Charakterystyka kwasów omega 3

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Charakterystyka kwasów omega 3"

Transkrypt

1 Charakterystyka kwasów omega 3 i ich zastosowanie w żywności funkcjonalnej KATARZYNA MARCINIAK-ŁUKASIAK, KRZYSZTOF KRYGIER i za w od W diety, jest na kiedy jest Wzbogacanie żywności jest jednym z rekomendowanych przez WHO sposobów zmniejszania w niej niedoborów składników odżywczych. Według Codex Alimentarius wzbogacanie lub podnoszenie wartości odżywczej oznacza dodatek jednej lub więcej substancji odżywczych do produktów spożywczych, w celu zapobieżenia lub skorygowania ich niedoboru. Według FUFOSE (Functional Food Science in Europę) żywnością funkcjonalną nazywamy każdą żywność, która na skutek obecności składników biologicznie czynnych (własnych lub dodanych) i/lub usunięcia składników antyżywieniowych, wywiera pozytywny i potwierdzony klinicznie wpływ na zdrowie człowieka, jego sprawność fizyczną i stan umysłu [21]. Zgodnie z tą definicją żywność funkcjonalną można podzielić na cztery grupy [21]: m żywność naturalną, bogatą w składniki prozdrowotne, np.: marchew, zielona herbata, czosnek; a żywność, do której dodano składnik lub składniki prozdrowotne, np. margaryna z roślinnymi stanolami, produkty mleczne z pro- i prebiotykami, produkty z dodatkiem kwasów n-3; x żywność, w której zwiększono dostępność prozdrowotnych składników, np. przez dodanie inuliny, która zwiększa wchła nianie wapnia; H żywność, z której usunięto składniki antyżywieniowe. Badania przeprowadzone w wielu krajach całego świata potwierdziły, że żywność funkcjonalna wpływa korzystnie na procesy fizjologiczne [21], takie jak: zwiększanie odporności organizmu;» przeciwdziałanie chorobom; «sprzyjanie leczeniu określonych chorób;» poprawianie stanu fizycznego i psychicznego; * hamowanie procesów starzenia się. Główne składniki sprzyjające osiąganiu tych korzyści to: oligosacharydy, polifenole, fosfolipidy, białka i peptydy, polienowe kwasy tłuszczowe, składniki mineralne, witaminy, probiotyki, fitozwiązki i błonnik pokarmowy [l, 40]. Żywność funkcjonalna to normalnie spożywana żywność, przeznaczona dla wszystkich konsumentów, ze szczególnym uwzględnieniem osób o zwiększonym zapotrzebowaniu na niektóre Streszczenie. Znaczenie tłuszczów w żywieniu człowieka jest jednym z najważniejszych obszarów poszukiwań we współczesnej problematyce żywieniowej. Największe zainteresowanie wzbudzają występujące w tłuszczach kwasy tłuszczowe. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA) pełnią istotną funkcję w organizmie m.in. jako ważny składnik fosfolipidów, błon komórkowych i organelli wewnątrzkomórkowych, wpływając na ich strukturę. Wzbogacanie produktów spożywczych w n-3 PUFA jest zagadnieniem względnie nowym, mało znanym w naszym kraju, lecz godnym uwagi ze względu na bardzo niski poziom spożycia tych kwasów tłuszczowych, a nasza dieta wymaga wzbogacenia w cenne kwasy występujące w rybach. Nie zmieniając drastycznie nawyków żywieniowych, efekt ten można osiągnąć poprzez suplementacji diety kilkoma gramami nieuwodornionego oleju rybiego, szczególnie bogatego w EPA i DHA. Dlatego celowe jest podjęcie próby wykazania możliwości wzbogacania produktów spożywczych w n-3 PUFA nadając im w ten sposób charakter tzw. żywności funkcjonalnej, dostarczającej deficytowych składników ułatwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Przeprowadzane badania pozwała przeanalizować zachowanie się olejów bogatych w kwasy n-3 jako takich, jak również w wybranych produktach spożywczych. Pozwoli to poznać wpływ różnych czynników zewnętrznych na tempo zmian oksydacyjnych i sensorycznych. Summary. The rołe offats in human life becomes one ofthe most important fields ofresearch in current commercial and academkfood science. The most interested ingredients in fats are fatty acids. Polyunsaturated Fatty Acid (PUFA) play the main rok as ingredients of phospholipids, cellular membranes and intracełlułar organelles with large influence on their structure. Enrichments of food products with n-3 PUFA is a rełatively new, not widely known problem in Poland, but it is important because the level of these fatty acids consumption is very łów. Our diet has to be emiched with valuable fatty acids present infish, with no any serious influence on our feeding habits. It can be acąuired by smali addition to our diet (fewgrams) offish oil, especially rich in EPA and DHA. This is the reason for searching the possibility to enrich food products with n-3 PUFA giving them character ofthe so-całłed functional food. Current investigations will give information concerning behavior of oiłs with n-3 acids as such, and of chosen food products enriched with fish oiłs. It will ałłow determining the influence ofvariablefactors on oxidative stability and sensoric changes of food products. składniki odżywcze lub zagrożonych określoną chorobą, np. dla osób z podwyższonym poziomem cholesterolu, osób aktywnych zawodowo czy osób w podeszłym wieku. Żywność taka powinna mieć wygląd podobny do zwykłej żywności, nie różniąc się od niej pod względem organoleptycznym i Teologicznym. Musi wykazywać pozytywny efekt fizjologiczny poza normalną funkcją żywieniową, np. ograniczać ryzyko pewnych chorób oraz być spożywana jako część normalnej diety [21]. AGREGATY CHŁODNICZE, ZESPOŁY SPRĘŻARKOWE, CHŁODNICE, CHILLERY, SPRĘŻARKI, KLIMATYZATORY

2 MASTER Perfekcja światła! korzyści PHILIPS zastosowanie: hale produkcyjne gastronomio markety naturalnie,,, PHIt IK K-5 FR T L D Secu-a to pełne bezpieczeństwo i spełnienie norm HACC Specjalne, po./oka z ".vorzy/va sztfizrego typu ~EP zabezpiecza przed przypadkowym rozbiciem i wydostaniem się szklą i rtęci na zewnątrz. Dzięki temu świetlówka PHILIPS MASTER TLD Secura może być wykorzystywana w przemyśle spożywczym i handlu bez klosza ochronnego. ~ Tłuszezt w żywieniu Znaczenie tłuszczów w żywieniu człowieka jest jednym z najważniejszych obszarów poszukiwań we współczesnej problematyce żywieniowej, a rozstrzygnięcia sporów wynikające z badań naukowych mają ogromne znaczenie nie tylko dla producentów i technologów żywności, lecz także dla żywieniowców, a przede wszystkim dla konsumentów. Tłuszcze występujące w pożywieniu są najbardziej skoncentrowanym źródłem energii, są nośnikiem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz wielonienasyconych niezbędnych kwasów tłuszczowych (WNKT). Stanowią materiał budulcowy, z którego organizm człowieka czerpie składniki do budowy własnych tkanek oraz syntezy wielu związków biologicznie czynnych (eikozanoidy), a zwłaszcza prostaglandyn, zaliczanych do hormonów tkankowych, jak np. prostacyklina PGI2 [42]. Największe zainteresowanie jednak wzbudzają występujące w tłuszczach kwasy tłuszczowe (tab. 1). W zależności od liczby podwójnych wiązań kwasy tłuszczowe dzieli się na [9, 38, 41]: B nasycone (SFA - Saturated Fatty Acid), «jednonienasycone (MUFA - Monounsaturated Fatty Acid), m wielonienasycone (PUFA - Polyunsaturated Fatty Acid). kwasy tłuszczowe Wpływ PUFA na metabolizm organizmu ludzkiego zależy od liczby wiązań nienasyconych, ich pozycji w łańcuchu węglowym, czyli izomerii położenia oraz izomerii typu cis-trans. Naturalnie Tabela 1. Najważniejsze kwasy tłuszczowe w pożywieniu [41]. rodła 16:1 (n-7) Palmitooleinowy Jednonienasycony \\ wielu produktach w małych ilościach 22:1 Brukowy --,.- _ ;.._, :3(n-6) Gamma-lir 18:3 (n-3) Alfa-linole 20:5 (n-3) Eikozapentaertow- (EPA) występujące kwasy tłuszczowe posiadają konfigurację cis, wyjątek stanowią tłuszcze zwierząt przeżuwających, które zawierają 1-6% izomerów trans. Jest to związane z przekształceniem formy cis w trans przez specyficzne szczepy bakterii, znajdujące się w żołąd- rsz)

3 kach tych zwierząt. Udowodniono, że kwasy tłuszczowe trans, powstające głównie w procesie przemysłowego uwodornienia tłuszczów, posiadają metabolizm zbliżony do nasyconych kwasów tłuszczowych i tak samo powodują niekorzystne zmiany miażdżycowe [7,36]. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe są substratami na szlaku syntezy pochodnych eikozanoidów i muszą być dostarczane z dietą, ponieważ organizm człowieka nie potrafi ich zsyntetyzować. Zawierają więcej niż jedno podwójne wiązanie i w zależności od położenia pierwszego z nich (licząc od metylowego końca) dzieli się je na dwie grupy [29, 42]:» omega 3 (n-3 lub eo-3), czyli rodzina kwasu alfa-linolenowego (pierwsze podwójne wiązanie przy 3. atomie węgla, licząc od grupy CH 3 ); s omega-6 (n-6 lub co-6), tzw. rodzina kwasu linolowego (pierwsze podwójne wiązanie przy 6. atomie węgla). Kwasy te potrzebne są do prawidłowego rozwoju młodych organizmów oraz utrzymania dobrego stanu zdrowia przez całe życie [13,14,15,16,27,38]. Zapotrzebowanie człowieka na kwasy wielonienasycone z rodziny omega 3 zależy od ogólnej ilości tłuszczu w diecie i od zawartości w niej kwasów wielonienasyconych z rodziny n-6 [6]. Naukowcy zalecają spożywanie tłuszczów na poziomie 15-30% energii diety, z czego kwasy tłuszczowe nasycone powinny stanowić nie więcej niż 1/3, jednonienasycone ponad 1/3, a wielonienasycone 1/3 dziennego zapotrzebowania na tłuszcze [18]. Rada ds. Żywności i Żywienia przy Amerykańskiej Akademii Nauk (Food and Nutrition Board ofthe U.S. National Academy of Sciences) zaleca, aby spożycie WNKT nie było większe niż 8% wartości kalorycznej pożywienia, przy stosunku n-6 do n-3 w granicach 5:1-3:1, w podobnych granicach oscylują zalecenia innych organizacji żywieniowych (tab. 2). Tabela 2. Zalecane spożycie przez człowieka wielonienasyconych kwasów tłuszczowych >:i - llfcł ion (l 992) : 6:1 EPA 0,5-2, DHA 0.5 ood of European 4,5:1-6,5:1 Min. 0,5 l Wielonienasycone kwasy tłuszczowe były częścią diety od zarania dziejów, gdyż są niezbędne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmu człowieka. Informacje z badań archeologicznych dotyczących plemion żyjących z myślistwa sugerują, że najlepsza dieta wywodzi się z diety paleolitycznej, kiedy to wykształcił się nasz profil genetyczny. W czasie okresu paleolitycznego spożycie kwasów tłuszczowych n-3 i n-6 było niemal jednakowe. Obecnie spożywamy ok. 15 razy więcej wielonienasyconych kwasów tłuszczowych n-6 niż n-3 [34]. Do najważniejszych z punktu widzenia zdrowotnego niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), zalicza się kwasy: C18:2 LA - kwas linolowy (omega-6) i C18:3 alna - kwas alfa linolenowy (omega 3) oraz powstające z nich formy długołańcuchowe - posiadające więcej niż 18 atomów węgla w łańcuchu i więcej niż trzy wiązania nienasycone (tzw. LC PUFA - long chain PUFA). Są to [15, 16]: «kwas arachidonowy AA (C20:4, omega-6),» kwas eikozapentaenowy EPA (C20:5, omega 3), kwas dokozaheksaenowy DHA (C22:6, omega 3). Kwasy tłuszczowe omega 3 W krajach rozwiniętych bardzo często występują choroby związane z nadmiernym spożyciem tłuszczów oraz ich niekorzystnym żywieniowe składem w diecie [9, 15, 16, 35]. Wpływ spożywanych tłuszczów na zdrowie wynika głównie z zachowania proporcji między kwasami tłuszczowymi (KT) nasyconymi, jednonienasyconymi i wielonienasyconymi ze szczególnym uwzględnieniem PUFA z grup n-3 i n-6 [8, 30]. Odkrycie niezwykle korzystnego wpływu n-3 PUFA na zdrowie pozwala zaliczyć produkty spożywcze zawierające te kwasy tłuszczowe do grupy żywności funkcjonalnej wykazującej wy- I bitne właściwości prozdrowotne, pomocnej w profilaktyce i le- 1 czeniu wielu chorób [5]. Zagadnienie wpływu dodatku olejów rybich na wybrane produkty żywnościowe znajduje się w kręgu zainteresowań środowisk naukowych już od ponad 30 lat. Po raz pierwszy zaczęto interesować się znaczeniem kwasów wielonienasyconych n-3 w żywieniu człowieka w latach , kiedy zaobserwowano, że mała częstotliwość występowania choroby wieńcowej u grenlandzkich Eskimosów ma wyraźny związek ze sposobem żywienia się tej populacji. Korzystne efekty działania omega 3 odkryli Bang, Dyerberg i Nilsen [41]. Zaobserwowali oni u badanych Eskimosów praktyczny brak zmian miażdżycowych i bardzo małą zapadalność na choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzycę i łuszczycę w porównaniu z kontrolną grupą Duńczyków. Efekty te przypisano diecie Eskimosów, składającej się z ryb i ssaków morskich, czyli bogatej w EPA i DHA. Inne badania wykazały, że wszystkie społeczności spożywające znaczne ilości kwasów omega 3, zwłaszcza z ryb morskich, cechują się mniejszą częstością występowania wspomnianych schorzeń w porównaniu do tych społeczności, w których jest ono niewielkie [15, 16]. PUFA pełnią istotną funkcję w organizmie m.in. jako ważny składnik fosfolipidów, błon komórkowych i organelli wewnątrzkomórkowych, wpływając na ich strukturę [8, 9]. W wielu badaniach wykazano, że EPA i DHA redukują stężenie triacylogliceroli w osoczu krwi, obniżają ciśnienie krwi [2] oraz wykazują różne efekty metaboliczne. EPA głównie wpływa na układ sercowo-naczyniowy, zaś DHA jest ważnym składnikiem strukturalnym tkanki nerwowej, zwłaszcza kory mózgowej i siatkówki [24]. EPA (rys. 1) warunkuje prawidłową syntezę eikozanoidów, czyli aktywnych biologicznie cząsteczek zwanych hormonami tkankowymi. To właśnie eikozanoidy są odpowiedzialne za działanie zakrzepowe i przeciwzapalne, powstrzymują rozwój guzów nowotworowych oraz ograniczają kurczliwość naczyń krwionośnych. OH Rys. 1. Kwas eikozapentaenowy EPA (C20:5, omega 3)

4 INSTYTUT BIOTECHNOLOGII PRZEMYSŁU. ROLNO-SPOŻYWCZEGO BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI - SZKOLENIA DLA PRZEMYSŁU - PROJEKT IBPRS DO SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO EFS-RZL Czy potrzebne jest poprawianie raz ustanowionego systemu zarządzania bezpieczeństwem żywności w przedsiębiorstwie? NIEZBĘDNE! Odpowiedzialne zarządzanie wymaga stałego doskonalenia, co stanowi samo w sobie cel Dobrej Praktyki Produkcyjnej oraz wpisuje się w reguły funkcjonowania systemu HACCP. OCZYWISTE! Przechodzenie na wyższy poziom zarządzania bezpieczeństwem żywności otwiera możliwość współpracy z najlepiej zorganizowanymi zespołami dostawców-odbiorców i staje się nieodzowne w tworzonych łańcuchach żywnościowych przekraczających granice krajów i kontynentów. POZIOM ZARZĄDZANIA FIRMĄ DECYDUJE O BEZPIECZEŃSTWIE PRODUKTU! Współpraca na skalę globalną stwarza nowe wymagania w kwestii bezpieczeństwa żywności, a ich spełnienie staje się warunkiem uczestnictwa w łańcuchu produkcyjno-dystrybucyjnym. POZIOM ZARZĄDZANIA OKREŚLA POZIOM KONKURENCYJNOŚCI FIRMY! Jeżeli jesteś zainteresowany rozwojem przedsiębiorstwa, w porę zdecyduj o rozpoczęciu szkolenia lub doszkalania kadry jakości firmy w projekcie Instytutu wnioskującego o dotacje na ten cel z Europejskiego Funduszu Społecznego SPO-RZL, Działanie 2.3, na temat: SZKOLENIE W PROJEKTOWANIU, WDRAŻANIU, DOKUMENTOWANIU SYSTEMU ZAPEWNIENIA/ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM ŻYWNOŚCI w modułach: l.gmp-haccp 2. HACCP-ISO 9001: Zarządzanie Bezpieczeństwem Żywności w łańcuchu żywnościowym ISO/DIS 22000:2004 Informacje oraz ankieta zgłoszenia (do ) intencji uczestnictwa w projekcie ODCIĄŻAJĄCYM FIRMĘ FINANSOWO (do 80 %) dostępne na stronie Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno-spożywczego, ul. Rakowiecka 36, Warszawa: Telefon: ((O 22) lub (O 22) ; Fax: (O 22) owczarek@ibprs.pl lub karas@ibprs.pl DHA (rys. 2) jest Szczególnie istotny dla prawidłowego funkcjo- Tabela 3. Zapotrzebowanie człowieka na wielonienasycone kwasy tłuszczowe [42] nowania mózgu i dla całego układu nerwowego. Stanowi również _3 _<5 n jg 2 _g : n budulec do produkcji serotoniny i dopaminy, hormonów odpowiedzialnych za nastrój i emocje. Badania wykazują, że osoby cierpiące na zaburzenia emocjonalne oraz ciężkie depresje mają bardzo niski Minimalne 0,2-03 poziom kwasu DHA we krwi. ~ : - Ł "-' - 2 C22 H 32 O2 OH Rys. 2. Kwas dokozaheksaenowy DHA (C22:6, omega 3) Obecnie dzienne spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych n-3 w Polsce wynosi ok.: 1,50 g cclna i tylko 0,10-0,15 g EPA i DHA [24], tj. odpowiednio ok. 0,50% i 0,05% dostarczanej energii ogółem. Natomiast zalecane spożycie dla osoby dorosłej wynosi ogółem 18 g PUFA, a w tym EPA i DHA 0,8 g (0,27% energii) [34, 35]. Przeprowadzono również wiele badań dokumentujących pozytywny wpływ kwasów tłuszczowych n-3 na choroby cywilizacyjne, głównie choroby układu krążenia oraz m.in. na prawidłową budowę i pracę mózgu [15, 16]. W tabeli 3 przedstawiono zapotrzebowanie człowieka na wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Ogół znanych korzyści zdrowotnych związanych z aktywnością kwasów n-3, w tym szczególnie DHA i EPA w organizmie, wskazuje na potrzebę zwiększania ich udziału w diecie, zwłaszcza iż O obecnie dla większości populacji ludzkiej jest on przeważnie bardzo niski. Kwasy tłuszczowe n-3 są obecne m.in. w algach, fitoplanktonie morskim syntetyzującym PUFA [33], mleku matki [11, 32] oraz nasionach kukurydzy, bawełny, słonecznika i soi [43]. Jednak głównymi źródłami długołańcuchowych kwasów tłuszczowych n-3 w diecie człowieka są ryby, takie jak makrela, śledź, łosoś (tab. 4) [10, 25]. Poziom PUFA w tłuszczu rybim zależy od gatunku ryb, ich stanu fizjologicznego, pory roku i akwenu, w którym dokonano połowu, np. ryby z zimnych mórz północnych zawierają więcej EPA, z południowych zaś więcej DHA. Ponadto ryby hodowlane karmione zazwyczaj paszą bogatą w n-6 LA (np. pstrąg, łosoś czy węgorz) zawierają mniej kwasów tłuszczowych n-3 i więcej n-6 niż te same gatunki żyjące w stanie dzikim [26]. W celu podniesienia udziału wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3 w codziennej diecie specjaliści w dziedzinie żywienia zalecają znaczne zwiększenie spożycia ryb. Pożądane jest spożycie średnio minimum g ryb tygodniowo (tj. ok. 0,3 g EPA i DHA dziennie) [39, 43]. Niestety, konsumpcja ryb w wielu krajach, również w Polsce, jest zbyt mała. Zwiększenie spożycia korzystnych zdrowotnie DHA i EPA można jednak ułatwić udo-

5 stępniając inne ich źródła, z których najważniejszym jest wspomniana już żywność funkcjonalna polegająca w tym przypadku na dodawaniu olejów rybich lub koncentratów kwasów produktów n-3 do wielu produktów spożywczych w trakcie procesu produkcyjnego. Zastosowanie kwasów omega 3 w żywności Żywność funkcjonalną projektuje się m.in. przez wzbogacanie żywności tradycyjnej w różne składniki bioaktywne, których korzystny wpływ na organizm został potwierdzony, np. witaminy, składniki mineralne, błonnik czy wielonienasycone kwasy tłuszczowe [3, 5]. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega 3 ze względu na obecność kilku wiązań nienasyconych są bardzo podatne na utlenianie, co może być przyczyną tworzenia nadtlenków. Uważa się, że poziom 3-4 mg tokoferolu na l g spożytego EPA i DHA jest pomocny do ich ochrony przed niekorzystnymi zmianami oksydacyjnymi [15, 16]. Jak wynika z przytoczonych danych, nasza dieta wymaga wzbogacenia w cenne kwasy występujące w rybach. Nie zmieniając drastycznie nawyków żywieniowych, efekt ten można osiągnąć poprzez suplementację diety kilkoma gramami nieuwodornionego oleju rybiego, szczególnie bogatego w EPA i DHA. Kontynuowane są także badania nad zastosowaniem olejów rybich w produktach nierybnych, takich jak: pieczywo, soki, margaryny, sosy do sałatek, przetwory mleczne, oleje, parówki, pro- Tabela 4. Procentowa zawartość głównych kwasów tłuszczowych w oleju CI4:0 O6:0 C16-.1 CU-.6 Cl 8:1 Cl 8:2 Cl 8:3 C20:l Z22-.: C20:5 n-3 C22:5 n-3 C22:6n-3.Inie 1 dukty wędzone i przyprawiane. Są to produkty spożywane często i systematycznie, zapewniające dostarczenie mniej więcej stałych dawek EPA i DHA. Nie mogą być one jednak długo przechowywane, trwałość ich wzrasta w warunkach chłodniczych i w obniżonej temperaturze [15, 16]. Badania wykazały, że bardzo mały, np. 0,4% dodatek EPA i DHA do wielu produktów żywnościowych jest praktycznie niewyczuwalny [4, 5, 22, 23]. Wzbogaconą w kwasy tłuszczowe omega 3 żywność produkuje się m.in. w Japonii, Korei Płd., w krajach Unii Europejskiej, USA, Kanadzie i Australii [28]. Produkty wzbogacone w EPA i DHA pojawiły się na rynku europejskim w 1995 r., a obecnie szczególnie urozmaicony asortyment takiej żywności wprowadzono w Hiszpanii [15, 16]. Również w Japonii wzbogaca się w n-3 całą gamę produktów: pieczywo, makarony, ciastka, czekolady, margaryny, sosy majonezowe, napoje, produkty mleczne i soki owocowe. Japońscy specjaliści uważają nawet, że niedobór w diecie kwasów n-3 może prowadzić do niedorozwoju umysłowego. Z tego powodu w Japonii żywność wzbogacana w kwasy tłuszczowe n-3 nosi nazwę brain food". W Korei opracowano funkcjonalne mleko z wysoką zawartością kwasów n-3 otrzymane metodą ochrony lipidów przed biouwodornieniem (protected Hpids), z nasion lnu i oleju rybiego. Mleko to nazwano Mlekiem Einsteina (Einstein milk) [21]. Ofertę wysokiej jakości preparatów z oleju z tuńczyka wzbogaconych w DHA przedstawiają firmy komercyjne, proponując je w trzech formach: olejowej, proszkowej oraz w postaci pasty. Przeznaczone są one głównie do wzbogacania różnych artykułów spożywczych, takich jak: odżywki dla dzieci, tłuszcze do smarowania pieczywa czy mieszanki piekarnicze [15, 16]. Nowelizowane zalecenia żywieniowe oraz wzrastające wymagania konsumentów zachęcają do rozwijania badań nad otrzymywaniem nowych produktów spożywczych o podwyższonej wartości odżywczej, m.in. o zwiększonej zawartości NNKT - zwłaszcza n-3 [20]. Wzbogacanie produktów spożywczych n-3 PUFA jest zagadnieniem względnie nowym, mało znanym w naszym kraju, lecz godnym uwagi ze względu na za niski poziom spożycia tych kwasów tłuszczowych. Do niedawna uzupełnianie diety w n-3 rozumiano jedynie jako stosowanie parafarmaceutyków w formie czystego oleju rybiego do picia lub kapsułek, zalecanych głównie osobom chorym i rekonwalescentom [12]. Postęp wiedzy spowodował wzrost zainteresowania produkcją wysokogatunkowego oleju rybiego [19]. Wstępne badania wskazują na realną możliwość rozszerzenia asortymentu wzbogaconej żywności w kwasy omega 3 o zachowanych korzystnych cechach sensorycznych [22, 23]. Dlatego celowe jest podjęcie szczegółowych prób wykazania możliwości wzbogacania produktów spożywczych w n-3 PUFA, nadając im w ten sposób charakter żywności funkcjonalnej dostarczającej deficytowych składników ułatwiających prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Przeprowadzane badania pozwolą przeanalizować zachowanie się olejów bogatych w kwasy n-3 jako takich, jak również w wybranych produktach spożywczych. Pozwoli to poznać wpływ różnych czynników zewnętrznych na tempo zmian oksydacyjnych i sensorycznych, a tym samym na korzystne ograniczenie tych zmian. Wydaje się również konieczne zastosowanie skutecznych metod ograniczania zmian oksydacyjnych produktów wzbogacanych w kwasy n-3, np. przez stosowanie przeciwutleniaczy lub pakowanie w atmosferze gazów inertnych. Od redakcji: Wykaz literatury prześlemy zainteresowanym Czytelnikom em, faksem lub pocztą. Ł. i :; :-=m: :» -? <.. Mgr inż. K. Marciniak-Lukasiak, prof. dr hab. K. Krygier - Katedra Technologii Żywności. Zakład Technologii Tłuszczów i Koncentratów Spożywczych SGGW ^ ^^^ ^^^"«^^^""^ Polski Sektor Mleczarski

Lipidy OLEJ. Kwasy t uszczowe. Kwasy t uszczowe Omega6 COOH COOH CH3. Schéma acides gras omega 6 COOH

Lipidy OLEJ. Kwasy t uszczowe. Kwasy t uszczowe Omega6 COOH COOH CH3. Schéma acides gras omega 6 COOH Lipidy CH 3 R CH3 Kwasy t uszczowe Kwasy t uszczowe Omega3 Lipidy Schéma acides gras omega 6 CH3 Kwasy t uszczowe Omega6 23 TRAN Kwasy t uszczowe Wielonienasycone kwasy t uszczowe zawarte w pokarmie ulegajà

Bardziej szczegółowo

Korzyści z wegetarianizmu

Korzyści z wegetarianizmu Korzyści z wegetarianizmu QQ QQ Wegetarianizm a choroby cywilizacyjne Przemiana lipidowa ustroju Lipidy (tłuszcze) dostarczają z 1 grama 9 kcal. Są naturalną formą gromadzenia zapasów energii magazynowanej

Bardziej szczegółowo

SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku

SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie

Bardziej szczegółowo

10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA

10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie

Bardziej szczegółowo

Prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, Dyrektor Instytutu Żywności i Żywienia.

Prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz, Dyrektor Instytutu Żywności i Żywienia. O projekcie: Tłuszcz jest jedną z najważniejszych substancji odżywczych dla organizmu człowieka. Stanowi najbardziej skoncentrowane źródło energii w diecie, jest istotnym materiałem budulcowym komórek,

Bardziej szczegółowo

O projekcie: Jak czytać raport?

O projekcie: Jak czytać raport? O projekcie: Tłuszcz jest jedną z najważniejszych substancji odżywczych dla organizmu człowieka. Stanowi najbardziej skoncentrowane źródło energii w diecie, jest istotnym materiałem budulcowym komórek,

Bardziej szczegółowo

"Program pilotażowy - Dieta Mamy".

Program pilotażowy - Dieta Mamy. "Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta

Bardziej szczegółowo

Wartośćodżywcza wybranych gatunków ryb na polskim rynku

Wartośćodżywcza wybranych gatunków ryb na polskim rynku Wartośćodżywcza wybranych gatunków ryb na polskim rynku dr inż. Joanna Szlinder-Richert Morski Instytut Rybacki-Państwowy Instytut Badawczy w Gdyni Gdańsk, 24 maj 2013 Dlaczego zaleca sięjedzenie ryb Strawne

Bardziej szczegółowo

Olej rybi z olejem z rokitnika i witaminą E. Omega-3. Wyjątkowa formuła wykorzystująca starożytną mądrość chińską i nowoczesną technologię

Olej rybi z olejem z rokitnika i witaminą E. Omega-3. Wyjątkowa formuła wykorzystująca starożytną mądrość chińską i nowoczesną technologię Olej rybi z olejem z rokitnika i witaminą E Wyjątkowa formuła wykorzystująca starożytną mądrość chińską i nowoczesną technologię Dlaczego kwasy tłuszczowe są tak ważne? Kwasy tłuszczowe należą do grupy

Bardziej szczegółowo

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r

ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także

Bardziej szczegółowo

Zatwierdzone oświadczenia żywieniowe

Zatwierdzone oświadczenia żywieniowe Zatwierdzone oświadczenia żywieniowe Oświadczenia żywieniowe i warunki ich stosowania zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r.

Bardziej szczegółowo

Żywienie dziecka. Żywienie dziecka. Budowa nowych tkanek (rozrost) Odnowa zużytych tkanek. Wytwarzanie energii. Utrzymywanie temperatury ciała

Żywienie dziecka. Żywienie dziecka. Budowa nowych tkanek (rozrost) Odnowa zużytych tkanek. Wytwarzanie energii. Utrzymywanie temperatury ciała Żywienie dziecka dr n.med. Jolanta Meller Na wiele potrzebnych nam rzeczy możemy poczekać. Dziecko nie może. Właśnie teraz formują się jego kości, tworzy się krew, rozwija umysł. Nie możemy mu powiedzieć

Bardziej szczegółowo

W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?

W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia

Bardziej szczegółowo

PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW

PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego

Bardziej szczegółowo

Żywienie dziecka. dr n.med. Jolanta Meller

Żywienie dziecka. dr n.med. Jolanta Meller Żywienie dziecka dr n.med. Jolanta Meller Na wiele potrzebnych nam rzeczy możemy poczekać. Dziecko nie może. Właśnie teraz formują się jego kości, tworzy się krew, rozwija umysł. Nie możemy mu powiedzieć

Bardziej szczegółowo

zbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)

zbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl) HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej

Bardziej szczegółowo

OLEJ Z MIKROGLONÓW SCHIZOCHYTRIUM BOGATY W DHA I EPA

OLEJ Z MIKROGLONÓW SCHIZOCHYTRIUM BOGATY W DHA I EPA Dr Rodney Gray DSM Nutritional Lipids (a Division of DSM Nutritional Products LLC) 6 lipca 2012 r. NFU 786 OLEJ Z MIKROGLONÓW SCHIZOCHYTRIUM BOGATY W DHA I EPA Szanowny Panie, pragnę poinformować o rozpatrzeniu

Bardziej szczegółowo

CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com

CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ. www.california-fitness.pl www.calivita.com CHOLESTONE NATURALNA OCHRONA PRZED MIAŻDŻYCĄ Co to jest cholesterol? Nierozpuszczalna w wodzie substancja, która: jest składnikiem strukturalnym wszystkich błon komórkowych i śródkomórkowych wchodzi w

Bardziej szczegółowo

ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM

ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM (Instytutu Żywności i Żywienia 2009) 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny

Bardziej szczegółowo

Źródła kwasów tłuszczowych omega-3 dla wegan. Wszstkie prawa zastrzeżone COPYRIGHT RAWPEOPLE.COM

Źródła kwasów tłuszczowych omega-3 dla wegan. Wszstkie prawa zastrzeżone COPYRIGHT RAWPEOPLE.COM Źródła kwasów tłuszczowych omega-3 dla wegan COPYRIGHT RAWPEOPLE.COM Wszstkie prawa zastrzeżone Kwasy tłuszczowe omega-3 są obecnie gorącym tematem w świecie dietetyki. Do niedawna naukowcy sugerowali,

Bardziej szczegółowo

Piramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS

Piramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.

Bardziej szczegółowo

Wymienniki dietetyczne w cukrzycy. Dr inż. Joanna Myszkowska-Ryciak Zakład Dietetyki Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 20.06.

Wymienniki dietetyczne w cukrzycy. Dr inż. Joanna Myszkowska-Ryciak Zakład Dietetyki Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 20.06. Wymienniki dietetyczne w cukrzycy Dr inż. Joanna Myszkowska-Ryciak Zakład Dietetyki Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 20.06.2012 Zalecenia szczegółowe - węglowodany: 40 50% wartości energetycznej

Bardziej szczegółowo

Rola poszczególnych składników pokarmowych

Rola poszczególnych składników pokarmowych Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.

Bardziej szczegółowo

Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe

Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych

Bardziej szczegółowo

Co z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie?

Co z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie? Co z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie? Dorota Szostak-Węgierek Zakład Dietetyki Klinicznej Warszawski Uniwersytet Medyczny Zalecenia dla osób dorosłych, które mogą odnieść korzyść z

Bardziej szczegółowo

Mlekovita największym producentem mleka w Polsce w 2015 r.

Mlekovita największym producentem mleka w Polsce w 2015 r. Mlekovita największym producentem mleka w Polsce w 2015 r. 594 mln litrów mleka, czyli 20% całej polskiej produkcji tyle w ubiegłym roku wyprodukowała wysokomazowiecka spółdzielnia mleczarska. Tym samym

Bardziej szczegółowo

Kwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA:

Kwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA: Kwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA: - są konieczne do prawidłowej budowy, rozwoju i funkcjonowania całego Twojego organizmu: Stężenie kwasów tłuszczowych w organizmie człowieka [g/100g stężenia całkowitego]

Bardziej szczegółowo

dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć?

dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? Do prawidłowego rozwoju, dobrego stanu zdrowia, odpowiedniej sprawności fizycznej i umysłowej powinnyśmy codziennie spożywać określoną

Bardziej szczegółowo

4 JUNIOR PHARMA PREZENTUJE. suplementy stworzone z myślą o najmłodszych sportowcach

4 JUNIOR PHARMA PREZENTUJE. suplementy stworzone z myślą o najmłodszych sportowcach 4 JUNIOR PHARMA PREZENTUJE suplementy stworzone z myślą o najmłodszych sportowcach JESTEŚ RODZICEM MŁODEGO SPORTOWCA? Czy Twoje dziecko uczęszcza na treningi minimum 2 razy w tygodniu? Zdarzyło się, że

Bardziej szczegółowo

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185 SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje

Bardziej szczegółowo

W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

W WIEKU PRZEDSZKOLNYM 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM 1.Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2.Bądź codziennie aktywny fizycznie ruch korzystnie wpływa na sprawność

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty

Bardziej szczegółowo

MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA

MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA Wartość odżywcza Żywność z tej grupy należy do grupy produktów białkowych. Białko mięsa, ryb i jaj charakteryzuje sie dużą wartością

Bardziej szczegółowo

Ekskluzywna receptura wykorzystująca starożytną mądrość chińską i nowoczesną technologię

Ekskluzywna receptura wykorzystująca starożytną mądrość chińską i nowoczesną technologię /1/ Olej rybi z olejem z rokitnika i witaminą E Omega-3 Ekskluzywna receptura wykorzystująca starożytną mądrość chińską i nowoczesną technologię /2/ Dlaczego kwasy tłuszczowe Omega-3 są ważne? Kwasy tłuszczowe

Bardziej szczegółowo

Kwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA:

Kwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA: Kwasy omega -3, szczególnie EPA i DHA: - są konieczne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania całego Twojego organizmu: Stężenie kwasów tłuszczowych w organizmie człowieka [g/100g stężenia całkowitego]

Bardziej szczegółowo

Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie

Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki

Bardziej szczegółowo

10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych

10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych 10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Potrawy typu fast food a żywność przygotowywana w domu. Cele: uświadomienie różnic pomiędzy daniami typu fast food a żywnością przygotowywaną

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola

SPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola 3 SPIS TREŚCI 1. Znaczenie nauki o żywieniu 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu................................................8 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka.............................................9

Bardziej szczegółowo

GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)

GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) 1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Medyczny. Ul. Mazowiecka 6/8; Łódź

Uniwersytet Medyczny. Ul. Mazowiecka 6/8; Łódź Uniwersytet Medyczny Wydział Nauk Biomedycznych i Kształcenia Podyplomowego Międzywydziałowa Katedra Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Ul. Mazowiecka 6/8; 92-215 Łódź Prof. dr hab.n. med. Anna Gorąca

Bardziej szczegółowo

Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna

Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa

Bardziej szczegółowo

Składniki pokarmowe i ich rola w żywieniu

Składniki pokarmowe i ich rola w żywieniu WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Zawód: technik żywienia i usług gastronomicznych Przedmiot: Zasady żywienia Klasa 2. Ocena Nazwa

Bardziej szczegółowo

ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku

ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku Nadwaga i otyłość - najważniejszy problem zdrowia publicznego. Istnieje ok. 80 chorób powstających na tle wadliwego

Bardziej szczegółowo

potrzebujemy ich 1 g, by nasz organizm dobrze funkcjonował.

potrzebujemy ich 1 g, by nasz organizm dobrze funkcjonował. Specjaliści od zdrowego żywienia biją na alarm. Jemy za mało ryb morskich, co oznacza, że w organizmie przeciętnego Polaka brakuje nienasyconych kwasów Omega 3, uważanych przez wielu naukowców za złoty

Bardziej szczegółowo

Liofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki.

Liofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki. Suplement diety Składniki: Liofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki. Przechowywanie: W miejscu niedostępnym dla małych dzieci. Przechowywać

Bardziej szczegółowo

Talerz zdrowia skuteczne

Talerz zdrowia skuteczne Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia

Bardziej szczegółowo

Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta

Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi

Bardziej szczegółowo

TIENS OLEJ Z WIESIOŁKA

TIENS OLEJ Z WIESIOŁKA TIENS OLEJ Z WIESIOŁKA WIESIOŁEK ZINC and its influence on human body Pliniusz Starszy, rzymski historyk i pisarz, w swoim dziele Historia Naturalna tak pisze o wiesiołku: Zioło dobre jak wino, aby uradować

Bardziej szczegółowo

Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży

Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Pamiętaj o codziennym spożywaniu produktów zawartych w piramidzie! PRODUKTY ZBOŻOWE ( mąki, kasza, ryż, płatki, pieczywo i makarony) Sągłównym

Bardziej szczegółowo

8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum

8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum 8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum Temat: Wybory żywieniowe produkty zalecane i niezalecane w żywieniu. Cel: Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Zdobyte

Bardziej szczegółowo

ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE

ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE PIRAMIDY EGIPSKIE Piramidy to budowle, które przetrwały tysiące lat. Najbardziej trwała była ich podstawa, czyli część zbudowana na ziemi. PIRAMIDA ZDROWEGO

Bardziej szczegółowo

Śniadanie jeść czy nie jeść? To nie jest trudne pytanie.

Śniadanie jeść czy nie jeść? To nie jest trudne pytanie. Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Komitet Nauki o Żywieniu Człowieka Wydział V Nauk Medycznych Polska Akademia Nauk Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych Śniadanie jeść czy nie

Bardziej szczegółowo

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

(Tekst mający znaczenie dla EOG) L 119/4 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 7.5.2011 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) NR 440/2011 z dnia 6 maja 2011 r. w sprawie udzielenia i odmowy udzielenia zezwolenia na niektóre oświadczenia zdrowotne

Bardziej szczegółowo

Suplementy. Wilkasy 2014. Krzysztof Gawin

Suplementy. Wilkasy 2014. Krzysztof Gawin Suplementy Wilkasy 2014 Krzysztof Gawin Suplementy diety - definicja Suplement diety jest środkiem spożywczym, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skoncentrowanym źródłem witamin lub

Bardziej szczegółowo

Postęp w poprawie składu kwasów tłuszczowych mięsa wołowego

Postęp w poprawie składu kwasów tłuszczowych mięsa wołowego Postęp w poprawie składu kwasów tłuszczowych mięsa wołowego Nigel D Scollan Aberystwyth, Walia, Wielka Brytania nigel.scollan@aber.ac.uk Przegląd Lipoliza i biouwodornienie w żwaczu Chloroplasty Omega-3

Bardziej szczegółowo

Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010

Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010 Rejestr produktów podlegających zgłoszeniu do Głównego Inspektora Sanitarnego 2007-2010 Analiza rejestru powiadomień o pierwszym wprowadzeniu do obrotu środków spożywczych Środki spożywcze specjalnego

Bardziej szczegółowo

Trienyl. - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6)

Trienyl. - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6) Trienyl - kwas alfa-iinolenowy (C 18:3) - kwas eikozapentaenowy (EPA, C 20:3) - kwas dokozaheksaenowy (DCHA, C 22:6) Stosowany w leczeniu przeciwmiażdżycowym i w profilaktyce chorób naczyniowych serca

Bardziej szczegółowo

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty

Bardziej szczegółowo

RADA UNII EUROPEJSKIEJ. Bruksela, 25 stycznia 2011 r. (25.01) (OR. en) 5610/11 DENLEG 7

RADA UNII EUROPEJSKIEJ. Bruksela, 25 stycznia 2011 r. (25.01) (OR. en) 5610/11 DENLEG 7 RADA UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 25 stycznia 2011 r. (25.01) (OR. en) 5610/11 DENLEG 7 PISMO PRZEWODNIE Od: Komisja Europejska Data otrzymania: 21 stycznia 2011 r. Do: Sekretariat Generalny Rady Dotyczy:

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTY PODSTAWOWE

PRZEDMIOTY PODSTAWOWE PRZEDMIOTY PODSTAWOWE Anatomia człowieka 1. Które z białek występujących w organizmie człowieka odpowiedzialne są za kurczliwość mięśni? 2. Co to są neurony i w jaki sposób stykają się między sobą i efektorami?

Bardziej szczegółowo

PROJEKT EDUKACYJNY NIE DAJMY SIĘ CHOROBOM XXI WIEKU!

PROJEKT EDUKACYJNY NIE DAJMY SIĘ CHOROBOM XXI WIEKU! PROJEKT EDUKACYJNY NIE DAJMY SIĘ CHOROBOM XXI WIEKU! Jak dożyć do 100, będąc silnym i sprawnym fizycznie i psychicznie PROJEKT EDUKACYJNY POD PATRONATEM Program edukacji zdrowotnej w zakresie żywienia

Bardziej szczegółowo

Żywność pierwszym lekiem

Żywność pierwszym lekiem Żywność pierwszym lekiem Krzysztof Krygier Wydział Nauk o Żywności SGGW w Warszawie Rada ds. Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia przy Ministrze Zdrowia Długość życia Polaków krótsza od średniej UE: mężczyźni

Bardziej szczegółowo

Składniki pokarmowe i ich rola w żywieniu

Składniki pokarmowe i ich rola w żywieniu WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Zawód: kucharz Przedmiot: Zasady żywienia Klasa 1. Ocena Nazwa działu / wymagania Znaczenie nauki

Bardziej szczegółowo

RACJONALNE ŻYWIENIE. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów. 2007 r.

RACJONALNE ŻYWIENIE. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów. 2007 r. RACJONALNE ŻYWIENIE Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów 2007 r. RACJONALNE ŻYWIENIE Polega na systematycznym dostarczaniu do organizmu wszystkich niezbędnych składników odżywczych w ilościach i proporcjach

Bardziej szczegółowo

Nutraceutyki wpływające na zachowanie zwierząt. Nutraceutyki-

Nutraceutyki wpływające na zachowanie zwierząt. Nutraceutyki- Nutraceutyki wpływające na zachowanie zwierząt. Nutraceutyki- środki spożywcze łączące w sobie wartości żywieniowe i cechy środków farmaceutycznych. Są to poszczególne składniki żywności, jak i substancje

Bardziej szczegółowo

UNIKALNA, PROZDROWOTNA KONCEPCJA PROZDROWOTNYCH MLECZNYCH BATONIKÓW OMISIE DLA DZIECI Z KWASAMI OMEGA 3

UNIKALNA, PROZDROWOTNA KONCEPCJA PROZDROWOTNYCH MLECZNYCH BATONIKÓW OMISIE DLA DZIECI Z KWASAMI OMEGA 3 UNIKALNA, PROZDROWOTNA KONCEPCJA PROZDROWOTNYCH MLECZNYCH BATONIKÓW OMISIE DLA DZIECI Z KWASAMI OMEGA 3 WSTĘP WSTĘP Wprowadzenie na rynek żywności funkcjonalnej przeznaczonej w szczególności dla dzieci,

Bardziej szczegółowo

Doświadczenia firmy Unilever w zakresie stosowania oświadczeń zdrowotnych odnośnie tłuszczów do smarowania

Doświadczenia firmy Unilever w zakresie stosowania oświadczeń zdrowotnych odnośnie tłuszczów do smarowania Doświadczenia firmy Unilever w zakresie stosowania oświadczeń zdrowotnych odnośnie tłuszczów do smarowania Paweł Badowski Regulatory Affairs Manager Unilever Polska Oświadczenia zdrowotne w teorii i praktyce

Bardziej szczegółowo

Powszechne mity dotyczące diety. Zofia Kwiatkowska

Powszechne mity dotyczące diety. Zofia Kwiatkowska Powszechne mity dotyczące diety 1 Zofia Kwiatkowska Struktura prezentacji O Historia O Czym jest dieta? O Czym jest żywienie? O Zasady zdrowego żywienia O Najczęstsze mity dotyczące diety O Podsumowanie

Bardziej szczegółowo

Izabela Dobrowolska ROLA ULTRACZYSTEGO EPA W LECZENIU STANÓW ZAPALNYCH I DEPRESJI

Izabela Dobrowolska ROLA ULTRACZYSTEGO EPA W LECZENIU STANÓW ZAPALNYCH I DEPRESJI Izabela Dobrowolska ROLA ULTRACZYSTEGO EPA W LECZENIU STANÓW ZAPALNYCH I DEPRESJI krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) organizm nie jest w stanie ich produkować

Bardziej szczegółowo

RAPORT Z MONITORINGU ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO I SUPLEMENTÓW DIETY W 2007 ROKU

RAPORT Z MONITORINGU ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO I SUPLEMENTÓW DIETY W 2007 ROKU RAPORT Z BADAŃ MONITORINGOWYCH ZAKRESIE WYBRANYCH GRUP ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO ORAZ SUPLEMENTÓW DIETY PRZEPROWADZONYCH PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ SANITARNĄ W 2007 ROKU.

Bardziej szczegółowo

Grupa SuperTaniaApteka.pl Utworzono : 29 grudzień 2016

Grupa SuperTaniaApteka.pl Utworzono : 29 grudzień 2016 ODCHUDZANIE I UJĘDRNIANIE > Model : 8688701 Producent : - SKUTECZNY SPOSÓB NA ORZEŹWIAJĄCE ODCHUDZANIE! Idealna propozycja na nadchodzące lato Mrożona kawa o pysznym waniliowym smaku. Sprawdzona kompozycja

Bardziej szczegółowo

Grupa SuperTaniaApteka.pl Utworzono : 30 październik 2017

Grupa SuperTaniaApteka.pl Utworzono : 30 październik 2017 WITAMINY I MINERAŁY > Model : 8079471 Producent : - Doppelherz aktiv Minerały dla diabetyków z ALA Środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego dla osób z zaburzeniami metabolizmu węglowodanów

Bardziej szczegółowo

parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,

parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL, 1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te

Bardziej szczegółowo

Tematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2

Tematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2 Tematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2 1. Zapoznanie z PSO, wymaganiami edukacyjnymi i strukturą egzaminu zewnętrznego. 2. Problematyka żywienia w Polsce i na świecie. -wymienia

Bardziej szczegółowo

Dokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość

Dokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość 2009R0983 PL 11.07.2014 002.001 1 Dokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość B ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 983/2009 z

Bardziej szczegółowo

ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI

ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę.

Bardziej szczegółowo

ZAWARTOŚĆ TŁUSZCZU I SKŁAD KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W WYBRANYCH RYBACH MORSKICH

ZAWARTOŚĆ TŁUSZCZU I SKŁAD KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W WYBRANYCH RYBACH MORSKICH ROCZN. PZH, 2001, 52, NR 4 JAROSŁAW BALAS, MAŁGORZATA PAWLICKA, BOHDAN JACÓRZYŃSKI, AGNIESZKA FILIPEK, PIOTR DOMINA, EUGENIA MIELNICZUK, MAREK DANIEWSKI ZAWARTOŚĆ TŁUSZCZU I SKŁAD KWASÓW TŁUSZCZOWYCH W

Bardziej szczegółowo

AKTUALNA WARTOŚĆ DIETETYCZNA WIEPRZOWINY

AKTUALNA WARTOŚĆ DIETETYCZNA WIEPRZOWINY METODYKA BADAŃ AKTUALNA WARTOŚĆ DIETETYCZNA WIEPRZOWINY Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej POLSUS ul. Ryżowa 90, 02-495 Warszawa MATERIAŁ DO BADAŃ Badaniami objęto 120 tusz wieprzowych

Bardziej szczegółowo

EVERYDAY Koncentrat estrów Omega wyizolowanych z roślin w płynie.

EVERYDAY Koncentrat estrów Omega wyizolowanych z roślin w płynie. EVERYDAY Koncentrat estrów Omega 3+6+9 wyizolowanych z roślin w płynie. suplement diety Potrzeba dostępu do naturalnego pożywienia W dzisiejszym świecie dostęp do pożywienia naturalnego, nieskażonego chemią

Bardziej szczegółowo

* Badanie polegające na testowaniu przez respondentów tej samej grupy produktów bez ujawniania marki i wskazywania na wyraźne różnice.

* Badanie polegające na testowaniu przez respondentów tej samej grupy produktów bez ujawniania marki i wskazywania na wyraźne różnice. * Badanie polegające na testowaniu przez respondentów tej samej grupy produktów bez ujawniania marki i wskazywania na wyraźne różnice. Celem badania jest sprawdzenie preferencji respondentów odnośnie badanych

Bardziej szczegółowo

Kwasy tłuszczowe. Kate Brophy

Kwasy tłuszczowe. Kate Brophy Kwasy tłuszczowe Kate Brophy Biologiczne wytłumaczenie podłoża autyzmu staje się coraz istotniejsze, gdyż lekarze i rodzice szukają sposobów leczenia patologii i zaburzeń, które często są niezdiagnozowane

Bardziej szczegółowo

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie

Żywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego

Bardziej szczegółowo

2011-03-17. Woda. Rola wody. Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia?

2011-03-17. Woda. Rola wody. Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia? Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia? A. Jarosz Woda głównym składnikiem ciała i podstawowym składnikiem pożywienia stanowi 50 80 %masy ciała zasoby wodne organizmu muszą być stale

Bardziej szczegółowo

PRODUKTY PLUS FIRMY TIENS

PRODUKTY PLUS FIRMY TIENS PRODUKTY PLUS FIRMY TIENS PRODUKTY PLUS FIRMY TIENS TIENS POLSKA PRZEDSTAWIA NOWĄ SERIĘ PRODUKTÓW PLUS 5000 lat chińskiej tradycji i wiedzy połączone z najnowszą technologią z Europy PRODUTY PLUS FIRMY

Bardziej szczegółowo

jest zbudowany i które są niezbędne do jego prawidłowej (fizjologicznej pracy) a taką zapewniają mu zgodnie z badaniami nnkt EPA+DHA omega-3.

jest zbudowany i które są niezbędne do jego prawidłowej (fizjologicznej pracy) a taką zapewniają mu zgodnie z badaniami nnkt EPA+DHA omega-3. Opis publikacji Tomasz Pawełczyk, Marta Grancow-Grabka, Magdalena Kotlicka-Antczak, Elżbieta Trafalska, Agnieszka Pawełczyk. A randomized controlled study of the efficacy of six-month supplementation with

Bardziej szczegółowo

Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:

Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej

Bardziej szczegółowo

II. Analiza sensoryczna w ocenie jakości produktów spożywczych

II. Analiza sensoryczna w ocenie jakości produktów spożywczych SPIS TREŚCI Wprowadzenie 11 I. Jakość żywności, systemy zarządzania jakością i klasyfikacja żywności 13 1. Wstęp 13 2. Określenia jakości 14 3. Systemy zapewniające prawidłową jakość produktów spożywczych

Bardziej szczegółowo

Joanna Kopińska Dietetyk

Joanna Kopińska Dietetyk Joanna Kopińska Dietetyk Odleżyna - martwica tkanek powstała w wyniku zaburzeń ukrwienia wywołanych uciskiem. Na skutek utrudnionej penetracji tkanek dostępność składników pokarmowych pogarsza się. Niepełnowartościowa,

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2) Dz.U.07.137.967 2010.01.22 zm. Dz.U.2010.9.63 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 25 lipca 2007 r. w sprawie sposobu znakowania żywności wartością odżywczą 2) (Dz. U. z dnia 31 lipca 2007 r.) Na

Bardziej szczegółowo

ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka

ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,

Bardziej szczegółowo

Znaczenie tłuszczu w żywieniu człowieka

Znaczenie tłuszczu w żywieniu człowieka Zeszyty Naukowe nr 834 Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2009 Katedra Towaroznawstwa Żywności Znaczenie tłuszczu w żywieniu człowieka 1. Wprowadzenie Prawidłowe żywienie człowieka polega na pokryciu

Bardziej szczegółowo

MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA

MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA Na czym polega zdrowy styl życia? ZDROWY STYL ŻYCIA Prawidłowe odżywianie Aktywność

Bardziej szczegółowo

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej

Bardziej szczegółowo

Nazwa producenta Ilość w opakowaniu handlowym. opak. Cena części / netto / słownie : zł groszy. Kwota podatku VAT słownie : zł groszy

Nazwa producenta Ilość w opakowaniu handlowym. opak. Cena części / netto / słownie : zł groszy. Kwota podatku VAT słownie : zł groszy Załącznik nr 1 Część nr 1 - Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Mleko początkowe. Opis produktu leczniczego, postać, dawka, ilość w opakowaniu j.m.. Nazwa handlowa, postać w opakowaniu

Bardziej szczegółowo

GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH

GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH GENODIET ZDROWIE ZAPISANE W GENACH Rodzaje testów Genodiet Test Genodiet składają się z 3 uzupełniających się modułów, stanowiących 3 kroki do poznania indywidualnych zasad zdrowia. Identyfikacja typu

Bardziej szczegółowo

Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie. Zagadnienia na egzamin dyplomowy studia I stopnia

Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie. Zagadnienia na egzamin dyplomowy studia I stopnia Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie Zagadnienia na egzamin dyplomowy studia I stopnia Kierunek ŻYWIENIE CZŁOWIEKA I OCENA ŻYWNOŚCI ZAGADNIENIA KIERUNKOWE 1. Przemiany materii

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (ZBiJŻ) Ćwiczenie nr

Bardziej szczegółowo

Znakowania Wartością Odżywczą GDA

Znakowania Wartością Odżywczą GDA Ogólnopolski Dobrowolny Program Znakowania Wartością Odżywczą GDA Państwowa Inspekcja Sanitarna Polska Federacja Producentów Żywności Warszawa, 19.09.2007 Znakowanie, a strategia walki z nadwagą i otyłością

Bardziej szczegółowo

Żyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia

Żyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia Żyj smacznie i zdrowo! -wszystko o zdrowym trybie życia Co to jest? Zdrowe odżywianie sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia.

Bardziej szczegółowo