Adaptacja i walidacja polskiej wersji językowej testów CVHI-10 oraz CVHI-10-P

Transkrypt

1 Otorynolaryngologia Tuz-Hrycyna N i wsp. 2017, Adaptacja 16(1): i walidacja polskiej wersji językowej testów CVHI-10 oraz CVHI-10-P 19 Adaptacja i walidacja polskiej wersji językowej testów CVHI-10 oraz CVHI-10-P Adaptation and validation of the Polish version of the CVHI-10 and the CVHI-10-P Natalia Tuz-Hrycyna 1,2/, Ewelina Sielska-Badurek 2/ 1/ Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi w Warszawie 2/ Katedra i Klinika Otolaryngologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny Wprowadzenie. Co czwarte dziecko w wieku szkolnym może prezentować zaburzenia głosu. Obecnie nie posiadamy narzędzia w polskiej wersji językowej do samooceny głosu dziecka. Cel pracy. Walidacja polskiej wersji językowej testów CVHI-10 (Children Voice Handicap Index-10) oraz CVHI-10-P (Children Voice Handicap Index-10 for Parents). Materiał i metody. W badaniu uczestniczyło 54 pary dziecko-rodzic. Zakres wieku dzieci wahał się między 6-11 lat. Uczestnicy wypełnili testy CVHI-10 oraz CVHI-10-P w odstępie 2-3 tygodni. Ponadto głos każdego dziecka oceniono w skali GRBAS, zmierzono maksymalny czas fonacji głoski [a] (MPT). Dzieci dokonały samooceny głosu w skali VAS (Visual Analog Scale). Badanie powtórzono po 2-3 tygodniach (retest). Określono współczynnik Cronbacha, dokonano analizy korelacji test-retest oraz wyznaczono współczynniki korelacji między poszczególnymi badaniami. Wyniki. Wewnętrzną spójność testu CVHI-10 uzyskano na poziomie 0,612, a testu CVHI-10-P na poziomie 0,810. Współczynnik korelacji Spearmana między oceną głosu w skali GRBAS a wynikami testu CVHI-10-P wyniósł 0,58, natomiast w wynikach z testem CVHI-10 uzyskano wynik 0,47. Test U Mann-Whitneya wykazał istotne statystycznie różnice między grupą dzieci z guzkami głosowymi i bez guzków głosowych. Wnioski. Zwalidowane w polskiej wersji językowej testy CVHI- 10 oraz CVHI-10-P są spójne i rzetelne. Uzyskane wyniki charakteryzują się wysokim stopniem wiarygodności i powtarzalności. Słowa kluczowe: CVHI-10, CVHI-10-P, kwestionariusz do samooceny głosu dziecka, zaburzenia głosu u dzieci, ocena głosu u dzieci, guzki głosowe u dzieci Introduction. Every fourth school-aged child presents voice disorders. Currently, there is no tool for children s voice selfassessment in the Polish language. Aim. The purpose of the study was validation of the Polish version of CVHI-10 (Children Voice Handicap Index-10) and CVHI-10-P (Children Voice Handicap Index-10 for Parents). Material and methods. 54 child-parent pairs participated in the study. The age of the children ranged between 6-11 years. Participants completed the CVHI-10 and CVHI-10-P tests within 2-3 week interval. In addition, the voice of each child was evaluated with the GRBAS scale and the maximum phonation time for [a] vowel (MPT) was measured. Additionally, children performed voice self-assessment with VAS (Visual Analog Scale) scale. The Cronbach coefficient was determined, the test-retest correlation was analyzed, and the correlation coefficients were calculated between the individual studies. Results. The internal consistency of the examined tests was for CVHI-10 and for CVHI-10-P. The Spearman correlation coefficient between GRBAS scale and the results of the tests was 0.58 and 0.47 for CVHI-10-P and CVHI-10 respectively. The Mann-Whitney U test provided statistically significant information about the differences between the group with voice nodules and no nodules. Conclusions. The Polish versions of the CVHI-10 and the CVHI- 10-P are valid and reliable instruments for voice evaluation in children. The CVHI-10 and the CVHI-10-P instruments are easy to perform in clinical practice. Key words: CVHI-10, CVHI-10-P, questionnaire for selfassessment of child voice, voice disorders in children, voice rating in children, voice nodules in children Otorynolaryngologia 2017, 16(1): Adres do korespondencji / Address for correspondence Dr n. med. Ewelina Sielska-Badurek Katedra i Klinika Otolaryngologii WUM ul. Banacha 1a, Warszawa tel , fax ewelina.sielska@wp.pl

2 20 Otorynolaryngologia 2017, 16(1): Wykaz skrótów: VHI Skala Niepełnosprawności Głosu (Voice Handicap Index) PVRQoL Kwestionariusz Oceny Jakości Życia Zależnej od Głosu u dzieci (Pediatric Voice-Related Quality of Life) CVHI-10 Skala Niepełnosprawności Głosu Dziecka (Children Voice Handicap Index-10) CVHI-10-P Skala Niepełnosprawności Głosu Dziecka dla rodziców (Children Voice Handicap Index-10 for Parents) VRQoL Kwestionariusz Oceny Jakości Życia Zależnej od Głosu (Voice Related Quality of Life) MPT Maksymalny Czas Fonacji (Maximum Phonation Time) VAS Skala Analogowa (Visual Analog Scale) WSTĘP Dzieci w wieku szkolnym wykazują szeroki wachlarz zaburzeń głosu. Za najczęstszą przyczynę przewlekłych zburzeń głosu u dzieci uważa się guzki głosowe, które występują u około 17-30% dzieci w wieku szkolnym [1]. Powstają one na skutek nadużywania lub nieprawidłowego tworzenia głosu [2]. Długotrwałe, niewłaściwe posługiwanie się głosem sprzyja i przyspiesza rozwój mikrouszkodzeń na fałdach głosowych, co powoduje pojawienie się guzków głosowych. Pozostałe choroby organiczne krtani takie jak cysty, polipy, brodawczaki, ziarniaki odpowiadają za mniej niż 10% wszystkich zaburzeń głosu u dzieci [3, 4]. Obecnie w badaniach klinicznych coraz większą rolę zaczynają odgrywać narzędzia służące do wielowymiarowej samooceny głosu dokonywanej przez pacjentów. Kwestionariusze takie jak: VHI (Voice Handicap Index) [5], kwestionariusz VOS (Voice Outcome Survey) [6], VRQoL (Voice-Related Quality of Life) [7], oraz Outcome Scale [8], są obecnie rozwijane i powszechnie stosowane na całym świecie wśród dorosłej populacji. Prawdopodobnie najbardziej popularnymi narzędziami samooceny głosu są kwestionariusze VHI oraz jego skrócona wersja VHI-10. Kwestionariusz VHI został przetłumaczony i zwalidowany w wielu językach, w tym w języku polskim [9]. Wpływ głosu na jakość życia pacjentów mierzony jest kwestionariuszem VRQoL, który został również zaadoptowany i zwalidowany w języku polskim [10]. Obecnie najczęściej stosowanymi i rozwijanymi narzędziami do oceny głosu u dzieci są kwestionariusze, w których głównym źródłem informacji o głosie dziecka są ich rodzice/opiekunowie [11-14]. Trzema najpopularniejszymi kwestionariuszami, stworzonymi na podstawie wersji dla dorosłych, są PVOS (Pediatric Voice Outcome Survey) [11], pvhi (Pediatric Voice Handicap Index) [13, 14] oraz PVRQoL (Pediatric Voice-Related Quality of Life) [12]. W opiece i kierowaniu terapią dzieci z zaburzeniami głosu rodzice odgrywają główną i wiodącą rolę. Ostatnie badania sugerują jednak, że podejście skoncentrowane zarówno na dzieciach jak i ich rodzicach jest rekomendowane podczas terapii dzieci z zaburzeniami głosu [15, 16]. Znając związek między odczuciami rodzica/opiekuna, co do zaburzeń głosu ich dziecka oraz samego dziecka, można otrzymać jasne informacje dotyczące przyczyn zaburzeń głosu oraz zasugerować najlepszą formę terapii. Samoocena zaburzeń głosu u dzieci za pomocą komplementarnych zbiorów narzędzi dla rodziców i dziecka może dać niezależną ocenę problemów z głosem, która nie byłaby dostępna od rodziców/opiekunów i dziecka z osobna. W tym celu rozwinięto dwa uzupełniające się zestawy stwierdzeń zarówno dla dziecka CVHI-10 [17] oraz dla rodziców/opiekunów CVHI-10-P [18] mających służyć jako zestaw narzędzi do oceny głosu dziecka. Należy podkreślić, że opracowanie CVHI-10 nie stanowiło bezpośredniego zastosowania już istniejącej skali samookreślenia jakości głosu dla populacji dorosłej VHI-10. Uzyskane dane w badaniach jakościowych oraz wywiad z pacjentami posłużyły do opracowania nowatorskiej wersji tego testu. Końcowa wersja kwestionariusza CVHI-10 oraz kwestionariusza CVHI-10-P składa się z 10 pytań dostosowanych do potrzeb dziecka w celu jak najlepszego odzwierciedlenia oceny głosu. Należy stwierdzić, że te dwa narzędzia oceniają tą samą dolegliwość kliniczną z dwóch różnych perspektyw. Głównym celem niniejszej pracy jest adaptacja i walidacja polskiej wersji językowej kwestionariusza CVHI-10 oraz kwestionariusza CVHI-10-P, a także sprawdzenie ich wewnętrznej spójności i klinicznej wiarygodności. Kolejnym celem pracy jest porównanie wyników subiektywnej samooceny głosu dziecka testów CVHI-10 oraz CVHI-10-P z percepcyjną oceną głosu dziecka w skali GRBAS, samooceną głosu w skali VAS oraz oceną maksymalnego czasu fonacji dla głoski [a] (MPT). MATERIAŁ I METODY Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej przy Warszawskim Uniwersytecie Medycznym oraz Dyrektora placówki. W badaniu wzięło udział 54 uczniów klas 1-5 Szkoły Podstawowej w Warszawie oraz ich rodzice. Do badania zostały włączone dzieci, których rodzice

3 Tuz-Hrycyna N i wsp. Adaptacja i walidacja polskiej wersji językowej testów CVHI-10 oraz CVHI-10-P 21 wyrazili zgodę na czynny udział w badaniu. Grupa dzieci, które wzięły udział w badaniu składała się z 23 dziewczynek i 31 chłopców. W tabeli I zebrano charakterystykę uczestników badania. Tabela I. Charakterystyka wiekowa grupy Średnia wieku ± SD Mediana Zakres wieku Cała grupa n=54 8,42 ± 1,5 8, Grupa badana n=27 8,3 ± 1, Grupa kontrolna n=27 8,55 ± 1, Na podstawie oceny foniatryczno-logopedycznej oraz informacji uzyskanych z kwestionariusza dotyczącego stanu zdrowia dziecka dokonano podziału uczestników badania na dwie grupy: grupę badaną dzieci ze zdiagnozowanymi guzkami głosowymi oraz grupę kontrolną dzieci normofoniczne, bez wywiadu w kierunku zaburzeń głosu oraz bez wywiadu wcześniejszego leczenia foniatrycznego. Przeprowadzone badanie składało się z trzech etapów. W pierwszym etapie poproszono wszystkie dzieci oraz ich rodziców o wypełnienie następujących testów: CVHI-10 i CVHI-10-P oraz kwestionariusza dotyczącego stanu zdrowia dziecka. Na podstawie instrukcji logopedy, uczestnicy samodzielnie wypełnili kwestionariusze w domu. Po upływie 2-3 tygodni nastąpił drugi etap. Dotychczasowym uczestnikom badania rozdano ponownie te same ankiety, które również należało wypełnić w domu. Kwestionariusz dotyczący stanu zdrowia dziecka został opracowany na podstawie standardowego wywiadu biologiczno-środowiskowego [19]. Składał się z 10 pytań dotyczących stanu zdrowia dziecka oraz dotychczas przebytych chorób. Na każde pytanie można było udzielić odpowiedzi TAK lub NIE (ryc. 1). Testy CVHI-10 (ryc. 2) oraz CVHI-10-P (ryc. 3) zostały przetłumaczone z wersji angielskiej na język polski przez logopedę biegle posługującego się językiem angielskim. Pierwotną wersję kwestionariusza omawiano z lekarzem foniatrą biegle posługującym się językiem angielskim oraz z lektorem języka angielskiego na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Wersję ostateczną konsultowano z native speakerem. W celu wyeliminowania ewentualnych trudności i nieścisłości w testach dokonano próbnej weryfikacji rozumienia testów przez dzieci i ich rodziców. Wśród grupy dzieci oraz ich rodziców sprawdzono rozumienie użytego słownictwa oraz zastosowanej punktacji. Po wypełnieniu obu testów przez grupę pilotażową nie stwierdzono problemów ze zrozumieniem i uzupełnieniem kwestionariuszy, dlatego też przystąpiono do badania. Kwestionariusz Dotyczący Stanu Zdrowia Dziecka Imię i nazwisko:. Data urodzenia:. Klasa:.. Czy w ciągu ostatnich 2 lat Pana/Pani dziecko leczyło się? TAK NIE Jeśli tak to z jakiego powodu: Czy aktualnie Pana/Pani dziecko leczy się na coś? TAK NIE Jeśli tak to na co: Czy Pana/Pani dziecko przyjmuje jakieś leki? TAK NIE Jeśli tak to jakie:. Czy występują u Pana/Pani dziecka duszności? TAK NIE Czy występują u Pana/Pani dziecka zaburzenia głosu? TAK NIE Czy występuje u Pana/Pani dziecka choroba refluksowa? TAK NIE Czy Pana/Pani dziecko było intubowane? TAK NIE Czy u Pana/Pani dziecka występują częste infekcje? TAK NIE Jeśli tak, to jak często:. Czy Pana/Pani dziecko choruje/chorowało na choroby układu oddechowego TAK NIE Jeśli tak to jakie:... Czy Pana/Pani dziecka występowały/występują TAK NIE schorzenia górnych dróg oddechowych (przewlekłe stany zapalne noso-gardzieli, przerost migdałków, stany zapalne uszu, inne), Jeśli tak, to które z powyższych?. Ryc. 1. Kwestionariusz stanu ogólnego dziecka Children Voice Handicap Index-10 (CVHI-10) Wypełnia Dziecko Imię i Nazwisko:. Data:. 0 = nigdy 1 = czasami 2 = prawie zawsze 3 = zawsze Pytania Ludzie mają kłopoty ze zrozumieniem tego co mówię. 2. Ludzie mają trudności ze zrozumieniem mnie w pomieszczeniu, w którym panuje hałas. 3. Problemy z głosem utrudniają mi kontakty z przyjaciółmi, rodziną. 4. Czuję się pominięty w rozmowach z powodu mojego głosu. 5. Problemy z głosem obniżają moje wyniki w szkole. 6. Odczuwam napięcie podczas mówienia. 7. Mój głos nie jest swobodny. 8. Moje kłopoty z głosem denerwują mnie. 9. Mój głos sprawia, że czuję się gorszy/a od innych dzieci. 10. Ludzie pytają mnie co się stało z twoim głosem? Wynik:.. Ryc. 2. Polska wersja kwestionariusza do samooceny głosu dziecka (CVHI-10)

4 22 Otorynolaryngologia 2017, 16(1): Children Voice Handicap Index-10 dla rodziców (CVHI-10-P) Wypełniają Rodzice/Opiekunowie Dziecka Imię i Nazwisko:.. Data:. 0 = nigdy 1 = czasami 2 = prawie zawsze 3 = zawsze Pytania Z powodu problemów mojego dziecka z głosem, ludzie mają kłopoty ze zrozumieniem tego co ono mówi. 2. Ludzie mają trudności ze zrozumieniem mojego dziecka w pomieszczeniu, w którym panuje hałas. 3. Problemy głosowe mojego dziecka utrudniają mu kontakty z przyjaciółmi, rodziną. 4. Z powodu problemów głosowych moje dziecko czuje się pominięte w rozmowach. 5. Kłopoty mojego dziecka z głosem obniżają jego wyniki w nauce. 6. Moje dziecko tworzy głos z wysiłkiem. 7. Głos mojego dziecka nie jest swobodny. 8. Problemy mojego dziecka z głosem denerwują je. 9. Głos mojego dziecka sprawia, że czuje się ono gorsze od innych dzieci. 10. Ludzie pytają mnie co się dzieje z głosem Twojego dziecka? Wynik:.. Ryc. 3. Polska wersja językowa kwestionariusza do oceny głosu dziecka przez rodziców/opiekunów (CVHI-10-P) Każdy z kwestionariuszy CVHI-10 oraz CVHI- 10-P zawiera 10 pytań dotyczących fizycznej, społecznej i emocjonalnej sfery związanej z użytkowaniem głosu. Na każde pytanie w kwestionariuszach uczestnicy udzielali odpowiedzi w czteropunktowej skali gdzie 0 brak problemu, 1 problem występuje czasami, 2 problem występuje prawie zawsze, a 3 problem występuje zawsze. Punkty z odpowiedzi były sumowane. Im wyższy wynik, tym większa odczuwalna niepełnosprawność głosu. Trzeci etap przeprowadzono w gabinecie logopedycznym po otrzymaniu wszystkich kwestionariuszy. Podczas tego etapu logopeda ocenił jakość głosu w skali GRBAS, która jest najczęściej stosowaną percepcyjną oceną głosu. Subiektywnej oceny dokonuje się podczas zbierania wywiadu z pacjentem. Oceniane jest 5 parametrów: G stopień chrypki, R szorstkość, B charakter chuchający głosu, A osłabienie głosu, S napięcie głosu. Podczas oceny badający posługuje się czterostopniową skalą gdzie: 0 oznacza głos normalny, bez zaburzeń; 1 niewielki stopień nasilenia; 2 umiarkowany stopień nasilenia; 3 duży stopień nasilenia. Następnie zmierzono MPT. Jest to krótkie badanie, w którym pacjent bierze głęboki wdech i na wygodnej dla siebie wysokości i głośności fonuje głoskę [a]. Podczas tego badania dokonuje się trzykrotnego pomiaru długości wydobywanego dźwięku mierzonego w sekundach. Do oceny wybierany jest najlepszy uzyskany przez pacjenta wynik. Dodatkowo, każde z dzieci, dokonało samooceny głosu na podstawie skali VAS, która jest narzędziem samooceny głosu w dziesięciostopniowej skali przedstawionej na linijce. Wartość 0 oznacza głos najlepszy, natomiast wartość 10 wskazuje na głos najgorszy. Wszystkie badania zostały przeprowadzone przez pierwszego autora. Wewnętrzna spójność testów CVHI-10 oraz CVHI-10-P została określona za pomocą współczynnika alpha Cronbacha. W celu określenia wiarygodności test-retest, kwestionariuszy CVHI-10 oraz CVHI-10-P, użyto współczynników korelacji Spearmana i Pearsona. Do sprawdzenia istotnych statystycznie różnic między grupami zastosowano test U Mann-Whitneya. Korelacja między CVHI- 10, CVHI-10-P, GRBAS, VAS oraz MPT została określona przy użyciu współczynników korelacji Spearmana oraz Pearsona. WYNIKI Wewnętrzna spójność testu CVHI-10 obliczona za pomocą współczynnika alpha Cronbacha wyniosła 0,612 w teście oraz 0,682 w reteście, co świadczy o zadowalającej wewnętrznej spójności kwestionariusza. W teście CVHI-10-P otrzymano wartości 0,810 i 0,778 odpowiednio w teście i reteście. Świadczy to o bardzo dobrej spójności testu. W tabeli II przedstawiono współczynniki korelacji Spearmana oraz Pearsona w analizie wiarygodności test-retest. Wysoka wartość tych współczynników wskazuje na silną korelację udzielanych odpowiedzi podczas testu i retestu. W celu sprawdzenia, czy testy CVHI-10 i CVHI- 10-P dostarczają statystycznie wiarygodnych różnic między grupami dzieci wyodrębnionymi w trakcie badania wykonano test U Manna-Whitneya. W przypadku obu testów uzyskano statystycznie istotną różnicę między grupą badaną i grupą kontrolną. W teście CVHI-10 poziom istotności wyniósł p<0,001, a w teście CVHI-10-P wyniósł p<0,01. Należy zaznaczyć, że najmłodszymi uczestnikami badania były dzieci sześcioletnie, które zostały objęte obowiązkiem szkolnym i stanowią część uczniów klas pierwszych szkół podstawowych. U dzieci tych można byłoby oczekiwać słabego rozumienia testu i trudności w jego uzupełnieniu. W celu sprawdzenia tej hipotezy, we wstępnej analizie statystycznej,

5 Tuz-Hrycyna N i wsp. Adaptacja i walidacja polskiej wersji językowej testów CVHI-10 oraz CVHI-10-P 23 wyłączono najmłodszych uczestników z badania. W rezultacie nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w otrzymywanych wynikach. Na tej podstawie podjęto decyzję o poszerzeniu badanej grupy dzieci i włączeniu do badania również dzieci w wieku 6 lat mimo, że w oryginalnych włoskich badaniach grupa badana składała się z dzieci od 7 lat [17, 18]. Wartości średnie, odchylenie standardowe oraz zakres wyników w poszczególnych pytaniach testów CVHI-10 i CVHI-10-P dla wszystkich badanych zebrano w tabeli III. W większości przypadków, wyniki uzyskane w teście CVHI-10-P były niższe od wyników uzyskanych w teście CVHI-10, za wyjątkiem trzech pytań (nr 3, 5 i 8), dla których średnie wyniki CVHI-10-P były wyższe niż dla CVHI-10. Dla 45% dzieci uzyskało wyższe wyniki w CVHI-10 niż oceniający je rodzice w CVHI-10-P. 20% dzieci oceniło swój głos korzystniej (niższy wynik CVHI- 10) niż ich rodzice. 35% par dziecko-rodzic uzyskało takie same końcowe wyniki CVHI-10 i CVHI-10-P. Uzyskana korelacja między całkowitymi wynikami CVHI-10 oraz CVHI-10-P jest silna (P = 0,0001) (ryc. 4). Jednakże dla większości pytań uzyskano umiarkowaną korelację między odpowiedziami rodziców i dzieci. Jedynie w dwóch przypadkach (pytania nr 2 i 3) uzyskano korelację silną (P = 0,0001). Korelacja ujemna pomiędzy odpowiedziami rodziców i dzieci, dla pytania nr 4 świadczy o braku zależności pomiędzy tymi odpowiedziami. Tabela II. Współczynniki korelacji Spearmana i Pearsona test-retest CVHI-10 CVHI-10-P Spearman * 0,912 0,902 Pearson 0,925 0,948 * p<0,0001 Tabela III. Wyniki średnie i odchylenie standardowe w kolejnych pytaniach testów CVHI-10 oraz CVHI-10-P, współczynnik korelacji Spearmana pomiędzy poszczególnymi pytaniami testów CVHI-10 i CVHI-10-P CVHI-10 CVHI-10-P Korelacja Pyt. 1 0,46 ± 0,54 (0-2) 0,33 ± 0,55 (0-2) 0,39** Pyt. 2 0,66 ± 0,61 (0-2) 0,56 ± 0,60 (0-2) 0,57* Pyt. 3 0,02 ± 0,14 (0-1) 0,06 ± 0,23 (0-1) 0,57* Pyt. 4 0,09 ± 0,45 (0-3) 0,04 ± 0,19 (0-1) -0,04 Pyt. 5 0,09 ± 0,29 (0-1) 0,11 ± 0,32 (0-1) 0,29 Pyt. 6 0,15 ± 0,35 (0-1) 0,07 ± 0,33 (0-2) 0,35** Pyt. 7 0,17 ± 0,42 (0-2) 0,13 ± 0,40 (0-2) 0,35** Pyt. 8 0,11 ± 0,32 (0-1) 0,17 ± 0,38 (0-1) 0,47* Pyt. 9 0,07 ± 0,26 (0-1) 0,06 ± 0,23 (0-1) 0,24** Pyt. 10 0,06 ± 0,23 (0-1) 0,04 ± 0,19 (0-1) 0,38** Wynik całkowity * P=0,0001; ** P=0,01 1,89 ± 1,83 (0-8) 1,60 ± 2,23 (0-8) 0,58* CVHI-10-P CVHI-10 Ryc. 4. Zależność CVHI-10-P od CVHI-10 oraz współczynnik korelacji Spearmana Współczynniki korelacji między subiektywną oceną głosu w skali GRBAS a CVHI-10 oraz CVHI- 10-P w poszczególnych pytaniach oraz w całkowitym wyniku zostały przedstawione w tabeli IV. W 11, spośród 110 współczynników korelacji, uzyskano wysoki poziom istotności. Współczynnik korelacji między całkowitym wynikiem testu CVHI-10 a parametrem G uzyskano na poziomie umiarkowanym. Najwyższą korelację uzyskano w parametrze B w obu testach. Brak zależności (korelacje ujemne) uzyskano głównie w odniesieniu do parametru A. Wartości średnie oraz odchylenie standardowe parametru GRBAS, czasu maksymalnej fonacji MPT oraz samooceny VAS w poszczególnych grupach dzieci przedstawiono w tabeli V. Współczynniki korelacji między całkowitym wynikiem oceny GRBAS a całkowitymi wynikami testu CVHI-10 uzyskano na poziomie umiarkowanym. W przypadku testu CVHI-10-P otrzymano silną korelację (tab. VI). Analiza współczynników korelacji Spearmana oraz Pearsona między testem CVHI-10 a MPT wskazała na słabą, ujemną korelację na wysokim poziomie istotności (przy wzroście wyniku CVHI-10, skracał się MPT). Korelację między VAS a CVHI-10 uzyskano na poziomie umiarkowanym. DYSKUSJA W pracy dokonano walidacji i adaptacji polskiej wersji językowej kwestionariusza do samooceny głosu dziecka CVHI-10 oraz polskiej wersji językowej kwestionariusza do oceny głosu dziecka przez rodziców/opiekunów CVHI-10-P. Wewnętrzną spójność testów mierzoną współczynnikiem alpha Cronbacha otrzymano na poziomie dobrym dla testu CVHI-10-P oraz na poziomie zadowalającym dla testu CVHI-10. Wynik ten świadczy o dobrej spójności polskiej wersji językowej obu testów, a różnice mogą wynikać z lepszego przygotowania i doświadczenia w wypełnianiu zadań testowych/ ankietowych u osób dorosłych.

6 24 Otorynolaryngologia 2017, 16(1): Tabela IV. Współczynnik korelacji Spearmana poszczególnych pytań z oceną GRBAS G R B A S Pyt. 1 CVHI-10 0,35* 0,04 0,28 0,09 0,32 CVHI-10-P 0,20-0,10 0,27 0,19 0,15 Pyt. 2 CVHI-10 0,29 0,05 0,36* 0,23-0,03 CVHI-10-P 0,18-0,02 0,35* 0,21 0,07 Pyt. 3 CVHI-10-0,09 0,27 0,10 0,31-0,07 CVHI-10-P 0,21 0,08 0,27 0,11 0,27 Pyt. 4 CVHI-10 0,60 0,09 0,18-0,11 0,12 CVHI-10-P 0,32-0,10 0,26-0,09 0,38* Pyt. 5 CVHI-10 0,08-0,003 0,19-0,14 0,30 CVHI-10-P 0,27-0,03 0,15-0,16 0,14 Pyt. 6 CVHI-10 0,06 0,18 0,17-0,05 0,30 CVHI-10-P 0,21 0,09 0,18-0,11 0,32 Pyt. 7 CVHI-10 0,02 0,04 0,11 0,23 0,06 CVHI-10-P -0,07 0,12 0,15 0,15 0,15 Pyt. 8 CVHI-10 0,15 0,11 0,03 0,47** -0,005 CVHI-10-P 0,26 0,02 0,39* 0,07 0,28 Pyt. 9 CVHI-10 0,23-0,14 0,07-0,13 0,03 CVHI-10-P 0,21 0,08 0,27 0,11 0,07 Pyt. 10 CVHI-10 0,21 0,08 0,18-0,11 0,12 Wynik całkowity CVHI-10-P 0,39* 0,14 0,26-0,09 0,43* CVHI-10 0,38* 0,06 0,40* 0,14 0,26 CVHI-10-P 0,25-0,04 0,41* 0,16 0,18 * P=0,01; ** P=0,001 Tabela V. Wartości średnie i odchylenie standardowe oceny w skali GRBAS, MPTa oraz VAS w poszczególnych grupach dzieci Tabela VI. Współczynniki korelacji Spearmana oraz Pearsona między oceną jakości głosu w skali GRBAS a całkowitymi wynikami kwestionariuszy CVHI-10 oraz CVHI-10-P CVHI-10 vs. GRBAS CVHI-10-P vs. GRBAS Spearman * 0,47 0,58 Pearson 0,42 0,37 * P=0,001 GRBAS MPTa [sek] VAS Grupa kontrolna 0,37 ± 0,49 12,76 ± 2,59 1,18 ± 1,44 Grupa badana 2,78 ± 1,31 10,24 ± 1,90 2,52 ± 1,70 Średni wynik GRBAS uzyskany po zsumowaniu średnich wyników dla: G, R, B, A i S Zarówno test CVHI-10 jak i test CVHI-10-P są prostymi narzędziami do określenia jakości głosu u dzieci. Na wypełnienie kwestionariuszy dzieci i ich rodzice poświęcili od 5 do 10 minut. Zestaw tych dwóch testów jest pierwszym narzędziem oceny głosu, w którym informacje o jakości głosu uzyskujemy z dwóch niezależnych źródeł rodzic i dziecko. Wyniki obu testów należy traktować jako informacje uzupełniające się podczas stawiania diagnozy i planowania terapii. Uzyskane wyniki wskazują na silną, dodatnią korelację między testem CVHI-10 oraz testem CVHI- 10-P, co mogłoby sugerować, że oba testy oceniają to samo zaburzenie kliniczne. Natomiast analiza poszczególnych pytań wskazuje na umiarkowaną korelację między testem CVHI-10 oraz testem CVHI- 10-P. Mimo iż oba narzędzia dotyczą tego samego zaburzenia klinicznego, oceniają różne aspekty tego samego problemu i dostarczają wzajemnie komplementarnych informacji. Analiza całkowitych wyników testów CVHI-10 oraz CVHI-10-P sugeruje, że dzieci mają tendencję do surowszej oceny zaburzeń swojego głosu niż ich rodzice. Wyniki wykazały, że prawie 50% dzieci udzieliło odpowiedzi świadczącej o większych odczuwanych przez nie zaburzeniach głosu, niż sugerowali to ich rodzice. W obu testach CVHI-10 oraz CVHI-10-P pytania nr 1 oraz 2 dotyczące sfery funkcjonalnej były pytaniami o najwyższych średnich wynikach. Pozostałe pytania z obszaru funkcjonalnego testu, pytanie nr 3, 4, 5 były jednymi z pytań o najniższych średnich wynikach. To z kolei może sugerować, że w kontaktach z rodziną i najbliższymi przyjaciółmi problemy z głosem dziecka nie są zauważane zarówno przez dzieci jak i ich rodziców. Średni MPT dla głoski [a] w grupie kontrolnej wyniósł 12,76±2,59, co jest zgodne z uzyskiwanymi wcześniej wynikami w badaniach innych autorów [20, 21]. Dzieci z grupy badanych uzyskały niższy średni MPT, co może świadczyć o istnieniu większej niedomykalności spowodowanej zmianami organicznymi na wolnych brzegach fałdów głosowych. W badaniu uzyskano ujemną korelację między kwestionariuszem CVHI-10 a MPT na wysokim poziomie istotności. Jest to rezultat wynikający z odwrotnej skali oceny głosu w teście CVHI-10. Im większe zaburzenie głosu i wyższy wynik testu CVHI-10 tym niższy MPT [22]. Tak więc oba te badania mogą być wykonywane jako cross-check w diagnozie małych pacjentów. Między samooceną głosu dziecka w skali VAS a kwestionariuszem CVHI-10 uzyskano korelację na poziomie umiarkowanym. Podczas przeprowadzania oceny głosu za pomocą skali VAS pierwszy autor zaobserwował pewne trudności w udzielaniu odpowiedzi przez dzieci. Dzieci te uczęszczały na terapię logopedyczną w szkole, podczas której korygowano wady wymowy oraz rehabilitowano głos. Dłuższy, niż zazwyczaj, czas potrzebny dziecku na udzielenie odpowiedzi zasugerowało logopedzie potrzebę wyjaśnienia im różnic między występującymi u nich

7 Tuz-Hrycyna N i wsp. Adaptacja i walidacja polskiej wersji językowej testów CVHI-10 oraz CVHI-10-P 25 wadami artykulacyjnymi, a zaburzeniami głosu. Przedstawiony problem świadczyć może o małej świadomości dotyczącej samego głosu, a także o trudnościach z różnicowaniem przez dziecko między zaburzeniami głosu, a nieprawidłowościami artykulacyjnymi podczas mówienia. Autorzy sugerują przeprowadzenie badań na większej i zróżnicowanej grupie. Zebrane wyniki pomogą w uzyskaniu danych normatywnych. Jednocześnie przeprowadzenie szerszych badań przyczyniłoby się do uwrażliwienia zarówno dzieci jak i ich rodziców na zaburzenia głosu. Uzyskana świadomość przełoży się na szybszą diagnozę oraz skuteczniejszą terapię zaburzeń głosu u dzieci. WNIOSKI 1. Polska wersja językowa testów CVHI-10 oraz CVHI-10-P charakteryzuje się wysokim stopniem spójności, rzetelności oraz wiarygodności dostarczanych informacji. 2. Testy CVHI-10 oraz CVHI-10-P w polskiej wersji językowej są prostymi i łatwymi do zastosowania narzędziami oceny jakości głosu dziecka. 3. Informacje uzyskane z obu kwestionariuszy CVHI-10 oraz CVHI-10-P uzupełniają się i powinny być rekomendowane w praktyce foniatrycznej i logopedycznej jako standardowe protokoły oceny głosu u dzieci. Piśmiennictwo 1. Tezcaner CZ, Ozgursoy SK, Sati I, Dursun G. Changes after voice therapy in objective and subjective voice measurements of pediatric patients with vocal nodules. Eur Arch Otorhinolaryngol 2009; 266(12): Possamai V, Hartey B. Voice disorders in children. Pediatr Clin North Am 2013; 60(4): Faust RA. Childhood voice disorders: ambulatory evaluation and operative diagnosis. Clin Pediatr (Phila) 2003; 42(1): Van Houtte E, Van Lierde K, D Haeseleer E, Claeys S. The prevalence of laryngeal pathology in a treatment-seeking population with dysphonia. Laryngoscope 2010; 120(2): Jacobson BH, Johnson A, Grywalski C, Silbergleit A, Jacobson G, Benninger MS, Newman CW. The Voice Handicap Index (VHI): Development and Validation. Am J Speech Lang Pathol 1997; 6(3): Bliklich RE, Glovsky RM, Montgomery WW. Validation of a voice outcome survey for unilateral vocal cord paralysis. Otolaryngol Head Neck Surg 1999; 120(2): Hogikyan ND, Sethyraman G. Validation of an instrument to measure voice-related quality of life (V-RQOL). J Voice 1999; 13(4): Casper JK. Treatment outcomes in occupational voice disorders. (w) Occupational Voice: Care and Cure. Dejonckere PH (red.). Kugler Publications: The Hague, The Netherlands 2001: Niebudek-Bogusz E, Kuzanska A, Woznicka E, Sliwinska- Kowalska M. Assessment of the voice handicap index as a screening tool in dysphonic patients. Folia Phoniatr Logop 2011; 63(5): Sielska-Badurek E, Rzepakowska A, Sobol M, Osuch- Wójcikiewicz E, Niemczyk K. Adaptation and Validation of the Voice-Related Quality of Life Measure Into Polish. J Voice 2016; 30(6): 773.e7-773.e Hartnick CJ. Validation of a pediatric voice quality-oflife instrument: the pediatric voice outcome survey. Arch Otolaryngol Head Necg Surg 2002; 128(8): Boseley ME, Cunningham MJ, Volk MS, Hartnick CJ. Validation of the Pediatric Voice-Related Quality-of-Life survey. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 2006; 132(7): Schindler A, Capaccio P, Maruzzi P, Ginocchio D, Bottero A, Otraviani F. Preliminary considerations on the application of the voice handicap index to paediatric dysphonia. Acta Otorhinolaryngol Ital 2007; 27(1): Zur KB, Cotton S, Kelchner L, Baker S, Weinrich B, Lee L. Pediatric Voice Handicap Index (pvhi): a new tool for evaluating pediatric dysphonia. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2007; 71(1): Hersan R, Behlau M. Behavioral management of pediatric dysphonia. Otolaryngol Clin North Am 2000; 33(5): Kollbrunner J, Seifert E. Functional hoarseness in children: short-term play therapy with family dynamic counseling as therapy of choice. J Voice 2013; 27(5): Ricci-Maccarini A, De Maio V, Murry T, Schindler A. Development and validation of the children s voice handicap index-10 (CVHI-10). J Voice 2013; 27(2): 258. e e Ricci-Maccarini A, De Maio V, Murry T, Schindler A. Development and Validation of the Children s Voice Handicap Index-10 for Parents. J Voice 2016; 30(1): Rocławski B, Fedorowska W, Wardowska B. Wczesne uwarunkowania rozwoju mowy. Wywiad biologicznośrodowiskowy. GLOTTISPOL Gdańsk Finnegan DE. Maximum phonation time for children with normal voices. J Commun Disord 1984; 17(5): Mendes Tavares EL, Brasolotto AG, Rodrigues SA, Benito Pessin AB, Garcia Martins RH. Maximum phonation time and s/z ratio in a large child cohort. J Voice 2012; 26(5): 675.e Solomon NP, Garlitz SJ, Milbrath RL. Respiratory and laryngeal contributions to maximum phonation duration. J Voice 2000; 14(3):