM/2 3 pojazdy lata produkcji , autobus wysokopodłogowy w wersji 12-metrowej. Jelcz M120MM/3 1 pojazd rok produkcji 2003, autobus wysokopodłogowy o długości 12 metrów. Jelcz 120M/3 2 pojazdy rok produkcji 2003, autobus wysokopodłogowy o długości 12 metrów. Jelcz M081MB3 1 pojazd rok produkcji 2003, autobus niskowejściowy małopojemny o długości 8 metrów. MAN NL pojazdów lata produkcji , autobus niskopodłogowy o długości 12 metrów. MAN NL283 Lion s City 14 pojazdów lata produkcji , autobus niskopodłogowy o długości 12 metrów. 99

101 MAN NL263 Lion s City 1 pojazd rok produkcji 2006, autobus niskopodłogowy o długości 12 metrów. MAN NL273 Lion s City 11 pojazdów lata produkcji , autobus niskopodłogowy o długości 12 metrów. MAN NG313 Lion s City G 2 pojazdy rok produkcji 2008, autobus przegubowy niskopodłogowy o długości 18 metrów. Solaris Urbino pojazdów rok produkcji , autobus niskopodłogowy o długości 12 metrów. Solaris Urbino 12 CNG 3 pojazdy rok produkcji 2010, autobus niskopodłogowy o długości 12 metrów. Solaris Urbino 18 1 pojazd rok produkcji 2010, autobus niskopodłogowy o długości 18 metrów. Solaris Urbino 8,6 5 pojazdów rok produkcji 2011, autobus niskopodłogowy małopojemny o długości 8,6 metrów. Łącznie MZK w Toruniu posiada 132 pojazdów, z których tylko 3 posiadają nadwozia klasy MEGA (wielkopojemne o długości 18 metrów) co stanowi 2,3% całości parku autobusowego. Wszystkie pojazdy są odpowiednio oznakowane (tablice kierunkowe, numer linii), ale starsze pojazdy mają słabo widoczne (szczególnie z dalszej odległości) oznakowanie zewnętrzne. Z tego powodu część podróżnych zwraca uwagę na możliwość pomyłki przy wsiadaniu do takiego pojazdu. 59 pojazdów posiada audio-wizualną informację pasażerską, co stanowi 44,7% całości taboru. 67 pojazdów posiada niską podłogę w całości lub w części pojazdu, to oznacza, że 50,8% autobusów jest przystosowanych do obsługi niepełnosprawnych pasażerów. 28 pojazdów marki Jelcz przeszło w latach naprawę główną wykonaną przez ZNS Solec Kujawski lub siłami własnymi. Średni wiek taboru autobusowego MZK w Toruniu na rok 2012 to 9,4 lat. Największym mankamentem toruńskiej komunikacji autobusowej jest to, że tylko część linii kursuje z odpowiednio dużą częstotliwością, pozostałe jeżdżą rzadko. Mimo, że linii jest bardzo dużo, to siatka połączeń jest mało efektywna, gdyż opiera się na niepotrzebnych wydłużeniach i okrężnych 100

102 trasach, a część linii mogłaby być wariantami linii głównych podnosząc częstotliwość ich kursowania. Tylko część linii posiada modułowy (stałoodstępowym) rozkład jazdy. Największy wpływ na brak punktualności i wydłużony czas przejazdów autobusami w godzinach szczytu przewozowego ma niedostatecznie przystosowany układ drogowy (brak wydzielonych pasów dla autobusów oraz codzienny zator drogowy na jedynym moście drogowym przez Wisłę, który blokuje ruch na Placu Rapackiego i na przyległych do niego ulicach). Ruch komunikacji autobusowej poza szczytem należy ocenić jako płynny. Część pasażerów ocenia negatywnie firmowe białe malowanie autobusów (szczególnie źle wyglądają w okresie zimowym, gdyż są nieustannie zabrudzone błotem i pyłem) oraz natłok reklam we wnętrzach (są nieprzyjemnie dla oka rozmieszczone na środku okien autobusów, zasłaniając pasażerom widok na zewnątrz). Ważną kwestią jest to, że w starszych pojazdach marki Jelcz kasowniki nie odbiją na biletach godzin, przez co ewentualne wprowadzenie biletów czasowych wiązałoby się z koniecznością wymiany części kasowników. Na terenie miasta kursują również 2 linie międzygminne (numeracja: 101 i 103), których organizatorem jest Gmina Lubicz, a operatorem wybranym na podstawie zamówienia publicznego na okres 4 lat Mobilis Sp. z o.o. Oddział Bydgoszcz. W sierpniu 2012 roku organizator ponowie przeprowadzi wybór operatora na powyższe przewozy międzygminne. Linie te na terenie miasta zatrzymują się na wszystkich przystankach komunikacji miejskiej i mogą służyć również w przewozach w obrębie miasta, ale nie obowiązują w nich bilety MZK. Dodatkowo, na podstawie zawartego Porozumienia Międzygminnego pomiędzy Gminą Lubicz i Miastem Toruń, od dnia r. linia miejska nr 23 (operator: MZK w Toruniu Sp. z o.o.) została wydłużona poza granice miasta Torunia do Złotorii i Kopanina. III Prywatna komunikacja autobusowa Na terenie miasta Torunia nie funkcjonuje prywatna komunikacja miejska. W latach istniała jedna taka linia oznaczona literą E, obsługiwana małopojemnymi busami przez firmę Europol. Nie cieszyła się dużą popularnością i została zlikwidowana. 101

103 Oprócz komunalnej komunikacji miejskiej i międzygminnej na terenie miasta Torunia kursują jeszcze 3 darmowe linie autobusowe dowożące do trzech centrów handlowych: KOMETA, BIELAWY i COPERNICUS. Przewozy wykonuje firma Morvi Sp. z o.o. Mercedesami O405N. III Dostępność komunikacji miejskiej III Informacja o rozkładach Podstawowe informacje o komunikacji publicznej są umieszczone na wszystkich przystankach oraz w Internecie na serwisie internetowych Urzędu Miejskiego w Toruniu ( do którego odwołuje się również wiele innych portali internetowych związanych tematycznie z Toruniem (m.in. strona internetowa MZK w Toruniu). Tabele rozkładowe są bardzo przejrzyste, gdyż tworzone są w oparciu o udany program wizualizacji rozkładów Rozkład 7xp, z którego korzysta również kilkudziesięciu innych operatorów i przewoźników miejskich i podmiejskich w Polsce. Dodatkowo rozkłady MZK w Toruniu oraz Mobilis (linie 101 i 103) zostały umieszczone na popularnym serwisie internetowych torun.jakdojade.pl. Na większości przystanków są umieszczone schematy połączeń komunikacyjnych oraz informacje o systemie taryfowo biletowym. Na przystankach nie stosuje się elektronicznej informacji pasażerskiej. III Dostępność do przystanków W sieci komunikacji miejskiej funkcjonuje 79 przystanków tramwajowych i 391 przystanków autobusowych. Średnia odległość międzyprzystankowa na liniach tramwajowych to 486 metrów i 620 metrów na liniach autobusowych. Na 1 km 2 powierzchni miasta przypada średnio 2,22 zespołów przystankowych (tj. 2 słupków jednokierunkowych lub pojedynczych słupków dwukierunkowych), co oznacza, że średnia odległość maksymalnego dojścia pieszego do przystanku to 474,5 metrów. Wskaźnik ten będzie bardziej poglądowy, gdy weźmie się pod uwagę tylko obszary zurbanizowane oraz innego charakteru, obsługiwane komunikacją miejską, a leżące w granicach miasta. Wówczas na nowo wyliczona średnia odległość maksymalnego dojścia pieszego do przystanku wynosi 335,6 metrów. Przystanki niekiedy zlokalizowane są w miejscach mało dogodnych dla pasażerów. Najbardziej 102

104 dokuczliwym przykładem jest brak dogodnych lokalizacji przystanków przy dworcu autobusowym oraz przy dworcach kolejowych (Toruń Główny i Toruń Miasto). W Toruniu nie funkcjonuje system park and ride. III Dostępność komunikacji miejskiej dla osób niepełnosprawnych MZK w Toruniu Sp. z o.o. posiada 67 autobusów, które na całej długości lub w części posiadają niską podłogę, co stanowi 50,8% taboru. Jest to względnie niski wskaźnik dostępności komunikacji autobusowej dla pasażerów niepełnosprawnych ruchowo oraz dla osób z wózkami dziecięcymi. W komunikacji tramwajowej żaden wagon nie jest przystosowany do obsługi osób niepełnosprawnych. Na rozkładach jest podawana informacja, który kurs obsługuje autobus niskopodłogowy. W dźwiękową informację dla pasażerów, ułatwiającą korzystanie z komunikacji miejskiej osobom niewidomym, wyposażonych jest 21,8% wagonów tramwajowych oraz 44,7% autobusów (stan na dzień r.). III Bezpieczeństwo pasażerów Bezpośrednio nad bezpieczeństwem pasażerów czuwa motorniczy lub kierowca. W przypadku zauważenia niepokojącej sytuacji kierujący pojazdem jest zobowiązany zgłosić to dyspozytorowi, który poinformuje odpowiednie służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo w mieście (Policja, Straż Miejska). Między innymi w tym celu wszystkie toruńskie tramwaje i autobusy zostały objęte komunikacją wewnętrzną przewoźnika (dyspozytorska łączność bezprzewodowa). Wykrycie niebezpiecznych sytuacji w pojeździe ułatwia monitoring wizyjny przestrzeni pasażerskiej. Na dzień dzisiejszy ( r.) w system monitoringu jest wyposażonych 12 wagonów tramwajowych (21,8% taboru) oaz 59 autobusów (44,7% taboru). 103

105 III System taryfowo biletowy Przewozy komunikacją miejską w Toruniu odbywają się na podstawie uchwał Rady Miasta Torunia nr 55/07 w sprawie przypisów porządkowych obowiązujących przy przewozie osób i bagażu gminnym transportem zbiorowym na terenie Gminy Miasta Toruń, nr 111/11 i 215/11 w sprawie ustalenia cen urzędowych za usługi przewozowe w publicznym transporcie zbiorowym w zakresie zadania o charakterze użyteczności publicznej w gminnych przewozach pasażerskich oraz nr 214/11 w sprawie zasad korzystania ze środków lokalnego publicznego transportu zbiorowego organizowanego przez Gminę Miasta Toruń na terenie miasta Torunia oraz na terenie innych gmin na mocy zawartych z nimi porozumień międzygminnych oraz sposobu ustalenia opłat dodatkowych w razie niedopełnienia obowiązku zapłaty należności przewozowych z tytułu przewozu osób, naruszenia przepisów o przewozie zwierząt i rzeczy oraz spowodowania zatrzymania lub zmiany trasy środka transportowego bez uzasadnionej przyczyny. Zgodnie z nimi w komunikacji publicznej obowiązują wyłącznie bilety Miejskiej Komunikacji w Toruniu oraz aglomeracyjne i regionalne bilety kolejowe BiT-City oraz WiT wystawiane w kasach Przewozów Regionalnych Sp. z o.o. Podstawowy system taryfowo biletowy to system biletów jednorazowych. Polega on na zachowaniu stałej ceny za przejazd bez względu na czas trwania i długość przejazdu. Skasowany w jednym pojeździe nie obowiązuje w innym. Bilety jednorazowe dzielą się na normalne i ulgowe (połowa ceny biletu normalnego). Ceną różnią się bilety komunikacji nocnej oraz bilety obowiązujące na trasach miejsko-podmiejskich (są 2 razy droższe). Istnieje możliwość zakupu biletu 8-przejazdowego, który jest tańszy niż zakupienie osobno 8 biletów jednorazowych. Oprócz biletów jednorazowych istnieją bilety okresowe na okaziciela (jednodniowy, tygodniowy i miesięczny) dające możliwość nieograniczonej liczby przejazdów i przesiadek w trakcie obowiązywania. Bilety okresowe mogą obowiązywać na jedną lub na wszystkie linie. Na jedną linię mogą obowiązywać tylko bilety miesięczne imienne. Rozróżnia się bilety na 1 linię w granicach miasta i na 1 linię miejsko-podmiejską. Ulgi obowiązujące w toruńskiej komunikacji miejskiej są porównywalne jak w innych ośrodkach kraju. Podobnie jak w Bydgoszczy, a w przeciwieństwie do większości ośrodków miejskich w kraju, osoby które ukończą 65 rok życia uzyskują prawo do przejazdów bezpłatnych. W większości polskich miast to uprawnienie nabywa się po ukończeniu 70 roku życia. 104

106 Dla osób poruszających się w obrębie aglomeracji bydgosko-toruńskiej stworzono ofertę biletu aglomeracyjnego BiT-City, którego wersja jednorazowa daje możliwość 60-minutowego korzystania z całej toruńskiej komunikacji miejskiej osobom przyjeżdżającym koleją z Bydgoszczy. Bilet miesięczny BiT-City daje możliwość nieograniczonego korzystania z jednej wybranej linii miejskiej. Identycznie funkcjonuje bilet regionalny WiT, który dotyczy przejazdów koleją regionalną na trasie Włocławek Toruń oraz komunikacją miejską Torunia i Włocławka. Sieć sprzedaży biletów MZK w Toruniu (stan na ) Bilety jednorazowe i 8-przejazdowe można zakupić w większości kiosków i sklepów na terenie całego miasta. Problem pojawia się w przypadku chęci zakupu biletów okresowych (dotyczy to również biletów jednodniowych i tygodniowych!). Można je dostać tylko w 4 punktach MZK (obie zajezdnie ul. Sienkiewicza i ul. Legionów, pętla autobusowa Rubinkowo II przy ul. Dziewulskiego i na Placu Rapackiego), które są czynne w dni robocze w wybranych godzinach. Dodatkowo punkt przy zajezdni tramwajowej (ul. Sienkiewicza) jest czynny w soboty. Autobusy z ostatnich zakupów, oraz zmodernizowane tramwaje posiadają automaty biletowe. W pozostałych tramwajach i autobusach istnieje możliwość zakupu biletów jednorazowych u motorniczego lub kierowcy. Na ulicach miasta nie ma stacjonarnych automatów biletowych. 105

107 Rodzaj biletu Cena biletu Normalny Ulgowy Bilety jednorazowe i wieloprzejazdowe na okaziciela: Bilet jednorazowy na liniach dziennych 2,70 zł 1/2 ceny biletu normalnego, tj. 1,35 zł Karnet 8 przejazdowy 19,40 zł 9,70 zł Bilety krótkookresowe na okaziciela: Jednodniowy 10,80 zł 5,40 zł Tygodniowy 40,00 zł 20,00 zł Bilet miesięczny imienny: na 1 linię tramwajową w granicach administracyjnych miasta 69,00 zł 34,50 zł na 1 linię autobusową w granicach administracyjnych miasta 73,00 zł 36,50 zł na 1 linię miejsko podmiejską 80,00 zł 40,00 zł na wszystkie linie w granicach administracyjnych miasta 86,00 zł 43,00 zł na wszystkie linie dzienne i nocne 140,00 zł na wszystkie linie w granicach administracyjnych miasta i 1 linię miejskopodmiejską Bilet miesięczny na okaziciela: na wszystkie linie w granicach administracyjnych miasta na wszystkie linie w granicach administracyjnych miasta i miejsko podmiejskie 118,00 zł 59,00 zł 160,00 zł 180,00 zł Źródło: strona internetowa Urzędu Miejskiego w Toruniu: (cennik ważny na dzień r.) 106

108 III.5. Transport kolejowy III.5.1. Kolej Metropolitalna Bydgoszcz Toruń III Infrastruktura kolejowa na trasie Bydgoszcz Toruń Kolej łącząca główny obszar metropolitalny, czyli miasta Bydgoszcz i Toruń przez Solec Kujawski korzysta z odcinków dwóch linii kolejowych nr 18 i 353. Źródło: Wykaz Ostrzeżeń Stałych PKP Polskie Linie kolejowe S.A. Zakład Linii Kolejowych w Gdańsku. Rys. III Schemat bydgoskiego węzła kolejowego. 107

109 Źródło: Wykaz Ostrzeżeń Stałych PKP Polskie Linie kolejowe S.A. Zakład Linii Kolejowych w Gdańsku. Rys. III Schemat toruńskiego węzła kolejowego. III Linia nr 18 Kutno Piła Główna. Odcinek Toruń Główny Bydgoszcz Główna Omawiany odcinek to pierwszorzędna linia dwutorowa o długości 51,00 km. Zelektryfikowana w 1984 roku systemem prądu stałego o napięciu 3 kv. Odcinek składa się z 6 szlaków, z których 5 (oprócz szlaku Bydgoszcz Leśna Bydgoszcz Główna) jest wyposażonych w dwukierunkową półsamoczynną blokadę liniową, umożliwiającą kursowanie po obu torach w dowolnym kierunku. Składa się z 5 stacji, 2 posterunków odgałęźnych, 1 półsamoczynnego posterunku odstępowego i 5 przystanków osobowych. Posterunki ruchu i punkty ekspedycyjne: Stacja Toruń Główny Oś stacji położona na 109,058 km. Stacja węzłowa, na której krzyżują się 2 linie kolejowe: linia nr 18 Kutno Piła Główna prowadząca przez Włocławek, Aleksandrów Kujawski, Solec Kujawski, Bydgoszcz, Nakło nad Notecią, Wyrzysk Osiek. 108

110 linia nr 353 Poznań Wschodni Skandawa prowadząca przez Gniezno, Mogilno, Inowrocław, Gniewkowo, Toruń Miasto, Jabłonowo Pomorskie, Iławę, Ostródę, Olsztyn, Korsze. Stacja jest obsługiwana przez przed 2 dyżurnych ruchu, składa się z 2 dysponujących okręgów nastawczych: Toruń Główny TRA (część pasażerska) i Toruń Towarowy TRB (część towarowa). Są to praktycznie 2 osobne stacje kolejowe. Urządzenia automatyki: sygnalizacja świetlna, przekaźnikowe (typ E) urządzenia sterowania ruchem kolejowym. W okręgu Toruń TRB znajduje się lokomotywownia Toruń Kluczyki należąca do Przewozów Regionalnych Sp. z o.o., gdzie stacjonuje cały tabor Kujawsko Pomorskiego Zakładu PR, czyli m.in. elektryczne zespoły trakcyjne obsługujące pociągi relacji Bydgoszcz Toruń. Stacja posiada budynek dworca położony wyspowo, w którym mieści się poczekalnia i kasy biletowe Przewozów Regionalnych i PKP Intercity. Na tak dużym dworcu nie istnieje żaden system wizualnej informacji pasażerskiej. Bezpośrednio przy budynku dworcowym są 2 niskie perony jednokrawędziowe (II i III), położone z obu stron dworca. Przedłużeniem peronu III jest dwukrawędziowy niski peron wyspowy IIIA. Oprócz tego są jeszcze 2 niskie perony wyspowe dwukrawędziowe (I i IV). Wszystkie perony, oprócz IIIA i IV są zadaszone dużymi wiatami. Przejście z dworca na peron I jest możliwe tylko przy pomocy strzeżonego szlabanami przejścia w poziomie torów. Przejście z dworca na peron IV jest możliwe przy pomocy przejścia podziemnego, które prowadzi również poza dworzec, na stronę północną, gdzie jest usytuowany jeden z przystanków komunikacji miejskiej w przy ul. Dybowskiej. Przejście nie jest dostosowane do obsługi niepełnosprawnych. Dla niepełnosprawnych istnieje możliwość dotarcia na peron IV przejściem służbowym pod opieką pracownika kolei. Niestety wyjście do miasta jest pozbawione jakichkolwiek usprawnień dla osób niepełnosprawnych lub posiadających większy bagaż. Jedyną alternatywą dla nich jest dojazd własnym środkiem transportu pod sam dworzec. Wielu podróżnych narzeka na niedogodną lokalizację przydworcowych przystanków autobusowej komunikacji miejskiej. Aby dostać się na jeden z nich (południowy przystanek Dworzec Główny przy ul. Podgórskiej) trzeba obejść torowisko drogą o długości ok. 500 m, mimo że z peronu I w linii prostej jest to odległość tylko 30 m. Dlatego największym mankamentem układu dróg komunikacji pieszej jest brak przejścia podziemnego na stronę południową (ul. Podgórska). Otoczenie dworca jest w stanie dobrym, a punkty obsługi podróżnych i sposób dojścia do nich są czytelnie oznakowane. 109

111 Przystanek osobowy Toruń Kluczyki Oś przystanku położona na 111,741 km. Przystanek leży w obrębie stacji Toruń Główny (okręg dysponujący Toruń TRB), tuż przy lokomotywowni o tej samej nazwie, dlatego najliczniejszą grupą pasażerów korzystającą z tego przystanku są pracownicy spółek kolejowych. Na przystanku zatrzymują się pociągi w kierunku Bydgoszczy oraz Inowrocławia. Pociągi do lub z Inowrocławia, aby zatrzymać się na Kluczykach, muszą wjechać na łącznicę nr 734 Nieszawka Toruń Towarowy TRB. Do dyspozycji pasażerów są 3 niskie perony (1 wyspowy dwukrawędziowy i 2 jednokrawędziowe). Budynek przystankowy jest niedostępny dla podróżnych. Nie ma kasy biletowej. Podróżni mogą jedynie skorzystać z małych wiat peronowych. Obiekty małej architektury są zdewastowane, a otoczenie przystanku jest zaniedbane. Przejście pomiędzy peronami w poziomie torów. Stacja Cierpice Oś stacji położna na 119,304 km. Składa się z 2 okręgów nastawczych. Pomieszczenie dyżurnego ruchu znajduje się na parterze budynku dworcowego. Automatyka kolejowa: sygnalizacja świetlna i mechaniczne scentralizowane urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Stacja posiada budynek dworca, w którym mieści się poczekalnia udostępniana podróżnym w porze dziennej. Kasa biletowa została zlikwidowana. Do dyspozycji podróżnych są 2 niskie perony (1 wyspowy dwukrawędziowy i 1 jednokrawędziowy). Na peronach nie ma wiat. Przejście z dworca na perony w poziomie torów, niezabezpieczone. Otoczenie stacji jest w stanie dostatecznym. Posterunek odstępowy i przystanek osobowy Przyłubie Oś przystanku położona na 131,386 km. Przystanek składa się z 2 niskich peronów jednokrawędziowych i nie posiada wiat peronowych. Przy przystanku funkcjonuje posterunek odstępowy wyposażony w 4 półsamoczynne semafory świetlne obsługiwane przez dyżurnego ruchu, którego miejsce pracy znajduje się w małym, parterowym budynku peronowym. 110

112 W budynku nie ma kasy biletowej, ale nadal w porze dziennej podróżny może się w nim schronić. Na perony przechodzi się w poziomie torowiska. Przejście to nie jest zabezpieczone. Otoczenie przystanku jest w stanie dostatecznym. Stacja Solec Kujawski Oś stacji położona na 138,699 km. Stacja składa się z 2 okręgów nastawczych. Automatyka kolejowa: sygnalizacja świetlna i mechaniczne scentralizowane urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Od 2011 roku trwa budowa wiaduktu drogowego na torami stacyjnymi w miejsce przejazdu kolejowego (inwestycja w ramach projektu Budowa wiaduktów i przystanków dla Szybkiej Kolei Metropolitalnej BiT-City. Stacja posiada budynek dworca, w którym mieści się udostępniana pasażerom poczekalnia. Działa kasa biletowa należąca do Przewozów Regionalnych Sp. z o.o. Do dyspozycji podróżnych są 2 niskie perony (1 wyspowy dwukrawędziowy i 1 jednokrawędziowy). Na peronach nie ma wiat. Przejście na perony w poziomie torów, niezabezpieczone. Otoczenie stacji jest w stanie dobrym. Posterunek odgałęźny i przystanek osobowy Bydgoszcz Łęgnowo Oś przystanku położona na 148,699 km. Jest to dawna stacja, zdegradowana do roli przystanku i posterunku odgałęźnego przez wyłączenie z ruchu wschodniej głowicy rozjazdowej (od strony Solca Kujawskiego) i zamknięciu obsługującej ją nastawni. Obecnie czynna jest tylko druga nastawnia umiejscowiona na parterze w budynku dworcowym. Sprawna automatyka kolejowa: sygnalizacja świetlna i mechaniczne scentralizowane urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Brak czynnej kasy biletowej. W budynku do dyspozycji podróżnych znajduje się mała poczekalnia. Przystanek składa się z 2 niskich peronów (1 wyspowy dwukrawędziowy i 1 jednokrawędziowy). Przejście na perony w poziomie torów, niezabezpieczone. Otoczenie przystanku jest w stanie dobrym. Stacja Bydgoszcz Wschód Oś stacji położona na 152,300 km. Składa się z 2 części, pasażerskiej i towarowej, będących praktycznie 2 osobnymi stacjami kolejowymi. Jest to stacja węzłowa, na której krzyżują się 3 linie kolejowe: 111

113 linia nr 18 Kutno Piła Główna prowadząca przez Włocławek, Aleksandrów Kujawski, Toruń Główny, Solec Kujawski, Bydgoszcz Główna, Nakło nad Notecią, Wyrzysk Osiek; linia nr 209 Kowalewo Pomorskie Bydgoszcz Wschód prowadząca przez Chełmżę, Unisław, Bydgoszcz Fordon; linia nr 201 Nowa Wieś Wielka Gdynia Port prowadząca przez Świekatowo, Kościerzynę (z odcinka przebiegającego przez Bydgoszcz Wschód korzystają tylko pociągi towarowe omijające stację Bydgoszcz Główną jadąc tranzytem ciągiem komunikacyjnym północ południe). Tory linii nr 201 nie przebiegają przez istniejące perony. Urządzenia automatyki: sygnalizacja świetlna, przekaźnikowe urządzenia sterowania ruchem kolejowym. W części towarowej znajduje się lokomotywownia należąca do PKP Cargo S.A. Stacja posiada budynek dworca, w którym mieści się otwarta dla podróżnych poczekalnia. Kasa biletowa została zamknięta. Do dyspozycji podróżnych oddane są również 2 niskie perony (1 wyspowy dwukrawędziowy i 1 jednokrawędziowy). Perony nie są zadaszone, jeden z nich posiada mała wiatę przystankową. Przejście na perony w poziomie torów, niezabezpieczone. Otoczenie stacji w stanie dostatecznym. Największym problem podróżnych jest brak przejścia przez tory grupy towarowej, które byłoby najkrótszą drogą dojścia pieszego do obszarów zurbanizowanych i przystanków komunikacji miejskiej. Obecnie trzeba obejść teren kolejowy znacznie wydłużoną drogą okrężną. Przystanek osobowy Bydgoszcz Bielawy Oś przystanku znajduje się na 154,395 km. Przystanek położony w obrębie stacji Bydgoszcz Wschód (Towarowa), tuż przy lokomotywowni PKP Cargo S.A. Do dyspozycji pasażerów są 2 niskie perony jednokrawędziowe. Budynek przystankowy nie istnieje. Nie ma kasy biletowej. Na każdym peronie podróżni mają do dyspozycji małą wiatę peronową. Nad torowiskiem poprowadzono kładkę dla podróżnych służącą do przejścia na perony, do miasta i do lokomotywowni. Nie jest ona dostosowana do użytku przez osoby niepełnosprawne. Tuż przy przystanku, ale poza peronami przechodzi linia kolejowa nr 201 (Nowa Wieś Wielka Maksymilianowo Gdynia Port). Otoczenie przystanku zachowane w stanie dostatecznym. 112

114 Posterunek odgałęźny i przystanek osobowy Bydgoszcz Leśna Oś przystanku położona na 156,343 km. Przystanek składa się z jednego niskiego peronu wyspowego z 2 krawędziami peronowymi. Na peronie znajdują się 2 wiaty przystankowe oraz odnoszące się do obu torów paletowe tablice informacji pasażerskiej produkcji firmy KZŁ Bydgoszcz. Przystanek posiada parterowy budynek, w którym mieści się kasa biletowa Przewozów Regionalnych Sp. z o.o. oraz poczekalnia. Przejście na perony w poziomie torów, zabezpieczone jedynie barierkami. Otoczenie przystanku w stanie dobrym. Przy przystanku funkcjonuje posterunek odgałęźny pełniący rolę przejścia torowego pomiędzy biegnącymi równolegle (na odcinku Bydgoszcz Wschód Bydgoszcz Leśna) liniami nr 18 i 201. Automatyka kolejowa posterunku: sygnalizacja świetlna i przekaźnikowe urządzenia sterowania ruchem kolejowym z odwzorowaniem komputerowym. Stacja Bydgoszcz Główna Oś stacji położona na 160,058 km. Składa się z 2 części, pasażerskiej (okręg dysponujący BGA) i towarowej (okręg dysponujący BGB), będącymi praktycznie 2 osobnymi stacjami kolejowymi. Jest to stacja węzłowa, na której krzyżują się 3 linie kolejowe: linia nr 18 Kutno Piła Główna prowadząca przez Włocławek, Aleksandrów Kujawski, Toruń Główny, Solec Kujawski, Nakło nad Notecią, Wyrzysk Osiek; linia nr 131 Chorzów Batory Tczew (Magistrala Węglowa Górny Śląsk Porty Trójmiasta) prowadząca przez Bytom, Tarnowskie Góry, Zduńską Wolę, Inowrocław, Nową Wieś Wielką, Maksymilianowo, Laskowice Pomorskie; linia nr 356 Poznań Wschód Bydgoszcz Główna biegnąca przez Murowaną Goślinę, Wągrowiec, Gołańcz, Kcynię, Szubin (na terenie województwa kujawsko pomorskiego nieczynna w ruchu pasażerskim). Urządzenia automatyki okręgu BGA: sygnalizacja świetlna, elektryczne suwakowe urządzenia sterowania ruchem kolejowym zamontowane na 3 nastawniach: BGA, BGA1 i BGA2. Stacja bezpośrednio graniczy z zakładami Pojazdy Szynowe PESA S.A. Dworzec stacyjny składa się z 2 budynków, starego usytuowanego wyspowo pomiędzy peronami oraz nowego, położonego pomiędzy terenem miejskim i torowiskami. Do użytku przez pasażerów udostępniony jest nowy budynek gdzie mieści się hol dworcowy z kasami biletowymi Przewozów Regionalnych, Arriva RP i PKP Intercity. Hol dworca i wszystkie 113

115 perony są wyposażone w paletowe tablice informacji pasażerskiej produkcji firmy KZŁ Bydgoszcz. Stacja posiada 7 niskich peronów z łączną ilością 10 krawędzi (3 wyspowe dwukrawędziowe i 4 jednokrawędziowe). Perony są oznaczone następująco: I, II, III, IIIA, IV, IVA, V. Perony I i IIIA są pozbawione zadaszenia, na pozostałych stoją duże wiaty peronowe. Na perony podróżni przechodzą przejściem podziemnym, które nie jest dostosowane do obsługi osób niepełnosprawnych. Otoczenie dworca znajduje się w stanie dobrym, a punkty obsługi podróżnych i sposób dojścia do nich są czytelnie oznakowane. 114

116 Stan techniczny torowiska Układ geometryczny torów na odcinku Toruń Gł. Bydgoszcz Gł. pozwala na prowadzenie ruchu z prędkością maksymalną 120 km/h, niestety tylko na odcinku o długości 6,229 km obowiązuje taka prędkość (jest to tylko 6,1% całości toru). Rys. III Prędkości drogowe na obu torach linii kolejowej nr 18 na odcinku Toruń Gł. Bydgoszcz Gł. 115

117 Na torze nr 1 są odcinki o następującej łącznej długości i prędkości drogowej: 40 km/h na długości 1,942 km; 70 km/h na długości 30,371 km; 90 km/h na długości 12,458 km; 120 km/h na długości 6,229 km. Na torze nr 2 sytuacja wygląda następująco: 40 km/h na długości 2,232 km; 50 km/h na długości 5,358 km; 70 km/h na długości 31,710 km; 80 km/h na długości 5,794 km. 90 km/h na długości 5,906 km. Na odcinku Toruń Główny Bydgoszcz Główna, na nowy rozkład jazdy (ważny od r.), nie planuje się żadnych zmian prędkości drogowych. Bez prac torowych zakrojonych na większą skalę niż bieżąca konserwacja, dojdzie w ciągu najbliższych lat do kolejnych obniżeń prędkości, co skutkowało będzie wydłużeniem aktualnego czasu przejazdu o co najmniej 5 10 minut. W ciągu ostatnich 2 lat ( ) czas przejazdu wydłużył się od 4 do 8 minut (zależnie od kierunku jazdy i kategorii pociągów). Planowane w 2012 roku rozpoczęcie inwestycji rewitalizacyjnej Polepszenie jakości usług przewozowych poprzez poprawę stanu technicznego linii kolejowej nr 18 Kutno Piła na odcinku Toruń Bydgoszcz w ramach projektu POIiŚ jest dobrą wiadomością dla użytkowników powyższej linii kolejowej, gdyż inwestycja ta zahamuje postępującą dekapitalizacje infrastruktury kolejowej na najważniejszej w województwie linii kolejowej. Przepustowość odcinka Toruń Główny Bydgoszcz Główna W przypadku ruchu pociągów pasażerskich, przy założeniu, że pociągi te sprawnie poruszają się z aktualnymi dopuszczalnymi prędkościami drogowymi, maksymalną przepustowość, przy której nienaruszona zostaje płynność ruchu, otrzymuje się wyprawiając pociągi: w kierunku Bydgoszczy w odstępie około 12 minut (około 120 pociągów/24h); w kierunku Torunia w odstępie około 16 minut (około 90 pociągów/24h). 116

118 III Linia nr 353 Poznań Wschód Skandawa. Odcinek Toruń Główny Toruń Wschodni Omawiany odcinek to pierwszorzędna linia dwutorowa, o długości 4,39 km. Zelektryfikowana w 1987 roku systemem prądu stałego o napięciu 3 kv. Odcinek składa się z 2 szlaków, z których szlak Toruń Gł. Toruń Miasto został wyposażony w dwukierunkową półsamoczynną blokadę liniową, umożliwiającą kursowanie po obu torach w dowolnym kierunku. Na odcinku położone są 3 stacje. Posterunki ruchu i punkty ekspedycyjne: Stacja Toruń Główny Oś stacji położona na 134,706 km. Została opisana poprzednim punkcie. Stacja Toruń Miasto Oś stacji położona na 137,141 km. Stacja posiada 2 czynne tory. Stanowi jeden okręg nastawczy. Automatyka kolejowa: sygnalizacja świetlna i mechaniczne scentralizowane urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Na terenie stacji znajduje się 183 metrowej długości odcinek jednotorowy, przebiegający przez tunel kolejowy (o długości 52 metrów położony na łuku pod jezdnią w dawnym ciągu ul. Chłopickiego) i wiadukt (pod jezdnią w ciągu ul. Waryńskiego). Tunel był jednym z elementów toruńskich fortyfikacji. Zbudowano go w 1898 roku jako tzw. Bramę Kolejową osłaniającą wprowadzenie linii kolejowej z Olsztyna na teren toruńskiej twierdzy. Kompleks Bramy Kolejowej składał się z: tunelu, blokhauzu broniącego wjazdu do tunelu wraz z przepustem bramy wojennej, odcinka fosy oraz wiaduktu drogowego na przedstoku fortyfikacji. W latach 20-tych XX wieku zlikwidowano nadziemne obiekty Bramy Kolejowej niwelując teren i zasypując fosę. Ocalały zespół podziemnych budowali Bramy Kolejowej znalazł się pod obecnym Placem Pokoju Toruńskiego, na którym wytyczono rondo przebiegające nad tunelem i korzystające ze wspomnianego wiaduktu na przedstoku Bramy Kolejowej (w ciągu ul. Waryńskiego). 117

119 Początkowo w tunelu kolejowym mieściły się 2 tory kolejowe i nie stanowił on dla ruchu kolejowego wąskiego gardła. W czasie elektryfikacji linii w 1987 roku zabrakło miejsca na osprzęt sieci trakcyjnej dla obu torów. Problem rozwiązano redukując w obrębie tunelu i wiaduktu liczbę torów do jednego. Obecnie, ruch dwukierunkowy po istniejącym jednym torze w tunelu i pod wiaduktem, jest prowadzony przy pomocy 3 rozjazdów, przy których zamontowane są elektryczne szybkobieżne napędy zwrotnicowe (typ JEA 29), dzięki czemu przepustowość linii jest ograniczona w minimalnym stopniu. Odcinek jednotorowy jest główna przyczyną istnienia posterunku ruchu w Toruniu Mieście. Stacja posiada budynek dworca, w którym mieści się poczekalnia i kasy biletowe Przewozów Regionalnych. Do dyspozycji podróżnych jest 1 niski peron wyspowy z 2 krawędziami peronowymi. Na peronie znajduje się wiata peronowa. Przejście z dworca na peron jest możliwe dzięki istnieniu przejścia podziemnego, które nie jest dostosowane do obsługi osób niepełnosprawnych. Otoczenia dworca znajduje się w stanie dostatecznym. Teren dworca od południa ogranicza most kolejowy nad Wisłą. Stacja Toruń Wschodni Oś stacji położona na 139,092 km. Stacja węzłowa, na której od linii 353 odgałęziają się 3 linie kolejowe: linia nr 246 Toruń Wschodni Olek (tylko ruch towarowy do stacji handlowej Toruń Północny i do bazy paliw w Oleku); linia nr 27 Nasielsk Toruń Wschodni prowadząca przez Lubicz, Lipno, Skępe, Sierpc, Płońsk; linia nr 207 Toruń Wschodni Malbork prowadząca przez Chełmżę, Grudziądz, Kwidzyn, Sztum. Urządzenia automatyki: sygnalizacja kształtowa i świetlna, mechaniczne scentralizowane i elektryczne suwakowe urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Stacja posiada budynek dworca, w którym mieści się poczekalnia i kasy biletowe Przewozów Regionalnych Sp. z o.o. Do dyspozycji podróżnych oddane są 3 niskie perony (2 wyspowe dwukrawędziowe i 1 jednokrawędziowy). Na każdym peronie znajduje się 118

120 wiata peronowa. Peron I jest bezpośrednio przy budynku dworca. Przejście z dworca na perony II i III przy pomocy przejścia podziemnego, które nie jest dostosowane do obsługi niepełnosprawnych. Dla podróżnych niepełnosprawnych istnieje możliwość przejścia na te perony przejściem służbowym pod opieką pracownika kolei. Otoczenie dworca jest w stanie dobrym. Stan techniczny torowiska Układ geometryczny torów na odcinku Toruń Gł. Toruń Wschodni pozwala na prowadzenie ruchu z prędkością maksymalną 100 km/h. Niestety tylko na krótkim fragmencie obowiązuje taka prędkość. Rys. III Prędkości drogowe na linii kolejowej nr 353 na odcinku Toruń Gł. Toruń Wsch. Na odcinku Toruń Główny Toruń Wschodni, na nowy rozkład jazdy (ważny od r.), nie planuje się żadnych zmian prędkości drogowych. 119

121 Przepustowość odcinka Toruń Główny Toruń Wschodni W przypadku ruchu pociągów pasażerskich, przy założeniu że ruch pociągów jest prowadzony sprawnie z zachowaniem aktualnych dopuszczalnych prędkości drogowych, maksymalną przepustowość, przy której nienaruszona zostaje płynność ruchu, otrzymuje się wyprawiając pociągi w obu kierunkach w odstępie 8 minut (około 360 pociągów/24h dla obu kierunków). III Kolejowe przewozy pasażerskie na trasie szybkiej kolei metropolitalnej Bydgoszcz Główna Toruń Wschodni Na opisywanej trasie kolejowej przewozy pasażerskie (rozkład ważny na dzień ) realizuje dwóch przewoźników: III Przewozy Regionalne Sp. z o.o. uruchamiające pociągi kategorii REGIO i InterRegio Bydgoszcz i Toruń łączy w dni robocze w ciągu doby 15 par pociągów, które kursują nieregularnie co około 60 minut. Wyjątkiem jest jedna para kursująca w szczycie przewozowym, która jest wstawiona w interwał 30-minutowy. W soboty kursuje 11 par, a w niedziele 8 par pociągów REGIO. Według rozkładu, czas przejazdu z Torunia Głównego do Bydgoszczy Głównej to minut, a w przeciwnym kierunku jest to minut. Podróż pociągiem na drugi brzeg Wisły, do Torunia Miasta trwa 5 6 minut, a z Torunia Miasta do Torunia Wschodniego od 3 do 5 minut. Różne czasy trwania postoju na stacji Toruń Główny (1 15 minut) wpływają na kilkunastominutowe różnice w ogólnym takcie 60-minutowym. 120

122 Fragment linii Czas przejazdu w rozkładzie 2011/2012 [min.] Tor nr 1 (pociągi do Bydgoszczy Głównej) Tor nr 2 (pociągi do Torunia Wschodniego) Toruń Wschodni Toruń Miasto Toruń Miasto Toruń Główny Toruń Gł. Toruń Kluczyki Toruń Kluczyki Cierpice Cierpice Przyłubie Przyłubie Solec Kujawski 8 8 Solec Kujawski Bydgoszcz Łęgnowo Bydgoszcz Łęgnowo Bydgoszcz Wschód Bydgoszcz Wschód Bydgoszcz Bielawy Bydgoszcz Bielawy Bydgoszcz Leśna Bydgoszcz Leśna Bydgoszcz Główna Tab. III Czasy przejazdu dla poszczególnych szlaków z uwzględnieniem numeru toru. W Bydgoszczy wszystkie pociągi rozpoczynają i kończą bieg na stacji Bydgoszcz Główna. W Toruniu prawie wszystkie obsługują odcinek Toruń Główny Toruń Miasto Toruń Wschodni i tylko 3 pociągi (pierwszy pociąg do Bydgoszczy i dwa ostatnie do Torunia) nie kursują na tym odcinku. Dzięki temu obsługiwane jest bezpośrednie centrum Torunia, gdyż stacja Toruń Główny jest położona na lewym brzegu Wisły, gdzie mieszka tylko ok. 9% mieszkańców Torunia. Rozkład pociągów jest ułożony z założeniem, że to Bydgoszcz stanowi główny cel podróży koleją (większa liczba pociągów w porannym szczycie jedzie w kierunku Bydgoszczy i wraca w popołudniowym szczycie do Torunia). Wybrane pociągi kursujące pomiędzy porannym i popołudniowym szczytem przewozowym nie zatrzymują się w Przyłubiu i Bydgoszczy Łęgnowie. Oznacza to, że te przystanki obsługuje w dni robocze 11 par z ogólnej liczby 15 par pociągów. Na pozostałych przystankach pośrednich zatrzymują się wszystkie pociągi REGIO. Podstawowym taborem obsługującym pociągi REGIO są elektryczne zespoły trakcyjne serii EN57. Zgodnie z wytycznymi zestawiania składów pociągów Kujawsko Pomorskiego Zakładu Przewozów Regionalnych, na większości pociągów obecnej kolei metropolitalnej powinny kursować te jednostki 121

123 EN57, które zostały zmodernizowane w latach i posiadają m.in. nowe wnętrza, nowe kabiny WC i monitoring (są to jednostki zmodernizowane w ramach programu SPOT). Są to zespolone składy trójwagonowe z 178 miejscami siedzącymi, posiadające prędkość maksymalną 110 km/h. Jeden z przedziałów służbowych został przebudowany na pomieszczenie dostosowane do obsługi podróżnych niepełnosprawnych. Zamontowano w nim dwie windy podnośniki dla wózków inwalidzkich oraz pasy unieruchamiające wózki podczas jazdy. W obu przedziałach założono również wieszaki na rowery. Każdy pociąg obsługuje tylko jeden skład EN57. W przypadku braku sprawnej zmodernizowanej jednostki, dyspozytor ma obowiązek wystawienia takiej jednostki EN57, która przeszła w niedalekiej przeszłości naprawę główną. Aby zachęcić pasażerów do korzystania z kolejowych połączeń regionalnych łączących oba największe miasta aglomeracji, z dniem 1 stycznia 2008 wprowadzono bilet aglomeracyjny BiT- City. Bilet aglomeracyjny BiT-City obowiązuje w pociągach REGIO łączących Toruń i Bydgoszcz. Po przyjeździe do jednego z miast, przez 60 minut od godziny wskazanej przez podróżnego, na jednorazowym bilecie kolejowym BiT-City można jeździć wszystkimi autobusami i tramwajami komunikacji miejskiej bez dodatkowych opłat. Czas, w którym podróżny będzie korzystać z komunikacji miejskiej, podaje się w kasie w czasie zakupu biletu. Istnieje możliwość wyboru, czy bilet będzie obowiązywał w jednym z miast, czy w obu. Rodzaj biletu jednorazowego Cena [zł] za przejazd pociągiem w jedną stronę z Bydgoszczy do Torunia lub na odwrót, obowiązujący w: ZDMiKP w Bydgoszcz lub MZK Toruń ZDMiKP Bydgoszcz i MZK Toruń Dla porównania: Cena [zł] biletu wg ogólnej taryfy Przewozów Regionalnych na trasie Bydgoszcz Główna Toruń Miasto Normalny 10,00 14,00 13,50 Ulgowy 37 % 6,30 8,82 8,50 Ulgowy 51 % 4,90 6,86 6,61 Tab. III Porównanie cen biletów jednorazowych BiT-City na trasie Bydgoszcz - Toruń. Bilet miesięczny BiT-City pozwala na korzystanie z komunikacji miejskiej bez ograniczeń czasowych, ale tylko na jednej wybranej linii w jednym lub w obu miastach. Uczniowie i studenci mogą kupić bilet aglomeracyjny BiT-City z przysługującymi im ulgami. 122

124 TAM i POWRÓT na odcinku Bydgoszcz - Toruń - Bydgoszcz Cena [zł] biletu miesięcznego obowiązującego również w: ZDMiKP Bydgoszcz lub MZK Toruń ZDMiKP Bydgoszcz i MZK Toruń Dla porównania: Cena [zł] biletu wg ogólnej taryfy Przewozów Regionalnych na trasie Bydgoszcz Główna Toruń Miasto Normalny 220,00 270,00 265,00 Ulgowy 49% 112,20 137,70 135,15 Ulgowy 51% 107,80 132,30 129,85 Tab. III Porównanie cen biletów miesięcznych BiT-City na trasie Bydgoszcz - Toruń. Istnieje też wersja biletu BiT-City, który nie umożliwia podróżowania komunikacją miejską. Jest to jednorazowy bilet promocyjny, którego cena jest niższa niż wynikałoby to z taryfy Przewozów Regionalnych oraz umożliwia przejazd pomiędzy wszystkimi stacjami i przystankami położonymi na terenie Bydgoszczy i Torunia, dlatego jest również popularny wśród pasażerów. Bilet BiT-City Cena [zł] Normalny 7,50 Ulgowy 37% 4,72 Ulgowy 51% 3,67 Bilet nie jest honorowany w środkach komunikacji miejskiej Tab. III Bilet BiT-City niehonorowany w środkach komunikacji miejskiej. Bilet BiT-City nie jest wystawiany na podróże z przystanków leżących na trasie kolei aglomeracyjnej, takich jak Cierpice, Przyłubie i Solec Kujawski. Ceny biletów są wyznaczane na podstawie ogólnej taryfy Przewozów Regionalnych. Trasa Bilet jednorazowy REGIO [zł] Ulgowy Ulgowy Normalny 37% 51% Bilet miesięczny REGIO [zł] Ulgowy Ulgowy Normalny 49% 51% Toruń Miasto-Cierpice 4,70 2,96 2,30 134,00 68,34 65,66 Toruń Miasto-Przyłubie 6,80 4,28 3,33 169,00 86,19 82,81 Toruń Miasto-Solec Kujawski 9,00 5,67 4,41 195,00 99,45 95,55 Bydgoszcz Gł.-Cierpice 11,20 7,06 5,49 230,00 117,30 112,70 Bydgoszcz Gł.-Przyłubie 8,00 5,04 3,92 185,00 94,35 90,65 Bydgoszcz Gł.-Solec Kujawski 6,80 4,28 3,33 169,00 86,19 82,81 Tab. III Zestawienie cen biletów na innych trasach odcinka Bydgoszcz Toruń. 123

125 Oprócz pociągów kategorii REGIO, Przewozy Regionalne uruchamiają codziennie na trasie Toruń Gł. Bydgoszcz Gł. jedną parę pociągu kategorii InterRegio w relacji Bydgoszcz Gł. Warszawa Wschodnia Bydgoszcz Gł. ( IR BRDA ). Uzupełnieniem pociągu IR BRDA jest IR FLISAK relacji Bydgoszcz Gł. Warszawa Wsch. który kursuje tylko w piątki z Warszawy do Bydgoszczy i w niedziele z Bydgoszczy do Warszawy. W sezonie letnim będzie również kursować IR HARPUN rel. Kołobrzeg Bydgoszcz Gł. Toruń Gł. Lublin. W pociągach InterRegio obowiązują wszystkie rodzaje biletów BiT-City. Zatrzymują się w Bydgoszczy Leśnej, Bydgoszczy Wschód i Solcu Kujawskim. 124

126 III PKP Intercity S.A. uruchamiające pociągi dalekobieżne kategorii TLK Pociągi TLK ( Twoje Linie Kolejowe ) są wykorzystywane w niewielkim stopniu do podróży pomiędzy Toruniem i Bydgoszczą. Służą głównie do dojazdów do Torunia i Bydgoszczy z innych rejonów Polski. Kursują linią nr 18 gdyż stanowi ona fragment najdogodniejszego połączenia kolejowego Katowic, Bielska-Białej, Krakowa, Łodzi z miastami i kurortami Pomorza takimi jak Gdańsk, Gdynia, Sopot, Hel, Łeba, Słupsk, Ustka i Kołobrzeg. Zapewniają również mieszkańcom Bydgoszczy i Torunia dowóz do Lublina i Warszawy. Łącznie pomiędzy Bydgoszczą i Toruniem kursuje codziennie 12 par pociągów TLK. W sezonie letnim kursuje dodatkowo 4 pary. Ich rozkład nie jest ułożony według równomiernego taktu, w niektórych sytuacjach jeden pociąg jedzie tuż za drugim. Podróż pociągiem TLK z Torunia do Bydgoszczy trwa minut, a w odwrotnym kierunku minut. Mankamentem przewozów dalekobieżnych jest to, że wszystkie pociągi odprawiane są tylko ze stacji Toruń Główny. Pociągi TLK zatrzymują się w Bydgoszczy Głównej, Bydgoszczy Leśnej, Bydgoszczy Wschód i Solcu Kujawskim. Wszystkie pociągi spółki PKP Intercity są zestawiane z wagonów przedziałowych pierwszej oraz drugiej klasy i są prowadzone lokomotywami serii EU07 lub EP07, które rozwijają prędkość maksymalną 120 km/h. Trasa Bilet jednorazowy [zł] Normalny TLK Normalny REGIO Bilet miesięczny [zł] Normalny TLK Normalny REGIO Toruń Gł. Bydgoszcz Gł. 17,00 12,40 302,00 250,00 Solec Kujawski Toruń Gł. 11,00 8,00 240,00 185,00 Solec Kujawski Bydgoszcz Gł. 11,00 6,80 240,00 169,00 Tab. III Ceny biletów taryfy TLK w relacjach pokrywających się z pociągami BiT-City. 125

127 III.5.2. Kolej regionalna III Wstęp Pozostałe połączenia regionalne oferuje 2 operatorów przewozów kolejowych, których rozkład jest uzgadniany z organizatorem kolejowych przewozów regionalnych, czyli Urzędem Marszałkowskim Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Organizator ogłosił w 2010 roku przetarg w celu wyłonienia operatorów regionalnych połączeń pasażerskich na liniach kolejowych w Województwie od dnia roku, w których obsługę wszystkich linii niezelektryfikowanych wygrała Arriva RP Sp. z o.o. Obsługę pozostałych linii nie udało się wyłonić w przetargu, gdyż zaproponowana oferta przekraczała możliwości finansowe organizatora. Przewozy te powierzono do obsługi Przewozom Regionalnym Sp. z o.o. których Samorząd Województwa jest współwłaścicielem. Arriva PR Sp. z o.o. udzielono zamówienia na okres 10 lat, tj. do końca rozkładu jazdy 2019/2020. Obecnie działający przewoźnicy kolejowi oprócz własnego taboru użytkują na czas wykonywania przewozów tabor, którego właścicielem jest Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko- Pomorskiego. Arriva RP otrzymała 13szynobusów SA106 i 5 doczep czynnych serii SA123 współpracującą z tymi szynobusami. Własny tabor, to w przypadku Arrivy RP 8 dwuczłonowych spalinowych zespołów trakcyjnych serii MR/MRD, 1 trójczłonowy serii Y i 2 dwuczłonowe szynobusy serii SA134. Przewozy Regionalne, a dokładniej Kujawsko Pomorski Zakład (sekcja Toruń Kluczyki) posiadają 109 trójwagonowych elektrycznych zespołów trakcyjnych serii EN57, 3 czterowagonowe serii EN71, 2 czterowagonowe serii ED72 oraz park wagonowy do którego obsługi wypożyczają od PKP Cargo S.A. lokomotywy serii ET22. Część pociągów kursujących po aglomeracji bydgosko toruńskiej jest obsługiwanych jednostkami EN57, EN71 i ED72 należącymi do Wielkopolskiego (sekcja Poznań Gł.) i Warmińsko- Mazurskiego (sekcja Iława Gł.) Zakładów Przewozów Regionalnych. Do przewozu osób niepełnosprawnych dostosowane są wszystkie szynobusy serii SA106 i SA134 oraz 7 jednostek EN57, które zostały zmodernizowane w ramach programu SPOT. Doczepy SA123 mimo, że posiadają niską podłogę nie są dostosowane do obsługi niepełnosprawnych pasażerów. III Oferta przewozowa kolei Dziś (stan na r.) na obszarze aglomeracji bydgosko-toruńskiej kolej regionalna oferuje połączenia pasażerskie na następujących liniach kolejowych: 126

128 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym Rys. III Schemat sieci kolejowej w aglomeracji bydgosko-toruńskiej. 127

129 III Linia nr 18 Kutno Piła Głowna na odcinku Aleksandrów Kujawski Nakło nad Notecią Linia na odcinku Toruń Główny Bydgoszcz Główna stanowi element kolei metropolitalnej BiT- City. Na pozostałych odcinkach tej linii kursują pociągi z Torunia do Aleksandrowa Kujawskiego i Włocławka oraz z Bydgoszczy do Nakła nad Notecią i Piły Głównej. Pociągi regionalne na odcinku Bydgoszcz Główna Nakło nad Notecią Na tym odcinku o długości 26,83 km pociągi korzystają z pierwszorzędnej dwutorowej linii kolejowej, zelektryfikowanej w 1989 roku systemem prądu stałego o napięciu 3 kv. Prędkość maksymalna na obu torach to 100 km/h, dzięki czemu czas podróży z Bydgoszczy do Nakła to minut. Odcinek składa się tylko z 4 szlaków. Szlak Zielonczyn Nakło nad Notecią jest wyposażony w dwukierunkową półsamoczynną blokadę liniową. Istnienie długich szlaków jest rekompensowane wysoką prędkością drogową i dwutorowością tego odcinka, dzięki czemu przepustowość linii odpowiada obecnym potrzebom przewozowym. Pociągi regionalne obsługiwane są przez Przewozy Regionalne taborem składającym się wyłącznie z pojedynczych elektrycznych zespołów trakcyjnych serii EN57. W rozkładzie ważnym na dzień na odcinku Bydgoszcz Nakło kursuje w dni robocze 8 par pociągów REGIO, w soboty i niedziele 7 par. Pociągi REGIO kursują bez stałego interwału czasowego. Jedna pary kursuje do Wyrzyska Osieka, pozostałe do Piły Głównej. Stacja Bydgoszcz Główna stanowi dla wszystkich pociągów punkt początkowy lub końcowy. Na terenie należącym do aglomeracji bydgosko-toruńskiej pociągi zatrzymują się w następujących miejscowościach: 1) Bydgoszcz Główna; 2) Bydgoszcz Zachód (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 5 min.); 3) Bydgoszcz Osowa Góra (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 9 min.); 4) Pawłówek (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 13 min.); 5) Zielonczyn (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 17 min.); 128

130 6) Ślesin (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 23 min.); 7) Nakło nad Notecią (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 31 min.). Pociągi regionalne na odcinku Toruń Główny Aleksandrów Kujawski Na tym odcinku o długości 17,36 km pociągi korzystają z pierwszorzędnej dwutorowej linii kolejowej, zelektryfikowanej w 1985 roku systemem prądu stałego o napięciu 3 kv. Prędkość maksymalna na obu torach to 120 km/h (za wyjątkiem wjazdu na stację Toruń Główny, który odbywa się z prędkością 40 km/h). Czas podróży z Aleksandrowa Kujawskiego do Torunia Głównego to minut. Odcinek składa się z 2 szlaków, z których jeden, dłuższy, jest podzielony na 2 odstępy. Cały odcinek jest wyposażony w dwukierunkową półsamoczynną blokadę liniową, umożliwiającą kursowanie po każdym torze w obu kierunkach. Dzięki wysokiej prędkości drogowej i funkcjonowaniu posterunku bocznicowego szlakowego Brzoza Toruńska przepustowość linii odpowiada potrzebom przewozowym. Pociągi obsługiwane są przez Przewozy Regionalne taborem składającym się wyłącznie z pojedynczych elektrycznych zespołów trakcyjnych serii EN57. W rozkładzie ważnym na dzień na odcinku Toruń Główny - Aleksandrów Kujawski kursuje w dni robocze 11 par pociągów REGIO, 7 par w soboty i 8 par w niedziele. Pociągi kursują bez stałego interwału czasowego. Toruń Główny to stacja początkowa lub końcowa dla większości pociągów. Część pociągów jest wydłużona do stacji Toruń Wschodni, co wiąże się ze zmianą czoła i dłuższym postojem na stacji Toruń Główny. Relacje pociągów są zróżnicowane. 4 pary kursują do Włocławka, 1 para do Kalisk Kujawskich, 2 pary do Kutna i 4 pary do Łodzi Kaliskiej. Na terenie należącym do aglomeracji bydgosko-toruńskiej pociągi zatrzymują się w następujących miejscowościach: 1) Toruń Główny; 2) Toruń Czerniewice (czas przejazdu z Torunia Głównego 7 min.); 3) Brzoza Toruńska (czas przejazdu z Torunia Głównego 9 min.); 129

131 4) Otłoczyn (czas przejazdu z Torunia Głównego 14 min.); 5) Aleksandrów Kujawski (czas przejazdu z Torunia Głównego 18 min.). III Linia nr 353 Poznań Wschód Skandawa na odcinku Gniewkowo Kowalewo Pomorskie Odcinek Toruń Główny Toruń Wschodni wchodzi w skład linii kolei metropolitalnej. Oprócz tego na linii nr 353 występują dwa ciągi komunikacyjne: Toruń Gniewkowo Inowrocław i Toruń Wschodni Kowalewo Pomorskie Jabłonowo Pomorskie. Pociągi regionalne na odcinku Toruń Główny Gniewkowo Na tym odcinku o długości 19,52 km pociągi korzystają z pierwszorzędnej dwutorowej linii kolejowej, zelektryfikowanej w 1983 roku systemem prądu stałego o napięciu 3kV. Prędkość maksymalna na torze nr 1 (pociągi w kierunku Torunia) na odcinku od Gniewkowa do posterunku odgałęźnego Chorągiewka to 100 km/h, od Chorągiewki do Torunia Głównego jest to 80 km/h. Na torze nr 2 (pociągi w kierunku Inowrocławia) obowiązuje od Gniewkowa do przystanku Suchatówka prędkość 80 km/h, a od Suchatówki do Torunia Głównego 70 km/h. Aby pociągi z i do Inowrocławia mogły zatrzymać się w peronach przystanku Toruń Kluczyki muszą skorzystać z zelektryfikowanej dwutorowej łącznicy nr 734 Nieszawka - Toruń TRB, na której poruszać się mogą z maksymalną prędkością 50 km/h. Czas podróży z Gniewkowa do Torunia Głównego to minut. Odcinek składa się tylko z 3 szlaków. Cały odcinek jest wyposażony w dwukierunkową półsamoczynną blokadę liniową, umożliwiającą kursowanie po każdym torze w obu kierunkach. Przepustowość linii mimo swoje niskiej wartości bezwzględnej, odpowiada potrzebom przewozowym. Pociągi obsługują Przewozy Regionalne taborem składającym się z pojedynczych elektrycznych zespołów trakcyjnych serii EN57. W rozkładzie ważnym na dzień na odcinku Toruń Główny Gniewkowo kursuje w dni robocze 8 par pociągów REGIO, 7 par w soboty i 6 par w niedziele. 130

132 Pociągi kursują bez stałego interwału czasowego. Toruń Główny to stacja początkowa lub końcowa dla wszystkich pociągów. 5 pociągów omija przystanek Toruń Kluczyki. Relacje pociągów są zróżnicowane 3 pary kursują do Inowrocławia, 1 para do Mogilna, 3 pary do Poznania Głównego i 1 para do Wrocławia Gł. Na terenie należącym do aglomeracji bydgosko-toruńskiej pociągi zatrzymują się w następujących miejscowościach: 1) Toruń Główny; 2) Toruń Kluczyki (czas przejazdu z Torunia Głównego 6 min.); 3) Suchatówka (czas przejazdu z Torunia Głównego 20 min.); 4) Gniewkowo (czas przejazdu z Torunia Głównego 26 min.). Pociągi regionalne na odcinku Toruń Główny Kowalewo Pomorskie Odcinek Toruń Wschodni Kowalewo Pomorskie o długości 22,38 km to fragment pierwszorzędnej dwutorowej linii kolejowej, zelektryfikowanej w 1986 roku systemem prądu stałego o napięciu 3kV. Prędkość maksymalna na torze nr 1 (pociągi w kierunku Kowalewa) to 100 km/h. Na torze nr 2 (pociągi w kierunku Torunia) od Torunia Wschodniego do Turzna obowiązuje prędkość 60 km/h, od Turzna do Kowalewa Pomorskiego pociągi mogą poruszać z prędkością 80 km/h. Czas podróży z Torunia Wschodniego do Kowalewa Pomorskiego to minut, z Kowalewa do Torunia Wschodniego minut. Odcinek składa się tylko z 3 szlaków, z których jeden Turzno Kowalewo Pomorskie (długość: 9,55 km), ogranicza przepustowość całości odcinka, mimo to odpowiada ona potrzebom przewozowym. Cały odcinek, oprócz szlaku Toruń Wschodni Papowo Toruńskie jest wyposażony w dwukierunkową półsamoczynną blokadę liniową umożliwiającą kursowanie w obu kierunkach. Pociągi obsługują Przewozy Regionalne taborem składającym się wyłącznie z pojedynczych elektrycznych zespołów trakcyjnych serii EN57. W rozkładzie ważnym na dzień na odcinku Toruń Wschodni - Kowalewo Pomorskie kursuje w dni robocze 9 par pociągów REGIO, 7 par w soboty i 8 par w niedziele. Pociągi kursują bez stałego interwału czasowego. Większość pociągów jest wydłużona do stacji Bydgoszcz Główna i stanowią część kolei metropolitalnej BiT-City, reszta zaczyna lub kończy bieg 131

133 na stacji Toruń Główny. Relacje pociągów są zróżnicowane. Trzy pary kursują do Jabłonowa Pomorskiego, 3 pary do Iławy Głównej i 3 pary do Olsztyna Głównego. Na terenie należącym do aglomeracji bydgosko-toruńskiej pociągi zatrzymują się w następujących miejscowościach: 1) Toruń Wschodni; 2) Papowo Toruńskie (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 6 min.); 3) Turzno (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 11 min.); 4) Kamionka Jezioro (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 15 min.); 5) Rychnowo Wielkie (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 18 min.); 6) Kowalewo Pomorskie (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 24 min.). III Linia nr 207 Toruń Wschodni Malbork na odcinku Toruń Wschodni - Chełmża Pociągi regionalne na odcinku Toruń Wschodni Chełmża Odcinek Toruń Wschodni Chełmża, o długości 22,38 km, to fragment drugorzędnej jednotorowej niezelektryfikowanej linii kolejowej. Na większej części odcinka obowiązuje prędkość maksymalna 80 km/h, za wyjątkiem fragmentu Grzywna Chełmża gdzie obowiązuje prędkość 60 km/h. Czas podróży z Torunia Wschodniego do Chełmży to minut. Odcinek składa się z 2 szlaków, gdyż tylko w Ostaszewie Toruńskim istnieje czynna stacja z możliwością krzyżowania pociągów. Taki stan rzeczy oznacza niewielką przepustowość odcinka, mimo to odpowiada ona obecnym potrzebom przewozowym. Pociągi obsługuje Arriva RP taborem składającym się szynobusów serii SA106 wraz z współpracującymi z nimi doczepami serii SA123 oraz dwuczłonowymi spalinowymi zespołami trakcyjnymi serii MR/MRD i SA134. W rozkładzie ważnym na dzień na odcinku Toruń Wschodni Chełmża kursuje w dni robocze 10 par pociągów, 9 par w soboty i 10 par w niedziele. Pociągi kursują bez stałego interwału czasowego. Pociągi rozpoczynają i kończą bieg na stacji Toruń Główny. Relacje pociągów są różne, 4 pary pociągów kursują do Grudziądza, 4 pary do Malborka i 2 pary do Bydgoszczy Gł. 132

134 przez Chełmżę. Niektóre pociągi nie zatrzymują się na przystankach w Łysomicach, Ostaszewie Toruńskim i Grzywnej. Na terenie należącym do aglomeracji bydgosko-toruńskiej pociągi zatrzymują się w następujących miejscowościach: 1) Toruń Wschodni; 2) Łysomice (czas przejazdu z Torunia Wschodniego8 min.); 3) Ostaszewo Toruńskie (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 12 min.); 4) Grzywna (czas przejazdu z Torunia Wschodniego18 min.); 5) Chełmża (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 24 min.). III Linia nr 27 Nasielsk Toruń Wschodni na odcinku Ograszka Toruń Wschodni Pociągi regionalne na odcinku Toruń Wschodni Ograszka Odcinek Toruń Wschodni Ograszka o długości 31,98 km, to fragment pierwszorzędnej jednotorowej niezelektryfikowanej linii kolejowej. Na całości obowiązuje prędkość maksymalna 70 km/h. Czas podróży z Torunia Wschodniego do Ograszki to 39 42minut. Na tym jednotorowym odcinku czynnymi stacjami z możliwością krzyżowania pociągów są Lubicz i Czernikowo. Przystanek Ograszka leży na szlaku Czernikowo - Lipno. Łącznie odcinek Toruń Wschodni Lipno jest podzielony na 3 szlaki, co dają niską wartość przepustowości, mimo to odpowiada ona obecnym niewielkim potrzebom przewozowym, a największy ruch na tej linii generuje transport towarowy. Wszystkie pociągi obsługuje Arriva RP taborem składającym się szynobusów serii SA106 oraz dwuczłonowymi spalinowymi zespołami trakcyjnymi serii MR/MRD i SA134. W rozkładzie ważnym na dzień na odcinku Toruń Wschodni Ograszka kursują w dni robocze 2 pary pociągów, 2 pary w soboty i 1 para w niedziele. Ofertę przewozową na tej linii należy ocenić jako bardzo słabą, a rozkład jazdy pociągów jest kuriozalny. Pociągi kursują bez stałego interwału czasowego. Połowa pociągów rozpoczyna i kończy bieg na stacji Toruń Wschodni, pozostałe na stacji Toruń Główny. Relacje pociągów są różne i zależą od dnia kursowania. W dni robocze 1 para kursuje do Skępego i 1 para do Sierpca. Na terenie należącym do aglomeracji bydgosko-toruńskiej pociągi zatrzymują się w następujących miejscowościach: 133

135 1) Toruń Wschodni; 2) Grębocin (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 5 min.); 3) Lubicz (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 11 min.); 4) Dobrzejewice (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 19 min.); 5) Obrowo (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 25 min.); 6) Czernikowo (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 32 min.); 7) Ograszka (czas przejazdu z Torunia Wschodniego 40 min.). III Linia nr 209 Kowalewo Pomorskie Bydgoszcz Wschód na odcinku Chełmża Bydgoszcz Wschód Pociągi regionalne na odcinku Bydgoszcz Wschód Chełmża Odcinek Bydgoszcz Wschód Chełmża, o długości 39,05 km, to fragment drugorzędnej jednotorowej linii kolejowej, która została częściowo, czyli na odcinku Bydgoszcz Wschód Bydgoszcz Fordon, zelektryfikowana w 1984 roku systemem prądu stałego o napięciu 3 kv. Pozostała cześć linii jest niezelektryfikowana. Na całości linii obowiązuje prędkość maksymalna 80 km/h. Czas podróży z Bydgoszczy Wschód do Chełmży to minut. Na tym jednotorowym odcinku jedyną czynną stacją z możliwością krzyżowania pociągów jest Unisław Pomorski. Linia nie jest czynna nocą. Taki stan rzeczy oznacza niewielką przepustowość odcinka, mimo to odpowiada ona obecnym potrzebom przewozowym. Kolejowy ruch pasażerski został wznowiony dnia 13 listopada 2008 r. (po 8 latach przerwy). Linię obsługuje Arriva RP taborem składającym się szynobusów serii SA106 i spalinowych zespołów trakcyjnych serii MR/MRD i SA134. W rozkładzie ważnym na dzień na odcinku Bydgoszcz Główna Chełmża kursuje w dni robocze 5 par pociągów oraz 4 pary w soboty i niedziele. Pociągi kursują bez stałego interwału czasowego. Wszystkie pociągi rozpoczynają i kończą bieg na stacji Bydgoszcz Główna. Większość pociągów kursuje w relacji Bydgoszcz Główna Chełmża, oprócz dwóch wydłużonych z Chełmży 134

136 do stacji Toruń Główny. Na terenie należącym do aglomeracji bydgosko-toruńskiej pociągi zatrzymują się w następujących miejscowościach: 1) Bydgoszcz Wschód; 2) Bydgoszcz Brdyujście (czas przejazdu z Bydgoszczy Wschód 3 min.); 3) Bydgoszcz Akademia (czas przejazdu z Bydgoszczy Wschód 6 min.); 4) Bydgoszcz Fordon (czas przejazdu z Bydgoszczy Wschód 9 min.); 5) Ostromecko (czas przejazdu z Bydgoszczy Wschód 19 min.); 6) Dąbrowa Chełmińska (czas przejazdu z Bydgoszczy Wschód 26 min.); 7) Gzin (czas przejazdu z Bydgoszczy Wschód 32 min.); 8) Unisław Pomorski (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 37 min.); 9) Grzybno (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 42 min.); 10) Nawra (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 45 min.); 11) Głuchowo (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 50 min.); 12) Chełmża (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 56 min.); III Linia nr 131 Chorzów Batory Tczew na odcinku Nowa Wieś Wielka - Parlin Na linii nr 131 występują dwa ciągi komunikacyjne, Bydgoszcz Nowa Wieś Wielka Inowrocław i Bydgoszcz Parlin Laskowice Pomorskie. Pociągi regionalne na odcinku Bydgoszcz Główna Nowa Wieś Wielka Na tym odcinku o długości 24,23 km pociągi korzystają z magistralnej dwutorowej linii kolejowej, zelektryfikowanej w 1967 roku systemem prądu stałego o napięciu 3 kv. Prędkość maksymalna na obu torach to 120 km/h. Czas podróży z Nowej Wsi Wielkiej do Bydgoszczy Głównej to minut. Odcinek składa się z 3 szlaków. Szlak Bydgoszcz Gł. Brzoza Bydgoska jest wyposażony w dwukierunkową półsamoczynną blokadę liniową. Dzięki 135

137 bardzo wysokiej prędkości szlakowej i wyprowadzeniu ruchu towarowego inną trasą(przez Bydgoszcz Emilianowo i Bydgoszcz Wschód), przepustowość linii na odcinku Nowa Wieś Wielka Bydgoszcz Główna jest odpowiednio duża i całkowicie odpowiada potrzebom przewozowym. Pociągi obsługują Przewozy Regionalne taborem składającym się z pojedynczych trójczłonowych elektrycznych zespołów trakcyjnych serii EN57. W rozkładzie ważnym na dzień na odcinku Bydgoszcz Główna Nowa Wieś Wielka kursuje w dni robocze 10 par pociągów REGIO, 8 par w soboty i 7 par w niedziele. Pociągi kursują bez stałego interwału czasowego. Bydgoszcz Główna to stacja początkowa lub końcowa dla prawie wszystkich pociągów, oprócz jednej pary przedłużonej do Laskowic Pomorskich. Relacje pociągów są zróżnicowane 6 par kursuje do Inowrocławia, 1 para do Mogilna, 2 pary do Poznania Gł. i 1 para do Rawicza. Na terenie należącym do aglomeracji bydgosko-toruńskiej pociągi zatrzymują się w następujących miejscowościach: 1) Bydgoszcz Główna; 2) Trzciniec (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 10 min.); 4) Brzoza Bydgoska (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 16 min.); 5) Chmielniki Bydgoskie (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 20 min.); 6) Nowa Wieś Wielka (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 25 min.). Pociągi regionalne na odcinku Bydgoszcz Główna Parlin Na tym odcinku o długości 33,38 km pociągi korzystają z magistralnej dwutorowej linii kolejowej, zelektryfikowanej w 1968 roku systemem prądu stałego o napięciu 3 kv. Maksymalna prędkość drogowa na torze nr 1 (pociągi w kierunku Parlina) od stacji Bydgoszcz Główna do przystanku Rynkowo Wiadukt to 120 km/h, na odcinku Rynkowo Wiadukt Maksymilianowi prędkość szlakowa to 100 km/h. Na odcinku od Maksymilianowa do Parlina, po torze nr 1 pociągi kursują z prędkością 120 km/h. Prędkość maksymalna na całej długości toru nr 2 to 120 km/h (pociągi w kierunku Bydgoszczy). Czas podróży z Bydgoszczy Głównej do Parlina to minut, z Parlina do Bydgoszczy jest to tylko minut. Odcinek składa się z 4 szlaków, z których szlak Bydgoszcz Główna 136

138 Maksymilianowo jest podzielony na 2 odstępy, dzięki funkcjonowaniu półsamoczynnego posterunku odstępowego Rynkowo. Odcinek Maksymilianowo Parlin (3 szlaki) jest wyposażony w dwukierunkową trzystawną samoczynną blokadę liniową (SBL). Dzięki bardzo wysokiej prędkości szlakowej, istnieniu posterunku odstępowego Rynkowo i wyprowadzeniu ruchu towarowego po linii nr 201 przez Bydgoszcz Leśną i Bydgoszcz Wschód, przepustowość na odcinku Bydgoszcz Główna Maksymilianowo jest odpowiednio duża i całkowicie odpowiada obecnym potrzebom przewozowym. Podobnie jest w przypadku odcinka Maksymilianowo Parlin, gdzie prędkość 120 km/h i samoczynna blokada liniowa dają największą możliwą przepustowość. Pociągi na tym odcinku obsługują Przewozy Regionalne taborem składającym się z podwójnych lub pojedynczych elektrycznych zespołów trakcyjnych serii EN57. Odcinkiem Bydgoszcz Główna Maksymilianowo kursują również wszystkie pociągi z Bydgoszczy do Wierzchucina, Tucholi, Chojnic i Kościerzyny (ich operatorem jest Arriva RP). W rozkładzie ważnym na dzień na odcinku Bydgoszcz Główna Parlin kursuje w dni robocze8 par pociągów REGIO, w soboty i niedziele 7 par. Pociągi kursują bez stałego interwału czasowego. Bydgoszcz Główna to stacja początkowa lub końcowa dla prawie wszystkich pociągów, oprócz jednej pary przedłużonej do Inowrocławia. Relacje pociągów są różne 2 pary kursują do Laskowic Pomorskich, 1 para do Tczewa, 2 pary do Gdańska Głównego i 2 pary do Gdyni Głównej, a 1 para jest przedłużona do Gdyni Chyloni. Na przystanku Rynkowo zatrzymują się tylko 2 pociągi z ogólnej liczby 16 pociągów kursujących w kierunku Parlina. Na terenie należącym do aglomeracji bydgosko-toruńskiej pociągi zatrzymują się w następujących miejscowościach: 1) Bydgoszcz Główna; 2) Rynkowo Wiadukt (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 4 min.); 4) Rynkowo (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 7 min.); 5) Maksymilianowo (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 12 min.); 6) Kotomierz (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 20 min.); 7) Pruszcz Pomorski (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 26 min.); 8) Parlin (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 32 min.); 137

139 III Linia nr 201 Nowa Wieś Wielka Gdynia Port na odcinku Maksymilianowo - Serock Pociągi regionalne na odcinku Maksymilianowo Serock Odcinek Maksymilianowo Serock to pierwszorzędna niezelektryfikowana jednotorowa linia o długości 16,83 km. Maksymalna prędkość drogowa na całości odcinka to 100 km/h. Czas podróży z Maksymilianowa do Serocka to minut i zależy od liczby postojów. Odcinek składa się tylko z jednego szlaku, gdyż jedyną czynną stacją jest Serock. Mimo wysokiej prędkości drogowej przepustowość jest mała. W przypadku samego ruchu pasażerskiego jest odpowiednia do prowadzonej pracy przewozowej, ale w przypadku skierowania na linię nr 201 ponadplanowych pociągów towarowych, dochodzi do wystąpienia zjawiska bardzo dużej kongestii i pociągi zbyt długo oczekują na stacjach na zwolnienie kolejnego szlaku przez inny pociąg. Taka sytuacja ma miejsce w latach , gdy skierowano część pociągów towarowych z linii nr 131 na linię nr 201, które kursowały przez Serock objazdem z powodu modernizacji torów pomiędzy Bydgoszczą i Tczewem. Wszystkie pociągi obsługuje Arriva RP taborem składającym się szynobusów serii SA106 wraz z doczepami serii SA123 oraz dwuczłonowymi spalinowymi zespołami trakcyjnymi serii MR/MRD i SA134. W rozkładzie ważnym na dzień na odcinku Maksymilianowo - Serock kursuje w dni robocze 15 par pociągów, w soboty 8 par i w niedziele 7 par. Pociągi kursują bez stałego interwału czasowego. Bydgoszcz Główna to stacja początkowa lub końcowa dla wszystkich pociągów. Na przystankach Rynkowo i Rynkowo Wiadukt zatrzymuje się tylko część pociągów kursujących w kierunku Serocka. Relacje pociągów są zróżnicowane. Cztery pary kursują do Wierzchucina, 4 pary do Chojnic, 6 par do Tucholi i 1 para do Czerska. Na terenie należącym do aglomeracji bydgosko-toruńskiej pociągi zatrzymują się w następujących miejscowościach: 1) Bydgoszcz Główna; 2) Rynkowo Wiadukt (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 4 min.); 4) Rynkowo (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 8 min.); 138

140 5) Maksymilianowo (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 14 min.); 6) Stronno (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 26 min.); 7) Wudzyn (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 31 min.); 8) Serock (czas przejazdu z Bydgoszczy Głównej 37 min.). III.5.3. Pozostałe (nieczynne dla ruchu pasażerskiego) linie kolejowe leżące na terenie aglomeracji bydgosko toruńskiej III Linia nr 245 Aleksandrów Kujawski Ciechocinek Ta krótka linia o długości 6,95 km jest linią jednotorową znaczenia miejscowego, zelektryfikowaną w 1985 roku systemem prądu stałego o napięciu 3 kv. Prędkość maksymalna na całej linii to 60 km/h. Czas podróży z Ciechocinka do Aleksandrowa Kujawskiego wynosi minut. Jedynym czynnym posterunkiem ruchu jest stacja Aleksandrów Kujawski. Ciechocinek jest stacją handlową, pozbawioną obsady dyżurnego ruchu, gdzie z 4 torów stacyjnych możliwy do eksploatacji jest tylko jeden. Z tego powodu pociągi na tej linii mogą jedynie kursować wahadłowo i w tym samym momencie tylko jeden pociąg może z niej korzystać. W takiej sytuacji nie można mówić o jakiejkolwiek przepustowości, a liczba pociągów kursujących do Ciechocinka zależy wyłącznie od długości postoju w Ciechocinku (wymagane jest co najmniej kilka minut na zmianę kierunku jazdy). W obecnym rozkładzie (ważnym od dnia r.) na odcinku Aleksandrów Kujawski Ciechocinek całkowicie wstrzymano kursowanie pociągów REGIO. Na terenie należącym do aglomeracji bydgosko-toruńskiej istnieją następujące punkty odprawy podróżnych: 1) Aleksandrów Kujawski; 2) Odolion (czas przejazdu z Aleksandrowa 6 min.); 3) Ciechocinek (czas przejazdu z Aleksandrowa 10 min.). 139

141 III Linia nr 209 na odcinku Chełmża Kowalewo Pomorskie Jest to linia gdzie nie jest prowadzony od dnia r. żaden regularny ruch kolejowy. Mimo to jest ona ciągle utrzymywana przez zarządcę infrastruktury jako linia przejezdna. Prędkość drogowa to 60 km/h. Jest to odcinek drugorzędnej linii jednotorowej niezelektryfikowanej o długości 20,31 km. Oprócz Chełmży i Kowalewa Pomorskiego położone są na niej dwa przystanki: Mlewiec (gmina Kowalewo Pomorskie) i Mirakowo (gmina Chełmża). Ruch pasażerski na tym odcinku mógłby zostać reaktywowany w przypadku uruchomienia bezpośrednich pociągów z Bydgoszczy do Golubia Dobrzynia i Brodnicy. III Linia nr 246 Toruń Wschodni - Olek Jest to fragment linii znaczenia miejscowego, jednotorowej i niezelektryfikowanej łączącej kiedyś Unisław i Chełmno z Toruniem (długość: 12,79 km). Na odcinku Chełmno Olek linia została rozebrana. Pozostawiony odcinek do Oleku jest używany w ruchu towarowym do bazy paliw w Oleku i zespołu bocznic przy stacji handlowej Toruń Północny. Ruch towarowy odbywa się z prędkością 30 km/h. W obecnym kształcie linii, uruchomienie ruchu pasażerskiego na tak niewielkim odcinku nie ma żadnego sensu. III Linia nr 201 na odcinku Nowa Wieś Wielka - Maksymilianowo Odcinek ten jest magistralną linią dwutorową o długości 33,47 km. Został zelektryfikowany w 1967 roku systemem prądu stałego o napięciu 3 kv. Pełni rolę obwodnicy towarowej bydgoskiego węzła kolejowego umożliwiającą ominięcie stacji Bydgoszcz Główna przez ruch towarowy kursujący tranzytowo Magistralą Węglową na kierunku północ południe lub rozpoczynający i kończący bieg na stacjach Bydgoszcz Wschód Towarowa lub Bydgoszcz Emilianowo. Stan techniczny jest typowy dla linii towarowej. Na torze nr 1 (w kierunku Maksymilianowa) obowiązuje od Nowej Wsi Wielkiej do Bydgoszczy Leśnej prędkość 50 km/h, od Bydgoszczy Leśnej do Maksymilianowa 40 km/h. Prędkości na torze nr 2 (w kierunku Nowej Wsi Wielkiej) jest bardziej różnorodne. Obwiązują na nim prędkości 80, 60, 50, 40 i 20 km/h, z tym że w najgorszym stanie tor nr 2 znajduje się pomiędzy Bydgoszczą Leśną i Maksymilianowem gdzie obowiązuje prędkość 20 km/h. 140

142 Przepustowość linii jest niewielka, ale wystarczająca (dla obecnego ruchu towarowego) mimo funkcjonowania na tak długim odcinku tylko 4 szlaków i braku możliwości prowadzenia ruchu dwukierunkowego po każdym z torów. Odcinek Nowa Wieś Wielka Bydgoszcz Wschód Towarowa, mimo pierwotnego towarowego przeznaczenia jest wyposażony w perony w Prądocinie, Bydgoszczy Emilianowie i Bydgoszczy Żółwinie (tutaj tylko dla pracowników bydgoskiej elektrociepłowni i zakładów chemicznych ZACHEM dojście do peronów jest położone na terenie prywatnym). Obecnie są one wszystkie zaniedbane i zdewastowane, gdyż pasażerski ruch kolejowy został wstrzymany w 2002 roku. Minusem ewentualnego prowadzenia ruchu pasażerskiego na tym odcinku jest to, że tory linii nr 201 omijają istniejące perony stacji Bydgoszcz Wschód. Linia prowadzona jest głównie przez tereny leśne i przemysłowe. Ewentualne reaktywowanie przewozów pasażerskich na tym odcinku mogłoby się odbyć pod warunkiem zbudowania nowych przystanków i mogłoby dotyczyć przewozów weekendowych z Bydgoszczy do kompleksów leśnych w okolicach Prądocina. Odcinek Bydgoszcz Wschód Towarowa Maksymilianowo nigdy nie był przeznaczony do ruchu pasażerskiego z uwagi na bliskie sąsiedztwo pozostałych, ważniejszych linii kolejowych nr: 18 i 131. III Linia nr 356 Poznań Główny Bydgoszcz Główna na odcinku przebiegającym przez gminy Szubin i Białe Błota Jest to drugorzędna niezelektryfikowana jednotorowa linia kolejowa, na której kujawsko pomorskim fragmencie (długość: 34,49 km) nie prowadzi się pasażerskiego ruchu kolejowego od dnia r. Obecnie na tym odcinku jest prowadzony tylko lokalny ruch towarowy o niewielkim natężeniu, najdalej do ładowni w Szubinie. Odcinek Kcynia - Szubin jest praktycznie nieprzejezdny (drobne kradzieże infrastruktury kolejowej). Z powodu złego stanu toru wprowadzono na odcinku Szubin Kcynia granica województwa prędkość 0 km/h (co jest równoznaczne z wykluczeniem przez zarządcę, tj. PKP PLK S.A. możliwości prowadzenia ruchu kolejowego). Na odcinku Bydgoszcz Główna Szubin obowiązuje prędkość 50 km/h. Na terenie gmin Szubin i Białe Błota funkcjonowały przystanki Jasiniec Białe Błota, Rynarzewo, Kołaczkowo, Szubin, Pińsko Wielkopolskie i Szaradowo Zalesie. Obecnie żaden z tych punktów nie jest czynnym posterunkiem ruchu. Ostatnia czynna stacja w Szubinie, została zamknięta w 2005 roku. Na linii tej możliwa jest reaktywacja pasażerskiego ruchu kolejowego w relacjach Bydgoszcz Wągrowiec 141

143 i Bydgoszcz Poznań. Przebiega przez tereny wchodzące bezpośrednio w skład aglomeracji bydgosko-toruńskiej i po przeprowadzeniu odpowiednich prac torowych oraz budowie nowych przystanków osobowych mogłaby stanowić jedną z części siatki kolejowych połączeń regionalnych. III Linia nr 241 Tuchola Koronowo na odcinku przebiegającym przez gminę Koronowo Odcinek na dzień dzisiejszy nadal przejezdny, mimo zawieszenia ruchu pasażerskiego w 1992 roku. Jest to niezelektryfikowana jednotorowa linia znaczenia miejscowego. Obowiązuje na niej prędkość 50 km/h. Na terenie aglomeracji bydgosko toruńskiej istniały 4 przystanki: Koronowo, Buszkowo, Wilcza Góra i Mąkowarsko. Linia nie może odegrać żadnej roli w kolejowych przewozach regionalnych gdyż brakuje połączenia Koronowa z Bydgoszczą. III Linia nr 281 Oleśnica Chojnice na odcinku przebiegającym przez gminę Nakło nad Notecią Odcinek na dzień dzisiejszy jest nadal przejezdny z prędkością 40 km/h, na którym prowadzony jest ruch specjalnych pociągów towarowych z przekroczoną skrajnią. Ruch pasażerski został zawieszony w 2000 roku. Jest to niezelektryfikowana jednotorowa linia drugorzędna. Linia nie powinna odgrywać żadnej roli w przewozach aglomeracyjnych, ponieważ jest częścią ciągu komunikacyjnego łączącego Nakło nad Notecią z miejscowościami położonymi peryferyjnie w województwie kujawsko-pomorskim. Nie można jednak wykluczyć przyszłej reaktywacji kolejowego ruchu pasażerskiego w celu poprawienia dojazdu mieszkańców gmin Mrocza, Więcbork i Kcynia do Nakła nad Notecią. Możliwa jest również reaktywacja ruchu pasażerskiego dla pociągów relacji Poznań Bydgoszcz przez Wągrowiec, Kcynię i Nakło. 142

144 III.6. Transport drogowy zamiejski III.6.1. Analiza podmiejskiego ruchu autobusowego w powiatach bydgoskim i toruńskim Gminy powiatów bydgoskiego i toruńskiego wchodzą w skład aglomeracji bydgosko toruńskiej, gdyż stanowią obszar ściśle zlokalizowany w sąsiedztwie obu miast, na który one bezpośrednio oddziaływają. Większość podróży mieszkańców tych gmin odbywa się z miejsca zamieszkania do jednego z tych ośrodków. W ostatnich latach obserwuje się odpływ mieszkańców z Bydgoszczy i Torunia do wspomnianych gmin, które oferują atrakcyjne tereny pod budownictwo mieszkaniowe o znacznych walorach krajobrazowych. Jednocześnie nadal największe miasta aglomeracji stanowią dla tych osób miejsca pracy, nauki, zakupów czy nawet wypoczynku weekendowego, dlatego bardzo potrzebny jest sprawnie funkcjonujący transport podmiejski. Kolej tylko częściowo może spełniać tą rolę, gdyż siatka połączeń obejmuje niewielką liczbę miejscowości, dlatego też znaczący udział w przewozach ma regionalny transport autobusowy. 143

145 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym Rys. III Schemat sieci autobusowej komunikacji zbiorowej na obszarze aglomeracji bydgosko-toruńskiej. 144

146 III Przewoźnicy Nadal decydującą rolę w przewozach lokalnych spełniają dwaj przewoźnicy, wywodzący się z dawnych PPKS, tj. zrestrukturyzowany PKS w Bydgoszczy Sp. z o.o. oraz sprywatyzowany dawny PKS Toruń wchodzący obecnie w skład Veolia Transport Polska Sp. z o.o. Oprócz nich coraz aktywniej działają na rynku przewozowym podmioty prywatne. Większość z nich to niewielkie firmy posiadające kilka mikrobusów. Na ich tle zdecydowanie odznacza się wielkością przewozów, powstała w 2006 roku Grupa Kowalski i Wspólnicy zrzeszająca kilku przewoźników, która oferuje połączenia autobusowe pod marką FR BUS. Całość uzupełniają inni przewoźnicy używający marki PKS z terenu województwa kujawsko pomorskiego i województw ościennych. PKS w Bydgoszczy Sp. z o.o. Z dniem r. na bazie Państwowego Przedsiębiorstwa Komunikacji Samochodowej powstało Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Bydgoszczy, które przejęło od poprzednika tabor, infrastrukturę i misję realizowania przewozów autobusowych w powiecie bydgoskim, nakielskim i świeckim. Od tamtego czasu nastąpiła wyraźna poprawa jakości usług przewozowych. Rozpoczęto wymianę przestarzałego parku taborowego. W przewozach dalekobieżnych postawiono na współpracę z przedsiębiorstwami PKS z Płocka, Koszalina, Zielonej Góry, Jeleniej Góry i Białegostoku tworząc wspólną markę KOMFORT BUS, czyli ekspresową komunikację dalekobieżną, realizowaną nowymi autokarami wysokopodłogowymi na trasach: Bydgoszcz Płock Warszawa, Bydgoszcz Koszalin Kołobrzeg, Szczecin Bydgoszcz Białystok, Bydgoszcz Zielona Góra i Bydgoszcz Szklarska Poręba. Drugą marką PKS Bydgoszcz jest KOM BUS, czyli przyśpieszone połączenia międzymiastowe o podwyższonym standardzie na trasach Bydgoszcz Toruń i Bydgoszcz Inowrocław. PKS w Bydgoszczy posiada jedną zajezdnię przy ul. Toruńskiej 147 oraz dworzec autobusowy przy ul. Jagiellońskiej 58, który jest rozległym obiektem o przeciętnym standardzie obsługi podróżnych, niczym nieodróżniającym się od typowych dużych dworców PKS zbudowanych w czasach PRL. W latach wykonano remont budynku dworcowego. Zaniedbane stanowiska i plac postojowy również wymagają renowacji. Oprócz bazy na terenie Bydgoszczy, PKS utrzymuje 2 placówki zamiejscowe w Nakle nad Notecią i Świeciu. Łącznie posiada (stan na dzień r.) 222 pojazdów, z tego 19 autobusów jeździ od 2007 roku na zlecenie ZDMiKP w Bydgoszczy na 5 bydgoskich liniach komunikacji miejskiej. Pozostały tabor kursuje w ruchu podmiejskim 145

147 i dalekobieżnym. Na kursach podmiejskich, bilety okresowe są zaimplementowane w formie biletu elektronicznego. Tabor PKS w Bydgoszczy Sp. z o.o. (stan na dzień r.): Volvo B10M Aabenraa 2 pojazdy rok produkcji 1987 Autosan H pojazdów lata produkcji MAN ÜL242 9 pojazdów lata produkcji MAN ÜL272 6 pojazdów lata produkcji Autosan H pojazdów lata produkcji Setra S213 UL 2 pojazdy rok produkcji 1994 Volvo B10BLE Aabenraa 2 pojazdy rok produkcji 1994 MAN NM192 2 pojazdy lata produkcji MAN NL202 2 pojazdy lata produkcji Neoplan N316 9 pojazdów lata produkcji Volvo B10MA / Carrus K204 City 1 pojazd rok produkcji 1995 MAN SÜ202 1 pojazd rok produkcji 1995 MAN EL202 1 pojazd rok produkcji 1995 MAN ÜL292 3 pojazdy lata produkcji Iveco Irizar InterCentaury 2 pojazdy lata produkcji Autosan A1012T 1 pojazd rok produkcji 1996 MAN EL262 2 pojazdy rok produkcji 1996 MAN ÜL312 1 pojazd rok produkcji 1996 MAN NÜ313 2 pojazdy rok produkcji 1998 Volvo Irizar Centaury 3 pojazdy lata produkcji MAN EL222 4 pojazdy lata produkcji Autosan H pojazdów lata produkcji Autosan H pojazd rok produkcji 1999 Setra S315H 1 pojazd rok produkcji 1998 Setra S315 UL 7 pojazdów lata produkcji Setra S315 NF 10 pojazdów lata produkcji Neoplan N318/3 2 pojazdy lata produkcji MAN ÜL pojazdów lata produkcji Autosan A1010M 4 pojazdów lata produkcji

148 Volvo 7250 / Carrus Vega 3 pojazdy - rok produkcji 2001 Volvo 7450 / Carrus Regal 2 pojazdy lata produkcji Mercedes Vario 614D 1 pojazd rok produkcji 2003 Autosan A0909L 17 pojazdów lata produkcji Iveco Daily 50C13V 1 pojazd rok produkcji 2002 Volvo 9700H 2 pojazdy lata produkcji Volvo Sunsundegui Sideral pojazdy lata produkcji Autosan A613MN 2 pojazdy rok produkcji 2003 Volvo Irizar PB 3 pojazdy rok produkcji 2003 Mercedes O815D 1 pojazd rok produkcji 2003 Autosan A1010T 4 pojazdy rok produkcji 2005 Irisbus Axer 12M 7 pojazdów lata produkcji Irisbus Citelis 12M 15 pojazdów lata produkcji Solaris Urbino 12 4 pojazdy rok produkcji 2008 Irisbus Crossway 12M 5 pojazdów lata produkcji Irisbus Proxys 2 pojazdy rok produkcji 2009 Autosan A0808T 2 pojazdy rok produkcji 2009 Autosan A1212C 4 pojazdy rok produkcji 2011 Setra S412 UL 2 pojazdy rok produkcji 2011 Średni wiek taboru PKS w Bydgoszczy na rok 2012 to 12,3 lat. Veolia Transport Polska Sp. z o.o. Dawny PKS Toruń został sprywatyzowany w 2004 roku. Początkowo działał jako PKS Connex Toruń. W listopadzie 2008 roku nastąpiła konsolidacja z PKS Connex Kołobrzeg i została utworzona spółka Veolia Transport Kujawy. Na początku maja 2010 roku wszystkie spółki regionalne (obecnie oddziały) Veolii w Polsce zostały ze sobą połączone tworząc Veolia Transport Polska Sp. z o.o. a spółką formalnie przejmującą była toruńska Veolia. W ramach przemian strukturalnych dawna placówka terenowa w Chełmnie została samodzielnym oddziałem. Toruński oddział Veolii posiada zajezdnię przy ul. Poznańskiej 290e. Dworzec autobusowy mieści się przy ul. Dąbrowskiego 8/24. Jest to najnowocześniejszy dworzec autobusowy w Polsce. Został zbudowany w latach w miejscu poprzedniego i swoim standardem dorównuje terminalom pasażerskich portów lotniczych. Podstawowym obszarem działania przewoźnika jest obszar powiatów toruńskiego 147

149 i chełmińskiego. Pod ogólnopolską marką Veolia Express oddział toruński uruchamia w piątki i niedziele szybkie połączenie na trasie Toruń Gdańsk. Toruńska zajezdnia (Oddział Toruń) Veolii Transport Polska posiada łącznie 92 pojazdów (stan na dzień ). Oto zestawienie taboru: DAB B 1 pojazd rok produkcji 1987 Ikarus pojazdy rok produkcji 1990 MAN Carrus Star pojazd rok produkcji 1992 Autosan H pojazdów lata produkcji Autosan H pojazdów rok produkcji 1996 Autosan H pojazdów lata produkcji Neoplan N316 SHD 1 pojazd rok produkcji 1998 Mercedes O404-15RHD 1 pojazd rok produkcji 1998 MAN SL222 2 pojazdy rok produkcji 1999 Jelcz T120MB 1 pojazd rok produkcji 1998 Jelcz M101/3 1 pojazd rok produkcji 2005 Autosan A1010M 1 pojazd rok produkcji 2000 Autosan A404T 1 pojazd rok produkcji 2000 Jelcz 120M 3 pojazdy rok produkcji 2001 Autosan A0909L 7 pojazdów lata produkcji Autosan A1010T 4 pojazdy lata produkcji Kapena Thesi Intercity 1 pojazd rok produkcji 2004 Autosan H pojazdy rok produkcji 2005 Autosan H pojazdów lata produkcji Setra S213 UL 2 pojazdy rok produkcji 2006 Jelcz L100I 2 pojazdy rok produkcji 2000 Autosan A1012T 1 pojazd rok produkcji 2008 Autosan A1212C 4 pojazdy rok produkcji 2010 SOR C10,5 3 pojazdy rok produkcji 2011 Mercedes Tourismo 16RI 1 pojazd rok produkcji 2012 W obecnej sytuacji tabor toruńskiej Veolii Transport, może być wzmacniany pojazdami z innych oddziałów, jak i może zostać skierowany w inne rejony Polski. 148

150 Średnia wieku autobusów oddziału toruńskiego Veolii na rok 2012 to 10,9 lat co jest wynikiem najlepszym wśród wszystkich podmiotów obsługujących regionalny ruch autobusowy w aglomeracji bydgosko-toruńskiej. FR BUS Grupa Kowalski i Wspólnicy Jest to największy i najbardziej dynamicznie rozwijający się przewoźnik autobusowy w aglomeracji, który nie wywodzi się z dawnych przedsiębiorstw PPKS. Swoją działalność koncentruje w gminie Koronowo (bazy są usytuowane w miejscowości Stopka i w Bydgoszczy).Przewoźnik posiada 11 regularnych linii autobusowych oznaczonych numerami z przedziału (bez numeru 409). Wszystkie (oprócz linii 408) łączą Bydgoszcz z miejscowościami gmin Koronowo, Sicienko, Osielsko, Dobrcz, Pruszcz, Mrocza, Nakło nad Notecią i Solec Kujawski. Taka numeracja obowiązuje wszystkich prywatnych przewoźników i jest nadawana przez bydgoskie starostwo powiatowe. Dodatkowo przewoźnik uruchamia 2 linie (numery 1 i 4), które wraz z linią 408 kursują tylko po gminie Koronowo. Na początku 2012 r. przewoźnik uruchomił komercyjną linię miejską na obszarze Bydgoszczy (linia nr 301 relacji: Wyścigowa Pętla Os. Eskulapa Stamma). Grupa posiada 30 autobusów (stan na dzień ). Są to: Setra S215 UL 8 pojazdów lata produkcji Mercedes 711 DKA 1 pojazd rok produkcji 1992 Iveco Turbo Daily pojazd rok produkcji 1994 Bova Futura FHD 12 1 pojazd rok produkcji 1994 Setra S315 UL 3 pojazdy lata produkcji Mercedes 612D 1 pojazd rok produkcji 1997 Plaxton Beaver 2 1 pojazd rok produkcji 1998 SOR C9,5 1 pojazd rok produkcji 2000 Solbus C9,5 2 pojazdy lata produkcji Autosan A0909L 1 pojazd rok produkcji 2001 Mercedes Sprinter 416CDI 1 pojazd rok produkcji 2002 Solbus C10,5 1 pojazd rok produkcji 2005 Irisbus Crossway 12M 6 pojazdów rok produkcji 2007 BMC Levend XL 1 pojazd rok produkcji 2008 BMC Probus750L 1 pojazd rok produkcji

151 Przegląd taboru Grupy wskazuje, że posiadają zróżnicowany tabor przeznaczony zarówno do obsługi kursów podmiejskich o niewielkiej frekwencji, jak i kursów regionalnych biegnących głównymi ciągami komunikacyjnymi, gdzie duży popyt na przewozy wymaga większej podaży miejsc w autobusie. Trzonem parku taborowego są autobusy dalekobieżne średniopojemne (klasa MAXI) i mniejsze, przeznaczone do ruchu regionalnego (klasa MIDI). Mikrobusy stanowią zdecydowaną mniejszość we flocie. Średni wiek taboru na rok 2012 wynosi 13,7 lat. Mobilis Sp. z o.o. Oddział Bydgoszcz Od 2008 roku firma Mobilis jest operatorem 3 linii komunikacji miejskiej organizowanych przez ZDMiKP w Bydgoszczy. Obsługuje je autobusami marki Solaris Urbino 18 i MAZ Zajezdnia mieści się na Fordonie, przy ul. Dworzec 1. Od dnia 1 lutego 2009 r. Mobilis jest również operatorem komunikacji międzygminnej organizowanej przez Gminę Lubicz na podstawie zamówienia publicznego ważnego przez 4 lata. Komunikacja ta zapewnia transport mieszkańcom gminy Lubicz do Torunia, jak i wewnątrz gminy. Dwie linie międzygminne (oznaczone numerami: 101 i 103) łącząc z Toruniem 8 miejscowości (Lubicz Dolny, Lubicz Górny, Krobia, Grębocin, Rogówko, Brzeźno, Gronowo i Kolonia Papowska). Obie linie kursują do Placu Św. Katarzyny w Toruniu. Na terenie miasta zatrzymują się na wszystkich przystankach komunikacji miejskiej leżących na trasach przejazdu. Z dniem Mobilis wprowadził elektroniczne bilety okresowe. Do obsługi komunikacji międzygminnej Toruń Lubicz, operator utworzył osobną zajezdnię w Lubiczu Górnym, która na dzień posiada następujące autobusy: MAN SL223 6 pojazdów rok produkcji 2001 Mercedes O405 Merkavim Ha argaz 8 pojazdów rok produkcji 1991 Neoplan N pojazd rok produkcji 1989 Volvo B10MA / Heuliez GX87/GX187 3 pojazdy lata produkcji Łącznie jest to 18 autobusów, których średni wiek na rok 2012 to 17,3 lat. Na tabor firmy Mobilis odnotowano dużą liczbę skarg od pasażerów, które zazwyczaj dotyczyły brudnych i zaniedbanych wnętrz pojazdów oraz ich stanu technicznego. 150

152 Linie komunikacji międzygminnej w Lubiczu: Linia 101 trasa: Toruń Lubicz Dolny Lubicz Górny Linia 103 trasa: Toruń Grębocin Kolonia Papowska Rogówko Brzeźno Gronowo Pozostali przewoźnicy Pozostali przewoźnicy to głównie inne przedsiębiorstwa PKS z terenu województwa kujawsko pomorskiego, takie jak Kujawsko-Pomorski Transport Samochodowy S.A.(połączone w 2012 roku 4 przedsiębiorstwa PKS z Brodnicy, Lipna, Włocławka i Inowrocławia), PKS Grudziądz Sp. z o.o, oraz z terenów innych województw, tj. PKS Chojnice Sp. z o.o, PKS Człuchów Sp. z o.o, PKS Sp. z o.o. w Pile, PKS Sp. z o.o. w Wałczu, PKS w Szczecinku Sp. z o.o, PKS w Iławie Sp. z o.o, PKS w Mławie S.A, PKS w Olsztynie S.A, PKS w Ciechanowie S.A, PKS w Gnieźnie Sp. z o.o, PKS w Koninie S.A. i PKS Turek S.A oraz Souther Holdings Poland Sp. z o.o. (przewozy pod marką PolskiBus.com ). Pozostałą część regionalnych przewozów autobusową obejmują pomniejsi przewoźnicy prywatni, których udział w rynku jest niewielki: Powiat toruński W powiecie toruńskim przewoźnicy prywatni działają na 2 trasach: 1. Toruń Chełmża: Toruń Łysomice Chełmża (przewoźnik Trans-Tom ); Toruń Łysomice Chełmża Orzechowo (przewoźnik Trans-Tur ); Toruń Łysomice Chełmża (przewoźnik Auto-Trans ); Toruń Łubianka Chełmża (przewoźnik Hanvan ). 2. Toruń gmina Lubicz: Toruń Lubicz Złotoria Kaszczorek (przewoźnik POL-BUS ); Toruń Lubicz Dolny Młyniec Krobia Lubicz Górny (przewoźnik POL-BUS ); 151

153 Toruń Złotoria Grabowiec (przewoźnik MIXS ). Pozostali przewoźnicy zajmują się przewozami pracowniczymi oraz turystycznymi krajowymi i międzynarodowymi. W Toruniu funkcjonuje Autokarowy Dworzec Międzynarodowy, położony tuż przy stacji PKP Toruń Miasto przy Placu 18 Stycznia 4, z którego korzystają autobusy przewoźników międzynarodowych oraz niektóre kursy PKS Bydgoszcz i PKS Płock (w tym wszystkie połączenia z pod marki KOM BUS relacji Bydgoszcz Toruń Bydgoszcz). W ten sposób Veolia Transport pozbyła się konkurencyjnych połączeń regionalnych do Bydgoszczy ze swojego dworca autobusowego w Toruniu. Powiat bydgoski Powiat bydgoski charakteryzuje się większą ilością przewoźników prywatnych niż powiat toruński. Starostwo powiatowe przydziela ich połączeniom numery linii z przedziału Linie regularne komunikacji regionalnej uruchamiane przez FR BUS: Linia 401 trasa: Bydgoszcz Tryszczyn Wtelno Gościeradz Stopka Stary Dwór Koronowo Linia 402 trasa: Bydgoszcz Osówiec Szczutki Mochle Nowa Ruda Gogolinek Witoldowo Gogolin Salno Więzowno Bieskowo Koronowo Linia 403 trasa: Bydgoszcz Jankowo Bożenkowo Samociążek Koronowo Lipkusz Pieczyska Linia 404 trasa: Bydgoszcz Osówiec Wojnowo Sicienko Sitno Ugoda Goncarzewy Teresin Michalin Samsieczno Gliszcz Trzemiętowo Prosperowo Słupowo Drzewianowo Mrocza Linia 405 trasa: Bydgoszcz Myślęcinek Osielsko Żołędowo Wilcze Borówno Kusowo Dobrcz Sienno Kotomierz Karolewo Wudzyn Linia 406 trasa: Bydgoszcz Myślęcinek Osielsko Żołędowo Wilcze Borówno Aleksandrowo Strzelce Górne Gądecz Hutna Wieś Włóki Trzęsacz Kozielec Trzeciwiec Suponin Dobrcz Linia 407 trasa: Bydgoszcz Pawłówek Kruszyn Zieloczyn Strzelewo Ślesin Nakło nad Notecią Sadki Mrozowo Kraczki Linia 410 trasa: Bydgoszcz Makowiska Rudy Solec Kujawski 152

154 Linia 411 Koronowo Stary Dwór Stopka Gościeradz Tryszczyn Bydgoszcz Linia 412 trasa: Bydgoszcz Osówiec Wojnowo Sicienko Dąbrówka Nowa Oraz: Linia 1 trasa: Koronowo Nowy Dwór Buszkowo Lucim Mąkowarsko Linia 4 trasa: Koronowo Bieskowo Więzowno Salno Byszewo Wierzchucin Łąsko Małe Łąsko Wielkie Wilcze Huta Sitowiec Osiek Wiskitno Wierzchucin Byszewo Salno Więzowno Bieskowo - Koronowo Linia 408 trasa: Koronowo Tuszyny Star Jasiniec Aleksandrowiec Nowy Jasiniec Serock Wudzyn Karolewo Pruszcz Wałdowo Część wymienionych powyżej miejscowości, tylko dzięki liniom obsługiwanym przez FR BUS mają zapewnione połączenia autobusowe z Bydgoszczą lub Koronowem. Oprócz kursów FR BUS jeżdżą jeszcze następujące linie: Linia 413 trasa: Bydgoszcz Fordon Zamczysko Osielsko Linia 415 trasa: Bydgoszcz Rondo Jagiellonów Osielsko Niwy Linia 417 trasa: Bydgoszcz Rondo Jagiellonów Białe Błota Ciele Zielonka Linia 418 trasa: Bydgoszcz Dworzec Gł. PKP Niemcz Jagodowo Maksymilianowo Żołędowo Linie nr 414, 416, 419 i 420 zostały w przeszłości zawieszone. Linie kursujące z Bydgoszczy przez gminy należące do obszaru metropolitalnego ale wybiegające poza tereny powiatu bydgoskiego nie posiadają numeracji. Są to połączenia: Bydgoszcz Białe Błota Lipniki Kruszyn Krajeński Szubin (przewoźnicy: NOVA-BUS Przewozy Pasażerskie Grzegorz Nowak, Henryk Cyran Transport Osobowy, Trans-Tom Osobowe Usługi Przewozowe); Bydgoszcz Białe Błota Lipniki Kruszyn Krajeński Rynarzewo Łabiszyn Lubostroń Barcin (przewoźnik P.H.U. POL-BUS Marek Burchacki); Bydgoszcz Brzoza Kobylarnia Łabiszyn Augustowo Barcin (przewoźnik P.H.U. POL-BUS Marek Burchacki); 153

155 Bydgoszcz Brzoza Chmielniki - Nowa Wieś Wielka Tuczno Inowrocław (przewoźnik P.H.U. POL-BUS Marek Burchacki); Bydgoszcz Otorowo Makowiska Solec Kujawski (przewoźnik P.H.U. POL-BUS Marek Burchacki). Wszystkie powyższe połączenia regionalne (oprócz części kursów FR BUS) są obsługiwane mikrobusami i autobusami klasy MINI i MIDI. Na kursach o większym popycie przewozowym FR BUS stosuje tabor klasy MAXI. 154

156 III Relacja Bydgoszcz Toruń jako główny ciąg komunikacyjny w aglomeracji Drogowe połączenie pomiędzy Bydgoszczą i Toruniem może prowadzić 2 trasami: Droga krajowa nr 10 łącząca lewobrzeżną część Torunia z węzłem Stryszek na drodze krajowej nr 25 w Bydgoszczy. Trasa wymaga jednej przeprawy przez Wisłę w Toruniu i przebiega przez Cierpiszewo, Cierpice, Przyłubie, Rudy i Makowiska. Droga omija od południa Solec Kujawski i prowadzi w zdecydowanej większości przez tereny leśne. Droga krajowa nr 80 łącząca prawobrzeżną część Torunia (w tym centrum miasta) z najważniejszym bydgoskim osiedlem Fordonem i bezpośrednim centrum Bydgoszczy. Trasa przebiega przez jedną przeprawę na Wiśle w Fordonie. Miejscowości pośrednie na tej trasie to: Przysiek, Rozgarty, Górsk, Zarośle Cienkie, Pędzewo, Zławieś Wielka, Toporzyska, Czarnowo, Kamieniec i Strzyżawa. Drogą krajową nr 10 przez Przyłubie wg rozkładu z dnia r. kursuje tylko jeden kurs przyśpieszony KPTS S.A. (dawny PKS Lipno) relacji Włocławek Bydgoszcz. Co ciekawe, kurs powrotny jedzie już drogą krajową nr 80 jako autobus zwykły. Prawie wszystkie połączenia autobusowe pomiędzy Toruniem i Bydgoszczą kursują drogą krajową nr 80, dlatego że ta trasa jest krótsza, zapewnia obsługę większej liczby miejscowości leżących na trasie, większą dostępność dla mieszkańców obu ośrodków aglomeracji oraz wyklucza przejazd autobusów przez stale zakorkowany w godzinach szczytu most drogowy im. J. Piłsudskiego w Toruniu. Na dzień r. pomiędzy Bydgoszczą i Toruniem kursuje (rozkład roboczy szkolny): 16 par kursów zwykłych (13 Veolia Transport, 1 PKS w Bydgoszczy i 2 Kujawsko-Pomorski Transport Samochodowy); 15 par kursów przyśpieszonych KOM-BUS (PKS Bydgoszcz); 7 par kursów przyśpieszonych (Kujawsko-Pomorski Transport Samochodowy); 28 par kursów pośpiesznych (7 PKS w Bydgoszczy, 2 Veolia Transport i 19 innych przewoźników z różnych rejonów Polski); 4 par kursów ekspresowych relacji Bydgoszcz/Szczecin Warszawa (linia P2). 155

157 Największym przewoźnikiem na tej trasie jest PKS w Bydgoszczy Sp. z o.o. Oferuje połączenia przyśpieszone marki KOM BUS oraz ekspresowe połączenia dalekobieżne marki KOMFORT BUS. Bilety miesięczne PKS Bydgoszcz obowiązują wyłącznie na kursach tego przewoźnika, w tym również na autokary KOMFORT BUS, dzięki temu osoby je posiadające mają do dyspozycji w dni robocze 22 pary autobusów Bydgoszcz Toruń Bydgoszcz. Kursy komunikacji KOM BUS są realizowane ze zmiennym interwałem czasowym, który w godzinach szczytu mieści się w przedziale minut, a poza szczytem minut. Czas przejazdu pomiędzy bydgoskim dworcem, a dworcem PKP Toruń Miasto wynosi ok. 58 minut. Tak niski czas przejazdu osiągnięto dzięki wprowadzeniu tylko jednego postoju (Zławieś Wielka). Od dnia r. wszystkie kursy KOM BUS wydłużono w Toruniu do pętli przy ul. Kolankowskiego (osiedle Na Skarpie), dzięki temu zwiększono ich dostępność o wschodnią część miasta gdzie znajdują się największe toruńskie osiedla. Trasa przejazdu prowadząca równoleżnikowo przez cały Toruń oraz brak zróżnicowania czasu podróży w godzinach szczytu przewozowego powoduje niekiedy znaczne spóźnienia autobusów marki KOM BUS sięgające nawet kilkudziesięciu minut, co wiąże się z irytacją pasażerów i dużą liczbą złych opinii o przewoźniku. Podstawowy tabor obsługujący te połączenia to autobusy klasy MAXI i MEGA, które posiadają od 45 do 65 miejsc siedzących. Najliczniejszą grupą użytkowników połączeń KOM BUS są studenci podróżujący w pełnej relacji. Należy zaznaczyć, że kursy z pod marki KOM-BUS przewożą największą liczbę pasażerów wśród wszystkich środków publicznego transportu zbiorowego kursujących pomiędzy Bydgoszczą i Toruniem. Drugim w kolejności przewoźnikiem na trasie Bydgoszcz Toruń jest Veolia Transport. Osoby jeżdżące stale na biletach Veolii tą trasą mogą skorzystać w ciągu doby z 13 par autobusów Toruń Bydgoszcz Toruń. Kursy te są realizowane ze zmiennym interwałem czasowym, który w godzinach szczytu oscyluje w min, a poza szczytem w przedziale min. Czas przejazdu zawiera się w przedziale minut, a w przypadku kursów realizowanych w godzinach szczytu przewozowego jest wydłużony. Podstawowy tabor Veolii Transport na tej trasie to autobusy klasy MIDI (40-45 miejsc siedzących). Nie stwierdzono dużej liczby osób jadących autobusami Veolii Transport w pełnej relacji. Większość pasażerów to mieszkańcy miejscowości leżących na trasie, którzy korzystają z autobusów dojeżdżając do Torunia lub Bydgoszczy. 156

158 Oferta przewozowa innych przewoźników na trasie Bydgoszcz Toruń jest znikoma, dlatego o pasażerów najbardziej dochodowego połączenia autobusowego w aglomeracji walczą tylko Veolia Transport i PKS Bydgoszcz. Zaletą kursów oferowanych przez Veolię jest lepiej skonstruowany rozkład, stałość kursowania oraz lepsza punktualność. Zaletą marki KOM BUS są lepszy technicznie i pojemniejszy tabor autobusowy, krótszy czas przejazdu poza godzinami szczytu, większa liczba połączeń oraz bezpośredni dojazd na toruńskie osiedla (Rubinkowo, Na Skarpie). Ceny biletów normalnych jednorazowych na trasie Bydgoszcz Toruń [zł] PKS w Bydgoszczy (KOM BUS) Veolia Transport Przewozy Regionalne (BiT City) 10,50 8,40 7,50 Tab. III Porównanie cen biletów PKS w Bydgoszczy, Veolii i kolejowych BiT-City. 157

159 III Zasięg przewozów podmiejskich w powiecie bydgoskim Gmina Odsetek mieszkańców pozbawionych komunikacji z Bydgoszczą Odsetek mieszkańców pozbawionych komunikacji z Toruniem Liczba mieszkańców (stan na dzień r.) Dąbrowa Chełmińska 26,2% 71,8% Solec Kujawski 1,8% 100,0% Nowa Wieś Wielka 14,3% 100,0% Białe Błota 4,7% 100,0% Sicienko 15,2% 89,7% Osielsko 4,7% 100,0% Dobrcz 27,3% 100,0% Koronowo 14,0% 93,9% Cały Powiat 11,9% 95,6% Tab. III Odsetek mieszkańców pozbawionych komunikacji autobusowej z Bydgoszczą i Toruniem z wyszczególnieniem gmin powiatu bydgoskiego. 158

160 III Zasięg przewozów podmiejskich w powiecie toruńskim Gmina Odsetek mieszkańców pozbawionych komunikacji z Bydgoszczą Odsetek mieszkańców pozbawionych komunikacji z Toruniem Liczba mieszkańców (stan na dzień r.) Wielka Nieszawka 76,8% 0,2% Czernikowo 50,5% 12,3% Obrowo 41,0% 7,3% Lubicz 56,5% 4,7% Łysomice 100,0% 7,1% Chełmża 100,0% 2,8% Łubianka 100,0% 4,2% Zławieś Wielka 48,1% 9,9% Cały Powiat 72,0% 5,9% Tab. III Odsetek mieszkańców pozbawionych komunikacji autobusowej z Bydgoszczą i Toruniem z wyszczególnieniem gmin powiatu toruńskiego. 159

161 III.6.2. Transport autobusowy dalekobieżny III Ciąg komunikacyjny Bydgoszcz - Gdańsk Na trasie Bydgoszcz Gdańsk kursują tylko 2 nocne, sezonowe, pośpieszne połączenia autobusowe realizowane przez PKS w Płocku S.A. i Polbus-PKS Wrocław Sp. z o.o. (kursują w okresie letnich wakacji szkolnych). Inne kursy przewoźników autobusowych nie funkcjonują. Z tego powodu przewodnią rolę w przewozach łączących Bydgoszcz i pozostałą część aglomeracji bydgosko-toruńskiej z Trójmiastem pełni transport kolejowy, który oferuje w ciągu doby 11 par pociągów TLK i 5 par pociągów REGIO, a w sezonie letnim dodatkowo 3 pary pociągów TLK i 1 parę pociągu InterRegio. III Ciąg komunikacyjny Toruń - Olsztyn Bezpośrednia komunikacja autobusowa pomiędzy Toruniem i Olsztynem jest słabo rozwinięta. Codziennie jeździ tylko 1 kurs pośpieszny (1 para) relacji Olsztyn Toruń Bydgoszcz i z powrotem obsługiwany przez PKS w Ostródzie Sp. z o.o. Połączenie to jest uzupełniane 1 kursem zwykłym relacji Olsztyn Toruń Olsztyn realizowanym przez PKS w Olsztynie S.A. który kursuje tylko w piątki i niedziele od 1 października do 30 czerwca (połączenie dla osób studiujących w Toruniu). Lepszą ofertę przewozową oferują przewoźnicy kolejowi. Z Torunia do Olsztyna kursują codziennie w ciągu doby: 4 pary pociągi Regio, 4 pary InterRegio i 2 pary TLK. Podróż koleją jest krótsza o ok. 1 godzinę. 160

162 III Ciąg komunikacyjny Toruń - Włocławek Z powodu bardzo dobrej, konkurencyjnej oferty przewozowej oferowanej podróżnym przez kolej regionalną (11 par pociągów REGIO) lokalne przedsiębiorstwa PKS (PKS Włocławek i PKS Lipno tworzące od 2012 Kujawsko-Pomorski Transport Samochodowy S.A.) częściowo wycofały się z połączeń pomiędzy oba miastami. Zachowano jedynie połączenia przyśpieszone, które zatrzymują się na wszystkich przystankach (4 pary kursów, z tego 3 przez Ciechocinek i 1 przez Lipno). Zupełnie inaczej wygląda kwestia ruchu dalekobieżnego. Pomiędzy Toruniem i Włocławkiem położone jest bardzo popularne w kraju całoroczne uzdrowisko Ciechocinek, generujące bardzo dużą liczbę podróży ze wszystkich rejonów Polski. Dlatego na tej trasie kursuje aż 18 kursów pośpiesznych całorocznych i 15 kursów pośpiesznych sezonowych, obsługiwanych przez przedsiębiorstwa PKS z całego kraju. Czas podróży autobusem pomiędzy obu miastami wynosi ok minut, pociągami regionalnymi ok minut. 161

163 III.7. Transport lotniczy III.7.1. Infrastruktura lotnicza Na dzień dzisiejszy w aglomeracji w aglomeracji bydgosko toruńskiej istnieją 2 lotniska: III Międzynarodowy Port Lotniczy im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy Lotnisko w Bydgoszczy Szwederowie zbudowano w czasie I wojny światowej przez wojska niemieckie na użytek działań frontowych. Funkcje wojskowe pełni do dziś, ale w szczątkowej formie. Stacjonująca tu 2 Baza Lotnicza Polskich Sił Powietrznych zakończyła działalność z dniem 30 czerwca 2010 roku. Samoloty transportowe i śmigłowce ratownicze zostały przeniesione do Powidza w Wielkopolsce, a w Bydgoszczy pozostała tylko wojskowa Komenda Obsługi Lotniska. Lotnisko pierwszy raz przyjęło samoloty cywilne w 1929 roku. Odtąd wielokrotnie na zmianę tworzono i likwidowano pasażerskie połączenia lotnicze obsługiwane przez PLL LOT. Sytuacja została ustabilizowana w 1992 roku, gdy na stałe reaktywowano regionalny port lotniczy, który od 1995 roku do dziś jest zarządzany przez spółkę Port Lotniczy Bydgoszcz S.A. Udało się jej przekształcić regionalne lotnisko w międzynarodowy port lotniczy. Firma posiada wszystkie odpowiednie koncesje i certyfikaty, co oznacza, że bydgoskie lotnisko spełnia wszystkie obowiązujące dla lotnictwa cywilnego wymogi bezpieczeństwa. Głównymi udziałowcami w spółce PLB S.A. są P.P. Porty Lotnicze oraz Województwo Kujawsko Pomorskie i gminy: Bydgoszcz, Toruń, Inowrocław i Sicienko. Lotnisko oznaczone jest międzynarodowym kodem EPBY i jest położone 3,5 km na południowy zachód od centrum Bydgoszczy, na terenie graniczącym z gminą Białe Błota. Użytkuje jeden pas startowy, pokryty asfaltobetonem, o długości 2500 m. i szerokości 60 m. Może przyjmować rejsowe samoloty pasażerskie średniej wielkości. Dozwolone są oba typy ruchu powietrznego, czyli VFR (loty na widoczność) i IFR (loty na podstawie przyrządów). Droga podejścia jest oznakowana świetlnymi pomocami nawigacyjnymi. Lotnisko posiada radiowe systemy naprowadzania ILS/DME. Lotnisko jest czynne całodobowo. Posiada podstawową bazę infrastrukturalną, czyli 2 drogi 162

164 kołowania, 4 płyty postojowe, stację paliw, urządzenia załadunku bagaży, wieżę kontroli lotów z własną stacją meteorologiczną, hangar i oddany do użytku w roku 2004, nowoczesny 7- stanowiskowy terminal lotniczego dworca pasażerskiego spełniający wszystkie wymogi standardów określonych dla międzynarodowych portów lotniczych. Przepustowość terminala szacowana jest na 280 tyś. pasażerów/rok. Terminal posiada parking dla 258 samochodów. Z terminalu do centrum miasta kursuje miejski autobus linii nr 80. Lotnisko obecnie (stan na r.) nie posiada terminalu Cargo, dlatego obsługuje tylko w niewielkim stopniu ruch towarowy (tylko przesyłki).w roku 2010 odprawiono kg przesyłek towarowych, co stanowiło ok. 0,51 % całości lotniczego ruchu towarowego w Polsce. 24 W połowie 2012 roku planuje się uruchomić terminal Cargo i szacuje się, że wielkość obsługiwanych przesyłek i towarów zwiększy się do 550 ton. W kompleksie portu lotniczego zachował się stary nieużywany pas betonowy które kiedyś traktowano jako osobne lotnisko Bydgoszcz Biedaszkowo. Kiedyś korzystał z niego Aeroklub Bydgoski. Dziś do własnych celów aeroklub używa 3 pasy trawiaste położone po bokach wspomnianego pasa betonowego. Sąsiedztwo wojska i cywilnego portu lotniczego znacznie utrudnia sportowo usługową działalność aeroklubu. III Lotnisko Toruń Bielany Lotnisko na Bielanach zbudowano w latach , jako lotnisko wojskowe Twierdzy Toruń. Od 1945 roku jest obiektem cywilnym, który do dnia dzisiejszego jest wykorzystywany do celów sportowo usługowych przez Aeroklub Pomorski. Oznaczane jest międzynarodowym kodem EPTO i jest położone 3 km na północny zachód od centrum Torunia. Posiada 4 pasy startowe dwa betonowe (o wymiarach 1269 m x 57 m i 1190 m x 57 m) ułożone w kształcie litery T, oraz dwa trawiaste (1092 m x 100 m i 730 m x 100 m) biegnące równolegle do jednego z pasów betonowych. Na lotnisku istnieje skromna baza składająca się z płyty postojowej, stacji paliw, wieży kontroli lotów, hotelu, restauracji oraz hangarów gdzie stacjonują tylko pojazdy aeroklubowe. Samoloty 24 Ilość obsłużonych przesyłek w polskich portach lotniczych w latach Urząd Lotnictwa Cywilnego. 163

165 obce mogą stać na płycie. Lądowania lekkich samolotów prywatnych są możliwe tylko po wcześniejszym uzgodnieniu z kierownikiem lotniska. Jedynym dozwolonym ruchem lotniczym jest tzw. VFR, czyli loty na widoczność, gdyż lotnisko nie posiada żadnych systemów naprowadzania. To oznacza, że jest obiektem, nieprzeznaczonym do przyjmowania samolotów operacyjnych. III.7.2. Pasażerski ruch lotniczy Regularnie z Portu Lotniczego Bydgoszcz S.A, według rozkładu lotów na dzień r. korzysta 2 przewoźników RYANAIR i PLL LOT. Zaplanowane są loty do następujących miast: Birmingham (3 loty w tygodniu) przewoźnik: RYANAIR; Barcelona-Girona (2 loty w tygodniu) przewoźnik RYANAIR; Dublin (3 loty w tygodniu) przewoźnik RYANAIR; Düsseldorf-Weeze (2 loty w tygodniu) przewoźnik RYANAIR; Glasgow-Prestwick (2 loty w tygodniu) przewoźnik RYANAIR; Londyn-Stansted (codziennie 1 lot) przewoźnik RYANAIR; Warszawa-Okęcie (codziennie 2 loty) przewoźnik PLL LOT. Oprócz lotów regularnych, w sezonie letnim, organizowane są loty czarterowe do Egiptu, Tunezji, Turcji, Grecji, Bułgarii, Chorwacji i na Wyspy Kanaryjskie. Na jesień 2012 r. kolejny przewoźnik OLT Express Regional planuje uruchomić połączenia do Wrocławia, Krakowa i Warszawy. W latach dynamika wzrostu liczby pasażerów korzystających z bydgoskiego lotniska była największa wśród wszystkich polskich portów lotniczych, od roku 2009 do dzisiaj liczba pasażerów utrzymuje się na podobnym poziomie. 164

166 Źródło: strona internetowa Portu Lotniczego Bydgoszcz S.A. ( Rys. III Liczba pasażerów w latach (* stan do marca). III.8. Wodny transport śródlądowy Bydgoszcz i Toruń to miasta leżące nad Wisłą. W Bydgoszczy do Wisły uchodzi rzeka Brda. Dawniej Wisła wraz z Brdą stanowiły główny szlak komunikacyjny łączący te miasta. Dziś to już odległa przeszłość, gdyż pasażerski wodny transport śródlądowy jest zbyt anachroniczny wobec innych środków lokomocji. Nie można tego stwierdzić w przypadku rzecznego transportu towarowego. W niektórych krajach Europy, np. w Niemczech, udział transportu rzecznego w przewozie produktów masowych (węgiel, piasek, cement itp.) wynosi ok. 11%. Przed rokiem 1981 w Polsce było podobnie. Dziś (stan na rok 2011) wskaźnik ten wynosi tylko 0,68% (prawie cała wartość dotyczy przewozów na Kanale Gliwickim i Odrze). W ciągu ostatnich 30 lat doszło w Polsce do prawie całkowitej marginalizacji towarowego transportu śródlądowego. Dotyczy to również Wisły, Brdy i Kanału Bydgoskiego, przebiegających przez bydgosko toruńską aglomerację, której infrastrukturą hydrotechniczną zarządza Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku, będący organem administracji rządowej nadzorowanej przez Ministerstwo Środowiska. 165

167 III.8.1. Wisła Wisła jest trudną rzeką do żeglugi. Na odcinku Otłoczyn Zawichost (województwo świętokrzyskie) jest częściowo nieuregulowana, co oznacza bardzo ciężkie warunki nawigacyjno hydrologiczne na drodze wodnej z Torunia w kierunku południa kraju. Dno Wisły ulega ciągłym przemianom, mielizny zmieniają swoje położenie. Generalnie rzeka jest w wielu miejscach zbyt płytka i przy niskich stanach wody wyłaniają się piaszczyste wyspy. Odcinek Wisły, od Otłoczyna po ujście do Bałtyku został uregulowany w latach Nie posiada żadnych obiektów hydrotechnicznych poza ostrogami i jest zdatny do żeglugi, ale zaniedbania ostatnich lat w pogłębianiu dna i brak konserwacji ostróg, doprowadziły do tego, że tylko doświadczeni marynarze potrafią sprawnie prowadzić statki i barki. Na szlakach wodnych w Europie podawana jest dopuszczalna głębokość zanurzenia jednostek, które mogą po nich przepłynąć. Z powodów zaniedbań, na Wiśle nie podaje się żadnych danych oprócz wodowskazów, gdyż i tak nie odzwierciedlałyby ciągle zmieniającej się rzeczywistości. Za taki stan rzeczy, armatorzy śródlądowi obwiniają Ministerstwo Środowiska, zarzucając mu, że dąży, w przeciwieństwie do oficjalnych zamierzeń, do denaturalizacji rzeki. Nadal uważa się za aktualny, mający już ponad 40 lat, plan zbudowania kaskady dolnej Wisły (m.in. miałaby powstać zapora wodna w Solcu Kujawskim oraz koło Ciechocinka lub Nieszawy), który mimo częstych zapowiedzi nie wyszedł dotychczas poza sferę planistyczną. Dziś największy toruński port rzeczny (o powierzchni 56,44 ha) Port Drzewny jest nieużywany przez transport rzeczny, drugi Port Zimowy jest zbyt mały (powierzchnia lustra wody tylko 3,25 ha), aby przyjmować większe jednostki, przez co z Wisły w okolicach Torunia korzysta dziś tylko jeden armator. Jest nim firma TRANS-WOD, której podstawową działalnością jest organizacja 40- minutowych rejsów po Wiśle dla turystów chcących podziwiać panoramę toruńskiej starówki z pokładu statku spacerowego. Kursy są wykonywane w okresie zdatnym do żeglugi, codziennie w godz. 9:00-19:00 dwoma statkami pasażerskimi (jeden z nich stylizowany jest na łódź wikingów). Podróże mają wyłącznie charakter atrakcji turystycznej. 166

168 III.8.2. Brda W Bydgoszczy do Wisły uchodzi Brda rzeka, która pełniła kiedyś olbrzymią rolę w transporcie towarowym. Wraz z Kanałem Bydgoskim, Notecią i Wartą stanowi główne śródlądowe połączenie na kierunku wschód-zachód. Łączy Wisłę z Odrą i wchodzi w skład europejskiego korytarza wodnego E-70 Antwerpia Kłajpeda. W powojennej Polsce monopolistą na tej drodze wodnej było przedsiębiorstwo Żegluga Bydgoska, które zostało w 2009 roku przejęte przez swojego dawnego największego konkurenta Grupę Kapitałową ODRATRANS S.A. Obecnie, żegluga towarowa na Brdzie i Kanale Bydgoskim jest nadal prowadzona, jednak czasy świetności ma już za sobą. Najdobitniej ukazuje upadek rzecznego ruchu towarowego fakt, że największy przewóz towarów dotyczy transportu kruszywa (pospółka rzeczna) wydobywanego w okolicach Bydgoszczy z dna Wisły do bydgoskiego portu rzecznego na Brdyujściu, a z flotylli Żeglugi Bydgoskiej liczącej dawniej ponad 250 jednostek dziś zostało tylko 40 sztuk. Brda na odcinku od wlotu Kanału Bydgoskiego po Brdyujście (na długości 14,4 km) jest w całości skanalizowana i posiada kilka obiektów hydrotechnicznych, takich jak śluzy i jazy, na których zbudowano 2 małe elektrownie wodne. W mieście jest kilka przystani żeglarskich, planowana jest budowa kolejnych. Brda przepływa przez ścisłe centrum podnosząc atrakcyjność turystyczną miasta. Uruchomiony w 2004 roku Bydgoski Tramwaj Wodny jest organizowany oraz finansowany przez Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej w Bydgoszczy jako element komunikacji miejskiej. Z każdym nowym sezonem żeglugowym komunikacja tramwaju wodnego jest poszerzana o nowe przystanki i linie. Jest to jeden z etapów realizacji planów rewitalizacyjnych i promocyjnych jakie Miasto ma odnośnie zabytkowego węzła wodnego położonego na terenie Bydgoszczy. Sezon żeglugowy trwa od 1 maja do 16 września. W roku 2012 uruchamiane są 3 linie tramwaju wodnego: Linia Słoneczna trasa: Wyspa Młyńska Dworzec PKS Tesco Słoneczny Młyn Dworzec PKS Wyspa Młyńska; Linia Staromiejska trasa: Wyspa Młyńska WSG Astoria Wyspa Młyńska; Linia Szlakiem Śluz trasa: Wyspa Młyńska Astoria Jachcice Okole Gwiazda (kursuje w okresie ). 167

169 Obsługę zapewniają 3 jednostki. Początkowo kursowała tylko jedna, m/s Bydgoszcz, która jest zabytkową łodzią motorową z 1908 roku, zabierającą 12 pasażerów. Od 2008 roku rozpoczął kursowanie statek Słonecznik napędzany w całości energią słoneczną. Może zabierać w rejs 28 pasażerów. W roku 2010 zakupiono kolejny podobny statek Słonecznik II. Armatorami są: Żegluga Bydgoska Sp. z o.o. i MZK Sp. z o.o. w Bydgoszczy. Tramwaj wodny nie jest alternatywą dla innych rodzajów komunikacji miejskiej. Długi czas rejsu jest związany z niewielką prędkością (ok. 10 km/h) oraz trwającym kilkanaście minut śluzowaniami (jedno z nich to zmiana poziomu wody o 3,2 m na Śluzie Miejskiej pomiędzy przystankami WSG i Wyspa Młyńska, które trwa około 15 minut). Tramwaj wodny należy traktować wyłącznie jako atrakcję turystyczną Bydgoszczy. W ramach Programu Rewitalizacji i Rozwoju Bydgoskiego Węzła Wodnego zaplanowano budowę kolejnych przystanków dla Tramwaju Wodnego (wydłużenie trasy tramwaju do Mostu Kazimierza Wielkiego) oraz zrealizowano już budowę przystani w centrum miasta na Wyspie Młyńskiej, która zastąpiła dawny przystanek Rybi Rynek. Rys. III Schemat tramwaju wodnego w Bydgoszczy stan na Maj 2012 (Źródło: strona internetowa ZDMiKP w Bydgoszczy). 168

170 III.8.3. Kanał Bydgoski Kanał Bydgoski łączy Brdę z Notecią w Nakle, przez co przebiega przez tereny, na które bezpośrednio oddziałuje aglomeracja toruńsko bydgoska. Został zbudowany w latach i po wielu przebudowach stał się prawdziwym dziełem sztuki inżynierii wodnej wpisanym na listę zabytków techniki. Ma długość 27,4 km i szerokość metrów. Posiada 6 śluz komorowych i 5 pogród. W okresie powojennym nie przeprowadzono żadnych inwestycji i nadal nic się nie planuje. Obecnie, transport towarowy prowadzony na Kanale Bydgoskim jest symboliczny, a największy ruch na tej drodze wodnej generują prywatne jachty i turystyczne barki motorowe (barging). Wychodząc naprzeciw stale zwiększającemu się wodnemu ruchowi turystycznemu, w roku 2012 zostanie oddana do użytku przystań jachtowa w Nakle. III.8.4. Kanał Górnonotecki Kanał Górnonotecki łączy Kanał Bydgoski z górną Notecią i Jeziorem Gopło. Przebiega przez teren gmin Białe Błota i Łabiszyn. Został zbudowany w latach Ma długość 25,0 km i szerokość metrów. Posiada 6 śluz jednokomorowych i 6 jazów. Kanał nie był przebudowywany od czasów budowy. Konstrukcje hydrotechniczne spełniają standardy żeglugi jednostek o wyporności do 300 ton, ale ich niedostateczny stan techniczny pozwala tylko na żeglugę statkom o nośności do 150 ton. Na kanale nie prowadzi się żeglugi towarowej. Kanał odgrywa wyłącznie rolę turystyczną jako szlak wycieczek kajakowych i barek turystycznych. Należy zaznaczyć, że z każdym rokiem turystyka wodna ma coraz większe znaczenie w regionie. Stale wzrasta liczba barek turystycznych i jachtów przemierzających w sezonie letnim Brdę oraz Kanał Bydgoski i Górnonotecki. 169

171 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym Rys. III.8.1. Schemat żeglownych szlaków wodnych w aglomeracji bydgosko-toruńskiej. 170

172 III.9. Analiza SWOT systemu transportu publicznego w bydgosko toruńskim obszarze metropolitalnym Analiza SWOT jest heurystyczną 25 metodą badania organizacji. Jest szczególnie przydatna do oceny organizacji przy planowaniu strategii jej rozwoju i sprowadza się do utworzenia zbioru opisowych informacji o organizacji, odnoszących się do wpływu na nią jej wewnętrznych relacji oraz relacji z otoczeniem 26. Zdefiniowane informacje podlegają posegregowaniu na cztery podstawowe kategorie: informacje opisujące czynniki stanowiące mocną stronę organizacji - są to czynniki, które oddziałują na pozytywne postrzeganie organizacji, zarówno przez inne organizacje takiego samego rodzaju, jak i przez otoczenie organizacji, informacje opisujące czynniki stanowiące słabą stronę organizacji są to czynniki, które sprzyjają tworzeniu pejoratywnego wizerunku organizacji, informacje na temat szans i możliwości korzystnych zmian rozwojowych oraz poprawienia pozycji organizacji, informacje na temat możliwych zagrożeń mogących przyczynić się do dalszego osłabienia pozycji organizacji. Poznanie tych czynników, skategoryzowanie, a także wiedza na temat ich wpływu na organizację powinny przyczynić się do określenia sposobów wzmocnienia oddziaływania tych, które mają bezpośredni wpływ na pozytywny wizerunek organizacji oraz sprzyjają jej rozwojowi, a także unikania lub co najmniej osłabiania tych, które rozwojowi nie służą. W efekcie analiza przyczyni się do wykorzystania mocnych stron organizacji i przezwyciężania słabych jej stron, powinna więc pozwolić wskazać najkorzystniejsze kierunki przyszłych działań ukierunkowanych na rozwój organizacji. 25 Heurystyka umiejętność wykrywania nowych faktów oraz odnajdywania związków między faktami. 26 Otoczenie organizacji, są to organizacje znajdujące się poza granicami rozpatrywanej organizacji, mające z nią określone relacje (kontrahenci, banki, konkurenci, izby gospodarcze, związki pracodawców, czynnik ustawodawczy i prawny itp.) 171

173 Transport publiczny, funkcjonujący w aglomeracji bydgosko-toruńskiej, jest organizacją, która także poddawana jest analizie SWOT. Rozwój tego transportu jest mocno sprzężony z rozwojem aglomeracji, szczególnie z rozwojem miast metropolitalnych Bydgoszczy i Torunia. Do czynników wpływających istotnie na rozwój aglomeracyjnego transportu należy zaliczyć: stały rozwój funkcji ponadregionalnych miast metropolitalnych; zrozumienie władz samorządowych dla problemów transportu publicznego; strumienie finansowe ze źródeł Unii Europejskiej trafiające do samorządów; możliwość współpracy z zagranicznymi podmiotami, wymiany doświadczeń, realizacji projektów międzynarodowych; rozwój nowoczesnych technologii wpływających na rozwój transportu (elektronika, informatyka i Internet, telematyka, telefonia cyfrowa itp.); dobrze rozwinięty system edukacji oraz obecność wyższych uczelni. Słabe strony tego transportu wynikają z nienadążania jakości usług transportowych za oczekiwaniami społecznymi, są również, między innymi, skutkiem określonych czynników zewnętrznych: brak w aglomeracji, również w miastach metropolitalnych, dużych podmiotów gospodarczych, niedostatecznie także rozwinięty jest sektor małych i średnich przedsiębiorstw; z tego też powodu obserwuje się odpływ wykształconej młodzieży do ośrodków o większej dynamice rozwojowej; z coraz większym nasileniem występują patologie społeczne (również jako efekt pozostawania bez pracy); wzrastające zatłoczenie na drogach miast; wzrasta poziom zanieczyszczeń transportowych, szczególnie wzdłuż głównych arterii komunikacyjnych; złe przepisy prawne, szczególnie w aspekcie wykonywania kontroli dokumentów przewozowych. 172

174 Rozwój naukowy oraz techniczno-technologiczny, wzrastająca świadomość społeczna, a także warunki geograficzno-historyczne aglomeracji stanowią szansę dla rozwoju jej transportu publicznego. Składają się na to m. in.: integracja europejska, dająca możliwość pozyskiwania środków unijnych; kształtowanie aglomeracji bydgosko-toruńskiej, współpraca lokalnych jednostek samorządu terytorialnego różnych stopni; wzrost znaczenia miast metropolitalnych jako węzłów komunikacyjnych; rozwój organizacji pozarządowych; tworzenie dla emerytów możliwości działań społecznych i indywidualnych, co przekłada się na mobilność tej grupy społecznej; szeroka edukacja społeczna ukierunkowana na ekologię; istnienie terenów pod inwestycje produkcyjno-usługowe i budownictwo mieszkaniowe; pojawiające się nowe technologie mogące znaleźć zastosowanie w transporcie publicznym; możliwość realizacji przedsięwzięć przez inwestorów zewnętrznych w różnych dziedzinach gospodarki, szczególnie w zakresie zaawansowanych technologii; nowe podmioty gospodarcze na terenach przeznaczonych na inwestycje gospodarcze nowe cele podróżowania; różnorodność funkcjonujących uczelni wyższych przyciągających studentów; przyciągające turystów historia i zabytki, wydarzenia artystyczne i kulturalne, istnienie planetarium i obserwatorium astronomicznego; sprzyjające warunki dla rozwoju sportu, rekreacji i turystyki oraz organizacji prestiżowych imprez. Nie można lekceważyć zagrożeń. Są nimi: niski poziom innowacyjności gospodarki i jej słabe powiązanie z nauką; wysokie koszty uzbrojenia nowych terenów przeznaczonych na inwestycje gospodarcze, znaczny wzrost migracji ludzi młodych za granicę; konkurencja innych silnych ośrodków akademickich; ubogi rynek pracy; wzrost zjawisk społecznie niepożądanych: bezdomność, bezrobocie, niezaradność społeczna, uzależnienia. 173

175 W oparciu o analizę tych czynników można określić mocne i słabe strony transportu funkcjonującego w aglomeracji bydgosko-toruńskiej, a także jego szanse i zagrożenia: Mocne strony Słabe strony wysoka zdolność przewozowa oraz dobra jakość usług komunikacji miejskiej, funkcjonowanie w miastach metropolitalnych komunikacji tramwajowej, mniej wrażliwej na kongestię ruchu drogowego, prawie całkowite wydzielenie torowisk tramwajowych bezkolizyjny ruch tramwajowy, efektywność ekonomiczna transport publiczny jest tańszy, niż komunikacja indywidualna, funkcjonowanie biletu BiT-City, jako elementu biletu zintegrowanego, realizacja planowanych zintegrowanych węzłów przesiadkowych, zrozumienie potrzeby rozwoju transportu zbiorowego przez władze samorządowe. zbyt uboga sieć komunikacji tramwajowej, wrażliwość komunikacji autobusowej na zatłoczenie w ruchu drogowym, brak priorytetu dla transportu publicznego w ruchu drogowym, szczególnie na skrzyżowaniach, brak szybkiego połączenia między Bydgoszczą i Toruniem, istniejące w komunikacji zbiorowej bariery architektoniczne, mały udział nowoczesnych technologii w zarządzaniu transportem publicznym, niedostatecznie rozwinięty układ drogowy, niewystarczająca jakość dróg miejskich oraz brak wystarczającej liczby przepraw mostowych, niedostateczny standard taboru (niedostateczna wentylacja przestrzeni pasażerskiej, ogrzewanie niedostosowane do temperatury otoczenia, niedostosowanie pojazdów, szczególnie tramwajów do potrzeb osób niepełnosprawnych itp.), niedostateczny poziom identyfikacji obsługi pojazdów z zatrudniającą firmą (niesprzątanie pojazdów na końcówkach, palenie papierosów podczas prowadzenia pojazdu, niezwracanie uwagi na przestrzeń pasażerów), niedostatek środków finansowych w stosunku do potrzeb rozwojowych. Szanse Zagrożenia utworzenie szybkiej kolei Bit City, budowa dróg wyprowadzających ruch tranzytowy z centrów miast, funkcjonujący w Bydgoszczy port lotniczy, a także unikalny w skali europejskiej węzeł wodny, możliwość wykorzystania doświadczeń innych miast w zakresie kreowania zrównoważonego rozwoju, konkurencja na rynku dostawców pojazdów system prawny niedostosowany do współczesnych potrzeb transportu publicznego, brak zrozumienia zarządzających ruchem i projektantów dróg dla potrzeb transportu publicznego (małe promienie skrętu na skrzyżowaniach, blokowanie lokalizacji atrakcyjnych dla pasażerów miejscach, nie uwzględnienie w wytycznych podwyższonych peronów przystankowych, powszechna niechęć do stosowania priorytetów w ruchu dla 174

176 i akcesoriów, możliwość optymalizacji systemu transportu miejskiego, lepsze dopasowanie usług przewozowych (w tym wprowadzanie inteligentnych technologii, również w zakresie informacji pasażerskiej otrzymywanej on line ) do oczekiwań pasażerów w oparciu o prowadzenie badań jakości tych usług, możliwość poprawy atrakcyjność transportu zbiorowego przez wprowadzanie priorytetów dla tramwajów i autobusów, postępujące zrozumienie innych uczestników ruchu drogowego dla konieczności stosowania priorytetu dla pojazdów transportu publicznego, możliwość wprowadzenia zintegrowanego systemu taryfowego podnoszącego atrakcyjność transportu zbiorowego, rozwój systemów telematycznych ułatwiających zarządzanie transportem publicznym. transportu publicznego), hamowanie inicjatyw priorytetów dla transportu zbiorowego przez niektórych polityków oraz przez środowisko drogowców, rosnąca konkurencja na rynku przewoźników w transporcie publicznym, występowanie czynników powodujących zmniejszanie się wpływów ze sprzedaży biletów przejazdowych: pesymistyczne prognozy demograficzne, starzenie się społeczeństwa, rozwarstwianie ekonomiczne społeczeństwa, wzrost liczby pasażerów uprawnionych do przejazdów ulgowych generuje to wzrost cen biletów przejazdowych oraz/lub wzrost wielkości dopłaty budżetowej, niekontrolowany rozwój motoryzacji indywidualnej i nienadążający za nim rozwój infrastruktury drogowej, postępująca dekapitalizacja taboru, wysokie ceny paliw oraz wzrost kosztów pracy, niewystarczająca ilość środków finansowych na realizację zadań rozwojowych, w tym na miejski transport publiczny, a w przyszłości na realizację programu restrukturyzacji i modernizacji tego transportu w oparciu o Zintegrowane Plany Rozwoju Transportu Publicznego dynamicznie narastające zadłużenie samorządów mogące mieć wpływ na zmniejszanie środków na rozwój i funkcjonowanie transportu publicznego w przyszłości. III.10. Analiza środowiskowa Strategiczna ocena oddziaływania systemu transportu publicznego na środowisko naturalne a także wpływ środowiska na rozwiązania infrastrukturalne jako bariery rozwoju dla infrastruktury komunikacyjnej zostały przedstawione w sposób odrębny jako załącznik do Programu (patrz: Prognoza oddziaływania na środowisko Tom IV niniejszego opracowania). 175

177 III.11. Analiza systemu transportu publicznego W 2009 roku komunikacją miejską MZK Toruń podróżowało rocznie pasażerów, natomiast liniami zarządzanymi przez ZDMiKP w Bydgoszczy Na trasie pomiędzy Toruniem a Bydgoszczą koleją Bit-City Przewozy Regionalne podróżuje pasażerów, komunikacją autobusową na relacji Bydgoszcz Toruń , a w relacji Bydgoszcz Solec Kuj Na wlotach do Bydgoszczy od strony Torunia podróżuje rocznie pasażerów: samochodami osobowymi, z czego 20% to samochody osobowe spoza woj. kujawsko pomorskiego. Na wlotach do Torunia od strony Bydgoszczy podróżuje rocznie pasażerów: samochodami osobowymi, z czego 17% to samochody osobowe spoza woj. kujawsko pomorskiego. Zgodnie z powyższym wskaźnik napełnienia samochodów osobowych z woj. kuj-pom. wynosi 1,46 osoby na pojazd. Średnia dzienna ilość podróży jednego mieszkańca aglomeracji wynosi 1,91. Komunikacja miejska - MZK Toruń Komunikacja miejska - ZDMiKP w Bydgoszczy Liczba podróży [roczna] Liczba wozokilometrów [rocznie] Autobusy / Tramwaje wzkm pockm wzkm pockm Kolej BiT City Przewozy Regionalne pockm Komunikacja autobusowa Bydgoszcz - Toruń wzkm Komunikacja autobusowa Bydgoszcz Solec Kuj wzkm Tab. III Wskaźniki wydajności transportu w aglomeracji bydgosko-toruńskiej. 176

178 W poniższych tabelach zaprezentowano tempo spadku liczby podróży komunikacją zbiorową w Toruniu i Bydgoszczy wyznaczone w oparciu o analizę sprzedaży biletów. Zjawisko to jest spowodowane stałą tendencją spadku ilości podróży realizowanych komunikacją zbiorową na rzecz komunikacji indywidualnej. Rok Liczba podróży Liczba wozokilometrów rocznie Liczba pasażerów na wozokilometr ,98% +0,31% -11,26% ,13% -0,17% -7,98% ,44% -3,68% -1,83% ,56% -8,39% 1,99% ,39% -5,82% -1,67% ,32% -2,99% +2,75% ,45% +0,14% -2,59% ,73% -3,78% +2,14% ,77% +0,33% +8,41% Tab. III Zmiana liczby podróży liniami komunikacji miejskiej MZK Toruń w stosunku do roku poprzedniego. 177

179 Rok Liczba podróży Liczba wozokilometry rocznie Liczba pasażerów na wozokilometr ,80% -0,16% -7,65% ,72% -3,84% +1,17% ,40% -1,85% -1,58% ,00% -1,03% -3,00% ,28% +0,54% -8,78% ,02% -0,20% -1,82% ,18% +3,42% +9,43% ,69% +2,63% -3,23% ,50% +0,37% -7,84% Tab. III Zmiana liczby podróży liniami komunikacji miejskiej zarządzanej przez ZDMiKP w Bydgoszczy w stosunku do roku poprzedniego. 178

180 Charakterystyka grup popytu na komunikację zbiorową W ramach niniejszego opracowania przeprowadzono badania struktury pasażerskiej w zakresie wieku i statusu społecznego wśród pasażerów komunikacji zbiorowej powyżej 13 roku życia na obszarze działania Programu. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli. w Bydgoszczy wiek udział % status społeczny udział % ,85% Na rencie / emeryturze 6,25% ,15% Pracuje 35,80% ,94% Pracuje i jest na rencie / emeryturze 1,70% ,83% Pracuje i uczy się / studiuje 15,34% ,71% Prowadzi własną działalność gospodarczą 0,57% 70 < 0,52% Uczy się / studiuje 40,34% w Toruniu wiek udział % status społeczny udział % ,55% Na rencie / emeryturze 3,20% ,20% Pracuje 34,40% ,49% Pracuje i jest na rencie / emeryturze 2,00% ,77% Pracuje i uczy się / studiuje 13,20% ,59% Prowadzi własną działalność gospodarczą 1,60% 70 < 2,39% Uczy się / studiuje 45,60% na terenie aglomeracji wyłączając Bydgoszcz i Toruń wiek udział % status społeczny udział % ,88% Na rencie / emeryturze 12,75% ,88% Pracuje 35,41% ,35% Pracuje i jest na rencie / emeryturze 1,13% ,06% Pracuje i uczy się / studiuje 6,23% ,18% Prowadzi własną działalność gospodarczą 0,85% 70 < 1,65% Uczy się / studiuje 43,63% Tab.III Charakterystyka grup popytu na komunikację zbiorową. 179

181 Na terenie aglomeracji bydgosko-toruńskiej wskaźniki średniego czasu i średniej odległości podróży w poszczególnych środkach transportu kształtują się następująco: Średni czas jazdy [min] Średnia odległość [km] Autobus 37,7 20,19 Pociąg 48,1 35,21 Samochód 18,6 17,45 Tab.III Średni czas jazdy i średnia odległość w aglomeracji bydgosko-toruńskiej. Na trasie Bydgoszcz - Toruń potencjalny podróżny ma do wyboru trzy środki transportu: samochód osobowy, autobus komunikacji publicznej oraz pociąg. Każdy ze środków lokomocji pokonuje powyższą trasę według przedstawionych poniżej czasów i kosztów: Czas jazdy Koszt podróży Jednorazowy koszt podróży na bilecie miesięcznym Autobus 70 minut 6,20-8,00 zł 6,09 zł Pociąg 62 minuty 7,50 zł 4,96 zł Samochód 50 minut 14,18 zł* - * - same koszty paliwa, przy średnim spalaniu 7l/100km, cena paliwa 4,50zł/l Tab.III Czas jazdy i koszty podróży na trasie Bydgoszcz Toruń. 180

182 Liczba podróży [na dobę] Pasażerokilometry [dobowo] Średnia prędkość jazdy Autobus ,10 km/h Pociąg ,93 km/h Samochód ,36 km/h Tab.III Liczba podróży i praca przewozowa poszczególnych środków lokomocji. Poniżej przedstawiono odwzorowanie rocznej liczby podróży na trasie pomiędzy Bydgoszczą a Toruniem - na wlotach do obu miast. Liczba podróży wraz z podziałem na środki transportu przedstawiono na rysunku III Rysunki III.11.2-III.11.8 prezentują podział zadań przewozowych (modal split). Przedstawione analizy pomijają ruch tranzytowy we wszystkich gałęziach transportu. Rys. III Roczna liczba podróży lokalnych na trasie pomiędzy Bydgoszczą a Toruniem obliczona na podstawie pomiarów ruchu. 181

183 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym Rys. III Modal Split podział zadań przewozowych wyznaczony na podstawie pomiarów ruchu lokalnego na wlotach do Bydgoszczy i Torunia. 182

184 Na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych w kwietniu 2010 roku wyznaczono strukturę ruchu niepieszego - Modal SPLIT dla miasta Bydgoszczy i Torunia oraz obszaru aglomeracji bydgosko-toruńskiej z wyłączeniem Bydgoszczy i Torunia. Podział zadań przewozowych na terenie Bydgoszczy 5% Komunikacja zbiorowa 43% 52% Komunikacja indywidualna Rower Rys. III Modal SPLIT na terenie Bydgoszczy. Podział zadań przewozowych na terenie Torunia 4% Komunikacja zbiorowa 48% 48% Komunikacja indywidualna Rower Rys. III Modal SPLIT na terenie Torunia. 183

185 Rys. III Modal SPLIT na terenie aglomeracji bydgosko-toruńskiej z wyłączeniem Bydgoszczy i Torunia. Dla dni wolnych Modal SPLIT prezentuje się następująco dla poszczególnych obszarów: Podział zadań przewozowych w dni wolne na terenie Bydgoszczy 9% Komunikacja zbiorowa 47% Komunikacja indywidualna 44% Rower Rys. III Modal SPLIT na terenie Bydgoszczy w dni wolne. 184

186 Rys. III Modal SPLIT na terenie Torunia w dni wolne. Rys. III Modal SPLIT na terenie aglomeracji bydgosko-toruńskiej z wyłączeniem Bydgoszczy i Torunia w dni wolne. 185

187 Zintegrowany program rozwoju transportu publicznego dla aglomeracji bydgosko toruńskiej, ze szczególnym Identyfikacja głównych problemów SPOWOLNIENIE ROZWOJU REGIONU OBNIŻENIE KOMFORTU ŻYCIA MIESZKAŃCÓW OBNIŻENIE ATRAKCYJNOŚCI INWESTYCYJNEJ WZORST NEGATYWNEGO ODDZIAŁYWANIA TRASPORTU NA ŚRODOWISKO STRATY CZASU PODRÓŻNYCH WZORST ZATŁOCZENIA DRÓG W MIASTACH I NA TRASACH DOJAZDOWYCH NISKI UDZIAŁ TRANSPORTU ZBIOROWEGO W PRZEMIESZCZANIU SIĘ OSÓB (szczególnie szynowego) NIEDOSTOSOWANIE PRZEPUSTOWOŚCI SIECI TRANSPORTOWEJ DO POPYTU NA RUCH DRGOGOWY Zbyt mała atrakcyjność komunikacji zbiorowej Niskie częstotliwości kursowania regionalnych środków transportu publicznego na obszarze aglomeracji Wyeksploatowanie infrastruktury komunikacji zbiorowej Brak integracji taryfowej Duży udział przestarzałych pojazdów komunikacji zbior. Ograniczone możliwości finansowe samorządów Ograniczenia przestrzenne możliwości rozbudowy dróg Wąskie gardła układu komunikacyjnego główne drogi w miastach przeprawy mostowe POTENCJAŁ MIAST GENERUJĄCY RUCH TOWARÓW I OSÓB Ruch tranzytowy drogami krajowymi przez teren Bydgoszczy i Torunia Źródło: Zintegrowany Plan Rozwoju Transportu Publicznego w Bydgoszczy na lata oraz opracowanie własne. Rys. III Drzewo problemów transportowych aglomeracji bydgosko-toruńskiej. 186