Program warsztatów Wielokulturowa masala Oprac. Anna Huk Warszawa, 2013

Transkrypt

1 Program warsztatów Wielokulturowa masala Oprac. Anna Huk Warszawa, 2013 Wielokulturowa masala kultura i religie cudzoziemców pochodzących z różnych kręgów kulturowych. Celem przekazywanych treści jest zapoznanie osób uczestniczących w warsztatach z dwoma głównymi czynnikami różnicującymi osoby pochodzące z innych kręgów kulturowych (teoria) oraz wpływem tych elementów na kontakt funkcjonariusza/pracownika z cudzoziemcem (praktyka): a. religia (hinduizm, buddyzm, islam, sikhizm) normy, etyka, tabu, atrybuty, symbole; b. język językowy obraz świata a sposób myślenia i komunikacji, kwestia imion i nazwisk cudzoziemców pochodzących z Subkontynentu Indyjskiego. CELE OPERACYJNE: Po zakończeniu szkolenia osoba uczestnicząca: zna podstawowe zasady, normy, symbole, tabu występujące w hinduizmie, buddyzmie, islamie i sikhizmie; wie, w jaki sposób nadaje się imiona i jak używa się nazwisk, przydomków, tytułów w Indiach, Pakistanie i Bangladeszu; rozumie różnice w sposobie i stylu komunikacji osób pochodzących z różnych kręgów kulturowych i wpływie języka na sposób myślenia i przedstawiania zdarzeń.

2 GRUPA DOCELOWA: Szkolenie jest przeznaczone dla funkcjonariuszy Straży Granicznej przeprowadzających dochodzenia z udziałem cudzoziemców (Wydział do Spraw Cudzoziemców, Wydział Operacyjno-Śledczy) oraz dla pracowników urzędów wojewódzkich przeprowadzających wywiady dotyczące małżeństw obywateli polskich z cudzoziemcami. UWAGI DOTYCZĄCE REALIZACJI ZAJĘĆ: Liczba godzin 8, w tym 30 minut przerwy obiadowej oraz 2 przerwy kawowe po 15 minut i 10 minut oraz krótka przerwa 5 minut. Materiały pomocnicze: prezentacje PowerPoint, słuchowisko na płycie CD, handouty i inne materiały (ulotki, menu, albumy, książki) przygotowane przez osobę prowadzącą. Wykorzystane w prezentacjach materiały pochodzą z zasobów commons.wikimedia.org, gdzie są udostępniane na licencji Creative Commons albo prawa autorskie wygasły i znajdują się w domenie publicznej. Kilka zdjęć pochodzi z prywatnych zbiorów autorki scenariusza. Osoby biorące udział w nagraniu słuchowiska wyraziły na to pisemną zgodę. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: prezentacje w PowerPoint, handouty dla osób uczestniczących: religie, imiona, języki, materiały do pracy w ćwiczeniu dieta quiz, formularz podania o azyl, książki, ulotki zapisane w różnych językach (dostarczone przez osobę prowadzącą na szkolenie), słuchowisko na płycie CD. POJĘCIA: khanda, ik oankar, gurudwara, langar, dastar, 5 k, hilal, szahada, salat, azan, saum, zakat, hadżdż, haram, halal, szariat, om, swastyka, pudża, japa mala, ahinsa, czakra, mala. Pojęcia zostaną wyjaśnione i omówione w prezentacji Hinduizm, Buddyzm, Islam, Sikhizm podstawowe założenia, etyka, tabu, symbole. OP osoba/y prowadząca/e OU osoba/y uczestnicząca/e

3 Przebieg/treści programowe (opis szczegółowy) Czas Metody Niezbędne materiały Wprowadzenie: powitanie osób uczestniczących (OU); przedstawienie się osoby prowadzącej (OP); przedstawienie celu szkolenia; przedstawienie się OU OP prosi OU o powiedzenie o sobie kilku zdań zawierających takie dane jak: imię, nazwisko, miejsce pracy i zawód, miejscowość, ewentualnie zainteresowania. OU zapisują swoje imię na taśmie malarskiej i umieszczają w widocznym miejscu jako identyfikator. praca na forum grupy, praca indywidualna, burza mózgów, Energizery. taśma malarska, markery, papier flipchart, kolorowe samoprzylepne karteczki, długopisy. Nasze oczekiwania i obawy zebranie oczekiwań grupy Opis ćwiczenia: OP rysuje na jednym arkuszu balon z koszem i balastem. Następnie rozdaje OU po 2 karteczki i prosi o wypisanie oczekiwań związanych z warsztatami ( to, co będzie unosić i prowadzić do celu ). Po 2 minutach prosi o naklejenie ich na balonie. Odczytanie, omówienie pod kątem celów i przebiegu warsztatów. Potem OP prosi o wypisanie obaw związanych z warsztatami i nalepienie ich w miejsce balastu ( to, co będzie nas zatrzymywać i utrudniać pracę ). Odczytanie, omówienie. 60 min. Kontrakt OP zapisuje hasło kontrakt na arkuszu papieru i prosi OU, aby zastanowiły się nad tym, jakie reguły pomogą efektywnie pracować w miłej atmosferze. OP moderuje dyskusję, zapisuje poszczególne punkty na flipcharcie. Na koniec

4 prosi o autografy pod kontraktem. Wiesza kontrakt w widocznym miejscu na sali. Ćwiczenie Kto tak, jak ja (energizer) OU siedzą w półokręgu na krzesłach. OP tłumaczy, na czym polega ćwiczenie, staje w środku kręgu i inicjuje je: Gdy powiem: kto tak jak ja był w meczecie, osoby, które spełniają to kryterium wstają z miejsc i szukają innego miejsca siedzącego. Należy przemieszczać się szybko i nie wolno usiąść na swoim poprzednim miejscu. Osoba, która nie znajdzie miejsca podaje kolejne kryterium typu Kto tak ja. W miarę możliwości niech pytania będą związane z tematyką wielokulturowości, sposobami spędzania wolnego czasu, umiejętnościami, hobby. Moduł I. Religie OP prosi OU o podzielenie się swoimi doświadczeniami zawodowymi i prywatnymi związanymi z tematem: Z wyznawcami jakich religii OU miały, bądź mają kontakt w swojej pracy zawodowej lub życiu prywatnym? Przedstawicieli jakich religii można spotkać w Polsce? OP spisuje wypowiedzi na flipcharcie. Na końcu podkreśla te religie/ nazwy wyznawców, które będą tematem warsztatów. OP przedstawia prezentację na temat hinduizmu, buddyzmu, islamu, sikhizmu podstawowych założeń, etyki, tabu, symboliki. Przed rozpoczęciem prezentacji 90 min. dyskusja, burza mózgów wykład połączony z prezentacją papier flipchart, markery, prezentacja PowerPoint, komputer, rzutnik, handouty z prezentacji dla OU (Zał. 1).

5 OP rozdaje materiały pomocnicze (handouty), zachęca OU do robienia notatek, bo ta wiedza będzie wykorzystywana podczas całych warsztatów. Przerwa Ćwiczenie Dieta quiz OP dzieli OU na 5 grup, w taki sposób, że każda osoba losuje karteczkę z symbolem określonej religii (półksiężyc, om, swastyka, czakra, khanda). Polecenie: Dobierzcie się w grupy bez słów. Poszukajcie osób z takim samym symbolem i wybierzcie sobie miejsce, w którym będziecie pracować. Nic nie mówimy!. Następnie każda grupa dostaje pakiety materiałów do pracy (każda z OU ma swój komplet): informacje o zasadach i tabu żywieniowym wśród wyznawców danej religii; Zadanie 1: Zapoznajcie się z informacją dotyczącą dozwolonych i niedozwolonych produktów w religii, której symbol posiadacie. zadanie do wykonania rola; Zadanie 2: Następnie wczujcie się w waszą rolę. Spiszcie wasze obserwacje, refleksje i emocje, które towarzyszyły wam w tym zadaniu (flipchart + karteczki). zadanie do wykonania praktyczne działanie. Zadanie 3: Zastosujcie waszą wiedzę w praktycznym działaniu (flipchart). Grupy mają kilka minut na zapoznanie się z otrzymanym materiałem. Następnie każda grupa otrzymuje także zadanie do wykonania (ma określoną rolę rodzina muzułmańska, rodzina wyznająca hinduizm, ortodoksyjni bramini, buddyści wegetarianie, sikhijscy studenci). OP przekazuje polecenie: Wczujcie się w waszą rolę. Spiszcie na flipcharcie wasze obserwacje, refleksje i emocje, 15 min. 60 min. quiz, odgrywanie ról, praca w grupach, gra symulacja. komplety informacji i instrukcji oraz menu do pracy dla 5 grup (Zał. 2), papier flipchart, kolorowe karteczki samoprzylepne, markery, długopisy, taśma malarska, karteczki z symbolami.

6 które towarzyszyły wam w tym zadaniu. Po wykonaniu zadania w grupach OP moderuje rozmowę na forum dotyczącą refleksji, emocji, skali trudności wykonania zadania (czy było łatwo i dlaczego, co OU sądzą o tabu żywieniowym związanym z różnymi religiami?). Potem OP proponuje: Ustawmy się w kole, chwyćmy się za ręce, stajemy na jednej nodze, zamykamy oczy, dwa głębokie oddechy i wyrzucamy rolę! Przedstawiamy się: Ania,, co ma na celu wyprowadzenie OU z przyjętych w ćwiczeniu ról. Następnie grupy wracają na swoje miejsca, a OP daje im do wykonania kolejne zadanie: Wiemy, jakie tabu żywieniowe obowiązuje w danej grupie religijnej, znamy trudności i problemy osób stosujących się do tego tabu, teraz przechodzimy do działania praktycznego. Ułóżcie menu dla waszej grupy. Efekty pracy zapiszcie na flipcharcie. Po zakończeniu pracy każda grupa przedstawia ułożony przez siebie jadłospis pod kątem religii i przydzielonego zadania. OP w podsumowaniu uzupełnia wspólnie z OU przygotowaną tabelkę. Religia Tabu żywieniowe Przykładowy jadłospis Hinduizm Islam Buddyzm Sikhizm

7 Przerwa obiadowa Moduł 2 Imiona 1. Historia twojego imienia OP prosi OU o dobranie się w dwójki OU tworzą parę z sąsiadem/sąsiadką siedzącym po swojej lewej stronie. OU opowiadają sobie wzajemnie historię swojego imienia, następnie przedstawiają usłyszaną historię na forum grupy. W podsumowaniu ćwiczenia OP podkreśla różnorodność motywów nadawania imion oraz obligatoryjności nazwisk w Polsce jest to most do dalszej części warsztatów, gdzie będzie mowa o fakultatywności nazwisk w innych krajach oraz interpretacji imion. 2. Prezentacja połączona z mini-wykładem dotyczącym sposobu nadawania imion i funkcjonowania nazwisk w Indiach, Pakistanie i Bangladeszu (OP rozdaje handout, zał. 3). 3. Zaszyfrowane imiona OP dzieli OU na 4 grupy (np. rozdaje cukierki w 4 różnych smakach, 4 spinacze w różnych kolorach). Następnie rozdaje materiały do pracy (zał. 4) i podaje instrukcję do wykonania zadania: Każda z grup ma za zadanie ustalić, który człon jest imieniem, nazwiskiem, z jakiego kręgu kulturowego, kraju może wywodzić się dana osoba, jakiej jest płci, jakiego może być wyznania. Po zakończeniu pracy grupy kolejno przedstawiają wykonane zadanie, dzielą się refleksjami dotyczącymi pracy nad rozszyfrowaniem imion oraz doświadczeniem ze swojej pracy. W podsumowaniu rozmawiamy na temat: czy wiedza, którą zdobyliśmy dzięki temu ćwiczeniu pomoże nam i jak w codziennej 30 min. 105 min. praca w parach, praca na forum grupy, wykład, prezentacja, dyskusja. prezentacja PowerPoint, materiały z informacjami z mini-wykładu dla OU (handout; zał. 3.), cukierki/spinacze, papier flipchart, markery, długopisy, kartki A4, materiał z opisem zadania do wykonania.

8 pracy? Przerwa 10 min. Moduł 3 Językowy obraz świata 1. Podanie o azyl UWAGA: Przydatna pomoc asystenta/asystentki, jeśli jest to możliwe. Jeśli nie, jego/jej rolę odgrywa OP. Pierwszą część ćwiczenia powinna poprowadzić osoba nieznana OU, najlepiej mówiąca w raczej niezrozumiałym języku (mało znanym w Polsce). OP/asystent(ka) rozdaje OU formularze oraz długopisy. Nic przy tym nie mówi. Gdy rozda, podaje krótką rzeczową instrukcję, nie uśmiecha się: Macie Państwo 5 minut na wypełnienie formularzy. Gdy padają dodatkowe pytania, OP/asystent(ka) odpowiada już w innym, nieznanym OU języku, nie podchodzi do OU, siedzi na swoim miejscu. Obserwuje sytuacją i po 5 minutach zbiera formularze. Jeśli ktoś nie wypełnił jakiejś rubryki prosi go do siebie i mówi, już po polsku: Nie wypełnił/wypełniła Pan/Pani rubryki nr 3. Nie można przyznać azylu. Scenariusz ten powtarza kilka razy. UWAGA: OP/asystent(ka) po polsku mówi tylko, co zostało wyżej zacytowane. Całą resztę: dodatkowe informacje, odpowiedzi na pytania grupy, komentarze w zależności od przebiegu ćwiczenia wypowiada w innym języku. 95 min. symulacja, praca samodzielna, dyskusja, wykład połączony z prezentacją i słuchowiskiem. formularz podania (pochodzi z: Pawlęga M. (red.), Przeciwdziałanie dyskryminacji. Pakiet edukacyjny dla trenerów i trenerek", wyd. Lambda, Warszawa 2005, s. 128), długopisy, książki, ulotki, kartki zapisane różnym rodzajem pisma, prezentacja PowerPoint, nagrane słuchowisko, odtwarzacz CD, głośniki. W drugiej części ćwiczenia, w przypadku, gdy jest asystent(ka), wkracza OP, przedstawia tę osobę, dziękuje jej za udział i następnie prowadzi krótkie odczarowanie wyjście z roli prosi OU o powiedzenie po kolei zdania:

9 Nie staram się o azyl. Mam na imię OP zaprasza grupę do dyskusji na forum: Podzielcie się, proszę, swoimi emocjami. Co czuliście/czułyście wypełniając niezrozumiały formularz? Czy byliście/byłyście kiedyś w podobnej sytuacji? Jakie uczucia towarzyszą takiej sytuacji i dlaczego? Jak myślicie, jak czują się cudzoziemcy w sytuacji, kiedy nie znają lub słabo znają język? Co pomaga w sytuacjach komunikacji, czego zabrakło? Jak urzędnik może pomóc, pomimo nieznajomości języka? Jakie macie pomysły na usprawnienie komunikacji międzykulturowej w ramach waszej pracy? Czy komunikacja to tylko język? W momencie, gdy dyskusja dotrze do miejsca, w którym będzie mowa o innych czynnikach wpływających na komunikację tj. gesty, życzliwa postawa, mimika, OP zaprasza do dalszej części warsztatów. (Źródło: Pawlęga M. (red.), Przeciwdziałanie dyskryminacji. Pakiet edukacyjny dla trenerów i trenerek", wyd. Lambda, Warszawa 2005, s ) 2. Prezentacja dotycząca języków świata i językowego obrazu świata W trakcie wykładu OP puszcza przygotowane słuchowisko pt. Wielojęzykowa masala (autorskie słuchowisko przygotowane przez autorkę warsztatów A. Huk). OP prosi OU o wysłuchanie nagrania. Rozdaje kartki i długopisy. Uprzedza OU o tym, żeby w trakcie słuchowiska zapisywały istotne cechy danego języka (barwa, ton, tempo) oraz swoje skojarzenia z danym językiem. Zachęca do spróbowania odgadnięcia, skąd pochodzi i jaki to język. Po zakończeniu słuchowiska następuje omówienie OP moderuje dyskusję nad

10 wysłuchanymi wypowiedziami cudzoziemców: Jak myślicie, jakimi językami posługiwały się osoby ze słuchowiska? Z jakich krajów, kręgów kulturowych mogli/mogły pochodzić? Jak je scharakteryzujecie (ton, tempo, nasilenie dźwięku)? Czy sposób mówienia może wynikać z kultury i czy ten sposób mówienia ma jakiś i jaki wpływ na odbiorców komunikatu? Czy język, którym mówi cudzoziemiec/cudzoziemka ma wpływ na postawę i wyobrażenie o osobie słuchającego go/jej urzędnika/urzędniczki? Jak odbieramy osobę, która mówi głośno i dużo, a jak tę, która mówi mało i cicho? Czy wiążemy to z danym językiem, czy z indywidualnym charakterem danej osoby? Po dyskusji następuje wspólna próba dopasowania także różnych rodzajów pisma do określonych języków. Na zakończenie OP rozdaje krótkie informacje dotyczące wysłuchanych języków (zał. 5). Przerwa Zakończenie, ewaluacja Runda opinii. Jak się czujesz, z czego jesteś zadowolony/a, co chciałbyś/abyś zmienić? Podsumowanie szkolenia przez OP, podziękowanie OU. Rozdanie ankiet ewaluacyjnych. Łączny czas: 5 min. 30 min. 8 h rundka

11 LITERATURA: Dla OP: Przeciwdziałanie dyskryminacji. Pakiet edukacyjny dla trenerów i trenerek, M. Pawlęga (red.), Warszawa 2005, Warsztaty kompetencji międzykulturowych podręcznik dla trenerów. M. Lipińska (red.), Warszawa Dla OU: Religie: Basham A.L., Indie, Warszawa 2000, Brockington J. L., Święta nić hinduizmu, Warszawa 1990, Igielski Z., Sikhizm, Warszawa 2008, Zwoliński A., Wielkie religie wschodu, Kraków Imiona: www. en.wikipedia.org/wiki/list_of_most_common_surnames_in_asia www. babynames.org.uk www. babycenter.in/pregnacy/naming Języki: Austin P.K., 1000 języków, Olszanica 2009, Huntington S.P., Zderzenie cywilizacji, Warszawa 2008, Hofstede G., Hofstede G.J., Kultury i organizacje, Warszawa 2007, Reynolds S., Valentine D., Komunikacja międzykulturowa, Warszawa 2009.

12 Zał. 1. Religie handout BUDDYZM 1. CZAS POWSTANIA: VI w. p. n.e. 2. ZAŁOŻYCIEL: BUDDA SIDDARTHA GAUTAMA 3. CZAKRA 4. 4 SZLACHETNE PRAWDY: dukha tanha nirvana szlachetna ośmioraka ścieżka 5. ŚCIEŻKA ŚRODKA 6. ETYKA SIKHIZM 1. CZAS POWSTANIA: XV w. 2. ZAŁOŻYCIEL: Guru Nanak 3. IK OANKAR 4. KHANDA 5. NAUKA 6. SRI GURU GRANTH SAHIB 7. GURUDWARA 8. DASTAR 9. 5 K: KESH

13 KANGHA KIRPAN KACH KARA HINDUIZM 1. CZAS POWSTANIA: początki (okres wedyjski) od 1500 r.p.n.e. 2. SANTANA DHARMA 3. WEDY: Rygweda Samaweda Jadżurweda Artharwaweda 4. Om 5. SWASTYKA 6. PUDŻA I ARCZA 7. JAPA MALA 8. 4 OKRESY ŻYCIA: brahmaczarnin grihastha wanaprastha sannjasin 9. 3 CELE ŻYCIA: dharma

14 artha kama WARNY: bramini kszatrijowie wajśjowie śudrowie poza warnami: niedotykalni, dalitowie, haridżanie 11. KARMAN 12. MOKSZA 13. AHINSA 14. TRIMURTI ISLAM 1. CZAS POWSTANIA: VII w. n.e. 2. ZAŁOŻYCIEL: Mahomet 3. HILAL 4. 5 DOGMATÓW WIARY: jeden Bóg aniołowie święte księgi wysłannicy i prorocy dzień Sądu Ostatecznego

15 5. 5 FILARÓW WIARY: szahada salat saum zakat hadżdż 6. HALAL/HARAM 7. TABU 8. 2 GŁÓWNE ODŁAMY: szyici sunnici

16 Zał. 2. Ćwiczenie dieta quiz (oprac. Anna Kuk) ISLAM Muzułmanie jedzą to, co jest halal ( to, co jest nakazane ). Przeciwieństwem posiłków halal są produkty haram ( to, co jest zabronione ). A zabronione jest spożywanie: - krwi; - wieprzowiny i jej pochodnych (żelatyna wieprzowa!); - padliny; - alkoholu. Muzułmanie mogą spożywać inne rodzaje mięsa, jednak ważne jest to, aby zwierzę, z którego pochodzi to mięso, zostało ubite rytualnie (wtedy mięso to posiada certyfikat halal i jest dozwolone). Muzułmanie mogą odmówić jedzenia mięsa dozwolonego (np. drobiu, wołowiny) gdy nie mają pewności, że ubój był przeprowadzony rytualnie. Jednak zdarza się, ze muzułmanie znając warunki panujące w danym kraju, regionie (brak odpowiednich ubojni) decydują się na jedzenie mięsa, które nie zostało ubite rytualnie. ZADANIE 1 ROLA Jesteście muzułmańska rodziną i chcecie zjeść obiad złożony z dwóch dań. Wybierzcie potrawy z załączonego menu. Co sprawiło wam największy kłopot? Czy było łatwo wybrać potrawy? Jakie refleksje i emocje Wam towarzyszyły? Zapiszcie je na kolorowych karteczkach i przylepcie na flipchart. ZADANIE 2 PRAKTYKA Znacie już zasady żywieniowe i domyślacie się na jakie trudności można napotkać w naszym kraju w żywieniu zbiorowym oraz restauracjach. Teraz działajcie! Adam ma 10 lat, jest muzułmaninem. Znalazł się w szpitalu, bo zachorował na zapalenie płuc. Nie jest alergikiem. Co podacie mu na śniadanie? Zapiszcie na flipcharcie.

17 HINDUIZM Wyznawcy tej religii kierują się zasadą ahimsy ( niekrzywdzenia innych ), dlatego też większość z nich jest wegetarianami (w zależności od szkoły, sekty oraz kasty z której pochodzą, a także indywidualnych wyborów hinduiści mogą praktykować różne formy wegetarianizmu, aż po weganizm nie jedzą niczego co pochodzi od zwierząt). Najczęstszą forma jest ten typ wegetarianizmu, gdzie nie spożywa się mięsa, ani ryb. Jaja i produkty mleczne są dozwolone. Niektórzy hinduiści jedzą mięso, jednak wołowina jest zabroniona (kult krowy jako matki żywicielki)! Bramini (zgodnie z tradycyjnym podziałem społeczeństwa indyjskiego na warny i kasty bramini należą do najwyższej warny warny kapłanów) nie jedzą żadnego mięsa, ryb i jaj (w jaju kiełkuje życie zarodek). Dozwolone jest mleko i jego produkty. ZADANIE 1 ROLA Jesteście rodziną, która wyznaje hinduizm. Przychodzicie do polskiej restauracji, aby zjeść obiad. Wybierzcie potrawy z załączonego menu. Co sprawiło wam największy kłopot? Czy było łatwo wybrać potrawy? Jakie refleksje i emocje Wam towarzyszyły? Zapiszcie je na kolorowych karteczkach i przylepcie na flipchart. ZADANIE 2 PRAKTYKA Znacie już zasady żywieniowe i domyślacie się na jakie trudności można napotkać w naszym kraju w żywieniu zbiorowym oraz restauracjach. Teraz działajcie! Państwo Pathak pochodzą z Indii i są wyznawcami hinduizmu. Mieszkają w Europie od 15 lat, znacie się z nimi, gdyż pracujecie w jednej firmie. Wiecie, że czasami jędzą mięso. Dzisiaj przychodzą do Was na kolację, co zaproponujecie? Zapiszcie na flipcharcie. HINDUIZM Wyznawcy tej religii kierują się zasadą ahimsy ( niekrzywdzenia innych ), dlatego też większość z nich jest wegetarianami (w zależności od szkoły, sekty oraz kasty z której pochodzą, a także indywidualnych wyborów hinduiści mogą praktykować różne formy wegetarianizmu, aż po weganizm nie jedzą niczego co pochodzi od zwierząt). Najczęstszą forma jest ten typ wegetarianizmu, gdzie nie spożywa się mięsa, ani ryb. Jaja i produkty mleczne są dozwolone.

18 Niektórzy hinduiści jedzą mięso, jednak wołowina jest zabroniona (kult krowy jako matki żywicielki)! Bramini (zgodnie z tradycyjnym podziałem społeczeństwa indyjskiego na warny i kasty bramini należą do najwyższej warny warny kapłanów) nie jedzą żadnego mięsa, ryb i jaj (w jaju kiełkuje życie zarodek). Dozwolone jest mleko i jego produkty. ZADANIE 1 ROLA Jesteście grupą ortodoksyjnych braminów, którzy przyjechali do Polski na konferencję naukową. Przychodzicie do polskiej restauracji, aby zjeść kolację. Wybierzcie potrawy z załączonego menu. Co sprawiło wam największy kłopot? Czy było łatwo wybrać potrawy? Jakie refleksje i emocje Wam towarzyszyły? Zapiszcie je na kolorowych karteczkach i przylepcie na flipchart. ZADANIE 2 PRAKTYKA Znacie już zasady żywieniowe i domyślacie się na jakie trudności można napotkać w naszym kraju w żywieniu zbiorowym oraz restauracjach. Teraz działajcie! Grupa ortodoksyjnych braminów uciekła przed prześladowaniem ze swojego kraju. Zostali jednak zatrzymani w Polsce przez Policję i umieszczeni w areszcie, gdyż nie mieli żadnych dokumentów. Co podacie im na śniadanie? Zapiszcie na flipcharcie. BUDDYZM Buddyści mogą być wegetarianami, rezygnują z jedzenia produktów pochodzenia zwierzęcego powołując się na zasadę ahimsy ( niekrzywdzenia innych ). Dieta buddystów różni się w zależności od odłamu, do którego należą wierni. Wegetarianizm nie jest obowiązkiem buddystów, a jedynie możliwością. ZADANIE 1 ROLA Jesteście grupą młodzieży. Jesteście buddystami i wegetarianami. Dziś wieczorem wychodzicie do klubu, ale przedtem idziecie zjeść coś taniego i szybkiego. Wybierzcie potrawy z załączonego menu. Co sprawiło Wam największy kłopot? Czy było łatwo wybrać potrawy? Jakie refleksje i emocje wam towarzyszyły? Zapiszcie je na kolorowych karteczkach i przylepcie na flipchart. ZADANIE 2 PRAKTYKA

19 Znacie już zasady żywieniowe i domyślacie się na jakie trudności można napotkać w naszym kraju w żywieniu zbiorowym oraz restauracjach. Teraz działajcie! Jesteście wychowawcami klas, do których uczęszczają również buddyści. Wiecie, że są wegetarianami. Dziś jedziecie na wycieczkę, po której planowane jest ognisko. Jaki prowiant przygotujecie? Zapiszcie na flipcharcie. SIKHIZM Sikhowie nie mogą pić alkoholu, palić papierosów ani używać narkotyków. Sikhowie nie mogą spożywać mięsa pochodzącego z rytualnego uboju (mięso halal, koszerne). W gurudwarach podaje się jedzenie wegetariańskie. Wegetarianizm nie jest obowiązkowy dla sikha, ale wielu z nich przestrzega diety bezmięsnej. ZADANIE 1 Jesteście grupą młodzieży sikhijskiej, która studiuje w Polsce. Dziś wieczorem wychodzicie do klubu z kolegami ze studiów, ale przedtem idziecie zjeść coś taniego i szybkiego. Wybierzcie potrawy z załączonego menu. Co sprawiło Wam największy kłopot? Czy było łatwo wybrać potrawy? Jakie refleksje i emocje wam towarzyszyły? Zapiszcie je na kolorowych karteczkach i przylepcie na flipchart. ZADANIE 2 PRAKTYKA Znacie już zasady żywieniowe i domyślacie się na jakie trudności można napotkać w naszym kraju w żywieniu zbiorowym oraz restauracjach. Teraz działajcie! Dzisiaj gościcie u siebie na kolacji rodzinę sikhijską. Wiecie, że nie jedzą mięsa i stosują się do zasad swojej religii. Mieszkają w Polsce od 10 lat, znacie się z nimi, gdyż pracujecie w jednej firmie. Jakie potrawy i napoje przygotujecie na wieczór? Zapiszcie na flipcharcie.

20 Zał. 3. Nadawanie imion w Indiach, Pakistanie i Bangladeszu (handout) (oprac. Anna Huk) INDIE 1. Z imienia można wyczytać religię danej osoby: - hinduista jego imię wywodzi się najczęściej z sanskrytu, występuje w literaturze wedyjskiej i jest związane z mitologią indyjską (Rama jedno z wcieleń boga Wisznu, bohater eposu indyjskiego Mahabharata), Sita (wzór wiernej żony małżonka Ramy), Radha żona boga Kriszny, Arjun syn boga Indry); - muzułmanin jego imię językowo pochodzi z języka arabskiego bądź perskiego i związane jest z islamem, najczęściej jest to imię pojawiające się w Koranie (Mohammad imię Proroka, Fatima córka proroka) lub jeden z 99 atrybutów Allaha (Aziz wszechmocny, Karim hojny ); - sikh imiona sikhijskie są najczęściej złożone z dwóch elementów. Dominują prefiksy har-, bal-, man-, oraz sufiksy inder, -deep, -pal, - jit/jeet, np. Hargun, Harjit, Balwinder, Manjit, Mandeep, Deepinder, Mandeep, Prempal, Sundarjeet, Kamaljit. Często imiona męskie i żeńskie mają jednakową formę. Dlatego mężczyźni do swego imienia dodają Singh, a kobiety Kaur. Według świętej księgi sikhów każdy mężczyzna sikh to singh (lew), a kobieta kaur (księżniczka). Przykłady: Bhupinder (imię) Singh (przydomek, drugie imię) Hooda (nazwisko); Jagit (imię) Singh (nazwisko); Snatam Kaur - chrześcijanin jego imię ma rodowód biblijny, np. Agatha Sangma, Robin Uthappa, Francisco Sardinndha. 2. Na północy Indii większość ludzi ma imię (rozumiane jako given name) oraz nazwisko (rozumiane jako family name), pisane w stylu zachodnim, tj. najpierw imię, potem nazwisko, czasami występuje imię środkowe (middle name), które najczęściej jest drugim imieniem, przydomkiem lub tytułem i związane jest z daną grupą etniczną, kastą, klanem. Przykłady: Manohar (imię) Joshi (nazwisko); Yash (imię) Chopra (nazwisko); Abhijeet Gupta; Vijay (imię) Kumar (przydomek) Malhotra (nazwisko). 3. Indie Południowe Większość ludzi nie ma nazwiska rozumianego w zachodnim stylu. Oprócz imienia mężczyźni używają imienia ojca, bądź też nazwy miejscowości, z której pochodzą. Zapisują to inicjałami prze imieniem, np.

21 K.R. Gurumurthy, gdzie Gurumurthy imię, K Kamudari nazwa wioski, R Ranganthan imię ojca. Często nazwa wioski jest pomijana, np. S. Sriram (imię ojca Sampath, imię własne Sriram) Kobiety po ślubie jako nazwiska używają imienia swego męża (przed ślubem używa się imienia ojca) i zapisują je jako inicjał przed swoim imieniem, np. S. Ranjana (Ranjana córka Sanjeeva) po ślubie z K.R. Gurumurthy nazywa się Ranjana Gurumurthy i podpisuje się G.Ranjana. W południowych Indiach można spotkać nietypowe jak na Indie imiona i nazwiska, np.: - nazwiska portugalskie (po portugalskich przodkach): Fernandes, Rodriguez - imiona i nazwiska oryginalne, np. M.K. Stalin (Muthuvel Karunanidhi Stalin), Napoleon Einstein 4. W Indiach można spotkać anglojęzyczne nazwiska, związane z profesją danej osoby, np. Rajesh Pilot 5. Popularne imiona środkowe, przydomki (które czasami występują jako nazwisko): Chandra księżyc piękny jak księżyc, np. Ishwar Chandra Gupta Dasa sługa,np. Kalidasa Kumar młody chłopak, młodzieniec, książę Szeroko stosowane imię, nazwisko, tytuł nobilitujący osoby wywodzące się z kasty kszatrijów, popularne w mediach, np. Akshay Kumar. W ostatnich czasach stosowane przez osoby, które chcą być neutralne kastowo, jako nazwisko. Lal ukochany, np. Madan Lal Mehta Chowdhury, chaudhary, chaudhry właściciel czterech tytuł posiadaczy ziemskich, dziś nazwisko tytuł osób pochodzących z rodzin, które posiadały bądź też posiadają ziemię, z ogólnie szanowanych rodzin (Indie, Pakistan, Bangladesz). Bywa pisane w skrócie przed nazwiskiem (Ch.) Sarita Choudhury Ajit Ch.Singh Chaudhury Muhammad Ali Popularne nazwiska w Indiach: Agarwal, Amin, Desai, Dutt, Gupta, Iyer, Jain, Kumar, Mukherjee, Nair, Patel, Sharma, Singh, Shah.

22 PAKISTAN Imię pochodzi najczęściej z arabskiego, tureckiego, pasztu lub urdu. Pierwszy człon to imię nadane - człon obligatoryjny. Drugi człon to najczęściej imię ojca, bądź nazwisko rodowe. Przed imieniem nadanym może wystąpić tytuł, tytuł rodowy, nazwa plemienia, klanu, oznaczająca przynależność do danej grupy lub klanu. Najczęstsze tytuły: Khan, Malik, Shaikh, Khawaja, Mirza. Przykłady: Amir (imię) Khan (tytuł/nazwisko); Muhammad (imię) Bashir (nazwisko); Tytuły mogą występować w funkcji nazwiska. Kobiety po ślubie przyjmują imię męża jako swoje nazwisko. Kobiety mogą używać tytułu Begum w przed imieniem lub po imieniu, jest to częsty tytuł honoryfikujący kobiety w krajach muzułmańskich. W Pakistanie kobiety używają również tytułu Bibi po imieniu. Przykłady: Fatima (imię) Begum (tytuł/nazwisko); Chand (imię) Bibi (tytuł/nazwisko). Popularne nazwiska w Pakistanie: Ahmed, Akhter, Hussain, Butt, Bibi, Chaudhury, Farooq, Khan, Mir, Rehamni, Shah, Usmani. BANGLADESZ Większość imion ma rodowód arabski, związane jest to z dominującą religią w Bangladeszu islamem. Obligatoryjne jest imię, czasami dwa imiona. Dosyć często nie posiadają nazwisk. Przed imieniem mogą wystąpić prefiksy, które nie są ani imionami, ani nazwiskami, a jedynie są nawiązaniem do islamu, którego wyznawcą jest osoba nosząca ten tytuł, najczęściej: Muhammad, Mohammad (Md, MD), Gazi, Kazi/Quazi, Khan, Shah Przykłady: Md. (prefiks) Kamruzamman (imię); Mohammad (imię) Khan (tytuł/nazwisko). Popularne nazwiska w Bangladeszu: Ahmed, Alam, Begum, Hossain, Khan, Miah, Muhammad, Potwary, Roy.

23 Zał. 4. Zaszyfrowane imiona GRUPA I MD Jakir Hussain Begum Khalida Zia Mohammad Kaif Malik Meraj Khalid Surjit Kumar Jasbir Kaur GRUPA II Md Suzan Miah Margaret Alva Taswar Hussain Abdul Farooq Rajinder Singh Amarjit Kaur GRUPA III Md Suzan Miah Frieda Pinto Muhammad Iqbal Padma Desai Lakhwinder Singh Shafquat Bibi GRUPA IV Reema Khan Md Golam Sarwar Imran Muhammad Anna Chandy Baljit Kaur Jappy

24 Zał. 5. Języki (słuchowisko) podstawowe informacje Język rosyjski największy i sięgający najdalej na wschód język słowiański. Piąty pod względem liczby użytkowników język świata (277 milionów użytkowników). Język ten ma bogatą fleksję. Zapisywany jest cyrylicą. Język wietnamski język urzędowy Wietnamu. Poza tym jego użytkownicy zamieszkują głównie w Kambodży, Laosie i Tajlandii oraz w Chinach (prowincja Kuangsi mniejszość Jing). Ogólnie ma 78 milionów użytkowników. Pierwotnie tradycyjne pismo wietnamskie zawierało znaki chińskie. Dopiero za francuskiego panowania kolonialnego zastąpiono je pismem opartym na alfabecie łacińskim, stworzonym przez francuskiego jezuitę Aleandre a de Rhodesa. Wietnamski to język tonalny, tony zapisuje się za pomocą znaków diakrytycznych. Ton, a także szyk zdania decydują o znaczeniu komunikatu. Język urdu język używany w głównie w Pakistanie, Indiach, a także w Bangladeszu i Nepalu. W Pakistanie jest językiem ogólnopaństwowym i powszechnie używanym w literaturze, mediach i urzędach. Około 60,5 milionów użytkowników. Zapisywany w alfabecie persko-arabskim. Język czeczeński używany przez Czeczenów, głównie w autonomicznej republice Czeczenii. Około 950 tys tys. użytkowników. Zapisywany w zmodyfikowanej cyrylicy lub alfabecie łacińskim. Posiada rozbudowany system wokaliczny (samogłoski długie, krótkie, dyftongi, tryftongi, nosowe) oraz skomplikowany system spółgłoskowy. Język pendżabski posługuje się nim połowa mieszkańców Pakistanu oraz większość mieszkańców stanu Pendżab w Indiach, gdzie jest językiem urzędowym. Posiada około 93 miliony użytkowników. Do zapisu używa się alfabetu gurmukhi (Indie) oraz pisma persko-arabskiego (Pakistan). Jest językiem tonalnym. Wysokość tonu wpływa na znaczenie wyrazu. Język perski urzędowy język współczesnego Iranu, zbliżony do dari (Afganistan) i tadżyckiego (Tadżykistan, Uzbekistan). Posiada około 60 milionów użytkowników. Zawiera wiele zapożyczeń z języka arabskiego, turkijskich, mongolskiego oraz europejskich. Szyk zdania podmiot, dopełnienie, orzeczenie. Brak kategorii rodzaju. Zapisywany w zmodyfikowanym alfabecie arabskim. Język somali język urzędowy Somalii, używany również w części Dżibuti, Etiopii i Kenii. Posiada około milionów użytkowników. Zapis w alfabecie łacińskim, wiele zapożyczeń z arabskiego, jak również z angielskiego i włoskiego (pod wpływem kolonializmu). Zaliczany do języków tonalnych. Szyk zdania podmiot, dopełnienie, orzeczenie.

25 Język suahili główny język Afryki Wschodniej (Tanzania, Kenia język urzędowy) oraz niektórych części Somalii, Ugandy, Rwandy, Burundi, Demokratycznej Republiki Konga oraz Mozambiku. Posiada około 5 milionów użytkowników języka. Zawiera wiele zapożyczeń arabskiego i angielskiego. Język madinka główny język Gambii, używany również w części Senagalu. Głownie występuje w formie mówionej, może być również zapisywany 3 rodzajami pisma: pismo oparte na alfabecie arabskim, pismo łacińskie, lokalny system alfabetyczny zapisywany od prawej do lewej, ze znakami diakrytycznymi. Język madinka wraz z językiem bambara, maninka i diola tworzy grupę dialektów o nazwie madingo (łączna ilość użytkowników: 5 milionów). Język polski około 40 milionów użytkowników. Języki światowe (pod względem ilości użytkowników): 1. Chiński mandaryński 1055 milionów 2. Angielski 760 milionów 3. Hindi 490 milionów 4. Hiszpański 417 milionów 5. Rosyjski 277 milionów 6. Bengalski 230 milionów 7. Arabski 205 milionów 8. Portugalski 191 milionów 9. Francuski 175 milionów 10. Niemiecki 128 milionów