TABELA KLAS GRUNTÓW. dr Bożena Smreczak. Zakład Gleboznawstwa Erozji i Ochrony Gruntów, IUNG-PIB, Puławy

Transkrypt

1 TABELA KLAS GRUNTÓW dr Bożena Smreczak Zakład Gleboznawstwa Erozji i Ochrony Gruntów, IUNG-PIB, Puławy

2 Bonitacja gleb Kuźnicki i in., 1979 Ważne pytania: Jaka jest gleba najlepsza, a jaka najgorsza w takich samych warunkach topograficznych i klimatycznych, przy podobnym poziomie agrotechniki, nawożenia i nakładów? Która z gleb da wyższy plon rośliny uprawnej? Zaliczenie do odpowiednich klas jakości np. kilku tysięcy różnych odmian gleb na zróżnicowanym obszarze kraju wymagało opracowania jasnego systemu i wprowadzenia jednoznacznych kryteriów. Kryteria: właściwości gleb i siedliska skorelowane z urodzajnością czyli ilością wyprodukowanej masy roślinnej. Właściwości: bezpośrednio i pośrednio (typ i podtyp) wpływające na urodzajność.

3 Klasyfikacja gruntów dla podatku gruntowego z dnia 26 marca 1935 r. Przeprowadzona przez Ministerstwo Skarbu we współpracy i Reform Rolnych klasyfikacja skarbowa. z Ministerstwem Rolnictwa Ilość klas oraz rodzaje gleb w poszczególnych kategoriach gruntów podaje tabela, załączona do ustawy niniejszej. Tabela ta jest ustalona dla gruntów o przeciętnej kulturze i wydajności z uwzględnieniem ich właściwości naturalnych. Przy klasyfikacji nie będą uwzględniane indywidualne różnice w bonitacji, spowodowane nakładami i zabiegami posiadaczy gruntów, powodującymi przychodowość nietrwale wyższą od przeciętnej. - instrukcje regionalne - powiatowe komisje klasyfikacyjne, wojewódzkie i główna komisja klasyfikacyjna - powiatowe rejestry gruntowe

4 Klasyfikacja gruntów dla podatku gruntowego z dnia 26 marca 1935 r. Kategorie gruntów według rodzaju użytkowania Grunty orne: klasy od I- do VI Łąki: klasy od I do VI Pastwiska: klasy od I do VI Grunty pod wodami: klasy od I do VI Grunty pod lasami: klasy od I do III Nieużytki Klasa I grunty orne najlepsze: a) Mady chude, średnio ciężkie, położone tak wysoko, że nie zamakają podczas wylewów rzeki w dolinie której leżą. Warstwa mady gruba, co najmniej 1m spoczywa na podłożu piaszczystym. b) Niektóre czarnoziemy stepowe leżące na podłożu lessowem i niektóre czarnoziemy stepowe zdegradowane (pozbawione znacznej ilości próchnicy), na lessach grubości od 1-1,5 m, leżące średnio wysoko na podłożu piaszczystem. Próchnica tych gleb słodka. Odniesienie do typów gleb tylko w przypadku gruntów ornych

5 Klasyfikacja gruntów dla podatku gruntowego z dnia 26 marca 1935 r. Klasa I. Łąki najlepsze: a) Łąki nadrzeczne i polne, zasilane naturalnymi zalewami, żyzną wodą z rzek i pól, przy czem zalewy przychodzą w porze odpowiednie i woda nie pozostaje na łące zbyt długo, mając odpowiedni odpływ; melioracji nie wymagają. b) Łąki mineralne, zmeliorowane, nawadniane, przy czem możliwe jest doprowadzenie w miarę potrzeb do każdej parceli dostatecznej ilości wody żyznej i ciepłej. W klasie I występują szlachetne trawy słodkie, jak: rajgrasy, kostrzewy, wyczyniec łąkowy, oraz rośliny motylkowe jak: koniczyny, komonica, lucerna chmielowa. Wśród traw nie ma grubej i kwaśnej flory, skrzypów, trzcin, sitów, turzycy, mchów itp. Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach - doskonalenie klasyfikacji bonitacyjnej gleb - współpraca z Komisją Klasyfikacyjną przy Ministerstwie Skarbu; - w 1938 r. koncepcja utworzenia w Puławach centralnego ośrodka szkolenia dla klasyfikatorów

6 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1956 r. Rozporządzenie mówi o gleboznawczej klasyfikacji gruntów, którą przeprowadza się w sposób jednolity dla kraju na podstawie tabeli klas gruntów. Tabela Klas Gruntów, a w niej ogólne zasady systemu klasyfikacyjnego: - Wprowadzono układ i hierarchiczność tabeli - Podział na tereny wyżynne i nizinne oraz górzyste - Podział na kategorie użytków - Dla każdego z obszarów wymieniono typy gleb oraz symbolikę (oprócz łąk i pastwisk) - Dla gleb bielicowych i brunatnych wprowadzone rodzaje gleb - Szczegółowo zostały opisane `gatunki gleb

7 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1956 r. Tabela Klas Gruntów, a w niej ogólne zasady systemu klasyfikacyjnego: Tereny wyżynne i nizinne GLEBY ORNE Typy gleb symbol rodzaj klasy Bielicowe i brunatne AB ze żwirów z pisaków IV -VI III-VI A i B z glin I-V z iłów II-V z pyłów wodnego pochodzenia II-V z lessów I-V Czarnoziemy C - I-IV Czarne ziemie D - I-V Gleby bagienne E - II-VI Mady F - I-VI Rędziny G - I-VI

8 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1956 r. Tereny górzyste GLEBY ORNE Typy gleb symbol rodzaj klasy Gleby pierwotnego stadium rozwojowego o niewykształconym profilu Gleby bielicowe i brunatne H - VI I - II-VI Mady J - III-V Rędziny K - III-V

9 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1956 r. Tereny górzyste GLEBY ORNE A. Gleby bielicowe i B. gleby brunatne 1. gleby wytworzone ze żwirów Klasa IV a) Gleby żwirowe gliniaste, całkowite, z domieszką części pyłowych w całym profilu, posiadające wykształcony poziom próchniczny miąższości nie mniejszej niż 30 cm. W podłożu może występować piasek. Węglan wapnia występuje często pod warstwą próchniczną. Grunty dość urodzajne, chociaż czasem zbyt suche, Udają się na nich dobrze żyto, ziemniaki i owies. b) Gleby żwirowe silnie gliniaste, niecałkowite na glinach przepuszczalnych leżących nie głębiej niż 80 cm. Poziom próchniczny dobrze wykształcony, miąższości ponad 30 cm. Dobre gleby żytnio-ziemniaczane. Czasem za suche. W korzystnych warunkach udają się na nich inne rośliny.

10 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1956 r. Podstawę klasyfikacji bonitacyjnej gleb zawsze stanowią badania terenowe! Badania gleb w terenie zostały oparte na założeniach: - gleby posiadają szereg indywidualnych cech morfologicznych, które można bezpośrednio zaobserwować w polu, - cechy morfologiczne wiążą się ze zdolnością produkcyjną gleb Ocenę produkcyjności gleb dla wszystkich użytków rolnych przeprowadza się na postawie odkrywek glebowych, dla których określa się typ, rodzaj i gatunek gleby.

11 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1956 r. Klasę bonitacyjną gleby należy określić w oparciu o obowiązująca tabelę klas gruntów dla danego użytku po uprzednim rozpoznaniu: - cech morfologicznych profilu glebowego, - uziarnienia poziomów genetycznych, - odczynu, - głębokości występowania węglanów, - stosunków wodnych, - usytuowania odkrywki w stosunku do elementów rzeźby terenu 11

12 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1956 r. W klasyfikacji bonitacyjnej typy gleb odpowiadały Systematyce gleb Polski z 1956 r. Klasyfikacja utworów glebowych wg Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego z 1956 r.: żwiry: zg i zp piaski: pl, plp, ps, psp, pgl, pglp, pgm, pgmp gliny: gl, glp, gs, gsp, gc, gcp iły: i, ip pyły: plz, pli lessy: l, li 12

13 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 1957 r. wprowadzenie dla gleb ornych klas III a i IIIb oraz IVa i IVb Typy gleb symbol rodzaj klasy Bielicowe i brunatne AB A i B ze żwirów z pisaków z glin z iłów z pyłów wodnego pochodzenia z lessów IVa -VI IIIa-VI Czarnoziemy C - I-IVb Czarne ziemie D - I-V Gleby bagienne E - II-VI Mady F - I-VI Rędziny G - I-VI I-V II-V II-V I-V

14 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 1957 r. Zmiany klas gleb ornych, spowodowały zmiany oznaczeń gatunków, natomiast nie zmieniły się zasady oznaczeń gleb, ich symboliki. Zasady klasyfikacji trwałych użytków zielonych oraz lasów również nie uległy zmianie Kolejne lata: -zakrojone prace terenowe -poznanie pokrywy glebowej kraju -opracowanie wielu instrukcji terenowych -rozpoznanie gleb użytków zielonych Komentarz do tabeli klas gruntów w zakresie bonitacji gleb gruntów ornych terenów równinowych, wyżynnych i nizinnych wraz z regionalnymi instrukcjami dotyczącymi bonitacji gleb ornych terenów górzystych i komentarzami dotyczącymi bonitacji gleb użytków zielonych i gleb pod lasami dla użytku klasyfikatorów gleb i pracowników kartografii gleb - I U N G

15 Komentarz do tabeli klas gruntów z 1963 r. Ministerstwo Rolnictwa pismem z dnia 5.IV.1960 r. Nr UR. Kl-15/35/60 zobowiązało wykonawców klasyfikacji do wyróżniania i opisywania dodatkowych typów, podtypów, rodzajów i gatunków gleb w formie uwag na drukach dotyczących opisów odkrywek glebowych. W ten sposób komentarz uzupełniający zawierał całość materiałów, na podstawie których klasyfikatorzy obowiązani byli określać gleby i klasy bonitacyjne oraz opisywać je na drukach dotyczących klasyfikacji. Komentarz do 2012 r. stanowił uzupełnienie do tabeli klas gruntów i wprowadził klasę RZ VI (gleby pod zalesienia), zmienioną następnie naviz.

16 Komentarz do tabeli klas gruntów z 1963 r. - Zachowano podział na klasy, ale zmienionio w glebach wytworzonych ze żwirów i piasków klasę RZ VI na VIz Włączono szczegółowy opis gleb ornych terenów górzystych w postaci instrukcji włączając dwa dodatkowe typy L czarne ziemie i M gleby bagienne, - załączono instrukcje dla terenów górzystych - wydzielono strefy wysokościowe gleb górskich - podzielono niektóre typy gleb na podtypy - opisano gatunki gleb użytków zielonych, i zastosowano odrębną symbolikę FZ oraz FZ(G) - włączono opisy typów siedliskowych lasów

17 Komentarz do tabeli klas gruntów z 1963 r. Strefa Wysokość w m npm Bieszczady Karpaty Zachodnie Sudety I poniżej 400 poniżej 450 poniżej 400 (450) II ( ) III ( ) IV powyżej 650 powyżej 800 powyżej 700 (750)

18 Kolejne propozycje tabeli klas gruntów Tabela klas gruntów z 1992 r. zwierała informację o kompleksach przydatności rolniczej gleb. Tabela klas gruntów z 1999 r. zmieniała symbolikę gleb w zapisach na mapach klasyfikacyjnych, zamiast doboru roślin wprowadziła propozycja kompleksów rolniczej przydatności gleb. Tabela klas gruntów z 2010 r. obowiązuje obecnie i jest częścią Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 września 2012 r. w sprawie gleboznawczej klasyfikacji gruntów.

19 Przyczyny podjęcia prac Rozporządzenie Rady Ministrów z 2012 r. - przepisy prawne artykuł 26 Ustawy z dn. 17 maja 1989 r. Prawo Geodezyjne i Kartograficzne (Rada Ministrów została upoważniona do określenia w drodze rozporządzenia: urzędowej tabeli klas gruntów oraz sposobu i trybu przeprowadzania gleboznawczej klasyfikacji gruntów). - wprowadzenie tabeli klas gruntów zrekultywowanych na cele rolne, które w świetle obowiązujących przepisów prawnych podlegają klasyfikacji bonitacyjnej, - dostosowania nazewnictwa do nomenklatury obowiązującej obecnie w gleboznawstwie, Plany opracowania tabeli nie obejmowały zmiany całego systemu, który jest częścią ewidencji gruntów i budynków.

20 Rozporządzenie Rady Ministrów z 2012 r. Kategorie użytków 1. Grunty orne: tereny wyżynne i nizinne oraz górskie 2. Grunty zrekultywowane z przeznaczeniem na grunty orne 3. Łąki trwałe, pastwiska trwałe: tereny wyżynne i nizinne oraz górskie 4. Lasy: tereny wyżynne i nizinne oraz górskie 5. Grunty zadrzewione i zakrzewione 6. Grunty pod stawami rybnymi 7. Nieużytki 8. Pozostałe kategorie gruntów rolnych Część Dział Rozdział Oddział

21 Tabela Klas Gruntów z 2012 r. Stałe zasady zbierania danych o glebach i jednorodny sposób zapisu od 1956 r.

22 Tabela Klas Gruntów z 2012 r. Stałe zasady zapisywania informacji glebowej na mapach od 1956 r.

23 Zasada zachowania ciągłości kodyfikacji w opisach odkrywek glebowych B C E Ważny jest układ poziomów genetycznych

24 Zasada zachowania ciągłości kodyfikacji w opisach odkrywek glebowych A A Gleba bielicowa Gleba płowa (pseudobielicowa)

25 Zasada zachowania ciągłości kodyfikacji w opisach odkrywek glebowych A o - poziom ściółki A 1 poziom próchniczy (akumulacyjny), orno-próchniczy (A 1 ) poziom próchniczy inicjalny A 2 poziom wymywania i przemywania B poziom wmywania (iluwialny) (B) - poziom brunatnienia i rdzawienia g - poziom pseudoglejowy (opadowo-glejowy) G- poziom glejowy (gruntowo-glejowy) C - poziom skały macierzystej D - poziom utworu podściełającego M - warstwa murszu T - warstwa torfu W- warstwy w przypadku mad opisu mad

26 Zasada zachowania ciągłości kodyfikacji w opisach odkrywek i na mapach B C E A1 A T1 AC (B) C T2 C Ważny jest układ poziomów genetycznych

27 Zasada zachowania ciągłości kodyfikacji w opisach odkrywek glebowych i na mapach klasyfikacyjnych A A A1 A2 B C Gleba bielicowa Gleba płowa (pseudobielicowa)

28 Tabela Klas Gruntów z 2012 r. Symbol Tabela wersja 2012 AB A B C D E F G Wprowadzenie nowych typów gleb Tereny wyżynne i nizinne Kompleks gleb brunatnych, gleb płowych, gleb rdzawych i gleb bielicowych wytworzonych ze żwirów i piasków Gleby płowe Gleby brunatne Czarnoziemy Czarne ziemie Gleby bagienne i pobagienne Rędziny Tereny górskie Symbol Tabela wersja 2012 H I J K L M Gleby inicjalne Gleby brunatne, gleby płowe i gleby bielicowe Mady Rędziny Czarne ziemie Gleby bagienne i pobagienne

29 Tabela Klas Gruntów z 2012 r. Łąki trwałe, pastwiska trwałe Tereny nizinne i wyżynne Tereny wyżynne i nizinne Symbol Tabela wersja 2012 BZ Gleby brunatne i gleby rdzawe BZ(G) Gleby brunatne glejowe CZ Czarnoziemy CZ(G) Czarnoziemy glejowe DZ Czarne ziemie DZ(G) Czarne ziemie glejowe EZ Gleby bagienne i pobagienne FZ Mady FZ(G) Mady glejowe GZ Rędziny GZ(G) Rędziny glejowe Tereny górskie Symbol Tabela wersja 2012 HZ IZ IZ(G) JZ JZ(G) KZ LZ MZ Gleby inicjalne Gleby brunatne, gleby płowe, gleby bielicowe Gleby brunatne glejowe, gleby płowe glejowe, gleby bielicowe glejowe Mady Mady glejowe Rędziny Czarne ziemie Gleby bagienne i pobagienne

30 Zachowanie opisowego charakteru gatunków gleb KOMENTARZ a) Gleby płowe słabo zbielicowane, wytworzone z glin, lekkie. Podłoże przepuszczalne. Poziom próchniczny dobrze wykształcony o miąższości około 30 cm, o trwałej strukturze gruzełkowatej. Gleby te występują w położeniach równych, niepodlegających procesom zmywu i warunkujących dobry dla rozwoju roślin uprawnych stan uwilgotnienia. Spiaszczenie wierzchnich warstw tych gleb nie sięga głębiej niż 40 cm i utrzymuje się w grupie piasku gliniastego mocnego. W razie występowania w podłożu mniej przepuszczalnych glin zmeliorowane. Są to bardzo dobre gleby pszenno-buraczane. TKG 2012 a) Gleby płowe ze słabo zaznaczonymi cechami wymycia iłu koloidalnego, wytworzone z glin, lekkie. Podłoże przepuszczalne. Poziom próchniczny dobrze wykształcony o miąższości około 30 cm, o trwałej strukturze gruzełkowatej. Gleby te występują w położeniach równych, niepodlegających procesom zmywu i warunkujących dobry dla rozwoju roślin uprawnych stan uwilgotnienia. Spiaszczenie wierzchnich warstw tych gleb nie sięga głębiej niż 40 cm i utrzymuje się w grupie piasku gliniastego mocnego. W razie występowania w podłożu mniej przepuszczalnych glin zmeliorowane. Są to bardzo dobre gleby pszenno-buraczane R-II/A/3a (Cz.I/Dz.I/Roz. 4/Od.3) Tabela Klas Gruntów z 2012 r. Uzupełnienie informacji o niektórych gatunkach gleb (małe litery alfabetu bez litery x)

31 Tabela Klas Gruntów z 2012 r. Klasy gleb ornych do VIz, ponieważ w materiałach archiwalnych i na mapach klasyfikacyjnych występuje ta klasa bonitacyjna lub RZ VI. Włączenie do TKG instrukcji terenowych dla terenów górskich Tereny górskie dzieli się na: - Karpaty Zachodnie wraz z Podkarpaciem Zachodnim = woj. krakowskie i katowickie - Karpaty Wschodnie wraz z Podkarpaciem Północnym = woj. rzeszowskie - Sudety = Sudety Podstawa opisu gatunków dla terenów górskich - Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim, które zawierają odnośniki dla pozostałych obszarów górskich.

32 Tabela Klas Gruntów z 2012 r. W tabeli klas gruntów z 2012r. wprowadzono: - wydzielenie klas gleb leśnych terenów nizinnych i wyżynnych oraz terenów górskich - wydzielenie typów siedlisk leśnych nizin i wyżyn oraz gór - poprawki w zakresie opisów typów siedliskowych lasów - nie ma terenów współczesnych tarasów rzecznych Zachowany został poprzedni układ tabeli.

33 Tabela Klas Gruntów z 2012 r. Grunty zrekultywowane z przeznaczeniem na grunty orne - część zupełnie nowa nie występująca poprzednio - opis klas odpowiada schematowi opisu gleb ornych z uwzględnieniem charakterystyki gleb po rekultywacji - zwrócona uwaga na stopień wykształcenia m.in. poziomu orno-próchnicznego, strukturę, miąższość, ukształtowanie terenu, stosunki wodne itp. - nie ma określonych typów, ponieważ gleby te zalicza się do gleb inicjalnych

34 Podsumowanie Tabela klas gruntów pomimo, ze przechodziła wiele zmian to zmiany te są dostosowane do jej pierwotnej formy z 1956 r., która sprawdza się w praktyce. Należy się spodziewać, że w miarę zmian przepisów prawnych do tabeli klas gruntów będą wprowadzane kolejne uzupełnienia i poprawki. Dziękuję za uwagę