Ocena wpływu tianeptyny na stan psychosomatyczny chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego w okresie remisji
|
|
- Natalia Kołodziejczyk
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 92 Ocena wpływu tianeptyny na stan psychosomatyczny chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego w okresie remisji 1 CEZARY CHOJNACKI, 2 EWA WALECKA-KAPICA, 2 GRAŻYNA KLUPIŃSKA, 1 MONIKA PAWŁOWICZ, 3 ANTONI FLORKOWSKI, 1 PATRYCJA WACHOWSKA-KELLY, 1 JAN CHOJNACKI Uniwersytet Medyczny w Łodzi: 1 Klinika Gastroenterologii, kierownik: prof. dr hab. med. Chojnacki J., 2 Zakład Żywienia Klinicznego, kierownik: dr hab. med. Klupińska G., 3 Klinika Psychiatrii Dorosłych, kierownik: prof. dr hab. med. Florkowski A. Ocena wpływu tianeptyny na stan psychosomatyczny chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego w okresie remisji Chojnacki C. 1, Walecka-Kapica E. 2, Klupińska G. 2, Pawłowicz M. 1, Florkowski A. 3, Wachowska-Kelly P. 1, Chojnacki J. 1 Uniwersytet Medyczny w Łodzi: 1 Klinika Gastroenterologii, 2 Zakład Żywienia Klinicznego, 3 Klinika Psychiatrii Dorosłych W celu utrzymania remisji wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (UC) zaleca się stosowanie przewlekłe aminosalicylanów. U wszystkich chorych występuje jednak lęk przed nawrotem dolegliwości, co pogarsza ich stan psychiczny i jakość życia. Z tego powodu u części chorych zaleca się różnego rodzaju środki przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. Celem pracy była ocena wpływu tianeptyny (lek nasilający zwrotny wychwyt serotoniny) na stan psychiczny i somatyczny w tej grupie chorych. Materiał i metody. Badania przeprowadzono w dwóch 30-osobowych grupach chorych z łagodną postacią UC w okresie remisji, w wieku lat. Chorzy przyjmowali przez miesięcy aminosalicylany w dawce dziennej 2 1,0 g oraz tianeptynę w dawce 3,5 mg (grupa I) bądź placebo (grupa II). W trakcie leczenia, co 3 miesiące oceniano nasilenie lęku (Skala Lęku Hamiltona HARS), depresji (Skala Depresji Becka BDI), wskaźnik aktywności choroby według kryteriów Kliniki Mayo (MCDAI) oraz stężenie hemoglobiny i białka ostrej fazy (CRP). Wyniki. Po miesiącach w grupie przyjmujących tianeptynę uzyskano obniżenie poziomu lęku (z 20,35 ± 4,03 do,65 ± 3,78 punktów) oraz depresji (z 19,95 ± 4,49 do 9,60 ± 2,76 punktów); różnica w porównaniu z placebo statystycznie znamienna (p < 0,01). W tym samym czasie obserwowano znamiennie niższe w porównaniu z placebo (p < 0,05) wskaźniki aktywności choroby (odpowiednio 3,05 ± 1,36 i 4,65 ± 1,69) oraz nieznacznie niższe stężenia CRP (7,00 ± 5,65 i 9,41 ±,), a wyższe stężenia hemoglobiny (11,93 ± 0,83 i 11,0 ± 0,70). Wnioski. wpływa korzystnie na stan psychiczny i somatyczny chorych na UC. Uzyskane wyniki zachęcają do stosowania w tej chorobie tianeptyny jako leku adiuwantowego. Słowa kluczowe: tianeptyna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC), wskaźnik aktywności, stan emocjonalny Pol. Merk. Lek., 2011, XXXI, 182, 92 Evaluation of the influence of tianeptine on the psychosomatic status of patients with ulcerative colitis in remission Chojnacki C. 1, Walecka-Kapica E. 2, Klupińska G. 2, Pawłowicz M. 1, Florkowski A. 3, Wachowska-Kelly P. 1, Chojnacki J. 1 Medical University of Lodz, Poland: 1 Department of Gastroenterology; 2 Department of Clinical Nutrition; 3 Department of Psychiatry for Adults In order to maintain ulcerative colitis (UC) in remission, chronic use of aminosalicylates is recommended. All patients have a fear of the recurrence of symptoms, which makes their mental state and quality of life worse. Because of this a number of patients are recommended to use different sorts of anxiolytic drugs and antidepressants. Aim of the study was evaluation of the influence of tianeptine (selective serotonin reuptake enhancer) on the mental and somatic status in the group of patients. Material and method. The research was conducted in two groups of thirty patients, with benign form of ulcerative colitis in remission, aged years. Patients, during a period of months, were given aminosalicylates in a daily doses g and tianeptine in a doses 3.5 mg (group I) or placebo (group II). During the treatment every three months anxiety (Hamilton Anxiety Rating Scale HARS), depression (Back Depression Inventory - BDI), The Mayo Clinic Disease Activity Index (MCDAI), hemoglobin and C-reactive protein (CRP) level were evaluated. Results. After months in a group of patients who took tianeptine decrease in anxiety (from ± 4.03 to.65 ± 3.78 points) and depression (from ± 4.49 points to 9.60 ± 2.76 points) was obtained; difference compared with placebo was statistically significant (p < 0.01). At the same time significant decrease compared with placebo (p < 0.05) of disease activity index (respectively 3.05 ± 1.36 and 4.65 ± 1.69), insignificantly lower level of CRP (7.00 ± 5.65 and 9.41 ±.) and higher level of hemoglobin (11.93 ± 0.83 and 11.0 ± 0.70) was observed. Conclusions. Tianeptine has a positive influence on mental and somatic status of patients with UC. Results give the support for tianeptine apllication in UC as adjuvant drug. Key words: tianeptine, ulcerative colitis, activity index, emotional state Pol. Merk. Lek., 2011, XXXI, 182, 92 Celem leczenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego UC (ang. ulcerative colitis) jest osiągnięcie jak najdłuższego okresu remisji i zachowanie dobrej jakości życia. W postaciach ciężkich stosuje się skojarzone leczenie z użyciem aminosalicylanów, glikokortykosteroidów oraz preparatów immunosupresyjnych. Niestety, u około 1/3 chorych nie udaje się osiągnąć pełnej remisji z powodu nieskuteczności lub nietolerancji tych leków [1, 6]. Alternatywą jest leczenie biologiczne przeciwciałami skierowanymi przeciw wybranym cytokinom prozapalnym. Ten sposób także nie u wszystkich zapewnia osiągnięcie długotrwałej remisji [2, 30]. Odmiennie przedstawia się ten problem w łagodnych i umiarkowanych postaciach wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. U tych chorych stosując klasyczną terapię udaje się zagoić zmiany zapalne w jelicie i osiągnąć remisję kliniczną [18]. W okresie remisji zwykle zaleca się dawkę podtrzymującą aminosalicylanów (1,5-3,0 g/dobę). U większości chorych pozostaje jednak niepokój przed nawrotem dolegli-
2 Ocena wpływu tianeptyny na stan psychosomatyczny chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego 93 wości. Lęk pogarsza samopoczucie chorych, a następnie prowadzi do dystymii lub pełnoobjawowej depresji. Do tego często dochodzą stresy środowiskowe, pogłębiające zaburzenia psychoemocjonalne. Stan taki jest wskazaniem do wprowadzenia psychoterapii i psychofarmakoterapii [16, 35]. Asortyment leków przeciwlękowych i przeciwdepresyjnych jest bardzo bogaty. Istotny jest zatem odpowiedni dobór leku tak, aby uzyskać poprawę stanu psychicznego bez niekorzystnego działania na przewód pokarmowy [31]. W praktyce najczęściej stosuje się leki hamujące zwrotny wychwyt serotoniny SSRIs (ang. selective serotonin reuptake inhibitors), które nie są pozbawione działań niepożądanych, w tym zaburzeń układu trawiennego. Do objawów niepożądanych należą między innymi biegunki, ale ich nasilenie zależy od dawki i aktywności farmakologicznej poszczególnych leków [17]. Celem własnej pracy jest ocena wpływu tianeptyny, leku nasilającego zwrotny wychwyt serotoniny, na stan somatyczny i psychiczny chorych z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego w okresie remisji. MATERIAŁ I METODY Badanie przeprowadzono w grupie 60 chorych z łagodną postacią wrzodziejącego zapalenia jelita grubego w okresie remisji oraz z objawami lęku i depresji. Wiek chorych wynosił lata (średnio 30,6 ± 8,8 lat). W grupie tej było 39 kobiet i 21 mężczyzn. Do badań włączono chorych ze zmianami zapalnymi w dystalnym odcinku jelita grubego (esica i odbytnica). Czas trwania choroby wahał się od 4 do 16 lat. W czasie rozpoczęcia badań wszyscy chorzy byli w okresie remisji klinicznej przez ostatnie 6 miesięcy, a w badaniu endoskopowym stwierdzano zagojenie zmian zapalnych w błonie śluzowej jelita. Spełniono również warunki remisji choroby przy zastosowaniu wskaźników aktywności choroby według Kliniki Mayo MCDAI (The Mayo Clinic Disease Activity Index). Wskaźnik ten uwzględnia cztery kryteria punktowane od 0 do 3, tj. częstość oddawania stolca, krwawienie z odbytu, zmiany zapalne błony śluzowej jelita w obrazie endoskopowym oraz całościową ocenę lekarską z uwzględnieniem samooceny stanu zdrowia przez chorego. Zgodnie z tą klasyfikacją za remisję kliniczną przyjmuje się stan, gdy całościowy wskaźnik aktywności nie przekracza 2 punktów, a tym samym endoskopowo odpowiada 0-1 punktów. Natomiast za zaostrzenie choroby uznaje się stan, gdy liczba punktów przekracza 5, przy czym wskaźnik zmian endoskopowych wzrasta co najmniej o 1 punkt [34]. Nasilenie lęku oceniano przy użyciu kwestionariuszy, tj. Skali Lęku Hamiltona (HAMA). Odpowiedzi chorego na elementów oceniano w 5-punktowej skali (0-4 punktów), przyjmując następujące kryteria lęku: punktów łagodny poziom lęku, punktów umiarkowany, powyżej 30 punktów lęk poważny [4]. Nasilenie depresji oceniano na podstawie odpowiedzi na 21 pytań (wyrażanych w skali od 0 do 3 punktów), zawartych w kwestionariuszach Skali Depresji Becka. Przyjęto przy tym następujące normy niemieckie: bez depresji 0-11 punktów, depresja łagodna -19 punktów, umiarkowana punktów, ciężka powyżej 26 punktów [7]. Na wstępie oraz po miesiącach u wszystkich chorych wykonywano podstawowe badania laboratoryjne: morfologia krwi, CRP, glukoza, elektrolity, bilirubina, mocznik, kreatynina, cholesterol, triglicerydy, TSH, AspAT, AlAT, GGTP, ALP, amylaza i lipaza. Chorych podzielono na dwie grupy po 30 osób. Leczenie prowadzono metodą próby ślepej: grupa I, oprócz 2,0 g aminosalicylanów, otrzymywała tianeptynę 3,5 mg dziennie; grupa II przyjmowała 2,0 g aminosalicylanów i placebo. Leczenie prowadzono przez miesięcy. Po 3, 6, 9 i miesiącach oceniano: wskaźniki aktywności choroby, stężenie hemoglobiny, stężenie CRP, nasilenie lęku, nasilenie depresji. Przed i po leczeniu wykonywano pełną kolonoskopię, natomiast w przedziale 3-9 miesięcy rektosigmoidoskopię. Wszystkim chorym zalecano jednakową dietę. Wyniki badań poddano analizie statystycznej przy użyciu testów Kruskala-Wallisa i Manna-Whitneya oraz programu Statistics-Microsoft Co Software. Na badania uzyskano akceptację Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi (nr RNN/242/06/KB) oraz pisemną zgodę chorych. WYNIKI Wszyscy chorzy zaakceptowali zaproponowany sposób leczenia i dokładnie realizowali cały program badawczy. Na wizyty zgłaszali się co 6 tygodni, a co tygodni wykonywano zaplanowane badania. była dobrze tolerowana, tylko u 4 chorych w pierwszym tygodniu leczenia wystąpiły nudności, a u 3 bóle głowy o niewielkim nasileniu, niepowodujące konieczności przerwania leczenia. Na okresowe bóle głowy skarżyło się także 4 chorych przyjmujących placebo. W grupie przyjmujących tianeptynę uzyskano znaczne ograniczenie uczucia lęku, ale dopiero po 6 miesiącach; różnice statystycznie znamienne w porównaniu z placebo stwierdzono w badaniach po 9 i miesiącach leczenia. Po miesiącach w grupie przyjmujących tianeptynę uzyskano obniżenie poziomu lęku z 20,35 ± 4,03 do,65 ± 3,78 punktów (ryc. 1) Skala Lęku Hamiltona [pkt] Ryc. 1. Zmiany poziomu lęku u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego przyjmujących mesalazynę łącznie z tianeptyną lub placebo; p<0,001 Fig. 1. Changes of anxiety level in patients with ulcerative colitis during treatment with mesalazine and tianeptine or placebo; p<0.001 W trakcie przyjmowania tianeptyny obserwowano podobną dynamikę zmniejszania się wykładników depresji. Niemniej objawy depresji ustępowały szybciej niż w grupie placebo; już po 3 miesiącach liczba punktów w skali Becka obniżyła się z 19,95 ± 4,49 do,75 ± 3,43. W następnych miesiącach obserwowano dalszą poprawę stanu psychicznego,
3 94 znamiennie większą niż w grupie z placebo (ryc. 2). Po miesiącach leczenia średnia liczba punktów wynosiła 9,60 ± 2,76, co według przyjętych norm kwalifikowało chorych do grupy bez depresji. Uzyskano także poprawę wskaźników somatycznych. Wskaźnik aktywności choroby u przyjmujących tianeptynę już od 6. miesiąca był istotnie niższy niż w grupie z placebo po miesiącach odpowiednio 3,05 ± 1,36 i 4,65 ± 1,69 (ryc. 3). W szczególności różnice dotyczyły wypróżnień, które u osób przyjmujących tianeptynę przez cały okres obserwacji pozostawały w normie Skala Depresji Becka [pkt] Ryc. 2. Zmiany poziomu depresji u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego przyjmujących mesalazynę łącznie z tianeptyną lub placebo. p<0,05; p<0,01; p<0,001 Fig. 2. Changes of depression level in patients with ulcerative colitis during treatment with mesalazine and tianeptine or placebo; p<0.05; p<0.01; p< ,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 Wskaźnik aktywności [pkt] Ryc. 3. Zmiany wskaźnika aktywności wrzodziejącego zapalenie jelita grubego w trakcie przyjmowania mesalazyny łącznie z tianeptyną lub placebo; p<0,05; p<0,01 Fig. 3. Changes of diseas activity index in patients with ulcerative colitis during treatment with mesalazine and tianeptine or placebo; p<0.05; p<0.01 W tej grupie nie pogorszył się także obraz endoskopowy jelita grubego, natomiast w grupie placebo u 3 chorych po 6 miesiącach doszło do nasilenia dolegliwości pod postacią zwiększenia liczby wypróżnień, sporadycznie z domieszką krwi w stolcu. U tych chorych zwiększono dawkę aminosalicylanów do 3,0 g/dobę, ale nie uzyskano pełnej poprawy, a w kontrolnym badaniu endoskopowym po miesiącach stwierdzono cechy zaostrzenia zapalenia. W tym samym czasie (6- miesięcy leczenia) u przyjmujących placebo stwierdzono istotne obniżenie średniego stężenia hemoglobiny z wartości 11,98 ± 0,61 do 11,0 ± 0,79 g/dl; w porównaniu z tianeptyną różnica była statystycznie znamienna (p < 0,01). U 3 osób z zaostrzeniem choroby średnie stężenie hemoglobiny obniżyło się do,3 g/dl. W grupie przyjmujących tianeptynę stężenia hemoglobiny nie zmieniały się istotnie (ryc. 4). 13,0,8,6,4,2,0 11,8 11,6 11,4 11,2 11,0,8,6,4 Hemoglobina [g/dl] Ryc. 4. Zmiany stężenia hemoglobiny u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego w trakcie przyjmowania mesalazyny łącznie z tianeptyną lub placebo; p<0,05; p<0,01 Fig. 4. Changes of hemoglobin concentration in patients with ulcerative colitis during mesalazine and treatment with tianeptine or placebo; p<0.05; p<0.01 Różnice statystycznie znamienne między grupami stwierdzono również przy porównaniu stężenia białka ostrej fazy w kolejnych miesiącach obserwacji (ryc. 5), ale u żadnego z badanych chorych nie stwierdzono istotnego zwiększenia (powyżej 25,0 mg/dl) tego wskaźnika. OMÓWIENIE Wrzodziejącemu zapaleniu jelita grubego, podobnie jak innym chorobom somatycznym o charakterze przewlekłym, towarzyszą zaburzenia psychoemocjonalne pod postacią zaburzeń snu, lęku czy depresji. Z drugiej strony czynniki psychiczne, w tym przewlekły stres, mogą wpływać niekorzystnie na przebieg choroby i jakość życia chorych. Z tych powodów uznaje się, że chorzy na UC powinni być objęci kompleksową opieką z udziałem gastroenterologów i psychologów, a niektórzy także opieką psychiatrów [9, 27]. Zalecenia takie nie zawsze są realizowane w praktyce. Psychoterapia i farmakopsychoterapia częściej stosowana jest u osób z zespołem jelita nadwrażliwego IBS (ang. irritable bowel syndrome). Należy jednak podkreślić, że patomechanizm obu chorób w pewnym zakresie może być podobny. Co trzeci chorujący na zapalne choroby jelit IBD (ang. inflammatory
4 Ocena wpływu tianeptyny na stan psychosomatyczny chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego CRP [mg/dl] bowel diseases) w okresie remisji zgłasza dolegliwości, spełniające kryteria rozpoznania IBS [3]. W tym zespole najczęściej stosowane są trójcykliczne leki przeciwdepresyjne (TLPD), takie jak: amitryptylina, imipramina, doksepina czy dezypramina [5, ]. Skuteczność leków trójcyklicznych w leczeniu IBS zostały potwierdzone przez wyniki uzyskane podczas metaanalizy [19]. Zaobserwowano przy tym, że niewystępowanie zaburzeń psychicznych u chorych nie wpływało istotnie na skuteczność stosowanej terapii. Leki trójcykliczne wykazują bowiem wielokierunkowe działanie. Oprócz wpływu na nastrój hamują zwrotny wychwyt neurotransmiterów (w tym serotoniny) oraz wykazują działanie noradrenergiczne i antycholinergiczne. Wykazują również wpływ hamujący na drogi przenoszenia bólu i centralne (ośrodkowe) działanie przeciwbólowe. Poprzez działanie cholinolityczne mogą wpływać na rytm wypróżnień. Leki trójcykliczne, oprócz korzystnego działania, mogą jednak wywoływać wiele poważnych działań niepożądanych. Należą do nich między innymi zaburzenia rytmu serca, bóle i zawroty głowy, zakrzepica żył głębokich, objawy pozapiramidowe, żółtaczka cholestatyczna i reakcje skórne. Nie można ich stosować w niestabilnej chorobie wieńcowej, jaskrze, w przeroście gruczołu krokowego, chorobach wątroby i nerek [11]. Rzadziej stosowane leki przeciwdepresyjne czterocykliczne (mianseryna, maprotylina) mają profil bezpieczeństwa podobny do leków trójcyklicznych Z tego względu coraz większe zainteresowanie wzbudzają leki hamujące zwrotny wychwyt serotoniny, które wywołują znacznie mniej objawów niepożądanych, ale nie są ich pozbawione. Mogą one wywoływać zaburzenia snu, niepokój, bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty, drżenia mięśniowe [11, 19]. Nie wolno ich stosować w niewydolności wątroby oraz w padaczce [37]. Efekty niekorzystne są jednak mniej niebezpieczne niż w przypadku stosowania TLPD. Niemniej w celu ograniczenia działań niepożądanych zaleca się rozpoczynanie leczenia od małych dawek. Niepokój budzą doniesienia na temat zwiększonego ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego podczas stosowania SSRIs, co związane jest z upośledzeniem czynności płytek krwi [25]. Zagrożenie takie jest większe przy równoczesnym przyjmowaniu leków przeciwpłytkowych i niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Ryzyko krwawienia po SSRIs dotyczy całego przewodu pokarmowego, zwłaszcza dolnego odcinka [39], co jest istotne u chorych na UC. Ryc. 5. Zmiany stężenia białka ostrej fazy (CRP) u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego w trakcie przyjmowania mesalazyny łącznie z tianeptyną lub placebo Fig. 5. Changes of C-reactive protein concentration in patients with ulcerative colitis during mesalazine and treatment with tianeptine or placebo W przypadku konieczności równoczesnego stosowania SSRIs i NLPZ zaleca się prewencyjne podawanie leków hamujących pompy protonowe PPI (ang. proton pump inhibitors) [28]. Należy także pamiętać o możliwości wystąpienia pełnoobjawowego zespołu serotoninowego w czasie stosowania SSRIs, szczególnie w przypadku współistnienia niewydolności wątroby i nerek [37]. W przypadku zapalnych chorób jelit stosowano również leki z grupy SSRIs, takie jak: fluoksetyna, wenlafaksyna, sertralina, citalopram, mirtazapina [26]. Uznaje się, że leki te mogą być przydatne w leczeniu skojarzonym IBD, wykazują bowiem korzystny wpływ na sferę psychiczną chorych, poprawiają nastrój i dyscyplinę w przestrzeganiu zaleceń lekarskich (compliance). Uzyskuje się również poprawę stanu somatycznego. Leki te mogą wykazywać działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne poprzez hamowanie wytwarzania cytokin prozapalnych [, 31]. Dotychczas nie dokonano jeszcze oceny przydatności tianeptyny w leczeniu organicznych chorób przewodu pokarmowego. Mechanizm działania tianeptyny polega na stymulacji wychwytu serotoniny, między innymi przez komórki nerwowe i płytki krwi []. Lek ten nie wpływa na wychwyt zwrotny noradrenaliny i dopaminy ani na receptory serotoninergiczne, noradrenergiczne, dopaminergiczne i cholinergiczne [21]. Zaobserwowano natomiast, że znacząco obniża stężenie serotoniny i noradrenaliny we krwi, przy równoczesnym zwiększeniu stężenia dopaminy we krwi i serotoniny w płytkach [22]. wpływa hamująco na układ limbiczno-podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowy, biorący udział w odpowiedzi na stres [32]. Po podaniu tego leku zmniejsza się wydzielanie kortykoliberyny, ACTH i glikokortykosteroidów [13], co ma istotne znaczenie w osłabianiu reakcji stresu środowiskowego. W praktyce tianeptyna wykorzystywana jest głównie jako lek przeciwdepresyjny. Kasper i Olie [20] metodą metaanalizy oceniali skuteczność tianeptyny w porównaniu z nowoczesnymi SSRIs, takimi jak: fluoksetyna, paroksetyna i sertalina wśród 1348 chorych leczonych z powodu zaburzeń depresyjnych i stwierdzili podobną skuteczność wszystkich wymienionych leków. W wieloośrodkowych badaniach przeprowadzonych w Polsce potwierdzono wysoką skuteczność tianeptyny w depresji o lekkim i średnim nasileniu [33]. Lek ten nie wpływa na istotne parametry fizjologiczne, jak tętno, ciśnienie tętnicze krwi, masę ciała ani na wyniki badań laboratoryjnych. Jest skuteczny i dobrze tolerowany przez osoby starsze, obciążone chorobami somatycznymi [38]. nie wchodzi w interakcje z innymi lekami (1993), a jej odstawienie nie wiąże się z wystąpieniem objawów abstynencji [40]. W badaniach własnych wykazano, że tianeptyna korzystnie wpływa na stan psychosomatyczny chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Efekt ten związany jest z działaniem przeciwlękowym i przeciwdepresyjnym, ale nie można wykluczyć także innych mechanizmów. Bolton i wsp. [8] badali wpływ tianeptyny na motorykę przewodu pokarmowego, pobudzając prądem elektrycznym wyizolowane żołądki i jelita grube szczurów. Wykazali, że tianeptyna hamuje skurcze obu narządów, a tej aktywności nie niwelują leki z grupy SSRIs i NSRIs ani tlenek azotu. W organizmie być może, relaksujący efekt tianeptyny związany jest ze zwiększeniem stężenia dopaminy i zmniejszeniem stężenia serotoniny we krwi [22]. Serotonina poprzez receptory 5-HT3 i 5-HT4 zwiększa uwalnianie acetylocholiny, co powoduje skurcz mięśni gładkich; przeciwdziała temu tianeptyna i tę jej właściwość wykorzystano w leczeniu astmy oskrzelowej [23]. Na modelu zwierzęcym z użyciem indometacyny wykazano, że tianeptyna działa gastroprotekcyjnie. Po podaniu indometacyny tianeptyna zapobiega zmniejszeniu dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), glutationu (GSA), mieloperoksydazy (MPO) oraz obniża zawartość melanodialdehydu (MDA) w błonie śluzowej żołądka; efektu tego nie obserwowano po wenlafaksynie [36].
5 96 nasilając zwrotny wychwyt serotoniny może zmniejszać jej stężenie także w ścianach jelita grubego i w konsekwencji obniżać nie tylko aktywność motoryczną, ale także zmniejszać odczyn zapalny; serotonina jest bowiem mediatorem zapalenia. W ogniskach zapalenia wydzielana jest przez komórki enterochromafinowe, limfocyty, monocyty, makrofagi, komórki tuczne oraz płytki krwi. Pobudza limfocyty T w kierunku różnicowania się w komórki Th 2. Wzmaga wydzielanie IL-1, IL-6, IL-8 oraz IL-16. Wywiera również silne działanie chemotaktyczne dla granulocytów [15, 24, 29]. Wszystkie wyżej wymienione korzystne działania tianeptyny można odnieść również do jelita grubego. Wyjaśnia to jej skuteczność, zaobserwowaną w badaniach własnych i zachęca do stosowania tianeptyny w skojarzonym leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. WNIOSKI 1. wpływa korzystnie na stan psychiczny i somatyczny chorujących na wrzodziejące zapalenie jelita grubego. 2. Uzyskane wyniki zachęcają do stosowania w tej chorobie tianeptyny jako leku adiuwantowego. PIŚMIENNICTWO 1. Adrizzone S., Bianchi Porro G.: Comparative tolerability of therapies for ulcerative colitis. Drug Safety 2002; 25: Adrizzone S., Bianchi Porro G.: Inflammatory bowel disease: new insight into pathogenesis and treatment. J. Intern. Med. 2002; 252: Barratt S.M., Leeds J.S., Robinson K. i wsp.: Reflux and irritable bowel syndrome are negative predictors of quality of life in coeliac disease and inflammatory bowel disease. Eur. J. Gastroenterol. Hepatol. 2011; 23, (2): Beneke M.: Methodological investigations of the Hamilton Anxiety Scale. Pharmacopsychiatry 1987; 20, (6): Bixquert-Jiménez M., Bixquert-Pla L.: Antidepressant therapy in functional gastrointestinal disorders. Gastroenterol. Hepatol. 2005; 28, (8): Blumberg R.S.: Inflammation in the intestinal tract: pathogenesis and treatment. 2009; 27, (4): Bolling-Sternevald E., Lauritsen K., Aalykke C. i wsp.: Effect of profound acid suppression in functional dyspepsia: a double-blind, randomized, placebo-controlled trial. Scand. J. Gastroenterol. 2002; 37: Bolton V.N., Bassil A.K., Lee K. i wsp.: Inhibition by tianeptine of neuronally mediated contractions in the rat isolated gastrointestinal tract. Pharmacol. Res. 2008; 57, (5): Bryant R.V., van Langenberg D.R., Holtmann G.J. i wsp.: Functional gastrointestinal disorders in inflammatory bowel disease: Impact on quality of life and psychological status. J Gastroenterol Hepatol 2011 (w druku).. Castle M.Z., Silk D.B., Libby G.W.: Review article: The rationale for antidepressant therapy in functional gastrointestinal disorders. Aliment. Pharmacol. Ther. 2001; 19, (9): Chang L., Drossman D.A.: Leki psychotropowe i postępowanie z chorym z czynnościowymi zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego. W: Gastrologia i choroby wątroby (red. B. Skrzydło-Radomańska). Czelej, Lublin 2007; Curzon G.: Nowy lek przeciwdepresyjny: tianeptyna oryginalne właściwości farmakologiczne i znaczenie kliniczne. Lęk i Depresja 1996; suppl. 1: Dalbende C., Contesse V., Mocaer E. i wsp.: The novel antidepressant tianeptine, reduces stress-evoked stimulation of the hypothalamo pituitary-adrenal axis. Eur. J. Pharmacol. 1991; 202: Diamond M., Kelly J.P., Connor T.J.: Antidepressants suppress production of the Th1 cytokine interferon-gamma, independent of monoamine transporter blockade. Eur. Neuropsychopharmacol. 2006; 16, (7): Dürk T., Panther E., Müller T. i wsp.: 5-Hydroxytryptamine modulates cytokine and chemokine production in LPS-primed human monocytes via stimulation of different 5-HTR subtypes. Int. Immunol. 2005; 17, (5): Farrokhyar F., Marshall J.K., Easterbrook B. i wsp.: Functional gastrointestinal disorders and mood disorders in patients with inactive inflammatory bowel disease: prevalence and impact on health. Inflamm. Bowel. Dis. 2006;, (1): Ford A.C., Talley N.J., Schoenfeld P.S. i wsp.: Efficacy of antidepressants and psychological therapies in irritable bowel syndrome: systematic review and meta-analysis. Gut. 2009; 58, (3): Head K.A., Jurenka J.S.: Inflammatory bowel disease part I: Ulcerative colitis pathophysiology and conventional and alternative treatment. Alternative Medicine Review 2003; 8, (3): Jackson J.L., O Malley P.G., Tomkins G. i wsp.: Treatment of functional gastrointestinal disorders with antidepressant medications: a meta-analysis. Am. J. Med. 2000; 8, (1): Kasper S., Olie J.P.: A meta-analysis of randomized controlled trials of tianeptine versus SSRI in the short-term treatment of depression. Eur. Psychiatry. 2002; 17 suppl. 3: Kato G., Weitsch A.F.: Neurochemical profile of tianeptine, a new antidepressant drug. Clin. Neuropharmacol., 1988; 11 suppl. 2: Lechin F., van der Dijs B., Hernández G. i wsp.: Acute effects of tianeptine on circulating neurotransmitters and cardiovascular parameters. Prog. Neuropsychopharmacol. Biol. Psychiatry. 2006; 30, (2): Lechin F., van der Dijs B., Lechin A.E.: Treatment of bronchial asthma with tianeptine. Methods. Find. Exp. Clin. Pharmacol. 2004; 26, (9): León-Ponte M., Ahern G.P., O Connell P.J.: Serotonin provides an accessory signal to enhance T-cell activation by signaling through the 5-HT7 receptor. Blood, 2007; 9, (8): Loke Y.K., Trivedi A.N., Singh S.: Meta-analysis: gastrointestinal bleeding due to interaction between selective serotonin uptake inhibitors and nonsteroidal anti-inflammatory drugs. Aliment. Pharmacol. Ther. 2008; 2, (1): Mikocka-Walus A.A., Turnbull D.A., Andrews J.M. i wsp.: The effect of functional gastrointestinal disorders on psychological comorbidity and quality of life in patients with inflammatory bowel disease. Aliment. Pharmacol. Ther. 2008; 28, (4): Mikocka-Walus A.A., Turnbull D.A., Moulding N.T. i wsp.: It doesn t do any harm, but patients feel better: a qualitative exploratory study on gastroenterologists perspectives on the role of antidepressants in inflammatory bowel disease. BMC Gastroenterol. 2007; 7: Mort J.R., Aparasu R.R., Baer R.K.: Interaction between selective serotonin reuptake inhibitors and nonsteroidal antiinflammatory drugs: review of the literature. Pharmacotherapy. 2006; 26, (9): O Connell P.J., Wang X., Leon-Ponte M. i wsp.: A novel form of immune signaling revealed by transmission of the inflammatory mediator serotonin between dendritic cells and T cells. Blood. 2006; 7, (3): Pache I., Rogler G., Felley C.: TNF-alpha blockers in inflammatory bowel diseases: practical consensus recommendations and a user s guide. Swiss. Med. Wkly. 2009; 139, (19-20): Roumestan C., Michel A., Bichon F. i wsp.: Anti-inflammatory properties of desipramine and fluoxetine. Respir. Res. 2007; 8: Rybakowski J.: Farmakologiczne leczenie depresji. Przew. Lek. 2001; 4, ( 6); Rybakowski J.: Polskie badania nad tianeptyną. Lęk i Depresja 1996; suppl.1: Sandborn W.J., Stenson W.F., Brynskov J. i wsp.: Safety of celecoxib in patients with ulcerative colitis in remission: a randomized, placebo-controlled, pilot study. Clin. Gastroenterol. Hepatol. 2006; 4, ( 2): Simrén M., Axelsson J., Gillberg R. i wsp.: Quality of life in inflammatory bowel disease in remission: the impact of IBS-like symptoms and associated psychological factors. Am. J. Gastroenterol. 2002; 97, ( 2): Suleyman H., Cadirci E., Albayrak A. i wsp.: Comparative study on the gastroprotective potential of some antidepressants in indomethacin-induced ulcer in rats. Chem. Biol. Interact. 2009; 180, (2): Tomaselli G, Modestin J.: Repetition of serotonin syndrome after reexposure to SSRI--a case report. Pharmacopsychiatry. 2004; 37, (5): Vukovic O., Maric N.P., Britvic D. i wsp.: Efficacy, tolerability and safety of tianeptine in special populations of depressive patients. Psychiatr. Danub. 2009; 21, (2): Wessinger S., Kaplan M., Choi L. i wsp.: Increased use of selective serotonin reuptake inhibitors in patients admitted with gastrointestinal haemorrhage: a multicentre retrospective analysis. Aliment. Pharmacol. Ther. 2006; 23, (7): Wilde M.I., Benfield P.: Tianeptine. A review of its pharmacodynamic and pharmacokinetic properties and therapeutic efficacy in depression and coexisting anxiety and depression. Drugs 1995; 49, ( 3): Badania były finansowane z grantów Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego: NN /34 i NN /37. Adres do korespondencji: prof. hab. dr med. Jan Chojnacki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Klinika Gastroenterologii, Plac Hallera 1; Łódź, tel./fax.: (42) , gastrologia@umed.lodz.pl
Psychosomatyczne podłoże nieswoistych chorób zapalnych jelit
Psychosomatyczne podłoże nieswoistych chorób zapalnych jelit Paweł Maroszek Opiekun: dr n. med. Beata Mrozikiewicz-Rakowska, dr n. med. Przemysław Krasnodębski Kierownik: Prof. dr hab. n. med. Waldemar
Bardziej szczegółowoWybrane zaburzenia lękowe. Tomasz Tafliński
Wybrane zaburzenia lękowe Tomasz Tafliński Cel prezentacji Przedstawienie najważniejszych objawów oraz rekomendacji klinicznych dotyczących rozpoznawania i leczenia: Uogólnionego zaburzenia lękowego (GAD)
Bardziej szczegółowoRozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych w zakresie medycyny
Lek. Maciej Jesionowski Efektywność stosowania budezonidu MMX u pacjentów z aktywną postacią łagodnego do umiarkowanego wrzodziejącego zapalenia jelita grubego w populacji polskiej. Rozprawa na stopień
Bardziej szczegółowoLeki przeciwdepresyjne
Leki przeciwdepresyjne Antydepresanty Mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych c) Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny (fluoksetyna, paroksetyna) d) Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoChemoprewencja raka jelita grubego u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego Dr n med. Piotr Albrecht
Chemoprewencja raka jelita grubego u chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego Dr n med. Piotr Albrecht Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci WUM Plan wykładu Jelitowe powikłania WZJG Rak
Bardziej szczegółowoINTESTA jedyny. oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej
INTESTA jedyny oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej Dlaczego INTESTA? kwas masłowy jest podstawowym materiałem energetycznym dla nabłonka przewodu pokarmowego, zastosowanie,
Bardziej szczegółowoJolanta Rajewska, Janusz Rybakowski, Andrzej Rajewski
FARMAKOTERAPIA W PSYCIDATRII I NEUROLOOll, 98, 2, 82-87 Jolanta Rajewska, Janusz Rybakowski, Andrzej Rajewski WPŁYW IMIPRAMINY, DOKSEPlNY I MIANSERYNY NA UKŁAD KRĄŻENIA U CHORYCH NA DEPRESJĘ W STARSZYM
Bardziej szczegółowoJerzy Landowski. Wstęp
Citalopram (Cipramil ) w ambulatoryjnej monoterapii zespołów depresyjnych Citalopram (Cipramil ) in monotherapy of depressed outpatients Jerzy Landowski Wstęp Citalopram (Cipramil ) jest lekiem przeciwdepresyjnym.
Bardziej szczegółowoLECZENIE PACJENTÓW Z WRZODZIEJĄCYM ZAPALENIEM JELITA GRUBEGO (WZJG) (ICD-10 K51)
Załącznik B.55. LECZENIE PACJENTÓW Z WRZODZIEJĄCYM ZAPALENIEM JELITA GRUBEGO (WZJG) (ICD-10 K51) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO 1. Kryteria włączenia ŚWIADCZENIOBIORCY Do leczenia infliksymabem mogą
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoul. Równoległa Warszawa Tel.(022) Fax(022)
Skład. 1 tabletka powlekana zawiera jako substancję czynną 50 mg sertraliny w postaci chlorowodorku. 1 tabletka powlekana zawiera jako substancję czynną 100 mg sertraliny w postaci chlorowodorku. Opis
Bardziej szczegółowoPorównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1
Porównanie skuteczności leków adiuwantowych w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Badanie1 New Delhi Cel Metoda Porównanie pregabaliny z amitryptyliną* i gabapentyną pod względem skuteczności klinicznej
Bardziej szczegółowoLeczenie zaburzeń depresyjnych u pacjentów z rozpoznaniem
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII 98,3,78-82 Antoni Florkowski, Wojciech Gruszczyński, Henryk Górski, Sławomir Szubert, Mariusz Grądys Leczenie zaburzeń depresyjnych u pacjentów z rozpoznaniem
Bardziej szczegółowoDlaczego potrzebne było badanie?
Badanie mające na celu zbadanie czy lek BI 409306 polepsza sprawność umysłową u osób z łagodną postacią choroby Alzheimera oraz trudności z funkcjonowaniem psychicznym Jest to podsumowanie badania klinicznego
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) 1. Kryteria kwalifikacji: ŚWIADCZENIOBIORCY 1.1. Leczenie interferonem beta: 1) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia rozsianego oparte na kryteriach
Bardziej szczegółowoSkojarzone leczenie depresji lekami przeciwdepresyjnymi i pindololem - otwarte badanie skuteczności 14 dniowej terapii
FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII, 2001, 3, 285-290 Stanisław Pużyński, Łukasz Święcicki, Iwona Koszewska, Antoni Kalinowski, Sławomir Fornal, Dorota Grądzka, Dorota Bzinkowska, Magdalena Namysłowska
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) ŚWIADCZENIOBIORCY 1.Kryteria kwalifikacji 1.1 Leczenia interferonem beta: 1) wiek od 12 roku życia; 2) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia
Bardziej szczegółowoPowikłania wątrobowe u pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit (IBD) Dr hab. n.med. Jarosław Kierkuś
Powikłania wątrobowe u pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit (IBD) Dr hab. n.med. Jarosław Kierkuś Klinika Gastrologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Warszawa
Bardziej szczegółowoOcena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007
W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Może wyniknąć potrzeba dokonania kolejnych aktualizacji Charakterystyki Produktu Leczniczego i
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) ŚWIADCZENIOBIORCY ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE W RAMACH PROGRAMU
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) 1. Kryteria kwalifikacji: ŚWIADCZENIOBIORCY 1.1. Leczenie interferonem beta: 1) wiek od 12 roku życia; 2) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia
Bardziej szczegółowoPraktyczne wskazówki jak leczyć depresję.
Praktyczne wskazówki jak leczyć depresję. dr n. med. Anna Antosik-Wójcińska Oddział Chorób Afektywnych II Klinika Psychiatryczna Instytut Psychiatrii i Neurologii Czym jest epizod dużej depresji: definicja
Bardziej szczegółowoAktualne zasady diagnostyki i leczenia chorób zapalnych jelit
Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Odział Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii Al. Dzieci Polskich 20, 04-730, Warszawa Aktualne zasady diagnostyki i leczenia chorób zapalnych
Bardziej szczegółowoPrzegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE
EMA/115257/2019 EMEA/H/C/000992 Przegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE Co to jest lek Simponi i w jakim celu się go stosuje Simponi jest
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA DEPRESJA CHARAKTERYSTYKA ZABURZENIA Epizod depresyjny rozpoznaje się gdy pacjent jest w stanie obniżonego nastroju, anhedonii oraz występują
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)
Załącznik B.32. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY A. Leczenie infliksymabem 1. Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna (chlc)
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 12 grudnia 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 269 15687 Poz. 1597 1597 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 12 grudnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych Na
Bardziej szczegółowoDlaczego potrzebne było badanie?
Badanie mające na celu zbadanie czy lek BI 409306 polepsza sprawność umysłową u osób z chorobą Alzheimera we wczesnym stadium Jest to podsumowanie badania klinicznego przeprowadzonego z udziałem pacjentów
Bardziej szczegółowoLeczenie biologiczne w nieswoistych zapaleniach jelit - Dlaczego? Co? Kiedy? VI Małopolskie Dni Edukacji w Nieswoistych Zapaleniach Jelit
Leczenie biologiczne w nieswoistych zapaleniach jelit - Dlaczego? Co? Kiedy? VI Małopolskie Dni Edukacji w Nieswoistych Zapaleniach Jelit Co to są nieswoiste zapalenia jelit? Grupa chorób w których dochodzi
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 589 Poz. 86 Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) 1. Kryteria kwalifikacji: ŚWIADCZENIOBIORCY 1.1. Leczenie interferonem beta: 1) rozpoznanie
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)
Załącznik B.32. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE W
Bardziej szczegółowoPRACE POGLĄDOWE REVIEWS
PRACE POGLĄDOWE REVIEWS Łukasz Święcicki Stosowanie wenlafaksyny w dawkach większych niż 225 mg na dobę. Bilans ryzyka i korzyści II Klinika Psychiatryczna, Oddział Chorób Afektywnych, Instytut Psychiatrii
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)
Załącznik B.32.a. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) ŚWIADCZENIOBIORCY 1.Kryteria kwalifikacji 1.1 Leczenia interferonem beta: 1) wiek od 12 roku życia; 2) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 571 SECTIO D 2005 Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej w Białymstoku Kierownik dr hab. med. Andrzej Czernikiewicz Department
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) 1. Kryteria kwalifikacji: ŚWIADCZENIOBIORCY 1.1. Leczenie interferonem beta: 1) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia rozsianego oparte
Bardziej szczegółowoZespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży
52 Zespół jelita drażliwego u dzieci i młodzieży Irritable bowel syndrome in children Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Bartosz Romańczuk Pediatr Pol 2010; 85 (1): 52 56 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 104/2014 z dnia 31 marca 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie objęcia refundacją produktu leczniczego Valdoxan,
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe oraz podstawy zmian warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu.
Aneks I Wnioski naukowe oraz podstawy zmian warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu. 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoBudowa chemiczna Preparat jest pochodną kumaryny (7-hydroxy-4-methyl-cumarinum) o wzorze strukturalnym:
Budowa chemiczna Preparat jest pochodną kumaryny (7-hydroxy-4-methyl-cumarinum) o wzorze strukturalnym: Cholestil jest środkiem o silnym działaniu rozkurczowym na zwieracz Oddiego oraz mięśniówkę dróg
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 5/2012 z dnia 27 lutego 2012 r. w zakresie zakwalifikowania/niezasadności zakwalifikowania leku Valdoxan (agomelatinum)
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoLECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50)
Załącznik B.32. LECZENIE CHOROBY LEŚNIOWSKIEGO - CROHNA (chlc) (ICD-10 K 50) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY SCHEMAT DAWKOWANIA LEKÓW W PROGRAMIE BADANIA DIAGNOSTYCZNE WYKONYWANE W
Bardziej szczegółowoOcena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą
Agnieszka Nawrocka Ocena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą
Bardziej szczegółowoZalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego Reumatologia 2016; supl. 1: DOI: /reum
Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego Reumatologia 2016; supl. 1: 134 135 DOI: 10.5114/reum.2016.60016 Postępowanie okołooperacyjne w aloplastyce stawu biodrowego i kolanowego u chorych
Bardziej szczegółowoBudowa chemiczna Kwas N-(2,3- ksylilo)- antranylowy Wzór sumaryczny C'SH'S02N Masa cząsteczkowa - 241,3 Wzór strukturalny
Budowa chemiczna Kwas N-(2,3- ksylilo)- antranylowy Wzór sumaryczny C'SH'S02N Masa cząsteczkowa - 241,3 Wzór strukturalny C008 CHa NR Mefacit jest związkiem o silnym działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym
Bardziej szczegółowoZewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki u psów
Zewnątrzwydzielnicza niewydolność Roman Lechowski Katedra Chorób Małych Zwierząt z Klinika, Wydział Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie Niewystarczajace wytwarzanie enzymów trawiennych przez trzustkę
Bardziej szczegółowoANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
ANEKS III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta
Bardziej szczegółowo(+) ponad normę - odwodnienie organizmu lub nadmierne zagęszczenie krwi
Gdy robimy badania laboratoryjne krwi w wyniku otrzymujemy wydruk z niezliczoną liczbą skrótów, cyferek i znaków. Zazwyczaj odstępstwa od norm zaznaczone są na kartce z wynikami gwiazdkami. Zapraszamy
Bardziej szczegółowoANEKS WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO ODMOWY PRZEDSTAWIONE PRZEZ EMEA
ANEKS WNIOSKI NAUKOWE I PODSTAWY DO ODMOWY PRZEDSTAWIONE PRZEZ EMEA 1 WNIOSKI NAUKOWE OGÓLNE PODSUMOWANIE OCENY NAUKOWEJ PREPARATU THYMANAX Kwestie dotyczące jakości Jakość tego produktu została uznana
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2)
Załącznik B.71. LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Kryteria kwalifikacji: 1) Do programu kwalifikowani są dorośli świadczeniobiorcy
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków 1 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej kwasu nikotynowego/laropiprantu
Bardziej szczegółowoProfilaktyka owrzodzeń stresowych żołądka
Procedury (za)często wykonywane na OIT Profilaktyka owrzodzeń stresowych żołądka Anna Dylczyk-Sommer Sopot, Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii 17-18 kwietnia 2015 Gdański Uniwersytet Medyczny
Bardziej szczegółowoRisperidon w leczeniu epizodu manii oraz profilaktyce nawrotu.
Risperidon w leczeniu epizodu manii oraz profilaktyce nawrotu. Omówienie artykułu: "Risperidon in acute and continuation treatment of mania." Yatham L. N. i wsp. RIS-CAN Study Group. International Clinical
Bardziej szczegółowoLeki antykachektyczne. lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Leki antykachektyczne lek. med. Marta Bijak-Ulejczyk Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Grupy leków czyli co mamy środki stymulujące apetyt leki modulujące pracę przewodu pokarmowego leki anaboliczne/antykataboliczne
Bardziej szczegółowoLek BI w porównaniu z lekiem Humira u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką łuszczycą plackowatą
Lek w porównaniu z lekiem u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką łuszczycą plackowatą Jest to podsumowanie badania klinicznego dotyczącego łuszczycy plackowatej. Podsumowanie sporządzono dla ogółu społeczeństwa.
Bardziej szczegółowoZespół Gilberta u chorego z rozpoznaniem przewlekłego wzw B, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i HFE-hemochromatozy
Zespół Gilberta u chorego z rozpoznaniem przewlekłego wzw B, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego i HFE-hemochromatozy Katarzyna Sikorska Gdański Uniwersytet Medyczny ABC Hepatologii dziecięcej 16.10-17.10.2015,
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 2
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 2 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letni mężczyzna zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoPowikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych
Powikłania w trakcie farmakoterapii propranololem naczyniaków wczesnodziecięcych S.Szymik-Kantorowicz, A.Taczanowska-Niemczuk, P.Łabuz, I.Honkisz, K.Górniak, A.Prokurat Klinika Chirurgii Dziecięcej CM
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 3
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 3 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 25-letnia kobieta zgłosiła się do Poradni Endokrynologicznej
Bardziej szczegółowoCo to jest 5-ASA? 5-ASA to: kwas 5-aminosalicylowy (mesalazyna, mesalamima) aktywna podjednostka sulfasalazyny. lek przeciwzapalny
Co to jest 5-ASA? 5-ASA to: kwas 5-aminosalicylowy (mesalazyna, mesalamima) aktywna podjednostka sulfasalazyny lek przeciwzapalny Jak działa 5_ASA? W jakiej postaci występuje 5-ASA? Tabletki powlekane
Bardziej szczegółowoCUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan
Bardziej szczegółowoStosowanie preparatu BioCardine900 u chorych. z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń
Jan Z. Peruga, Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń wieńcowych II Katedra Kardiologii Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 1 Jednym
Bardziej szczegółowoRodzinna gorączka śródziemnomorska
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Rodzinna gorączka śródziemnomorska Wersja 2016 2. DIAGNOZA I LECZENIE 2.1 Jak diagnozuje się tę chorobę? Zasadniczo stosuje się następujące podejście: Podejrzenie
Bardziej szczegółowoLeczenie biologiczne co to znaczy?
Leczenie biologiczne co to znaczy? lek med. Anna Bochenek Centrum Badawcze Współczesnej Terapii C B W T 26 Październik 2006 W oparciu o materiały źródłowe edukacyjnego Grantu, prezentowanego na DDW 2006
Bardziej szczegółowoPrzegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
Bardziej szczegółowoLeczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014
Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014 Leki przeciwpłytkowe (ASA, clopidogrel) Leki przeciwzakrzepowe (heparyna, warfin, acenocumarol) Leki trombolityczne
Bardziej szczegółowoLECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 492 Poz. 66 Załącznik B.3. LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie adjuwantowe
Bardziej szczegółowoBIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA
BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II ZABURZENIA PSYCHICZNE DEPRESJA van Gogh 1890 DEPRESJA CHARAKTERYSTYKA ZABURZENIA Epizod depresyjny rozpoznaje się gdy pacjent jest w stanie obniżonego nastroju, anhedonii
Bardziej szczegółowoCIBA-GEIGY Sintrom 4
CIBA-GEIGY Sintrom 4 Sintrom 4 Substancja czynna: 3-[a-(4-nitrofenylo-)-0- -acetyloetylo]-4-hydroksykumaryna /=acenocoumarol/. Tabletki 4 mg. Sintrom działa szybko i jest wydalany w krótkim okresie czasu.
Bardziej szczegółowoSimponi jest lekiem o działaniu przeciwzapalnym. Preparat stosuje się w leczeniu następujących chorób u osób dorosłych:
EMA/411054/2015 EMEA/H/C/000992 Streszczenie EPAR dla ogółu społeczeństwa golimumab Niniejszy dokument jest streszczeniem Europejskiego Publicznego Sprawozdania Oceniającego (EPAR) dotyczącego produktu.
Bardziej szczegółowoAmy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Bardziej szczegółowow leczeniu zespolów depresyjnych fluoksetyną (doniesienie wstępne)
Barbara Sęp-Kowalikowa, Piotr Pankiewicz Własne doświadczenia kliniczne w leczeniu zespolów depresyjnych fluoksetyną (doniesienie wstępne) I Klinika Chorób Psychicznych AM w Gdańsku Streszczenie Celem
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoPodstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych
Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych Instytucjonalizacja i wykluczenia. i zapomnienie Metody leczenia 1. Biologiczne - farmakologiczne - niefarmakologiczne - neurochirurgiczne 2. Psychologiczne
Bardziej szczegółowoPRZESTRZEGANIE ZALECEŃ W CHOROBACH PRZEWLEKŁYCH NA PRZYKŁADZIE LECZENIA MESALAZYNĄ W NIESWOISTYCH ZAPALNYCH CHOROBACH JELIT
PRACA POGLĄDOWA PRZESTRZEGANIE ZALECEŃ W CHOROBACH PRZEWLEKŁYCH NA PRZYKŁADZIE LECZENIA MESALAZYNĄ W NIESWOISTYCH ZAPALNYCH CHOROBACH JELIT COMPLIANCE WITH RECOMMENDATIONS IN CHRONIC DISEASES ON THE EXAMPLE
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. VICEBROL, 5 mg, tabletki. Vinpocetinum
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA VICEBROL, 5 mg, tabletki Vinpocetinum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. - Należy zachować tę ulotkę, aby w razie potrzeby móc
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2)
Załącznik B.71. LECZENIE PRZEWLEKŁEGO WIRUSOWEGO ZAPALENIA WĄTROBY TYPU C TERAPIĄ BEZINTERFERONOWĄ (ICD-10 B 18.2) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Kryteria kwalifikacji: 1) Do programu kwalifikowani są dorośli świadczeniobiorcy
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika. SALOFALK 250, 250 mg, czopki Mesalazinum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika SALOFALK 250, 250 mg, czopki Mesalazinum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje
Bardziej szczegółowoWELLMUNE. (składnik IMMUNOSTART) BADANIA KLINICZNE
WELLMUNE (składnik IMMUNOSTART) BADANIA KLINICZNE KLINICZNE #1 Grupa otrzymująca 250mg Beta-Glukanów w formie płynnej Wellmune w stosunku do grupy placebo odznaczała się: 45% mniejszymi objawami zapalenia
Bardziej szczegółowoFarmakologia leków stosowanych w chorobach afektywnych
Farmakologia leków stosowanych w chorobach afektywnych Prof. UM dr hab. Przemysław Mikołajczak Katedra i Zakład Farmakologii Uniwersytet Medyczny im. K.Marcinkowskiego w Poznaniu 1 Depresja Obniżony nastrój
Bardziej szczegółowoOdrębność pregabaliny w farmakoterapii wybranych zaburzeń psychicznych
Odrębność pregabaliny w farmakoterapii wybranych zaburzeń psychicznych Wiesław Jerzy Cubała Klinika Psychiatrii Dorosłych GUMed SAPL.GPGAZ.16.06.0727 Katowice 2016 Plan prezentacji Pregabalina zaburzenie
Bardziej szczegółowoPodsumowanie u zarządzania rzyzkiem dla produktu leczniczego Cartexan przeznaczone do publicznej wiadomości
Podsumowanie u zarządzania rzyzkiem dla produktu leczniczego Cartexan przeznaczone do publicznej wiadomości Omówienie rozpowszechnienia choroby Rosnąca oczekiwana długość życia i starzejące się społeczeństwo
Bardziej szczegółowoDepresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień
Depresja a uzależnienia Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Alkoholizm w chorobach afektywnych Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie) Badania II Kliniki
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoWSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii
WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna
Bardziej szczegółowoLECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 511 Poz. 42 Załącznik B.4. LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie zaawansowanego
Bardziej szczegółowoE. Czy uważa Pan/i, że powrót do domu jest związany z dodatkowymi zagrożeniami? a. Tak b. Chyba tak c. Nie jestem pewien d. Nie
SKALA GOTOWOŚCI DO WYPISU ZE SZPITALA U PACJENTÓW PO ZAWALE MIĘŚNIA SERCOWEGO The Readiness for Hospital Discharge After Myocardial Infarction Scale (RHDS MIS) Autor: Aldona Kubica Kwestionariusz dla pacjentów
Bardziej szczegółowo