PRZEGL D MO LIWOŒCI WYKORZYSTANIA ANALIZ PRZESTRZENNYCH

Transkrypt

1 PRZEGL D MO LIWOŒCI POLSKIE WYKORZYSTANIA TOWARZYSTWO ANALIZ PRZESTRZENNYCH INFORMACJI PRZESTRZENNEJ W REALIZACJI WYBRANYCH... ROCZNIKI GEOMATYKI 2013 TOM XII ZESZYT 1(63): PRZEGL D MO LIWOŒCI WYKORZYSTANIA ANALIZ PRZESTRZENNYCH W REALIZACJI WYBRANYCH ZADAÑ Z ZAKRESU ZARZ DZANIA DLA OBSZARU GMINY REVIEW OF POSSIBILITIES TO USE SPATIAL ANALYSES IN IMPLEMENTATION OF SELECTED MANAGEMENT TASKS OF A COMMUNITY Jerzy Chiel, Anna Fija³kowska, Helena oœ Politechnika Warszawska, Wydzia³ Geodezji i Kartografii, Zak³ad Fotograetrii, Teledetekcji i Systeów Inforacji Przestrzennej S³owa kluczowe: analizy przestrzenne, zarz¹dzanie w ginie Keywords: spatial analyses, anageent on coune level Wstêp Ró nego rodzaju decyzje, z zakresu planowania lub szerzej zarz¹dzania na pozioie jednostek saorz¹dowych, s¹ w ostatni czasie czêœciej podejowane z zastosowanie technologii SIP ni ia³o to iejsce jeszcze kilka lat teu. Poio, e stan ten wci¹ nie obejuje jeszcze sporej czêœci jednostek terytorialnych, zw³aszcza najni szego szczebla, to stopniowe pozytywne ziany w ty wzglêdzie s¹ widoczne. Zwiêkszaj¹cy siê udzia³ technologii SIP powinien pozytywnie wp³ywaæ na jakoœæ i obiektywiz podejowanych decyzji. Szczególnie widoczn¹ rolê w poszerzaniu zastosowañ SIP w tego typu procesach, obok innych nie niej wa nych czynników, odgrywa znacz¹cy przyrost zasobów danych przestrzennych tworzonych w ostatnich latach oraz ich dostêpnoœæ. Te pozytywne ziany s¹ w pierwszy rzêdzie wynikie szeroko rozuianego wdra ania postanowieñ dyrektywy INSPIRE, podejowania okreœlonych inicjatyw w ty zakresie, realizacji projektów lub prowadzenia szkoleñ. Nale y tu równie podkreœliæ ³atwiejszy dostêp do technologii SIP i systeatycznie rosn¹cy pozio œwiadooœci co do wyiernych korzyœci, ze stosowania tego typu rozwi¹zañ. Szeroki zakres funkcjonalnoœci dostêpnego oprograowania SIP (w ty tak e wolnego oprograowania) pozwala na wykonywanie niezbêdnych operacji na danych, koniecznych w realizacji zadañ saorz¹dów. Istniej¹ce apy analogowe i cyfrowe (w szczególnoœci apa zasadnicza, ewidencyjna) oraz bazy danych i rejestry, stanowi¹ podstawowe Ÿród³a

2 32 JERZY CHMIEL, ANNA FIJA KOWSKA, HELENA OŒ danych przestrzennych przydatnych w pracy saorz¹dów. Dla realizacji czêœci zadañ giny wa n¹ rolê, jako Ÿród³o danych przestrzennych, powinna ieæ Baza Danych Obiektów Topograficznych (BDOT). Od SIP-u oczekuje siê g³ównie wytwarzania i przekazywania inforacji. Wiadoo te, e inforacjê o na uzyskaæ przez porównanie i analizê ró nych danych zawartych w jednej bazie danych, w kilku bazach danych, danych uzyskanych z ap, zdjêæ lotniczych i satelitarnych, analizê uzupe³nion¹ wiedz¹ interpretuj¹cego. Jednak przy z³o onych i trudnych decyzjach, szczególnie decyzjach dotycz¹cych du ych obszarów, cenny Ÿród³e inforacji s¹ wyniki analiz przestrzennych i odelowania. Dla decydentów podejuj¹cych decyzje z zakresu zagospodarowania przestrzennego, jedn¹ z najwa niejszych funkcji SIP s¹ analizy przestrzenne (Bia³ousz, 2004). W dalszej czêœci rozwa añ zestawiono wa niejsze zadania o wyraÿny kontekœcie przestrzenny, wykonywane w raach szeroko rozuianego zarz¹dzania na pozioie typowej giny, ze wskazanie na o liwoœci wykorzystania analiz przestrzennych w ich realizacji. Zawarto równie przyk³ady okreœlonych analiz przestrzennych. Niniejsze opracowanie powsta³o na podstawie wyników z realizacji czêœci zadañ w projekcie rozwojowy MNiSW, którego cele by³o w szczególnoœci udzielenie odpowiedzi na pytanie: jak korzystaæ w saorz¹dach ginnych i powiatowych z istniej¹cej inforacji przestrzennej, nie wykluczaj¹c przy zaawansowanych rozwi¹zaniach tworzenia SIP o charakterze ca³kowicie otwarty. Syntezê raportu koñcowego wsponianego projektu zawiera praca pod redakcj¹ Bia³ousza (2013). Potrzeby w zakresie inforacji przestrzennej na przyk³adzie wybranych gin Saorz¹dy gin s¹ realnyi gospodarzai swojego terenu. Dbaj¹ o spe³nianie potrzeb ieszkañców, o stan i funkcjonowanie infrastruktury, opracowuj¹ strategie i plany rozwoju. Decyzje dotycz¹ce bie ¹cych dzia³añ i plany rozwoju wyagaj¹ dostêpu do pewnych i aktualnych inforacji o terenie. Wa ny rodzaje tych inforacji jest inforacja przestrzenna. Z badañ i ankiet przeprowadzonych dla wsponianego w rozdziale wstêpny projektu, iêdzy innyi na terenie giny Brañszczyk oraz Izabelin wynik³o, e zale nie od roku, dla podejowania od 65 do 80% decyzji w urzêdach gin by³a potrzebna inforacja przestrzenna (Bia³ousz i in., 2013). W ginie Brañszczyk by³o (w roku 2010) ³¹cznie produktów (spraw) dotycz¹cych zarz¹dzania terene i obs³ugi ieszkañców, w ty: 1333 dla wytworzenia których by³y niezbêdne dane przestrzenne, 8329 dla których dane przestrzenne by³y potrzebne, albo po ¹dane które wytworzono bez korzystania z danych przestrzennych. Z kolei w ginie Izabelin powsta³o (w roku 2010) produktów zwi¹zanych z zarz¹dzanie terene i obs³ug¹ ieszkañców, w ty: 8198 takich, których wytworzenie wyaga³o korzystania z danych przestrzennych, 8449 dla których dane przestrzenne by³y zalecane, 1205 dla których dane przestrzenne nie by³y konieczne. Dane te wskazuj¹ na du y udzia³ decyzji, dla podjêcia których s¹ potrzebne dane przestrzenne i na ogólnie bardzo du ¹ liczbê decyzji podejowanych przez urzêdy gin.

3 PRZEGL D MO LIWOŒCI WYKORZYSTANIA ANALIZ PRZESTRZENNYCH W REALIZACJI WYBRANYCH W obu ginach w pierwszej grupie produktów znajduj¹ siê: decyzje o ustaleniu warunków zabudowy i lokalizacji inwestycji celu publicznego, opinie i wnioski zwi¹zane z procedur¹ sporz¹dzania planów zagospodarowania przestrzennego i studiu uwarunkowañ, przygotowanie inwestycji ginnych, analizy i oceny ruchu budowlanego, decyzje zatwierdzaj¹ce podzia³ nieruchooœci, opinie o zgodnoœci podzia³u nieruchooœci z iejscowy plane zagospodarowania przestrzennego, decyzje o rozgraniczeniu, zaœwiadczenia o nadaniu nueru porz¹dkowego, decyzje dotycz¹ce ró nych aspektów zarz¹dzania drogai i pase drogowy, pozwolenia na wycinkê drzew, decyzje œrodowiskowe, zgody na pod³¹czenie budynków do sieci wodoci¹gowych i kanalizacyjnych, prowadzenie i aktualizacja rejestru wyborców, zadania zwi¹zane z zarz¹dzanie kryzysowy i obron¹ cywiln¹. Natoiast w drugiej grupie produktów przewa a³y: wypisy i wyrysy z pzp i studiu, nadzorowanie inwestycji ginnych i budynków ginnych, nadzór nad iejscai paiêci narodowej, zabytkai i ponikai przyrody, organizacja dojazdów uczniów do szkó³, syste inforacji oœwiatowej, uowy dzier awy, decyzje o dofinansowaniu usuniêcia i unieszkodliwienia wyrobów zawieraj¹cych azbest (g³ównie usuwanie dachów eternitowych). Powy sze liczby i zestawienia dotycz¹ jednego roku. W d³u szy okresie zakres podejowanych decyzji jest szerszy, wiêc i poszerza siê zakres potrzebnych danych Ÿród³owych. Do pe³nego zakresu potrzebnych danych o na dojœæ po analizie kopetencji, uprawnieñ i obowi¹zków urzêdów, zawartych w ustawach, rozporz¹dzeniach i statutach urzêdów. Pierwsze przybli enie o na uzyskaæ na stronie opracowanej przez Zwi¹zek Gin Polskich i Zwi¹zek Powiatów. Rozszerzona analiza, uwzglêdniaj¹ca wyienion¹ powy ej apê kopetencji i badania w kilku ginach, pozwala na wskazanie nastêpuj¹cych wa niejszych grup zadañ o charakterze przestrzenny, realizowanych przez giny wiejskie, do których wykonania s¹ potrzebne dane przestrzenne: zadania dotycz¹ce dróg ginnych (np. budowa, odernizacja dróg ginnych), zadania dotycz¹ce architektury, urbanistyki i planowania przestrzennego (np. prowadzenie analiz i studiów w zakresie zagospodarowania przestrzennego terenów niezabudowanych), zadania dotycz¹ce ochrony œrodowiska (np. udzia³ w opracowywaniu za³o eñ i prograów do pzp w zakresie ochrony œrodowiska, ocena skutków zian w zagospodarowaniu przestrzenny z punktu widzenia œrodowiska), zadania w zakresie gospodarki kounalnej i gospodarowania nieruchooœciai (np. gospodarowanie zasobe nieruchooœci giny, tworzenie zasobów gruntów koniecznych do wykonywania zadañ w³asnych giny),

4 34 JERZY CHMIEL, ANNA FIJA KOWSKA, HELENA OŒ zadania w zakresie rolnictwa (np. wspó³praca przy opracowywaniu wieloletnich i rocznych planów rozwoju rolnictwa i leœnictwa, wspó³praca z wojewódzki oœrodkie doradztwa rolniczego przy intensyfikacji produkcji roœlinnej), zadania w zakresie obrony cywilnej i zarz¹dzania kryzysowego (np. opracowywanie i aktualizowanie planu obrony cywilnej giny i planu reagowania kryzysowego giny), zadania w zakresie ochrony zdrowia i poocy spo³ecznej (np. organizacja i zapewnienie opieki spo³ecznej osobo jej potrzebuj¹cy), zadania zlecone, których zakres jest ka dorazowo okreœlony w odpowiednich porozuieniach. Wa niejsze typy analiz przestrzennych przydatnych w realizacji zadañ na pozioie giny Odpowiednio wykonane analizy na podstawie w³aœciwie dobranych danych poagaj¹ w zrozuia³y sposób odpowiedzieæ na stawiane w procesie decyzyjny pytania i rozwi¹zywaæ probley w sposób szybki i powtarzalny, uo liwiaj¹c równie generowanie ró nych scenariuszy. W najprostszy ujêciu analizy przestrzenne to zbiór etod i narzêdzi do wykonywania operacji na danych przestrzennych w celu uzyskania dodatkowych inforacji, które og¹ poóc decydento w zarz¹dzaniu terene. Analizy przestrzenne i odelowanie pozwalaj¹ w szczególnoœci na (Laurini, Miller-Raffort, 1995): wytwarzanie inforacji u ytecznych dla decydentów, ocenê przydatnoœci terenu, wariantowe lokalizacje inwestycji, ocenê wp³ywu inwestycji na œrodowisko, poszukiwanie najlepszych rozwi¹zañ. Podstawowa funkcjonalnoœæ SIP uo liwia dokonywanie wizualizacji danych o rzeczywisty œwiecie (przestrzeni) na wiele sposobów, co poaga lepiej opisaæ i zrozuieæ odelowan¹ rzeczywistoœæ, a ty say dostrzec okreœlone relacje, ujawniæ pewne zjawiska, trendy, itp. Uzyskanie nowych inforacji o charakterze przestrzenny jest cele analiz przestrzennych, które realizowane s¹ przez zastosowanie w raach systeu SIP operacji analitycznych (statystycznych, ateatycznych) o ró ny stopniu z³o onoœci, na danych przestrzennych ró nej postaci, odniesionych do obiektów jednej lub wielu warstw inforacyjnych (Bia³ousz i in., 2013). Literatura przediotu (np. Malczewski, 2004, 2006; Longley i in., 2006) wskazuje na bardzo du e znaczenie analiz przestrzennych w procesach decyzyjnych w ró nych obszarach zastosowañ. Analizy uo liwiaj¹ równoczesne korzystanie z wielu zbiorów danych przestrzennych, a uzyskiwane wyniki analiz s¹ przydatne w szczególnoœci przy poszukiwaniu optyalnych lokalizacji dla inwestycji, ocenie wp³ywu inwestycji na œrodowisko lub opracowaniu studiu uwarunkowañ i planów zagospodarowania przestrzennego. Do wa niejszych kategorii analiz przestrzennych, potencjalnie przydatnych w realizacji zadañ o charakterze przestrzenny na pozioie giny, o na zaliczyæ: proste analizy oparte na wyszukiwaniu obiektów (w³aœciwiej by³oby okreœliæ tê grupê jako proste analizy danych ) poprzez atrybuty, lokalizacjê, selekcjê obiektów w zadanych obszarach,

5 PRZEGL D MO LIWOŒCI WYKORZYSTANIA ANALIZ PRZESTRZENNYCH W REALIZACJI WYBRANYCH analizy odleg³oœci, s¹siedztwa, analizy w oparciu o wykorzystanie danych NMT, NMPT, analizy wielokryterialne analizy przydatnoœci terenu dla okreœlonego celu (inwestycji, obszarów pod budownictwo, uprawy, innej dzia³alnoœci, itp.), wyznaczanie optyalnej lokalizacji, analizy porównawcze wybór najlepszego wariantu okreœlonej inwestycji, analizy sieciowe (optyalne po³¹czenia, apy dostêpnoœci czasowej; w oparciu o wektorowy odel danych), projektowanie optyalnego po³¹czenia (np. drogi, szlaku turystycznego) na okreœlonej powierzchni (z uwzglêdnienie analizy kosztów i wykorzystanie rastrowego odelu danych). Powy sze zestawienie uwzglêdnia wnioski p³yn¹ce z przeprowadzonej w poprzedni rozdziale analizy zadañ wykonywanych w ginie (Bia³ousz i in., 2013). Nale y podkreœliæ przy ty, e poszczególne giny w niejszy lub wiêkszy stopniu ró ni¹ siê iêdzy sob¹, co przek³ada siê zwykle na ró ny rozk³ad co do charakteru realizowanych zadañ, a ty say o liwy udzia³ poszczególnych rodzajów analiz przestrzennych w procesach decyzyjnych. Z ty wi¹ e siê inna, nie niej wa na kwestia, jak¹ jest stopieñ przygotowania personelu jeœli chodzi o korzystanie z technologii SIP, a co za ty idzie zakres analiz o liwy do przeprowadzenia bezpoœrednio w danej ginie. Wydaje siê, e na obecny etapie czêœæ tego typu zadañ (zw³aszcza bardziej z³o onych) w wielu jednostkach usi byæ wykonywana przez podioty zewnêtrzne. Przyk³ady analiz przestrzennych Wybrane i zaieszczone w dalszej czêœci przyk³ady analiz przestrzennych nawi¹zuj¹ do tych kategorii analiz, które og¹ byæ wykonywane dla potrzeb jednostki saorz¹dowej jak¹ jest gina. Przyk³ady wykonano z wykorzystanie oprograowania ArcGIS firy Esri. Przyk³ad 1 Wspieranie procesu decyzyjnego w zakresie zagospodarowania przestrzennego wyznaczanie nowych terenów dla budownictwa jednorodzinnego z wykorzystanie analizy przydatnoœci terenu (rys. 1). Propozycja analizy obejuje wariant uproszczony, do realizacji którego wykorzystuje siê g³ównie dane z warstwy glebowo-rolniczej i NMT, wykorzystywany dla budownictwa typowego dla terenów rolniczych. Pe³na, kopleksowa analiza wyaga wiêkszej liczby Ÿróde³ danych, bior¹c pod uwagê szerszy zakres czynników œrodowiska geograficznego. Za³o enia do analizy nawi¹zuj¹ do interpretacji apy glebowo-rolniczej w skali 1:5000 z punktu widzenia ochrony gruntów i przydatnoœci terenu dla budownictwa, zaieszczonego w opracowaniu Bia³ousz i Sk³odowski (1996). Przywo³ane opracowanie oawia rozwi¹zanie probleu w tradycyjny (do niedawna) podejœciu, oparty wprost o zastosowanie ap analogowych bez wykorzystania o liwoœci systeów inforacji przestrzennej. By³ to ateria³ wyjœciowy do przyjêcia kryteriów analizy i zbudowania szczegó³owej tabeli decyzyjnej.

6 36 JERZY CHMIEL, ANNA FIJA KOWSKA, HELENA OŒ Podstawowy cele analizy jest wykonanie ap teatycznych, ilustruj¹cych przydatnoœæ rozpatrywanego terenu dla budownictwa, z punktu widzenia kolejno: noœnoœci gruntu, wilgotnoœci terenu, rzeÿby terenu, a nastêpnie ³¹cznie noœnoœci, wilgotnoœæ i rzeÿby. Rysunek 1 zawiera ogóln¹ postaæ tabeli decyzyjnej (a), zestawienie danych Ÿród³owych (b), w ty opcjonalnie warstwê pokrycia terenu, która o e byæ wykorzystana poocniczo w procesie aktualizacji eleentów u ytkowania zawartych w warstwie glebowo-rolniczej oraz zrzut ekranowy (c) jako wynik analizy ilustruj¹cy przydatnoœæ terenu po uwzglêdnieniu ³¹cznie noœnoœci terenu, wilgotnoœci i spadków terenu. Pozycja w legendzie np. w postaci 1_1_3 oznacza, e klasa noœnoœci równa siê 1, wilgotnoœci równa siê 1, a spadek dotyczy klasy 3. Ten rodzaj analizy o e byæ u yteczny na przyk³ad dla ginnego studiu uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz dla planów zagospodarowania przestrzennego. Jak pokazuje praktyka, w niektórych ginach wiejskich do 30% terenów przeznaczonych dla budownictwa niskiego znajduje siê na gruntach nadiernie wilgotnych. Przyk³ad 2 Zaprojektowanie optyalnego, z punktu widzenia kosztów, po³¹czenia drogowego iêdzy dwoa lokalizacjai, tj. dany obiekte powierzchniowy i istniej¹cy odcinkie drogi (rys. 2). Z uwagi na specyfikê funkcji koniecznych w tego typu analizach, s¹ one przeprowadzane bezpoœrednio na danych w postaci rastrowej. Podstawowe etapy oawianego przyk³adu analizy obejuj¹ kolejno: utworzenie powierzchni kosztów jednostkowych (wzglêdnych) w oparciu o warstwê pokrycia terenu (wariant 1) i alternatywnie w oparciu o pokrycie terenu i spadki terenu (wariant 2), wygenerowanie powierzchni kosztów skuulowanych w postaci obrazu, gdzie wartoœæ danego piksela oznacza najniejszy skuulowany koszt, jaki trzeba by by³o ponieœæ aby dotrzeæ do tego piksela od tzw. piksela (obiektu) pocz¹tkowego; istota operacji koniecznej do wykonania polega najogólniej ówi¹c, na odpowiedni wyznaczaniu odleg³oœci, która jest jednoczeœnie wa ona kosztai (koszty jednostkowe przypisane dla ka dego piksela na podstawie warstwy pokrycie terenu lub w wariancie 2 dodatkowo z uwzglêdnienie spadków), uwzglêdnienie powierzchni kosztów skuulowanych oraz po³o enia obiektu koñcowego (dana droga) i wyznaczenie po³¹czenia o najni szy koszcie. Przyk³ad 3 Wyznaczenie optyalnej trasy przejazdu przy okreœlonych za³o eniach z wykorzystanie analizy sieciowej (rys. 3). Analizê odniesiono do sytuacji, w której optyalizacji poddano zadanie dotarcia do wybranych iejscowoœci giny Brañszczyk. Taki rodzaj analizy o e stanowiæ przyk³ad do wykorzystania w sprawny dzia³aniu s³u b na terenie giny, ale równie np. opieki spo³ecznej. W przedstawiony przyk³adzie analizy (rys. 3) zak³adano wariant poruszania siê w terenie saochode. Rozwi¹zanie uwzglêdnia poruszanie siê saochode z aksyaln¹ prêdkoœci¹ na drodze krajowej 90 k/h, inialn¹ prêdkoœci¹ na drogach ginnych 50 k/h. D³ugoœæ trasy ok. 51 k, sa czas przejazdu 59 in, doliczaj¹c inialny czas na okreœlone dzia³ania w ka dej iejscowoœci 5 in (np. przekazanie przesy³ki) raze ok. 2 godz i 15 in.

7 PRZEGL D MO LIWOŒCI WYKORZYSTANIA ANALIZ PRZESTRZENNYCH W REALIZACJI WYBRANYCH a b Rys. 3. Przyk³ad analizy sieciowej wyznaczenia optyalnej trasy przejazdu przy okreœlonych za³o eniach: a scheat analizy, b rozwi¹zanie dla wariantu poruszania siê saochode

8 38 JERZY CHMIEL, ANNA FIJA KOWSKA, HELENA OŒ Podsuowanie W procesach zarz¹dzania (w ty planowania przestrzennego) na pozioie giny istotne jest korzystanie z ró nego rodzaju danych przestrzennych. W bardziej zaawansowanych procesach decyzyjnych, szczególnie poocne jest wykonywanie analiz przestrzennych, w ty analiz wielokryterialnych. Istniej¹ce oprograowania SIP, w zale noœci od klasy, aj¹ z regu³y rozbudowan¹ funkcjonalnoœæ w zakresie analiz przestrzennych, uo liwiaj¹c u ytkowniko wykonywanie równie bardziej zaawansowanych analiz. Dodatkowe o liwoœci wynikaj¹ czêsto z dostêpu do okreœlonych jêzyków prograowania, co wyaga wiêkszych uiejêtnoœci. Szerszeu korzystaniu z inforacji przestrzennej, wykorzystywaniu analiz przestrzennych na pozioie giny, powinny sprzyjaæ w szczególnoœci: widoczny postêp w tworzeniu i rozwijaniu zasobów danych przestrzennych, wykonanie dla ca³ej Polski Bazy Danych Obiektów Topograficznych, jednolita postaæ cyfrowa iejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i studiów ginnych, nowa jakoœæ dostêpu do inforacji przestrzennej iêdzy innyi poprzez teatyczne (bran owe) geoportale, dostêp do odpowiedniego (do potrzeb i o liwoœci) oprograowania, w ty wolnego oprograowania z zakresu SIP, prowadzone szkolenia. Nale y podkreœliæ, e w realizacji zadañ na pozioie giny dostêp do technologii SIP nie stanowi aktualnie wiêkszego probleu. Wiêksze probley og¹ natoiast dotyczyæ koniecznych uiejêtnoœci pracowników. W przypadku potrzeby uczestnictwa pracowników gin w szkoleniach, problee og¹ byæ niekiedy du o niejsze o liwoœci finansowe i kadrowe czêœci gin, co o e przek³adaæ siê równie na ograniczone o liwoœci dostêpu do odpowiednich szkoleñ dla personelu. Literatura Bia³ousz S. (red.), 2013: Inforacja przestrzenna dla saorz¹dów terytorialnych. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa. Bia³ousz S. i in., 2004: Syste Baz Danych Przestrzennych dla województwa azowieckiego. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa. Bia³ousz S., Sk³odowski P., 1996: Æwiczenia z gleboznawstwa i ochrony gruntów. Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa. Laurini R., Miller-Raffort F., 1995: Les bases de données en géoatique. Heres, Paris. Longley P.A., Goodchild M.F., Maguire D.J., Rhind D.W., 2006: GIS. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Malczewski J., 2006: GIS-based ulticriteria decision analysis: a survey of the literature. International Journal of Geographical Inforation Science vol. 20, no. 7. Malczewski J., 2004: GIS-based land-use suitability analysis: a critical overview. Progress in Planning no. 62: 3-65.

9 PRZEGL D MO LIWOŒCI WYKORZYSTANIA ANALIZ PRZESTRZENNYCH W REALIZACJI WYBRANYCH Streszczenie Ró nego rodzaju decyzje z zakresu planowania czy szerzej zarz¹dzania na pozioie jednostek saorz¹dowych s¹ coraz czêœciej podejowane z zastosowanie technologii SIP, co powinno pozytywnie wp³ywaæ na jakoœæ i obiektywiz tych decyzji. Szczególnie widoczn¹ rolê dla poszerzania zastosowañ SIP w tego typu procesach, obok innych nie niej wa nych czynników, odgrywa znacz¹cy przyrost zasobów danych przestrzennych tworzonych w ostatnich latach oraz ich dostêpnoœæ. Te pozytywne ziany s¹ w pierwszy rzêdzie wynikie szeroko rozuianego wdra ania postanowieñ dyrektywy INSPIRE, podejowania okreœlonych inicjatyw w ty zakresie, realizacji projektów lub prowadzenia szkoleñ. W kontekœcie wsponianych zastosowañ SIP, kluczowe znaczenie aj¹ analizy przestrzenne, stanowi¹c g³ówne Ÿród³o inforacji u ytecznych dla decydentów. Odpowiednio wykonane analizy na podstawie w³aœciwie dobranych danych poagaj¹ w zrozuia³y sposób odpowiedzieæ na stawiane w procesie decyzyjny pytania i rozwi¹zywaæ probley w sposób szybki i powtarzalny, uo liwiaj¹c równie generowanie ró nych scenariuszy. Artyku³ przedstawia ogólny przegl¹d zadañ realizowanych dla obszaru typowej giny, w ty zadañ o wyraÿny kontekœcie przestrzenny, a nastêpnie wskazuje na o liwoœci wykorzystania analiz przestrzennych w realizacji wybranych zadañ. Za³¹czone przyk³ady nawi¹zuj¹ do tych kategorii analiz, które og¹ byæ wykonywane dla potrzeb jednostki saorz¹dowej jak¹ jest gina. Abstract Different types of planning and anageent decisions on local coune level in increasing degree ake use of GIS technology and this should positively influence the quality and objectivity of those decisions. Meaningful increase of spatial data resources created in recent years and their availability, along with other iportant factors, play a significant role in wider use of GIS applications in this type of processes. These positive changes are priarily the result of wider ipleentation of the INSPIRE Directive, specific initiatives in this field, the ipleentation of projects, and trainings. In the context of the entioned GIS applications, spatial analysis are crucial as the ain source of inforation useful for policy akers. Well done analyses based on accordingly selected data can help to understand how to respond to the deands in the decision-aking process and to solve probles in a quick and repeatable way, allowing also to generate different scenarios. The paper presents a general overview of the tasks for a typical coune, including the ones that have a clear spatial context, and then points out how to use spatial analyses in the ipleentation of selected tasks. The attached exaples refer to the categories of analyses that can be perfored for the needs of local coune. dr in. Jerzy Chiel j.chiel@gik.pw.edu.pl gr. in. Anna Fija³kowska a.fijalkowska@gik.pw.edu.pl gr. in. Helena oœ h.los@gik.pw.edu.pl

10 Rysunek 1. Przyk³ad analizy przydatnoœci terenu dla budownictwa jednorodzinnego: a tabela decyzyjna, b Ÿród³a danych wejœciowych, c przydatnoœæ terenu dla budownictwa jednorodzinnego uwzglêdniaj¹ca ³¹cznie: 'noœnoœæ terenu', 'wilgotnoœæ', 'klasy spadki terenu'

11 a b c d e Rysunek 2. Przyk³ad wyznaczenia optyalnego po³¹czenia na powierzchni terenu: a pokrycie terenu, b spadki terenu, c scheat analizy, d rozwi¹zanie uwzglêdniaj¹ce tylko 'pokrycie terenu', e rozwi¹zanie uwzglêdniaj¹ce 'pokrycie terenu' i 'spadki'