Uniwersytet Jagielloński Międzynarodowa Konferencja Jakość edukacji czyli jakość ewaluacji. Ucząca się szkoła Zakopane, 12 kwietnia 2014 roku

Transkrypt

1 Uniwersytet Jagielloński Międzynarodowa Konferencja Jakość edukacji czyli jakość ewaluacji. Ucząca się szkoła Zakopane, 12 kwietnia 2014 roku SZKOŁA POZA SZKOŁĄ Maria Mendel Uniwersytet Gdański

2 Szkoła poza szkołą Dwa obrazy szkoły, która wyszła poza siebie i grunt, z którego wyrosły Co z nich wynika? agenda Ku szkole uspołecznionej i wspólnotowej, instytucji całożyciowego uczenia się Jak pozyskiwać i wykorzystywać dane pozwalające szkole być taką instytucją?

3 Szkoła poza szkołą Wieloznaczność pozwalająca powiedzieć coś o szkole dzisiaj; wyrazić aktualnie istotne jej cechy jako instytucji całożyciowego uczenia się w miejscach życia uczących się ludzi (life-long, life-wide learning) i nadać znaczący obecnie kierunek jej funkcjonowaniu w lokalnej wspólnocie, której część stanowi

4 Dwa obrazy OBRAZ 1. Szkoła poza szkołą - poza edukacją jedynie formalną i poza własnymi murami OBRAZ 2. Szkoła poza szkołą już nie szkoła, szkoła poza prawem przewidzianym dla szkoły

5 OBRAZ 1. Szkoła poza szkołą - poza edukacją jedynie formalną PERSPEKTYWA - w lutym 2011 r. rząd przyjął politykę rozwoju LLL w Polsce, jako element kluczowych dokumentów strategicznych Państwa: Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego oraz Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego: Polityka na rzecz uczenia się przez całe życie polega na ułatwianiu wszystkim osobom dostępu do dobrej jakości uczenia się w różnych formach, miejscach i okresach życia oraz na ocenianiu i docenianiu efektów takiego uczenia się w spójnych i przejrzystych systemach kwalifikacji. Polityka ta obejmuje całość uczenia się we wszystkich kontekstach (formalnym, pozaformalnym i nieformalnym), na wszystkich etapach życia oraz na wszystkich poziomach kompetencji i kwalifikacji. Realizowana jest we współpracy rządu, samorządu terytorialnego, pracodawców, pracobiorców i organizacji społecznych. W związku z postawieniem osób uczących się w centrum zainteresowania tej polityki miary jej skuteczności odnoszą się wprost do doświadczeń osób w zakresie równości szans edukacyjnych, jakości uczenia się oraz jego efektów - poziomu kompetencji i kwalifikacji (Perspektywa, 2010:5).

6 Uczenie się FORMALNE Uczenie się formalne oznacza uczenie się, które jest realizowane w zorganizowanym i usystematyzowanym środowisku przeznaczonym specjalnie do uczenia się i zwykle prowadzi do uzyskania kwalifikacji, na ogół w postaci świadectwa lub dyplomu; składa się na nie m.in. system kształcenia ogólnego, kształcenia zawodowego oraz szkolnictwa wyższego. Źródło: Załącznik do Zalecenia Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego

7 Uczenie się POZAFORMALNE Uczenie się pozaformalne oznacza uczenie się, które jest realizowane poprzez zaplanowane działania (pod względem celów i czasu uczenia się) i które przewiduje pewną formę pomocy w nauce (np. relacje uczeń nauczyciel); może ono obejmować programy służące przekazaniu umiejętności zawodowych, przekazaniu dorosłym umiejętności czytania oraz przekazaniu podstawowej edukacji osobom wcześnie kończącym naukę; popularne przykłady uczenia się pozaformalnego to: szkolenia w miejscu pracy, za pomocą których przedsiębiorstwa uaktualniają i podnoszą umiejętności swoich pracowników (np. umiejętności w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych); usystematyzowane uczenie się za pomocą Internetu (np. z użyciem otwartych zasobów edukacyjnych), a także kursy prowadzone przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego dla swoich członków, grup docelowych lub ogółu społeczeństwa. Źródło: Załącznik do Zalecenia Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego

8 Uczenie się NIEFORMALNE Uczenie się nieformalne oznacza uczenie się wynikające z codziennej aktywności w pracy, w rodzinie lub w czasie wolnym. Nie jest zorganizowane ani usystematyzowane pod względem celów, czasu ani pomocy w nauce. Uczenie się nieformalne może być niezamierzone ze strony osoby uczącej się; przykładami efektów uczenia się nieformalnego są umiejętności zdobyte w wyniku doświadczeń życiowych i zawodowych, umiejętności zarządzania projektami lub umiejętności w dziedzinie technologii informacyjnokomunikacyjnych zdobyte w pracy, znajomość języków i umiejętności międzykulturowe uzyskane podczas pobytu w innym kraju, umiejętności w dziedzinie technologii informacyjnokomunikacyjnych zdobyte poza pracą zawodową, a także umiejętności zdobyte poprzez wolontariat, zajęcia kulturalne, sport, pracę z młodzieżą lub czynności wykonywane w domu (na przykład opieka nad dzieckiem). Źródło: Załącznik do Zalecenia Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego

9 Szkoła jako instytucja uczenia się przez całe życie Kluczowa potrzeba i aktualny kierunek działania szkół: osiąganie statusu instytucji całożyciowego uczenia się, czyli - dostosowywanie oferty do poszerzającego się kręgu zróżnicowanych odbiorców (uczniów, realizujących obowiązek szkolny, uczniów w różnym wieku, realizujących swoje cele edukacyjne, członków lokalnej społeczności, zaspokajających swoje potrzeby edukacyjne, społeczne, kulturalnooświatowe - osób rozwijających zainteresowania, dzielących się doświadczeniem, działających w przestrzeni obywatelskiej partycypacji, itd.); - kształtowanie profilu instytucji twórczej i innowacyjnej, włączającej i odpowiadającej na potrzeby ludzi rozumiejącej ideę całożyciowego uczenia się jako integralny element swojej misji edukacyjnej, społecznej i kulturalnej, i zgodnie z nią działającej w lokalnej społeczności; - pełnienie funkcji INTEGRATORA całożyciowego uczenia się w środowisku. patrz m.in.: - Straetegia EUROPA 2020 oraz towarzyszące jej inicjatywy przewodnie, np. Mobilna młodzież, program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia - Zalecenia Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego

10 Kurs jaki obiera szkoła instytucja uczenia się przez całe życie Dąży do integracji dotyczącej całożyciowego uczenia się, przebiegającej w dwóch wymiarach: 1/ indywidualny: integracja dotycząca osoby uczącej się (uczniów tradycyjnych i nietradycyjnych lifelong learner ów) wsparcie w tworzeniu i realizacji indywidualnej, elastycznej strategii uczenia się przez całe życie. 2/ instytucjonalny społeczny: integracja oferty edukacyjnej: własnej i innych instytucji Dąży do zintegrowanego pojmowania edukacji i do jej organizacji w sposób integrujący edukację formalną, pozaformalną i nieformalną. Chodzi o edukację opartą na zasadzie równoważności uczenia się w różnych formach, miejscach i okresach życia (LLL + LWL). Szkoła LLL traktuje równoważnie (i poważnie) wszystkie rodzaje i miejsca uczenia się (edukację pozaformalną i nieformalną). To instytucja otwarta i uspołeczniona, zanurzona w lokalnej społeczności, ważna w jej życiu. Patrz m.in..: Zalecenia Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. w sprawie walidacji uczenia się pozaformalnego i nieformalnego, zalecenie nr 3h (równoważność j,w.).

11 Ugruntowanie w orientacji nauczyciela Uczeń, przekraczając próg szkoły, wnosi do niej problemy środowiska, w którym żyje. To ono kształtuje go bardziej, niż szkoła. Świadomy tego nauczyciel wie, że jego praca nigdy nie jest nakierowana wyłącznie na ucznia i że jej efekty wiążą się z (współ)pracą z domem i najbliższym otoczeniem ucznia. Jest więc nią zainteresowany. Dąży do niej i organizuje ją, lokując się PO STRONIE tych, pośród których działa, pro publico bono. Uczy ich własnym przykładem i w demokratycznej przestrzeni działa za nich - dopóty, dopóki nie będą oni gotowi, by przemówić głosem własnym (Sleeter, 1998). Pokonuje liczne przeszkody, ale nie zniechęca się, bo wspólny cel jednoczy ludzi i zasila w energię do dalszego działania. W pracy z uczniem i dla ucznia, która jest pracą z i dla jego otoczenia, znajduje głęboki, indywidualny i społeczny sens pracy nauczyciela. NAUCZYCIEL SPRZYMIERZENIEC

12 Ugruntowanie w orientacji nauczyciela i szkoły: partnerstwo szkoły, rodziny i lokalnej społeczności, jako gorące wyzwanie PARTNERSTWO - pars, część CAŁOŚCI (wspólny cel jednoczy ludzi) - partnerstwo jako spółka (wynegocjowana równość wnoszonego wkładu oraz czerpanych korzyści) - partnerstwo jako dialog bez arbitra Styl bycia oparty na uznaniu równości partnerów, nie uzależnianiu ich pozycji od wieku, doświadczenia, prestiżu społecznego, wiedzy, a przeciwnie na odnajdywaniu atutów w ich różnorodności i odmienności. Istota rzeczy sprowadza się do tego, aby w czynnościach negocjacyjnych potraktować serio głos i pomysł każdego uczestnika wymiany, aby skoncentrować się na nim i obdarzyć uwagą, wnikliwie przeanalizować i rozważyć, aby następnie skorzystać z najmniejszych nawet elementów przydatnych do tworzenia konstruktywnej propozycji. Idzie przede wszystkim o to, aby w procesie kreowania ciągle nowych rozwiązań zachować uznanie dla odmienności, czerpać z niej inspirację, szanować ją, a unikać jednostronnego, ujemnego jej szacowania [na podst.: Rutkowiak, 1992,ss.39-40]

13 OBRAZ 2. Szkoła poza szkołą poza obszarem dobra publicznego [szkoła i nie szkoła: AKADEMIA ] Akademie rosną w Wielkiej Brytanii jak grzyby po deszczu. Na podstawie Academies Act z 2010r. szybko zastępują wspólnotowe, samorządowe szkoły publiczne (community schools). Najwięcej akademii przybywa na poziomie ponadpodstawowym w dwa lata 59% szkół przekształciło się w akademie (Academies Annual Report, , s.6). Akademie, prowadzone przy wsparciu sponsorów (ok.10% kosztów) przez organy spoza sektora publicznego, są finansowane bezpośrednio z budżetu państwa (ok.90% kosztów), bez pośrednika, jakim jest gmina. Rośnie więc liczba szkół za które lokalne samorządy nie płacą nic, lecz z którymi nie mają już żadnego związku. Tracą na tym lokalne wspólnoty, traci też demokracja, oddając pole postdemokracji (C.Crouch), utożsamianej z prywatyzacją.

14 Szkoła poza szkołą, poza prawem Przypadek: W gdańskich Kokoszkach buduje się właśnie bogato wyposażona (biblioteka, basen, boisko ze sztuczną trawą, hala sportowa z boiskiem, siłownią, salami korekcyjnymi) szkoła dla 625 uczniów, za 36 mln zł. pochodzących z miejskiej kasy. Zgodnie z rozstrzygniętym konkursem rozpisanym przez Miasto Gdańsk ma ją prowadzić fundacja Pozytywne Inicjatywy, dokładniej: spółka z o.o. Zespół Szkół im. Macieja Płażyńskiego (K.Kafka, 2014). Postdemokratyczny mechanizm pełzającej prywatyzacji : Samorząd ze swoich środków wznosi budynek z przeznaczeniem na szkołę, następnie rozpisuje wymagany przez ustawę o gospodarce nieruchomościami konkurs na najemcę budynku, a w warunkach najmu zapisuje prowadzenie szkoły publicznej przez wyłoniony podmiot. Formalnie nie dochodzi tu zatem do prywatyzacji szkoły publicznej, a jedynie do wynajęcia budynku z przeznaczeniem na szkołę. Nie narusza to zatem przepisów Ustawy o systemie edukacji, nawet jeśli do tak prowadzonej szkoły uczęszczać ma więcej, niż 70 uczniów, o których mówi Ustawa (D.Sześciłło, 2014).

15 Uczniowie Edukacja uboższa o korzyści z kapitału społecznego najbliższego środowiska. Nauczyciele Status branżowy na podstawie zbiorowego układu pracy (Karta Nauczyciela) Lokalna wspólnota Kto na prywatyzacji szkoły traci najbardziej? Status wynikający z przynależności do lokalnej wspólnoty staje się niewystarczający w staraniu o dostęp do oferty szkoły i dobra publicznego, jakie stanowi. Szkoła przestaje być nasza wspólna, społeczna, publiczna. Jako taka nie jest także najbliższą obywatelowi, lokalną sferą demokratycznego działania. Redukcja edukacyjnych zysków z kapitału społecznego, które obejmują całą społeczność lokalną i dostarczają możliwości uczenia się przez całe życie (M.Theiss, 2007, s. 93) Mechanizmy wpływu kapitału społecznego środowiska na wyniki edukacyjne: 1. sieciowanie za pośrednictwem układów rodzinnych: międzygeneracyjny przepływ kapitału ludzkiego [rola matek (Coleman)] 2. sieciowanie przez kontakty w środowisku szkolnym: osiągnięcia uczniów są wyższe tam, gdzie wszyscy się znają (Coleman); lepsze wyniki niesie uczenie się razem - w związku z celami określonymi przez szkołę (Putnam) 3. sieciowanie przez odniesienie do dobra wspólnego lokalnej wspólnoty (z wynikami edukacyjnymi powiązane są silnie nieformalne postaci kapitału społecznego: poziom zgeneralizowanego zaufania i skala kontaktów towarzyskich)

16 OBRAZ 1. Dwa obrazy w konfrontacji: gra o demokratyczną wspólnotę Szkoła poza szkołą - poza edukacją jedynie formalną i poza własnymi murami OBRAZ 2. Szkoła poza szkołą już nie szkoła, szkoła poza prawem przewidzianym dla szkoły Gra, w której stawką jest lokalna wspólnota (jej jakość życia, zasoby edukacja, kultura, in.) i demokracja (partycypacja, lokalny rozwój, społeczeństwo obywatelskie, in.)

17 Co z tego wynika? 1. Czyń szkołę bliską lokalnej wspólnocie! Przemyśl relację pomiędzy edukacją, jaką teraz oferuje szkoła, a uczeniem się przez całe życie i złam bariery pomiędzy nimi, jeżeli trzeba! Przekonaj kadrę do uczenia w perspektywie środowiskowego uczenia się przez całe życie! Uwrażliwiaj ją na wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne, które uczniowie przynieśli spoza szkoły! Ucz diagnozowania środowiska i jego zasobów pod kątem aktualnych i potencjalnych osiągnięć ucznia! Spraw, że w edukacji mającej miejsce w szkole, oraz w procesie oceniania w szkole doceniane będą osiągnięcia uczniów ukształtowane poza szkołą! Pomagaj je dokumentować i ucz, jak to robić, by służyły w potencjalnym procesie walidacji przeprowadzanym na wyższych poziomach kształcenia (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne)! Spraw, że będzie dostrzeżony i szeroko wykorzystany w ich pracy potencjał okolicznych instytucji i samych mieszkańców wsi, miasta, którego częścią jest szkoła! Otwórz ofertę na nietradycyjnych uczniów wszędzie tam, gdzie to możliwe! Otwórz szkołę na potrzeby lokalnej społeczności!

18 Co z tego wynika? 2. Przemyśl relację pomiędzy szkołą a jej otoczeniem i pomyśl jakie są potrzeby w zakresie kapitału ludzkiego (na rynku pracy, w związku ze społeczeństwem obywatelskim, z indywidualnymi potrzebami defaworyzowanych osób i grup, itd.)! Szukaj powiązań z innymi sektorami edukacji, kultury, oraz z rynkiem pracy (prowadź własne jego analizy; zbieraj dane i buduj z nich podstawę swojego refleksyjnego przywództwa, nadającego pełen sensu kierunek rozwojowi szkoły)! Określ grupy celowe i sposób pozyskiwania potencjalnych interesariuszy i. Otwórz przyjazne centra doradztwa (np.: analizowanie biografii edukacyjnych, zawodowych i wsparcie w dokumentowaniu dotychczasowych osiągnięć oraz w tworzeniu indywidualnych ścieżek LLL, z szerokim wykorzystaniem oferty najbliższego środowiska)! Związuj absolwentów ze szkołą; kształć ich dalej jako Lifelong-learnerów Rozpowszechniaj wiedzę o możliwościach jakie obecnie stwarza system edukacji z KRK, które służą uczeniu się przez całe życie! Oprac. z wykorzystaniem: EUCEN: dobre rady, E.Chmielecka, 2012) Zmierzaj ku szkole uspołecznionej i otwartej, szkole - instytucji całożyciowego uczenia się

19 Ku uspołecznionej szkole instytucji uczenia się przez całe życie (jak pozyskiwać i wykorzystywać dane pozwalające szkole być taką instytucją?) Diagnozowanie środowiska, jego zasobów i potrzeb a/ w związku z zainteresowaniem aktualnymi i potencjalnymi osiągnięciami ucznia b/ w związku z zainteresowaniem aktualnymi i potencjalnymi zasobami środowiska możliwymi do wykorzystania w ofercie edukacyjnej szkoły adresowanej do różnych grup: - np. mapa zasobów i potrzeb ; szacowanie kapitału kulturowego, kapitału społecznego Rozpoznawanie i uwzględnianie w procesie oceniania ucznia jego osiągnięć ukształtowanych poza szkołą: - np. metody badawcze (m.in. biograficzne) obejmujące ucznia, jego rodziców i dalsze otoczenie; - zadania problemy dywergencyjne pozwalające ujawnić się potencjałom, którymi dysponuje uczeń Kształtowanie umiejętności dokumentowania oraz wspieranie dokumentowania osiągnięć uczniów w różnym wieku tak, by służyły w potencjalnym procesie walidacji przeprowadzanym na wyższych poziomach kształcenia (wiedza, umiejętności, kompetencje społeczne) - np. analiza efektów uczenia się osiągniętych niestandardowo przebiegająca jako: 1/ identyfikacja dokonywana w dialogu z indywidualną osobą przedstawiającą swoje szczegółowe doświadczenia uczenia się, 2/ dokumentacja, czyli ich uwidocznienie. [Oprac. z wykorzystaniem: Zalecenie Rady op.cit.]

20 Dziękuję za uwagę!