Nr Informacja. Internet w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Internet w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej Luty 2006 Anna Zygierewicz Informacja Nr 1246 Rozwój społeczeństwa informacyjnego jest procesem nieuchronnym, a tempo tego rozwoju ma wpływ na tempo wzrostu gospodarczego danego kraju. Niezbędnym elementem rozwoju społeczeństwa informacyjnego jest możliwość i umiejętność korzystania z internetu. Celem użytkowania internetu może być zarówno korzystanie ze zgromadzonych w internecie zasobów, jak i np. dokonywanie różnego rodzaju transakcji i załatwianie rozmaitych spraw.(zakupy, bankowość internetowa, kontakty z urzędami, itp.). Niniejsza informacja stanowi prezentacje danych statystycznych przygotowanych przez Eurostat i Główny Urzędu Statystyczny w zakresie dostępu do internetu oraz celów korzystania z internetu przez internautów w badanych krajach europejskich.

2 BSiE 1 1. Idea społeczeństwa informacyjnego Rozwój społeczeństwa informacyjnego związany jest z rozwojem gospodarki opartej na wiedzy, w której zasadnicze znaczenie odgrywa informacja oraz technologie informacyjne umożliwiające przesyłanie, przetwarzanie i przechowywanie informacji. Społeczeństwo informacyjne oparte jest, obok tradycyjnych form kontaktów, na formach kontaktów wirtualnych (realizowanych w postaci zapisu cyfrowego). Dotyczy to kontaktów z/lub między instytucjami, a także kontaktów między jednostkami. Rozwój społeczeństwa informacyjnego jest procesem nieuchronnym, a tempo rozwoju społeczeństwa informacyjnego w danym kraju na wpływ na tempo wzrostu gospodarczego w tym kraju. Dlatego też zarówno na szczeblu Unii Europejskiej, jak i na szczeblach krajowych powstają strategie rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Celem tych strategii jest z jednej strony umożliwienie dostępu do nowoczesnych form komunikacji, z drugiej zapewnienie ludziom odpowiedniej wiedzy i umiejętności do korzystania z tych narzędzi. Niezbędnym elementem rozwoju społeczeństwa informacyjnego jest możliwość i umiejętność korzystania z internetu. Celem korzystania z internetu ma być zarówno korzystanie ze zgromadzonych w internecie zasobów, jak i dokonywanie różnego rodzaju transakcji za pośrednictwem internetu oraz załatwianie rozmaitych spraw (zakupy, bankowość internetowa, kontakty z urzędami, itp.). Korzystanie z internetu jest jednym, choć nie jedynym, z elementów rozwoju społeczeństwa informacyjnego, ale ze względu na jego wagę właśnie jemu poświęcona jest ta informacja. 2. Dostęp przedsiębiorstw do internetu Z danych Eurostatu wynika, iż na początku 2004 r., średnio 90% (średnia dla UE-15) i 89% (średnia dla UE-25) przedsiębiorstw działających w państwach Unii Europejskiej korzystało z dostępu do internetu. Najwyższy poziom dostępu przedsiębiorstw do internetu zanotowano w Danii i Finlandii: 97% a stosunkowo niski w nowych państwach członkowskich Unii Europejskiej. W Polsce na przykład dostęp do internetu miało 85% przedsiębiorstw. W nowych państwach członkowskich dość niski był także odsetek przedsiębiorstw korzystających z internetu za pośrednictwem łącza szerokopasmowego. W dostępie przedsiębiorstw do łączy szerokopasmowych przodowały trzy kraje nordyckie: Dania 80%, Szwecja 73%, Finlandia 71% oraz Hiszpania 72% i Belgia 70%. W Polsce jedynie 28% przedsiębiorstw korzystało z internetu za pośrednictwem łącza szerokopasmowego. Najniższy poziom wykorzystania łączy szerokopasmowych przez przedsiębiorstwa zanotowano w 2004 r. w Grecji (21%).

3 2 BSiE Wykres 1. Poziom dostępu przedsiębiorstw do internetu w wybranych państwach Europy (w %) Dostęp do internetu Łącze szerokopasmowe AT BE CY CZ DK DE EE EL ES FI IE IT NL PL PT SE SI UK NO *Austria (AT), Belgia (BE), Cypr (CY), Czechy (CZ), Dania (DK), Estonia (EE), Niemcy (DE), Grecja (EL), Hiszpania (ES), Francja (FR), Irelandia (IE), Włochy (IT), Łotwa (LV), Litwa (LT), Luksembourg (LU), Węgry (HU), Malta (MT), Holandia (NL), Polska (PL), Portugalia (PT), Słowenia (SI), Słowacja (SK), Finlandia (FI), Szwecja (SE), Wielka Brytania (UK), Norwegia (NO), Islandia (IS). Źródło: Ottens Morag, Internet usage by individuals and enterprises, 2004, Statistic in Focus, nr 18/2005, Eurostat. Z danych Eurostatu wynika także, iż poziom dostępu do internetu za pośrednictwem łącza szerokopasmowego był zdecydowanie wyższy w przedsiębiorstwach dużych (87% w UE- 25), niż w małych i średnich (51% w UE-25). Jednak różnice między poszczególnymi krajami są znaczne, i tak na przykład w Danii 95% przedsiębiorstw dużych oraz 79% małych i średnich (MSP) korzystało z łącza szerokopasmowego, zaś na Litwie 60% przedsiębiorstw dużych i 50% MSP korzystało z łącza szerokopasmowego. W Polsce 79% przedsiębiorstw dużych oraz 26% MSP korzystało z łącza szerokopasmowego. Z łącza ISDN najczęściej korzystały przedsiębiorstwa niemieckie i greckie, odpowiednio 56% i 55%. Łącze ISDN najrzadziej wykorzystywane były przez przedsiębiorstwa litewskie, gdyż korzystało z niego zaledwie 9% przedsiębiorstw. W Polsce 31% przedsiębiorstw korzystało z łącza ISDN. 3. Dostęp gospodarstw domowych do internetu Z danych Eurostatu wynika, iż w roku 2004 średni poziom dostępu do internetu gospodarstw domowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej wynosił 42% średnia dla UE-15) i 45% średnia dla UE-25. Najwyższy poziom dostępu gospodarstw domowych do internetu zanotowano w Danii 69%. Wysoki poziom dostępu do internetu posiadały także gospodarstwa domowe w dwóch państwach nordyckich nienależących do Unii Europejskiej: w Norwegii 60% i na Islandii 81%. Stosunkowo niski poziom dostępu do internetu posiadały gospodarstwa domowe w nowych państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz w Grecji. W Polsce i Portugalii dostęp do internetu miało jedynie 26% gospodarstw domowych. W nowych państwach członkowskich UE dość niski był także odsetek gospodarstw domowych korzystających z internetu za pośrednictwem łącza szerokopasmowego. W dostępie gospodarstw domowych do łączy szerokopasmowych przodowały państwa nordyckie: Dania 36%, Norwegia 30%, Islandia 45%. Jedynie Finlandia pozostawała w tyle za innymi pań-

4 BSiE 3 stwami nordyckim, gdyż zaledwie 21% fińskich gospodarstw domowych korzystało z łączy szerokopasmowych. Wykres 2. Poziom dostępu gospodarstw domowych do internetu w wybranych państwach Europy (w %) Dostęp do internetu Łącze szerokopasmowe AT CY CZ DK DE EE EL ES FI FR IE IT LV LT LU HU NL PL PT SI SK UK NO IS * Dane dla Holandii dotyczą roku **Austria (AT), Belgia (BE), Cypr (CY), Czechy (CZ), Dania (DK), Estonia (EE), Niemcy (DE), Grecja (EL), Hiszpania (ES), Francja (FR), Irlandia (IE), Włochy (IT), Łotwa (LV), Litwa (LT), Luksembourg (LU), Węgry (HU), Malta (MT), Holandia (NL), Polska (PL), Portugalia (PT), Słowenia (SI), Słowacja (SK), Finlandia (FI), Szwecja (SE), Wielka Brytania (UK), Norwegia (NO), Islandia (IS). Źródło: "Level of Internet access households i Share of households having a broadband connection, Eurostat. 4. Statystyczny indywidualny użytkownik internetu Do regularnego korzystania z internetu w 2004 roku przyznawało się 38% respondentów (44% mężczyzn i 33% kobiet). Za regularne korzystanie z przyjęto w badaniu, korzystanie z internetu przynajmniej raz w tygodniu w ciągu ostatnich trzech miesięcy poprzedzających badanie. Wykres 3. Udział osób, które regularnie korzystały z internetu w 2004 r. w wybranych państwach europejskich (w %) AT CZ DE CY DK EE EL ES FI HU IE IT LT LU LV PL PT SL SK SE UK IS NO Źródło: "Share of individuals regularly using the Internet, Eurostat. *Austria (AT), Belgia (BE), Cypr (CY), Czechy (CZ), Dania (DK), Estonia (EE), Niemcy (DE), Grecja (EL), Hiszpania (ES), Francja (FR), Irlandia (IE), Włochy (IT), Łotwa (LV), Litwa (LT), Luksemburg (LU), Węgry (HU), Malta (MT), Holandia (NL), Polska (PL), Portugalia (PT), Słowenia (SI), Słowacja (SK), Finlandia (FI), Szwecja (SE), Wielka Brytania (UK), Norwegia (NO), Islandia (IS).

5 4 BSiE Najwięcej osób regularnie korzystających z internetu w 2004 roku mieszkało na Islandii, gdyż aż 77% Islandczyków korzystało regularnie z internetu. Tuż za Islandczykami, pod względem liczby osób regularnie korzystających z internetu znaleźli się Szwedzi (75%), Duńczycy (70%), Norwegowie (68%) i Finowie (63%). W 2004 roku jedynie 22% Polaków korzystało regularnie z internetu. Eurostat przeprowadził również badania dotyczące płci, wieku i wykształcenia osób korzystających z internetu (przy czym nie zawsze regularnie, jak w poprzednim badaniu). Wynika z nich, iż na ogół kobiety rzadziej korzystają z internetu niż mężczyźni i jest to tendencja występująca bez względu na wiek, poziom wykształcenia i przynależność narodową. Choć pojawiają się wyjątki od tej reguły i to także w Polsce (tabela 1). Tabela 1. Udział osób korzystających z internetu w 2004 r. w podziale na płeć, poziom wykształcenia i wiek (w %) Podział wg płci i poziomu wykształcenia Podział wg płci i wieku Kraje Podstawowy Średni Wyższy M K M K M K M K M K M K EU EU Austria Cypr Dania Estonia Finlandia Grecja Hiszpania bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd bd Litwa Luksemburg Łotwa Niemcy Polska Portugalia Słowenia bd bd bd bd Szwecja Węgry bd 4 Wielka Brytania Włochy Islandia Norwegia Źródło: Ottens Morag, Internet usage by individuals and enterprises, Statistic in Focus, nr 18/2005, Eurostat. W 2004 r. w państwach UE-25 średnio 51% mężczyzn i 43% kobiet korzystało z internetu. W Polsce różnica w korzystaniu z internetu przez kobiety i mężczyzn była bardzo mała, gdyż z internetu korzystało 30% mężczyzn i 28% kobiet. Zdumiewająco wysoka różnica w korzystaniu z internetu przez mężczyzn i kobiety występuje w Luksemburgu, gdyż zaledwie 57% kobiet i aż 74% mężczyzn. Zaskakujące jest to tym bardziej, iż Luksemburg, po krajach nordyckich, plasuje się w czołówce państw korzystających z internetu najczęściej i w najlepszych warunkach.

6 BSiE 5 Wykres 4. Udział osób korzystających z internetu w 2004 r. w podziale na płeć (w %) EU 25 EU 15 DK DE EE EL ES IT CY LV LT LU HU AT PL PT SI FI SE GB IS NO Ogółem Mężczyźni Kobiety Źródło: Ottens Morag, Internet usage by individuals and enterprises, Statistic in Focus, nr 18/2005, Eurostat. *Austria (AT), Belgia (BE), Cypr (CY), Czechy (CZ), Dania (DK), Estonia (EE), Niemcy (DE), Grecja (EL), Hiszpania (ES), Francja (FR), Irlandia (IE), Włochy (IT), Łotwa (LV), Litwa (LT), Luksemburg (LU), Węgry (HU), Malta (MT), Holandia (NL), Polska (PL), Portugalia (PT), Słowenia (SI), Słowacja (SK), Finlandia (FI), Szwecja (SE), Wielka Brytania (GB), Norwegia (NO), Islandia (IS). Różnica w korzystaniu z internetu przez kobiety i mężczyzn w badanych krajach europejskich była najmniejsza w grupie wiekowej lat, w której 76% mężczyzn i 74% kobiet korzystało z internetu i największa w grupie wiekowej lat, w której z internetu korzystało 16% kobiet i 27% mężczyzn. Dochodzi do tego zróżnicowanie miedzy poszczególnymi krajami. I tak np. jedynie 3% Greków i 1% Greczynek w wieku lata korzystało z internetu. W Polsce, w tej grupie wiekowej, wskaźniki wynosiły: 8% dla mężczyzn i 6% dla kobiet. Taki sam procent Portugalczyków, jak Polaków, w wieku lata, korzystał z internetu, lecz jedynie 3% mieszkanek Portugalii, w wieku lata. Najmniejsza różnica w korzystaniu z internetu przez kobiety i mężczyzn w grupie wiekowej lata występowała w Finlandii: 38% mężczyzn i 35% kobiet. Choć wcześniej wspomniano, że najmniejsza różnica w korzystaniu z internetu między kobietami i mężczyznami, występowała w grupie wiekowej lata, to jednak i w tej grupie wiekowej zróżnicowanie miedzy poszczególnymi krajami było dość znaczne. I tak np. 97% mieszkańców i 97% mieszkanek Islandii w wieku lat korzystało z internetu, a w Danii, na Litwie, w Słowenii, w Finlandii i w Norwegii, w grupie wiekowej lata, z internetu korzystało więcej kobiet niż mężczyzn. W Polsce zanotowano większą liczbę kobiet korzystających z internetu niż mężczyzn w grupie wiekowej lata, choć różnica ta nie była znaczna (odpowiednio 26% i 25%). W tej grupie wiekowej liczba kobiet korzystająca z internetu była większa od liczby mężczyzn korzystających z internetu także w Estonii, na Litwie i na Łotwie oraz na Islandii. Z danych Eurostatu wynika, iż internautami częściej były osoby z wykształceniem wyższym niż osoby z wykształceniem średnim i podstawowym, a różnica w liczbie najlepiej i najsłabiej wykształconych internautów sięgała 50%. Różnice te w równym stopniu dotyczą mężczyzn, jak i kobiet.

7 6 BSiE W badanych krajach europejskich najrzadziej z internetu korzystali Grecy i Greczynki z wykształceniem podstawowym: jedynie odpowiednio 6% i 2%. Największa liczba internautów z wykształceniem podstawowym mieszkała w krajach nordyckich: Danii (69% mężczyzn i 59% kobiet), Finlandii (57% mężczyzn i 51% kobiet), Islandii (79% mężczyzn i 71% kobiet) i Szwecji (67% mężczyzn i 73% kobiet). Jednak tylko 51% Norwegów i 35% Norweżek z wykształceniem podstawowym, co było wskaźnikiem niższym od wskaźników dla Niemiec i Luksemburga. Wskaźniki dla Polski były dość specyficzne, gdyż częściej internautami były osoby z wykształceniem podstawowym (31% mężczyzn i 26% kobiet) niż osoby z wykształceniem średnim (24% mężczyzn i 21% kobiet). Podobne zjawisko w odniesieniu do obu płci występowało tylko na Litwie. 5. Cel korzystania z internetu Skoro wiadomo ile osób, w jakim wieku i z jakim wykształceniem korzystało z internetu, to należałoby zbadać kwestię, w jakim celu? Czy jedynie w celu wyszukiwania informacji, prowadzenia korespondencji, itd., czy też możliwe było załatwianie spraw urzędowych lub dokonywanie zakupów za pośrednictwem internetu? Dodatkowo wiadomo, iż internet sprzyja dokonywaniu zakupów w dowolnym kraju na świecie, ale należałoby sobie postawić pytanie, czy wynika to jedynie z preferencji klientów, czy z braku odpowiedniej ofert ze strony rodzimych przedsiębiorców Korespondencja owa Dominująca grupa internautów korzysta z internetu w celu prowadzenia korespondencji owej. Różnice między badanymi krajem, grupami wiekowymi i płciami nie były w tym przypadku znaczne. Tabela 2. Osoby korzystające z poczty internetowej, w podziale na płeć i wiek, w 2004 r. (w %) Osoby DK DE EE EL CY LV LT LU HU AT PL PT SI FI SE UK TR IS Według płci K* M* Według wieku bd bd bd bd bd Według płci i wieku Kobiety bd bd Mężczyźni bd bd * K kobiety, M- mężczyźni. ** Dania (DK), Niemcy (DE), Estonia (EE), Cypr (CY), Łotwa (LV), Litwa (LT), Luksemburg (LU), Węgry (HU), Austria (AT), Polska (PL), Portugalia (PT), Słowenia (SI), Finlandia (FI), Szwecja (SE), Wielka Brytania (UK), Turcja (TR), Islandia (IS). Źródło: Internet activities in the European Union, Eurostat.

8 BSiE 7 Wydaje się, że prowadzenie korespondencji było uniwersalnym celem korzystania z internetu w badanych krajach krajów europejskich. Potwierdza to tezę, iż w społeczeństwie informacyjnym zmieniają się formy kontaktów i coraz częściej formą tą jest zapis cyfrowy. W Polsce 65% kobiet i 68% mężczyzn prowadziło korespondencję ową. Najniższy wskaźnik osiągali Polacy (obu płci) w wieku lata oraz w wieku lata: 65% oraz osoby w wieku lata: 59%. Niestety jedynie ponad połowa Polek (52%) w wieku lata prowadziła korespondencję ową i był to niestety, po Turcji, najgorszy wynik wśród badanych krajów Poszukiwanie informacji o produktach i usługach We wszystkich badanych krajach europejskich bardzo ważnym celem korzystania z internetu było poszukiwanie informacji o produktach i usługach (od 51% odpowiedzi respondentów z Niemiec do 87% na Islandii). Kolejnym ważnym powodem korzystania z internetu było czytanie (i pobieranie) czasopism (od 29% w Wielkiej Brytanii do 75% w Estonii). Stosunkowo najrzadziej internet wykorzystywany był do poszukiwania ofert pracy i aplikowania o pracę (od 8% w Austrii i Grecji do 31% w Finlandii). W Polsce 17% internautów poszukiwało ofert pracy i aplikowało o pracę w internecie, a ponad połowę z nich stanowiły osoby bezrobotne. Procent ten był bliski procentowi Polaków korzystających z internetu w celu słuchania radia i oglądania telewizji (20%). Polacy dwa razy częściej niż Austriacy, Duńczycy i Niemcy zaglądali do internetu w celu korzystania (w tym pobierania) gier i muzyki. Za to zdecydowania rzadziej niż inne nacje, Polacy korzystali w sieci z usług związanych z turystyką i zakwaterowaniem. Dość często europejscy użytkownicy internetu poszukiwali w nim informacji o usługach turystycznych, w tym zakwaterowaniu. Najrzadziej w tym celu z internetu korzystali Litwini (18%), Polacy (26%) i Łotysze (29%), najczęściej zaś Anglicy (68%), Luksemburczycy (66%) i Islandczycy (62%). Tabela 3. Poszukiwanie informacji o produktach i usługach w internecie w 2004 r. (w %) Korzystanie z internetu DK DE EE EL CY LV LT LU HU Szukanie informacji o produktach i usługach Korzystanie z usług związanych z turystyka i bd zakwaterowaniem Słuchanie radia, oglądanie telewizji w sieci Korzystanie (w tym pobieranie) z gier internetowych i muzyki Czytanie (i pobieranie) czasopism Poszukiwanie pracy i aplikowanie o nią AT PL PT SI FI SE UK TR IS Szukanie informacji o produktach i usługach Korzystanie z usług związanych z turystyka i zakwaterowaniem Słuchanie radia, oglądanie telewizji w sieci Korzystanie (w tym pobieranie) z gier internetowych i muzyki Czytanie (i pobieranie) czasopism Poszukiwanie pracy i aplikowanie o nią Źródło: Internet activities in the European Union, Eurostat. * Dania (DK), Niemcy (DE), Estonia (EE), Grecja (EL), Cypr (CY), Łotwa (LV), Litwa (LT), Luksemburg (LU), Węgry (HU), Austria (AT), Polska (PL), Portugalia (PT), Słowenia (SI), Finlandia (FI), Szwecja (SE), Wielka Brytania (UK), Turcja (TR), Islandia (IS).

9 8 BSiE W Polsce, w celu zdobycia informacji turystycznych, w tym o zakwaterowaniu najczęściej z internetu korzystały osoby w wieku lat (45%), a najrzadziej osoby w wieku lat, zaledwie 17%. Tabela 4. Osoby korzystające w internecie z usług związanych z turystyką i zakwaterowaniem w 2004 r. (w %) Wiek AT CY DE DK EL FI HU LT LU LV PL PT SI SE UK IS TR bd bd bd bd bd bd *Austria (AT), Cypr (CY), Niemcy (DE), Dania (DK), Grecja (EL), Finlandia (FI), Węgry (HU), Litwa (LT), Luksembourg (LU), Łotwa (LV), Polska (PL), Portugalia (PT), Słowenia (SI), Szwecja (SE), Islandia (IS), Turcja (TR). Źródło: Internet activities in the European Union, Eurostat. W Polsce, tak jak w większości badanych krajów europejskich, osoby w wieku lat były grupą dominującą wśród internautów użytkowników gier i zwolenników słuchania muzyki. W Polsce w grupie wiekowej lata, 69% internautów korzystało z gier on-line i słuchało w internecie muzyki. Odsetek ten drastycznie malał w następnej grupie wiekowej (25-34 lata) i wynosił zaledwie 39%. Tendencja ta była charakterystyczna dla wszystkich badanych krajów. Charakterystyczny dla Polski był jedynie minimalny odsetek osób w przedziale wiekowym lata korzystających z tym celu z internetu, i wynosił jedynie 4%. Najwyższy odsetek w tej grupie wiekowej był w Turcji (42%), na Łotwie (41%) i w Luksemburgu (39%). Tabela 5. Osoby używające internetu w celu korzystania z gier i słuchania muzyki w 2004 r. (w %) Wiek AT CY DE DK EE EL FI HU LT LU LV PL PT SI SE UK IS TR bd bd bd bd bd bd bd 19 bd Źródło: Internet activities in the European Union, Eurostat. * Austria (AT), Cypr (CY), Niemcy (DE), Dania (DK), Estonia (EE), Grecja (EL), Finlandia (FI), Węgry (HU), Litwa (LT), Luksemburg (LU), Łotwa (LV), Polska (PL), Portugalia (PT), Słowenia (SI), Szwecja (SE), Islandia (IS), Turcja (TR) Bankowość internetowa Najwyższe wskaźniki korzystania z bankowości internetowej zaobserwowano w kraje Europy Północnej: Finlandia (72%), Estonia (70%), Islandia (65%), Dania (59%) i Szwecja (50%). Korzystanie z bankowości internetowej nie było dominującym powodem korzystania z internetu w Polsce. Jedynie 14% Polaków korzystało z tej formy kontaktów z bankiem (w grupie wiekowej lata wskaźnik ten wzrastał do 25%). Niższe wskaźniki ogólne występowały tylko w Grecji (7%), na Węgrzech (10%) i na Cyprze (13%).

10 BSiE 9 Tabela 6. Osoby korzystające z internetu w celu korzystania z usług bankowych w 2004 r. (w %) Wiek AT CY DE DK EE EL FI HU LT LU LV PL PT SI SE UK IS TR bd bd bd bd Bd 40 bd Źródło: Internet activities in the European Union, Eurostat. * Austria (AT), Cypr (CY), Niemcy (DE), Dania (DK), Estonia (EE), Grecja (EL), Finlandia (FI), Węgry (HU), Litwa (LT), Luksemburg (LU), Łotwa (LV), Polska (PL), Portugalia (PT), Słowenia (SI), Szwecja (SE), Islandia (IS), Turcja (TR). 6. Handel internetowy (e-handel) Z danych Eurostatu wynika, iż jedynie 18% dużych przedsiębiorstw oraz 11% małych i średnich przedsiębiorstw w UE-25 prowadziło sprzedaż swoich produktów i usług w internecie. W Polsce wskaźniki te były na poziomie odpowiednio: 5% i 4%, co stawiało Polskę w grupie państw o najniżej ofercie e-commerce wśród państw członkowskich Unii Europejskiej. Tabela 7. Przedsiębiorstwa kupujące i sprzedające w internecie (w 2003 r. oraz indywidualni internauci kupujący w internecie w 2004 r. (w %) Kraje Przedsiębiorstwa sprzedające w Internecie Przedsiębiorstwa kupujące w Internecie Osoby indywidualne kupujące w Internecie Ogółem Duże MSP Ogółem Duże MSP Ogółem M. K. UE UE Austria Belgia bd bd bd Cypr Czechy Dania 27 bd Estonia Finlandia Grecja Hiszpania Holandia bd bd bd Irlandia Litwa Luksemburg bd bd bd bd bd bd Niemcy Polska Portugalia Słowenia bd bd Szwecja Węgry W. Brytania Włochy bd bd bd Norwegia Źródło: Ottens Morag Internet usage by individuals and enterprises, 2004, Statistic in Focus, nr 18/2005, Eurostat i Share of individuals having ordered/bought goods or services for private use over the Internet in the last three months, Eurostat.

11 10 BSiE W internecie działało najwięcej firm irlandzkich i niemieckich, najmniej zaś przedsiębiorstw hiszpańskich. W większości krajów europejskich (poza Litwą i Węgrami) w internecie działało więcej przedsiębiorstw dużych, niż małych i średnich. Ze statystyk wynika jednak także, iż zarówno przedsiębiorstwa duże (48% dla UE-25), jak i MSP (31% dla UE-25) dokonywały zakupów w internecie. Jedynie 16% mieszkańców UE-25 dokonało w 2004 r. zakupów towarów i usług w Internecie. Częściej zakupów w internecie dokonywali mężczyźni 19%, niż kobiety 14%. We wszystkich krajach UE-25 liczba mężczyzn dokonujących zakupów w internecie była wyższa niż liczba kobiet. W Polsce zakupów towarów i usług w internecie dokonało 4% mężczyzn i 2% kobiet. Klientami sklepów internetowych byli najczęściej mieszkańcy Danii (33%), Luksemburga (32%), Norwegii (31%) i Szwecji (30%). W Polsce nie możemy jeszcze mówić o dużym rynku zakupów internetowych, ani po stronie kupujących (choć aż 10% wszystkich przedsiębiorstw dokonało zakupów w nternecie), ani po stronie sprzedających, gdyż zaledwie 4% przedsiębiorstw oferowało w ten sposób sprzedaż swoich produktów i usług. 7. Administracja internetowa (e-government) Ważnym powodem korzystania z internetu była możliwość załatwiania w nim spraw urzędowych przez osoby indywidualne i przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa zdecydowanie częściej od osób indywidualnych kontaktowały się z urzędami za pośrednictwem łączy internetowych. W UE-25 średnio 21,4% osób indywidualnych korzystało z informacji zamieszczanych na stronach internetowych urzędów, z czego 9,8% pobierało z tych stron oficjalne formularze a jedynie 5,6% przesyłało do urzędów wypełnione formularze. Wskaźniki dla przedsiębiorstw są wyższe, gdyż z czynnego kontaktowania się z urzędami, a więc z przesyłania wypełnionych formularzy korzystało 29% przedsiębiorstw. Blisko połowa przedsiębiorstw (45%) pozyskiwała informacje zamieszczane na stronach internetowych urzędów i prawie tyle samo (41%) pobierało oficjalne formularze z internetowych stron urzędów. Z kolei wśród państw, w których osoby indywidualne i przedsiębiorstwa kontaktują się z urzędami za pośrednictwem internetu przodują państwa nordyckie. Jednak najwyższy wskaźnik aktywnego kontaktu przedsiębiorstw z urzędami zanotowano w 2004 r. w Polsce. Aż 68% przedsiębiorstw w Polsce przesyłało do urzędów wypełnione formularze drogą elektroniczną. Niestety, jeśli chodzi o osoby indywidualne, to wskaźnik dla Polski wyniósł zaledwie 3,5% i był jednym z najniższych w Europie.

12 BSiE 11 Tabela 8. Osoby indywidualne i przedsiębiorstwa korzystający z usług e-administracja w 2004 r. (w %) Kraje Pozyskiwanie informacji zamieszczonych na stronach internetowych urzędów Osoby indywidualne Pobieranie formularzy Przesyłanie wypełnionych formularzy Przedsiębiorstwa (10 i więcej pracowników) Pozyskiwanie Pobieranie Przesyłanie informacji formularzy wypełnionych zamieszczonych formularzy na stronach internetowych urzędów UE-25 21,4 9,8 5, UE-15 24,6 11,1 6, Austria 17,6 13,9 8, Belgia bd bd bd Cypr 10,4 3,5 1, Czechy 3,1 2,2 1, Dania 42,5 16,4 13,9 bd bd bd Estonia 14,2 14,3 13, Finlandia 43,3 13,2 9, Grecja 7,2 2,8 2, Hiszpania 22,0 11,6 6, Holandia 14,7 (2003) bd bd Irlandia 11,4 8,7 6, Litwa 8,9 5,7 5, Luksemburg 35,6 28,8 21, Łotwa 12,1 4,2 3, Niemcy 31,3 13,6 6, Polska 11,9 5,6 3, Portugalia 10,3 7,6 7, Słowacja 20,9 12,9 4, Słowenia 11,7 7,0 2, Szwecja 35,8 20,2 11, Węgry 14,9 6,9 4, W. Brytania 19,5 6,9 3, Włochy bd bd bd Islandia 55,7 30,0 18,7 bd bd bd Norwegia 37,3 18,2 8, Źródło: Share of individuals using the Internet for interacting with public authorities i Share of enterprises using the Internet for interacting with public authorities, Eurostat. 8. Bezpieczeństwo korzystania z internetu Z badań Eurostatu wynika, że najpowszechniejszą formą zabezpieczania komputerów w badanych krajach europejskich było instalowanie programów wykrywających wirusy (wraz z aktualizacją bazy danych wirusów) oraz instalowanie zapór internetowych (firewall). Programy wykrywające wirusy miało zainstalowane 58,4% internautów z Luksemburga, 54,9% internautów z Węgier i 50% internautów z Islandii. Internauci z Węgier i Islandii chętnie też instalowali zapory internetowe. Zainstalowało je 28,4% internautów z Węgier i 26,5% internautów z Islandii. Zapory internetowe chętnie także instalowali internauci z Wielkiej Brytanii (26%), Danii (25,5%) i Niemiec (25,3%).

13 12 BSiE Tabela 9. Osoby indywidualne stosujące zabezpieczenia komputerów w 2003 r. (w %) Kraj Zainstalowany program wykrywający wirusy Zaktualizowana baza programu wykrywającego wirusy Zainstalowany firewall lub zaktualizowana baza firewalla. Korzystania z metod identyfikacji on-line (hasło, PIN, itd.) Dania 23,4 60,2 25,5 64,2 Niemcy 39,1 46,4 25,3 29,1 Estonia 1,0 0,5 0,1 0,5 Grecja 43,0 30,7 13,0 18,8 Irlandia 30,8 37,8 bd 68,7 Cypr 27,9 77,0 9,9 38,05 Litwa 18,4 18,5 3,5 19,8 Luksemburg 58,4 57,5 bd 41,3 Węgry 54,9 45,6 28,4 28,0 Austria 33,8 42,0 18,5 28,0 Portugalia 36,4 43,7 18,4 29,5 Słowenia 37,2 48,1 13,2 81,0 Finlandia 26,5 47,6 15,0 66,4 Szwecja 25,4 48,1 20,5 51,0 Wielka Brytania 38,7 42,2 26,0 31,6 Turcja 26,9 23,5 7,7 10,9 Islandia 50,0 61,9 26,5 64,3 Norwegia 25,5 44,0 bd 72,1 Źródło: Internet use in Europe: security and trust, nr 25/2005, Eurostat. 9. Dane GUS-u o korzystaniu z internetu w Polsce Główny Urząd Statystyczny opublikował wyniki badań dotyczących wykorzystania technologii informacyjno-telekomunikacyjnych (ITC) w Polsce w 2004 i w 2005 roku. Wyniki badań przedstawiono w układzie priorytetów programu eeurope+, przyjętego w 2001 r. przez 10 krajów kandydujących wówczas do Unii Europejskiej, jako odpowiednik planu eeurope dla państw członkowskich: tworzenie podstaw społeczeństwa informacyjnego, szybki i bezpieczny internet, inwestowanie w umiejętności, stymulowanie korzystania z internetu Gospodarstwa domowe Według badań GUS-u, w stosunku do roku 2004, w Polsce w 2005 r. zwiększył się odsetek gospodarstw domowych, w których znajdował się komputer osobisty (stacjonarny lub laptop) z 36% do 40% oraz dostęp do internetu z 26% do 30%. Różnica w wyposażeniu gospodarstw domowych w komputer i odstęp do internetu w miastach powyżej i poniżej 100 tys. mieszkańców nie była duża, jednak różnica między miastem a wsią, szczególnie w odniesieniu do dostępu do internetu była duża. W dużych miastach było ponad dwukrotnie więcej gospodarstw z dostępem do internetu niż w gospodarstwach na obszarach wiejskich. Wyposażenie gospodarstwa domowego w komputer osobisty i dostęp do internetu związane było z dochodami gospodarstwa domowego. Szczególnie duża różnica widoczna była między gospodarstwami domowymi osiągającymi miesięczny dochód netto poniżej i powyżej 3360 zł oraz między gospodarstwami domowymi osiągającymi miesięczny dochód netto poniżej i powyżej 1440 zł. Choć i w grupie dochodowej poniżej 1440 zł netto miesięcznie w 2005 r. ponad 20% gospodarstw domowych wyposażonych było w komputer stacjonarny (w badaniu uwzględniono tylko takie komputery).

14 BSiE 13 Tabela 10. Obecność komputerów i dostęp do internetu w gospodarstwach domowych w 2004 i 2005 r. (w %) Komputer osobisty Internet (stacjonarny lub laptop) Wyszczególnienie Ogółem 40% 36% 30% 26% Miejsce zamieszkania Miasta powyżej mieszkańców 49% 44% 40% 34% Miasta liczące do mieszkańców 40% 39% 32% 28% Obszary wiejskie 30% 25% 19% 15% Grupy dochodowe Dochody miesięczne netto powyżej 7200 zł *86% 73% 71% 68% Dochody miesięczne netto od 3361 do 7200 zł *77% 69% 67% 54% Dochody miesięczne netto od 1441 do 3360 zł *48% 43% 37% 30% Dochody miesięczne netto poniżej 1440 zł *21% 16% 14% 12% * dane dotyczą tylko komputerów stacjonarnych (bez laptopów). Źródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w 2005 r., GUS, Warszawa Z badań GUS-u wynika, że najczęściej komputery osobiste oraz dostęp do internetu znajdują się w gospodarstwach domowych składających się z 3 i więcej osób dorosłych. Jednak zaraz z nimi w rankingu znalazły się gospodarstwa domowe złożone z dwóch osób dorosłych i dzieci. Odnosząc wyniki tej ostatniej grupy do wyników gospodarstw domowych bez dzieci, okazuje się, że istotnym czynnikiem wpływającym na wyposażenie gospodarstw domowych w ICT była obecność dzieci 1. Zależność między liczbą dzieci w rodzinie a wyposażeniem gospodarstwa domowego w komputer i dostęp do internetu, nie jest zjawiskiem charakterystycznym tylko dla Polski, ale także dla większości państw europejskich. Z badań Eurostatu, opublikowanych w 2005 r. w raporcie The Digital Divide in Europe, wynika, iż różnice w poziomie wyposażenia w komputer i dostęp do internetu między gospodarstwami domowymi, w których są dzieci i w których ich nie ma, są znaczne. I tak np. w 2004 r. w Czechach 17% gospodarstw domowych, w których nie było dzieci wyposażonych było w komputer, a 11% w dostęp do internetu. Udział ten wzrastał odpowiednio do 51% i 33% w gospodarstwach domowych, w których były dzieci. Mniejsze różnice charakteryzowały kraje bogatsze. W Niemczech 62% gospodarstw domowych, w których nie było dzieci było wyposażonych w komputery, a 53% w dostęp do internetu. W gospodarstwach domowych, w których były dzieci, udział ten wzrastał odpowiednio do 91% i 82%. Dochody gospodarstw domowych oraz umiejscowienie gospodarstw domowych (miasto/wieś) w zasadniczy sposób wpływały na wyposażenie gospodarstw domowych w szerokopasmowy dostęp do internetu. 71% gospodarstw domowe z dochodem miesięcznym netto w wysokości 7200 zł i więcej wyposażonych było w szerokopasmowy dostęp do internetu. W najniższej grupie dochodowej szerokopasmowy dostęp do internetu miało jedynie 7% gospodarstw domowych. 1 W tym miejscu należy zwrócić uwagę na zmiany w definicji dziecka. W 2004 r. dzieci to osoby do 16 roku życia oraz niesamodzielne ekonomicznie (niepracujące lub nieposiadające innego źródła utrzymania) osoby w wieku lata, o ile nie mieszkały osobno lub nie zawarły związku małżeńskiego. W 2005 r. za dzieci uznane zostały tylko osoby do 16 roku życia.

15 14 BSiE Tabela 11. Wyposażenie gospodarstw domowych w ICT w zależności od obecności dzieci w rodzinie i składu gospodarstwa domowego w 2005 r. (w %) Telefon komórkowy umożliwiający dostęp do internetu Komputer Internet Wyszczególnienie Gospodarstwa z dziećmi 31% 56% 38% Gospodarstwa bez dzieci 20% 33% 27% Skład gospodarstwa domowego 1 osoba dorosła bez dzieci 14% 16% 15% 2 osoby dorosłe bez dzieci 14% 25% 19% 3 i więcej osób dorosłych bez dzieci 30% 55% 44% 1 osoba dorosła z dziećmi 23% 49% 34% 2 osoby dorosłe z dziećmi 34% 58% 40% 3 i więcej osób dorosłych z dziećmi 29% 55% 37% Źródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w 2005 r., GUS, Warszawa % gospodarstw domowych w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców oraz zaledwie 5% gospodarstw domowych na obszarach wiejskich dysponowało szerokopasmowym dostępem do internetu. Wykres 5. Odsetek gospodarstw domowych z szerokopasmowym dostępem do internetu w 2005 r. według miejsca zamieszkania i dochodów. Ogółem Gospodarstwa z dziećmi Gospodarstwa bez dzieci Miasta powyżej mieszkańców Miasta liczące do mieszkańców Obszary wiejskie Dochody miesięczne netto powyżej 7200 zł Dochody miesięczne netto od 3361 do 7200 zł Dochody miesięczne netto od 1441 do 3360 zł Dochody miesięczne netto poniżej 1440 zł 5% 7% 16% 30% 18% 38% 15% 27% 26% 40% 15% 32% 19% 37% 19% 37% 14% 71% 71% 67% Internet szerokopasmowy Internet Źródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w 2005 r., GUS, Warszawa Z badań GUS wynika, że główną przyczyna braku wyposażenia gospodarstw domowych w dostęp do internetu (39% odpowiedzi) był brak takiej potrzeby. Jednak na drugim i trzecim miejscu (odpowiednio 36% i 33% odpowiedzi) podawane były zbyt wysokie koszty sprzętu i dostępu. Dla 15% respondentów przyczyną, dla której nie posiadali oni komputera i dostępu do internetu, był brak umiejętności obsługiwania komputera.

16 BSiE 15 Wykres 6. Odsetek gospodarstw domowych bez dostępu do internetu w domu w 2005 r. z następujących powodów: Brak potrzeby Zbyt w ysokie koszty sprzętu Zbyt w ysokie koszty dostępu Brak odpow iednich umiejętności Brak techn. możliw ości podłączenia do Internetu Posiadanie dostępu do Internetu gdzie indziej Niechęć do Internetu Względy bezpieczeństw a Źródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w 2005 r., GUS, Warszawa % 0,7% 8% 7% 15% 39% 36% 33% Z badań GUS-u wynika, że umiejętności użytkowników komputerów nadal nie są zbyt wysokie. Co prawda już ponad połowa ankietowanych (53%) potrafiła w 2005 r. uruchomić program za pomocą myszy, ale inne niezbyt skomplikowane operacje, jak np. kopiowanie i przenoszenie plików, potrafiło już tylko zrobić 34-40% respondentów, a wysłać a z załącznikiem potrafiło zaledwie 27% respondentów. Wykres 7. Odsetek osób posiadających umiejętność obsługi komputera w 2004 i 2005 r. według rodzajów umiejętności % 10% 20% 30% 40% 50% 60% Uruchamiania programów za pomocą myszki 43% 53% Kopiowanie lub przenoszenie plików Używanie narzędzi do kopiowania i wklejania 34% 32% 34% 40% Wysyłanie i z załącznikami 21% 27% Używanie formuł w arkuszu kalkulacyjnym 14% 21% Tworzenie strony internetowej 7% 16% Programowania przy użyciu specjalistycznego języka 3% 5% Źródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w 2005 r., GUS, Warszawa Umiejętności informatyczne można i należy kształtować już w trakcie edukacji szkolnej. Z danych Eurydyce, zawartych z raporcie Kluczowe dane o edukacji w Europie 2005 wynika, iż poprawia się w Polsce wyposażenie szkół w komputery i dostęp do internetu (badanie przedstawia dostęp 15-letnich uczniów do komputera i internetu w szkole).

17 16 BSiE W 2000 r. w szkołach publicznych w Polsce na jeden komputer przypadało 29,1 ucznia, a w 2003 r. już tylko 21,9 ucznia. W szkołach prywatnych w 2000 r. 10,0 uczniów przypadało na jeden komputer, w 2003 r. już tylko 3,4 ucznia. Najłatwiejszy dostęp do komputerów w 2003 r. mieli uczniowie szkół szkockich: 3,7 ucznia na jeden komputer w szkołach publicznych i 3,2 ucznia na jeden komputer w szkołach prywatnych. Najtrudniejszy dostęp do komputerów w 2003 r. mieli uczniowie szkół słowackich: 35,7 ucznia na jeden komputer w szkołach publicznych i 20,9 ucznia na jeden komputer w szkołach prywatnych. W Polsce nastąpił w ostatnich latach skokowy wzrost liczby komputerów szkolnych podłączonych do internetu, w 2000 r. było ich 35,3%, a trzy lata później już 82,7%. Wynik ten jest bardzo dobry nawet w relacji do innych państw europejskich. W 2003 r. do internetu podłączonych było m.in.: 50,8% szkół w Słowacji, 60,3% szkół w Portugalii, 87,8% szkół w Danii i 95,9% szkół w Luksemburgu. Zgodnie z danymi GUS, problemem gospodarstw domowych w Polsce jest niskie zabezpieczenie posiadanych komputerów. Jedynie 18% osób w 2005 r. i 14% w 2004 r. używało oprogramowania antywirusowego. Do korzystania z metod identyfikacji on-line (hasło, PIN, itd.) przyznawało się 7% respondentów w 2004 r. i 13% w roku Z zapór internetowych (firewall) korzystało tylko 4% respondentów w 2004 r. i 5% osób w roku Uwzględniając, iż część programów antywirusowych i zapór internetowych dostępna jest w internecie dla użytkowników indywidualnych bezpłatnie, można to uznać za bardzo niski wynik Przedsiębiorstwa Poziom wyposażenia przedsiębiorstw w Polsce w komputery i dostęp do internetu jest, według GUS-u, bardzo wysoki, niemniej w miarę stały i w 2005 r. nie wzrósł w stosunku do roku poprzedniego. Odsetek przedsiębiorstw wykorzystujących komputery w 2005 r. wyniósł 93%, a przedsiębiorstw posiadających dostęp do internetu 87% (wzrost w stosunku do roku poprzedniego: odpowiednio o 1% i 2%). Wykres 8. Odsetek przedsiębiorstw stosujących zabezpieczenia informatyczne w 2005 r. według rodzajów zabezpieczeń lub metod uwierzytelniania 75% 97% 92% 71% 37% 88% 60% 50% 36% 40% 37% 30% 31% 28% 20% 20% 26% 19% 18% 21% 24% 22% 12% 14% 9% 12% 13% 10% ochrona anty wirusowa zapora internetowa (f irewall) serwery rezerwowe przechowy wanie rezerwowy ch kopii poza przedsiębiorstwem podpis elektroniczny inne mechanizmy uwierzy telniania (np. kod PIN, sy stemy haseł) szy f rowanie w celu zapewnienia pouf ności ogółem duże średnie małe Źródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w 2005 r., GUS, Warszawa 2005.

18 BSiE 17 Z szerokopasmowego dostępu do internetu korzystało 28% przedsiębiorstw w 2004 r. i 43% przedsiębiorstw w roku Dominowały wśród nich przedsiębiorstwa działające w branży informatycznej (88% w 2005 r.) oraz przedsiębiorstwa zajmujące się działalnością filmową, radiową i telewizyjną (81% w 2005 r.). W 2005 r. jedynie 37% przedsiębiorstw, działających w branży budowlanej oraz przetwórstwa przemysłowego, dysponowało szerokopasmowym dostępem do internetu. Przedsiębiorstwa w zdecydowanie większym stopniu niż gospodarstwa domowe dbały o zabezpieczenie komputerów: 97% przedsiębiorstw dużych i 71% przedsiębiorstw małych stosowało w roku 2005 ochronę antywirusową. Z zapór internetowych korzystało 88% przedsiębiorstw dużych i 30% przedsiębiorstw małych.