Higiena i choroby układu pokarmowego

Transkrypt

1 Scenariusz lekcji biologii dla uczniów gimnazjum Realizowany w ramach programu Trzymaj Formę Higiena i choroby układu pokarmowego Cele lekcji: po zajęciach uczeń: -wie na czym polega higiena układu pokarmowego -zna drogi zakażenia pasożytami przewodu pokarmowego -wymienia przyczyny i skutki chorób układu pokarmowego -zna sposoby zapobiegania chorobom układu pokarmowego i chorobom ogólnoustrojowym wynikającym ze złego odżywiania Metody i formy pracy: pogadanka, praca w grupach, elementy wykładu Środki dydaktyczne: karty pracy, rzutnik multimedialny, fotografie chorych na choroby wynikające ze złego odżywiania, fotografie pasożytów układu pokarmowego, okazy pasożytów zatopione w formalinie Przebieg lekcji: -powitanie i czynności organizacyjne -podanie celów lekcji i tematu zajęć -lekcja właściwa a) pogadanka: W jaki sposób powinnyśmy przestrzegać zasad higieny w odżywianiu? Pogadanka powinna zakończyć się stwierdzeniem, że nie przestrzeganie zasad higieny może doprowadzić do chorób, ale również nieprawidłowe nawyki żywieniowe są powodem problemów zdrowotnych b) praca w grupach: -omówienie chorób związanych z nieprzestrzeganiem higieny na przykładzie cykli rozwojowych pasożytów załączniki do części pierwszej -omówienie przyczyn i skutków chorób związanych z nieprawidłowym odżywianiem załączniki do części drugiej c) podsumowanie i ocena aktywności uczniów Nauczyciel przygotowuje koperty z rozsypankami wyrazowymi, dzieli klasę na trzy zespoły A, B, C. Każdy zespół dzieli na dwie grupy: A1 i A2, B1 i B2, C1 i C2 Zespół A przygotowuje się do przedstawienia informacji o zarażeniu Glistą Zespół B przygotowuje się do przedstawienia informacji o zarażeniu Tasiemcem Zespół C przygotowuje się do przedstawienia informacji o zarażeniu Owsikami Podczas prezentacji grup nauczyciel uzupełnia informacje uczniów pokazując preparaty pasożytów zatopione w formalinie lub fotografie. W tych samych zespołach uczniowie omawiają przyczyny i skutki chorób wynikających z nieprawidłowego odżywiania. Nauczyciel uzupełnia informacje uczniów pokazując fotografie chorych.

2 CHOROBY WYWOŁANE PRZEZ PASOŻYTY zespół A Proszę zapoznać się z tekstem i wykonać zadania Glistnica jest chorobą wywołaną przez glistę ludzką przechodzącą skomplikowany rozwój. Dorosła samica składa zapłodnione jaja, które wraz z kałem żywiciela wydostają się na zewnątrz. W jajach tych, zwanych inwazyjnymi, rozwijają się larwy. Człowiek jest jedynym żywicielem tego pasożyta, zaraża się zjadając brudne owoce i warzywa, pijąc nie przegotowaną wodę albo przez spożywanie pokarmów brudnymi rękoma. Jaja po połknięciu przez żywiciela trafiają do jego jelita, gdzie po wyjściu z osłonek przebijają się do naczyń krwionośnych i wraz z krwią dostają się do płuc. Tam przebiega ich dalszy rozwój. Następnie drogami oddechowymi larwy wędrują do gardła. Na skutek odruchu wykrztuśnego zostają powtórnie połknięte i dostają się do jelita, gdzie rozwijają się w formy dorosłe, zdolne do rozrodu. W kopercie znajdują się informacje uzupełniające schemat. Ułóżcie je we właściwych miejscach.

3 ZESPÓŁ A - GLISTNICA GRUPA A1 informacje do schematu: Jajo inwazyjne Brudne owoce i warzywa, nieprzegotowana woda Jaja wydalone z kałem Wędrówka larw do płuc Dorosłe osobniki GRUPA A2 Informacje dotyczące zarażenia się glistą ludzką proszę podzielić na dwie grupy: DROGI ZARAŻENIA SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZARAŻENIU DROGI ZARAŻENIA nieumyte owoce, warzywa SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZARAŻENIU mycie warzyw i owoców dłonie zanieczyszczone odchodami zawierającymi jaja glisty dokładne mycie rąk przed posiłkiem

4 CHOROBY WYWOŁANE PRZEZ PASOŻYTY zespół B Proszę zapoznać się z tekstem i wykonać zadania Tasiemczyca jest chorobą wywołaną przez tasiemce. Najczęściej zarażamy się tasiemcem uzbrojonym lub nieuzbrojonym, których człowiek jest żywicielem ostatecznym. Do zarażenia dochodzi przez zjedzenie mięsa zawierającego larwy tych płazińców. Żywicielem pośrednim tasiemca uzbrojonego jest świnia, w jej przewodzie pokarmowym z jaj powstają larwy - onkosfery. Taka larwa ma sztyleciki, dzięki którym przebija ściany przewodu pokarmowego, a następnie naczyń krwionośnych i wraz z krwią dostaje się do mięśni. Tam otorbia się i przekształca w wągra czyli - kolejne stadium larwalne. Wągier przypomina pęcherzyk, a wewnątrz niego znajduje się główka tasiemca. Zarażone wągrami mięso wieprzowe, z reguły pochodzące z pokątnego uboju i nie poddane badaniom kontroli sanitarnej, staje się źródłem zarażenia człowieka. W przewodzie pokarmowym człowieka z wągra wydostaje się główka tasiemca zaopatrzona w przyssawki i wieniec haczyków i przyczepia się do ściany jelita cienkiego. Szyjka rozpoczyna produkcję członów, z których ostatnie, dojrzałe człony zawierają silnie rozbudowany układ rozrodczy (w szczególności macicę wypełnioną jajami). Podczas defekacji (wypróżniania) kał wraz z jajami, czy nawet oderwanymi członami tasiemca wydalany jest na zewnątrz. Tasiemiec nieuzbrojony Tasiemiec uzbrojony nie ma haczyków żywicielem pośrednim jest bydło osobnik dorosły jest dłuższy - osiąga długość do 12 metrów ma haczyki żywicielem pośrednim jest świnia Osobnik dorosły osiąga długość od 2 do 8 metrów W kopercie znajdują się informacje uzupełniające schemat. Ułóżcie je we właściwych miejscach.

5 ZESPÓŁ B - TASIEMCZYCA GRUPA B1 informacje do schematu: Wągry w mięśniach krowy Dojrzały tasiemiec Onkosfera w jelicie bydła Larwy roznoszone z krwią GRUPA B2 Informacje dotyczące zarażenia się tasiemcem nieuzbrojonym proszę podzielić na dwie grupy: DROGI ZARAŻENIA SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZARAŻENIU DROGI ZARAŻENIA jedzenie surowej lub półsurowej wołowiny zarażonej larwami tasiemca SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZARAŻENIU dosmażanie i dogotowywanie mięsa spożywanie mięsa z pewnego źródła ograniczenie kontaktu z nieznanymi psami higiena osobista

6 CHOROBY WYWOŁANE PRZEZ PASOŻYTY zespół C Proszę zapoznać się z tekstem i wykonać zadania Owsica jest chorobą wywołaną przez owsiki. Owsik ludzki podobnie jak glista, ma jednego żywiciela. Pasożytuje w końcowym odcinku jelita grubego człowieka (wymaga warunków tlenowych). Zarażanie następuje przez połknięcie jaj, źródłem są zanieczyszczone owoce, warzywa lub samozarażenie. Z jaj, w jelicie cienkim, wykluwają się larwy, które dojrzewają w jelicie grubym i w wyrostku robaczkowym. Tam też dochodzi do kopulacji, po której giną samce. Jaja składane są przez samice (ok. 12 tysięcy) w okolicy otworu odbytowego. Ruch samic w okolicy odbytu powoduje swędzenie, co często prowadzi do samozarażenia. W kopercie znajdują się informacje uzupełniające schemat. Ułóżcie je we właściwych miejscach.

7 ZESPÓŁ C - OWSICA GRUPA C1 informacje do schematu: Jaja połknięte przez człowieka Larwy wylęgają się w jelicie cienkim Osobniki dorosłe Zapłodniona samica składa jaja w okolicy odbytu Jaja wokół odbytu. Larwy dojrzewają w ciągu 4 do 6 godzin GRUPA C2 Informacje dotyczące zarażenia się owsikami proszę podzielić na dwie grupy: DROGI ZARAŻENIA SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZARAŻENIU DROGI ZARAŻENIA dłonie (samozarażenie) owoce, warzywa zanieczyszczone odchodami zawierającymi jaja SPOSOBY ZAPOBIEGANIA ZARAŻENIU dokładne mycie rąk przed posiłkiem mycie warzyw i owoców

8 ZAŁĄCZNIKI CZĘŚĆ DRUGA Proszę podzielić stwierdzenia dotyczące anoreksji na dwie grupy PRZYCZYNY SKUTKI PRZYCZYNY ANOREKSJI Fałszywa ocena własnego ciała Przekonanie o swej otyłości i nieatrakcyjności Głodzenie się Zaburzone relacje z rodziną i rówieśnikami Nadmierna ambicja i niska samoocena SKUTKI ANOREKSJI Znaczny spadek masy ciała Zanik miesiączki Zaburzenia hormonalne Zawroty głowy i bezsenność Łamliwość paznokci, zły stan skóry, włosów Może prowadzić do śmierci Proszę podzielić stwierdzenia dotyczące bulimii na dwie grupy PRZYCZYNY SKUTKI PRZYCZYNY BULIMII Przekonanie o swej otyłości Pochłanianie ogromnych ilości jedzenia, a następnie zmuszanie się do wymiotów SKUTKI BULIMII Znaczny spadek masy ciała Zmiany chorobowe dziąseł, zębów i przełyku spowodowane częstymi wymiotami

9 Nadużywanie leków przeczyszczających i moczopędnych Przesadna ilość wykonywanych ćwiczeń fizycznych Nieregularne miesiączki i zmiany hormonalne Często prowadzi do śmierci samobójczej Proszę podzielić stwierdzenia dotyczące otyłości na dwie grupy PRZYCZYNY SKUTKI PRZYCZYNY OTYŁOŚCI Nieprawidłowa dieta i złe nawyki żywieniowe Spożywanie nadmiernej ilości pokarmu Wolna i zaburzona przemiana materii Uwarunkowania genetyczne Problemy psychiczne SKUTKI OTYŁOŚCI Odkładanie nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej Zwiększona masa ciała Cukrzyca typu 2, miażdżyca i nadciśnienie Żylaki, obrzęki, celulit Zawał serca i śmierć Choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa, stawów, płaskostopie Zmniejszona wydolność fizyczna Zespół bezdechu sennego Proszę podzielić stwierdzenia dotyczące niedowagi na dwie grupy

10 PRZYCZYNY SKUTKI PRZYCZYNY NIEDOWAGI Nieprawidłowa dieta Zburzenia hormonalne, np. nadczynność tarczycy Cukrzyca, alergia Stresujący tryb życia, brak snu Choroby jelit i częste biegunki Jadłowstręt psychiczny (anoreksja, bulimia) SKUTKI NIEDOWAGI Częste infekcje wirusowe i bakteryjne Zaburzenia miesiączkowania i problemy z płodnością Skłonność do niegojących się ran i wrzodów anemia Rzeszotowienie kości i osłabienie mięśni Wypadania włosów i osłabienie wzroku Proszę podzielić stwierdzenia dotyczące choroby wrzodowej na dwie grupy PRZYCZYNY SKUTKI PRZYCZYNY CHOROBY WRZODOWEJ Nieregularne spożywanie posiłków Stres i mała ilość snu Nadużywanie napoi zawierających kofeinę Palenie papierosów i pice alkoholu Infekcja bakterią Helicobacter pylori SKUTKI CHOROBY WRZODOWEJ Ból brzucha Utrata masy ciała Anemia Perforacje (pęknięcie) ściany żołądka lub dwunastnicy

11 Proszę podzielić stwierdzenia dotyczące zatruć na dwie grupy PRZYCZYNY SKUTKI PRZYCZYNY ZATRUĆ POKARMOWYCH Nieprawidłowo przygotowane lub przechowywane pożywienie Drobnoustroje dostające się z pożywieniem, np. Salmonella, Escherichia coli, Campylobacter jejuni, laseczka jadu kiełbasianego, pałeczka czerwonki, pałeczka okrężnicy, gronkowiec złocisty SKUTKI ZATRUĆ POKARMOWYCH Wymioty, nudności i biegunki Bóle brzucha, głowy i mięśni Gorączka Odwodnienie, a nawet śmierć Spożycie trujących pokarmów, np. muchomora sromotnikowego Brak podstawowej higieny osobistej Zadanie domowe: Rozwiąż krzyżówkę, pola oznaczone gwiazdką utworzą hasło 1 * 2 * 3 * 4 * 5 *

12 6 * 7 * 8 * 1. Niezbędny składniki organizmu 2. Główny składnik budulcowy 3. Specjalny tryb odżywiania 4. Poza komórkowa przemiana materii 5. Drobne wypustki błony śluzowej jelita 6. Choroba zębów 7. Twarda tkanka tworząca szkielet zęba 8. Kontynuuje trawienie białek Źródła: Biologia rozdz. 3 red. Wojciech Czechowski PWRiL wyd. IV 1994 Biologia Vademecum. Egzamin gimnazjalny Z. Sendecka, E. Szedzianis, E. Wierbiłowicz. Wydawnictwo Pedagogiczne Operon Gdynia Opracowały: Agnieszka Górska i Bożena Przybył Gimnazjum nr 2 we Wrześni