FLOTA NOWEJ GENERACJI NA ODRZA SKIEJ DRODZE WODNEJ

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 82 Transport 2012 Jan Kulczyk Tadeusz Lisiewicz Tomasz Nowakowski Politechnika Wrocawska FLOTA NOWEJ GENERACJI NA ODRZASKIEJ DRODZE WODNEJ Rkopis dostarczono, listopad 2011 Streszczenie: Przedstawiono koncepcj nowej generacji floty dostosowanej do obecnych i przewidywanych w przyszoci warunków nawigacyjnych na ODW. Podane zostay wymiary gówne barek pchanych, motorowych i pchacza trasowego. W przypadku pchacza okrelono podstawowe parametry ukadu napdowego. Nowa flota moe wspóistnie z obecnie eksploatowan. Podane zostay koszty transportu z wykorzystaniem nowej floty. Koszty te porównano z kosztami floty obecnie eksploatowanej. Analiza zostaa przeprowadzona dla relacji porty Gliwice/ Kdzierzyn- Kole - elektrownia Opole i elektrociepownia Wrocaw. Sowa kluczowe: flota ródldowa, koszty transportu, Odra 1. WPROWADZENIE W transporcie ródldowym w Polsce dominuje system pchany. Liczba obecnie eksploatowanych pchaczy, barek pchanych znacznie przewysza liczb barek z wasnym napdem. W roku 2009, w systemie pchanym przewieziono ok. 72% adunków w tonach, w jednostkach pracy przewozowej ju tylko 49%. Zestawy pchane eksploatowane s na krótkich relacjach krajowych. rednia odlego przewozów wynosia 127 km. rednia odlego przewozu barkami z wasnym napdem wynosia 325 km [7]. Barki te eksploatowane s przede wszystkim w relacjach midzynarodowych. Jeli analizowa ródldow flot towarow, to s to jednostki projektowane i przystosowane do eksploatacji na ODW. Podstawowa flota ródldowa obecnie eksploatowana bya projektowana w latach 50 i 60 ubiegego wieku. Z ogólnej liczby 104 obecnie eksploatowanych barek motorowych, 100 to jednostki zbudowane przed rokiem S to w zasadzie barki typu BM500. W przypadku floty pchanej, sytuacja jest korzystniejsza. Dominuje pchacz typu BIZON, budowany w latach 70 i 80. Z ogólnej liczby 507

2 56 Jan Kulczyk, Tadeusz Lisiewicz, Tomasz Nowakowski eksploatowanych barek pchanych, prawie 55% zostaa zbudowana po roku Na ogóln liczb 203 pchaczy, 52 pchaczy zostay oddane do uytku po roku Do roku 1990 byy prowadzone prace projektowe nad now generacj floty towarowej przystosowanej do eksploatacji na polskich i europejskich drogach wodnych. Zbudowano kilka pojedynczych jednostek. Przemiany po roku 1990 spowodoway, e programy wymiany floty zostay zaniechane. 2. BARKI PCHANE Podstawowe parametry projektowanych i zbudowanych w Polsce barek pchanych przystosowanych do eksploatacji na Odrze przedstawiono w tabl. 1. Typ barki Tablica 1 Podstawowe dane eksploatacyjne barek pchanych Wymiary gówne [m] Zanurzenie [m]/ adowno [t] L c B c H 1,2 1,4 1,6 1,7 2,0 Czarnowsy 70,05 9,00 2, OBP ,13 8,98 1, BP ,00 8,98 1, BPC ,20 9,00 1, BPP ,00 8,70 1, * - - INBAT 48,75 9,00 2, , BPN 52,00 9,00 1, BPPN 52,00 9,00 1, *adowno przy zanurzeniu T=1,55m ródo: Opracowanie wasne Barka pchana CZARNOWSY projektowana bya w latach 70 z przeznaczeniem do transportu wgla z Gliwic do elektrowni Opole. Barka typu INBAT opracowana zostaa w latach w trakcie realizacji V Programu Ramowego UE pod tytuem: INNOVATIVE BARGE TRAINS FOR EFFECTIVE TRANSPORT ON SHALLOW WATERS (INBAT) [3]. Barki typu BPP-500 i BPPN to jednostki typu peno pokadowego. Przeznaczone s do transportu adunków masowych w tym wgla. Obecnie w transporcie wgla na Odrze wykorzystywane s barki pchane pokadowe typu BPP-500 lub pozostae serii BP-500.W tabeli zamieszczono wymiary gówne nowej generacji barek pchanych (BPN, BPPN) przystosowanych do transportu adunków masowych na Odrze.

3 Flota nowej generacji na Odrzaskiej Drodze Wodnej PCHACZE Podstawowym pchaczem eksploatowanym na Odrze i przez najwikszego armatora ODRATRANS, jest pchacz BIZON III. Jego koncepcja zostaa opracowana w latach 60 ubiegego wieku. Sta si wzorcem dla nowych projektów (KOZIOROEC, MUFLON, KARIBU), które jednak z uwagi na kryzys i postpujc degradacj ODW, nie znalazy szerszego zastosowania. W tabl. 1 podano wykaz pchaczy projektowanych, zbudowanych i eksploatowanych na polskich drogach wodnych. Dane pchaczy projektowanych i zbudowanych w Polsce [2] Lp Typ Wymiary gówne L C xb C xhxt [m] Moc [kw] 1 BIZON III 20,9x8,28x2,7x1,1 2x155 2 BIZON III ZMODYFIKOWANY 20,9x8,28x2,7x1,1 2x221 Napd Pdnik, typ, rednica [m] Tablica 2 Przeznaczenie, rejon pywania wg PRS Ka4-55 w dyszy 19A, 1,26 Trasowy, Odra 3 Ka4-55 w dyszy 19A, 1,26 Trasowy, Odra 3 3 Ka4-55 w dyszy KOZIOROEC 20,5x8,65x1,6x0,8 2x141 19A, 0,9 Trasowy, Odra, 4 Ka4-55 w dyszy Trasowy, Odra, MUFLON 23x8,98x2x1,15 2x283 19A, 1,3 5 Ka4-55 w dyszy Trasowy, Odra, KARIBU 25x8,2x1,9x1 2x143 19A, 1,14 6 INBAT 20,5x9x1,4x0,6 2x123 D=0,7m Odra, aba 1x166 D=1,2m 7 PNG 14x9x2x1,2 2x221 Ka4-70 w dyszy Trasowy, Odra, 19A, 1,3 ródo: Opracowanie wasne Pchacz INBAT opracowany w trakcie realizacji projektu w ramach V Programu Ramowego, przystosowany jest do eksploatacji na wodach bardzo pytkich. Zastosowano niekonwencjonalny ukad napdowy: 2 boczne silniki o mocy 123 kw kady, napdzajce pdniki rubowe w dyszy o rednicy D=0,7m oraz 1 silnik centralny o mocy 166 kw napdzajcy rub w dyszy o rednicy D=1,2m. Pdnik ten w przypadku eksploatacji na wodach pytkich jest chowany w kadubie pchacza. W zalenoci o warunków hydrotechnicznych, mog pracowa tylko dwa boczne silniki, jeden rodkowy lub wszystkie trzy. Umoliwia to eksploatacj zestawu przy bardzo zrónicowanych warunkach nawigacyjnych. Pchacz BIZON III zmodyfikowany, to pchacz w którym dotychczasowe silniki napdu gównego typu WOLA, wymieniono na silniki nowej generacji typu VOLVO.

4 58 Jan Kulczyk, Tadeusz Lisiewicz, Tomasz Nowakowski 4. UWARUNKOWANIA HYDROTECHNICZNE I PRAWNE WYMIAROWANIA FLOTY RÓDLDOWEJ Podstawowym aktem prawnym majcym wpyw na standard wyposaenia jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006r. ustanawiajca wymagania techniczne dla statków eglugi ródldowej i uchylajca dyrektyw Rady 82/714/EWG. Formalnie obowizuje od 1. stycznia 2007r. Oprócz nielicznych szczegóowych wymaga wikszo ma charakter ogólny, lub odsya do bardziej szczegóowych przepisów innych instytucji (np. przepisów Komisji Reskiej, Dunajskiej, instytucji klasyfikacyjnych). W Polsce wymiary floty ródldowej okrelane s przez Regionalne Zarzdy Dróg Wodnych, Inspektoraty eglugi ródldowej. Przepisy okrelaj maksymalne dopuszczalne wymiary floty na administrowanych odcinakach dróg wodnych. Szczegóowe rozwizania techniczne, standardy wyposaenia regulowane s przez instytucje klasyfikacyjne. W Polsce rol t spenia Polski Rejestr Statków. Obecnie obowizuj przepisy z roku Jest to ju 5 edycja przepisów od roku Kada nowa edycja przepisów wpywa na stosowane rozwizania techniczne. Z zasady rozwizania te wpywaj pozytywnie na wzrost bezpieczestwa i warunków pracy zaogi. Wie si to jednak czsto z niekorzystnym wpywem na koszty budowy i eksploatacji. Zasadnicze zmiany to: preferencja rozwiza kaduba o konstrukcji dna i but podwójnych, wiksza liczba grodzi wymagana przepisami o niezatapialnoci, konieczno rozdzielania zbiorników o rónym przeznaczeniu, zaostrzenia wymaga co do waciwoci manewrowych, wymóg stosowania sterów dziobowych dla statków o dugoci powyej 80m, nowe zaostrzone przepisy zwizane i ochron ppo, i stosowaniem instalacji gazowych do celów bytowych, konieczno stosowania radarów i szereg innych elementów wyposaenia nawigacyjnego. Wymóg podwójnego dna powoduje wzrost ciaru konstrukcji, a tym samym spadek adownoci. Wymagania odnonie zaostrzenia waciwoci manewrowych, stosowanie sterów dziobowych powoduje wzrost mocy silników, co prowadzi do wzrostu kosztów paliwa. Nie zawsze jest to zrekompensowane stosowaniem bardziej sprawnych silników spalinowych nowej generacji. W projektowaniu i budowie nowych jednostek dy si do budowy statków o wymiarach maksymalnie wykorzystujcych warunki hydrotechniczne na drodze wodnej. Warunek ten jest trudny do spenienia w warunkach Odrzaskiej Drogi Wodnej. ODW jest drog wodn niejednorodn o zmiennych waciwociach hydrologicznych i zrónicowanych parametrach budowli hydrotechnicznych. Wymiary poziome floty ograniczone s wymiarami luz na Kanale Gliwickim i odcinku Odry skanalizowanej. Dopuszczalna dugo statku w przypadku Kanau Gliwickiego nie moe przekracza 70m. Szeroko determinowana jest szerokoci luz na Odrze. Przy szerokoci 9,6 m wikszoci z 23 luz na Odrze, dopuszczalna szeroko statku wynosi

5 Flota nowej generacji na Odrzaskiej Drodze Wodnej 59 ok. 9m. Dugo zestawu pchanego przy okrelonej szerokoci ograniczona jest szerokoci szlaku na Odrze swobodnie pyncej i wielkoci promieni zakoli. Dopuszczalna dugo wynosi 118m. Zanurzenie statku uwarunkowane jest warunkami hydrologicznymi na drodze wodnej. Dla Odry skanalizowanej dopuszczalne zanurzenie wynosi 1,7m. Na kanale Gliwickim teoretycznie moliwa jest eksploatacja floty o zanurzeniu 2,5m. Wieloletnie zaniedbania w utrzymaniu odpowiedniej gbokoci kanau sprawiy, e obecnie nie przekracza si zanurzenia 1,7m. Zanurzenia te gwarantowane s w zasadzie przez cay obowizujcy okres nawigacyjny. Ustawowo trwa on od 15 marca do 15 grudnia. Na Odrze swobodnie pyncej eksploatacja przy zanurzeniu 1,7m bya moliwa przy wysokiej i redniej wodzie eglownej. Przy niskiej wodzie eglownej zanurzenie nie przekraczao 1,4 m. Przecitne rednie zanurzenie na odcinku Odry swobodnie pyncej, w okresie lat wynosio ok. 1,5m. Od kilku lat na Odrze swobodnie pyncej transport ródldowy realizowany jest sporadycznie. Powodem tego jest erozja dna poniej stopnia wodnego Brzeg Dolny. Regularna egluga bdzie moliwa po ukoczeniu budowanego od roku 1997 stopnia wodnego w Malczycach. Uwzgldniajc wszystkie powysze ograniczenia zakadajc, e: stopie wodny w Malczycach zostanie ukoczony, transport realizowany bdzie na caej ODW, sprawna bdzie flota obecnie eksploatowana, wymiary gówne (LxBxHxT) nowej generacji floty wynosi bd: pchacz PNG 14x9x2x1,2 m barka pchana BPN, BPPN 52x9x1,8x1,8 m barka motorowa BMN 70x9x1,8x1,7 m zestaw pchany PNG+2BP 118x9 m zestaw kombi (BMN+BP) 122x9 m. Zestawy kombi s powszechnie eksploatowane na drogach wodnych Europy. Wykorzystuj one jeszcze barki holowane. W Polsce z uwagi na nisk moc ukadów napdowych barek motorowych (BM-500), system ten nie znalaz szerszego zastosowania. W przedstawionej propozycji zakada si, e nowa generacja barek motorowych bdzie wyposaona w silniki napdu gównego o mocy wystarczajcej do eksploatacji tych barek w systemie kombi. Nowa generacja barek motorowych w ukadzie z barkami pchanymi obecnie eksploatowanymi nie przekroczy obecnie obowizujcej maksymalnej dugoci zestawu (118 m). Zakada si, e wyposaenie nowej barki pchanej w ster dziobowy, wprowadzenie amanych zestawów pchanych pozwoli na eksploatacj zestawu na Odrze o dugociach wikszych od obecnie obowizujcych. adowno nowej generacji barek pchanych w zalenoci od zanurzenia podane zostay w tabl. 1. Barka pchana typu BPPN to barka pokadowa przystosowana do przewozu adunków masowych. Barka typu BPN to barka samotrymowna, o podwójnych burtach, jednej adowni o wymiarach przystosowanych do transportu kontenerów. Moliwy jest przy okrelonych warunkach nawigacyjnych transport dwu warstw kontenerów [4].

6 60 Jan Kulczyk, Tadeusz Lisiewicz, Tomasz Nowakowski Proponowane wymiary pchacza trasowego zasadniczo róni si od obecnie eksploatowanych. Zwikszenie szerokoci i zanurzenia konstrukcyjnego zapewnia odpowiedni wyporno. Obecnie eksploatowane pchacze maj wyporno rzdu ton. Nowo proponowany posiada tego samego rzdu, co pozwala na spenienie wszystkich wymogów zwizanych z wymaganymi standardami wyposaenia. 5. UKAD NAPDOWY FLOTY NOWEJ GENERACJI Zuycie paliwa to istotny czynnik wpywajcy na koszty transportu w tym na rodowisko naturalne. Szczegóowa analiza oporowa napdowa wykonana w ramach projektu INBAT [3], wykazaa, e optymalna moc napdu floty eksploatowanej na ODW wynosi ok. 400 kw. Warto ta odnosi si do przypadku eksploatacji floty przy maksymalnym dopuszczalnym zanurzeniu. Moc ta zapewnia równie spenienie wymaga jakie wynikaj z przepisów reskich. Oznacza to, e nowa generacja floty moe by eksploatowana na drogach wodnych Europy. Z uwagi jednak na mae projektowane zanurzenie koszty eksploatacji mog przekracza wpywy z usug transportowych. Na drogach wodnych UE zakada si e, minimalne zanurzenie przy którym armator nie ponosi strat to 2m [1]. Szczegóowa analiza doboru ukadu napdowego zostaa przeprowadzona dla nowego pchacza. Przy zanurzeniu T=1,2 m, maksymalna rednica pdnika rubowego nie moe przekracza 1,4 m. W oparciu o charakterystyki hydrodynamiczne serii rub Ka w dyszy nr 19a. przeprowadzono analiz dla zakresu rednic D=1,2 do 1,35m. przy nominalnej mocy jednego silnika P B =221 kw i obrotach n=30 sek -1. Przyjto ten sam silnik (VOLVO D9-300), jaki zastosowano w zmodyfikowanych pchaczach BIZON III. Uwzgldniajc takie elementy jak: zuycie paliwa, napór na uwizi, przecienie ukadu momentem w warunkach pracy na uwizi, stosunek rednicy pdnika do zanurzenia, wielko wzniosu tunelu rubowego, za najkorzystniejsze rozwizanie uznany zosta pdnik o parametrach: typ pdnika - Ka4-70 w dyszy 19a, rednica - D=1,3m, wspóczynnik skoku P/D=1,119 obroty nominalne pdnika - 5,555 sek -1, (przeoenie przekadni i=5,4), nominalny punkt pracy przy prdkoci - V=3,6 m/s napór w punkcie projektowym T=2x30,28 kn napór na uwizi (V=0) T V=0 = 2x45,15 kn przecienie silnika momentem w warunkach pracy na uwizi 1,033

7 Flota nowej generacji na Odrzaskiej Drodze Wodnej 61 Wielko zuycia paliwa dla okrelonych warunków nawigacyjnych dla wybranych rednic pdnika przedstawiono na rys. 1. Obliczenia wykonano w oparciu o wasny system obliczeniowy zuycia paliwa dla rónych warunków nawigacyjnych [5]. W caym zakresie moliwych prdkoci pywania wybrany pdnik zapewnia najmniejsze zuycie paliwa. Przecienia silnika momentem nie stanowi zagroenia dla trwaoci i niezawodnoci ukadu napdowego. Zakada si, e nowa generacja barek motorowych bdzie wyposaona w gówne silniki napdowe o mocy identycznej z moc nowej generacji pchacza. Taka moc umoliwia eksploatacj barek motorowych w systemie kombi. Stosowanie tego samego typu gównych silników napdowych moe prowadzi do obnienia kosztów budowy i eksploatacji floty. G[l/km] Jednostkowezuyciepaliwa D=1,30m d=1,26m D=1,35m V[km/h] Rys. 1. Jednostkowe zuycie paliwa w zalenoci od typu pdnika 6. ROZWIZANIA KONSTRUKCYJNE NOWEJ FLOTY NA ODR Opracowano koncepcje nastpujcych rozwiza floty nowej generacji: pchacza o klasycznej dugiej linii waów, pchacza o linii waów z zastosowaniem przekadni pasowej, bark pchan o szerokoci adowni 7m, bark pchan o poszerzonej szerokoci adowni 7,512 m. Pozwala to na korzystniejsze wykorzystanie przestrzeni adunkowej przy transporcie kontenerów,

8 62 Jan Kulczyk, Tadeusz Lisiewicz, Tomasz Nowakowski bark motorow z zastosowaniem pojedynczego ukadu napdowego. Rozwizanie to wymaga zastosowania innych silników i innych parametrów pdnika ni w przypadku pchacza, bark motorow z klasycznym dwurubowym ukadem napdowym, o parametrach identycznych z przyjtymi w przypadku pchacza. W odniesieniu do wszystkich tu przedstawionych koncepcji zaoono klasyczny, poprzeczny system konstrukcji kaduba. Konstrukcja w caoci bdzie wykonana ze stali. Wymiary podstawowych elementów konstrukcyjnych (gruboci blach poszycia, grodzie, liczba i wymiary usztywnie) okrelone zostay zgodnie z wymaganiami przepisów PRS. Zakada si, e dno w adowni bdzie stalowe o wzmocnionej konstrukcji. Technologia wykonania zapewni szczelno przestrzeni midzy poszyciem dna kaduba statku, a poszyciem dna adowni. Sterówka wyposaona w niezbdne wyposaenie nawigacyjne i ukady sterowania, oraz kontroli pracy silników napdowych bdzie podnoszona na wysoko zapewniajca wymagan widoczno w przypadku transportu kontenerów. Na pchaczu pomieszczenia mieszkalne wykonane jako niezalena wstawiana na pokad konstrukcja w formie kontenerów mieszkalnych. Na barce motorowej przewiduje si klasyczny blok pomieszcze mieszkalnych dla 4 osób. Zakada si standardowe, zgodne z przepisami wyposaenie kotwiczne, cumownicze i sczepiajce. Wyposaenie sterowe to podwójny ukad petw sterowych, rónicowych za kadym pdnikiem. Napd trzonów sterowych hydrauliczny, a sterowanie i kontrola wychylenia petw elektryczna. Barka pchana i motorowa w czci dziobowej wyposaona bdzie w dziobowy ster typu pump-jet. Ster tego typu to pompa osiowa o osi obrotu prostopadej do poszycia w miejscu jej instalacji. Pompa zasysa wod i wyrzuca przez kana wylotowy. Wyrzut wody kierowa mona w dowolnym kierunku, std uzyskuje si dowolny kierunek dziaania siy. Sia naporu jest wynikiem reakcji na wyrzucan wod. Zespoy takie dostarczane s przez wyspecjalizowanych wytwórców. Na rynku polskim najbardziej znanym dostawc jest firma niemiecka SCHOTTEL. Zespó pompowy napdzany moe by silnikiem elektrycznym lub niezalenym silnikiem spalinowym. Wymagana moc do napdu jest rzdu 75 do 110 kw. W przypadku barki motorowej naley preferowa napd elektryczny, natomiast na barce pchanej napd spalinowy. Konieczno stasowania dziobowych sterów zwiksza koszty budowy, koszty eksploatacji. Jest to ju jednak wyposaenie standardowe zwikszajce bezpieczestwo i niezawodno. W przypadku awarii napdu gównego ukad ten zapewnia sterowno i moliwo kontynuacji rejsu, cho przy znacznie zmniejszonej prdkoci pywania. Na rys. 2 przedstawiono propozycj barki motorowej przy zastosowaniu napdu dwurubowego. Rys. 3 przedstawia widok pchacza z niekonwencjonalnym ukadem przeniesienia napdu z silników gównych na pdniki okrtowe.

9 Flota nowej generacji na Odrzaskiej Drodze Wodnej 63 Rys. 2. Barka motorowa o napdzie dwurubowym

10 64 Jan Kulczyk, Tadeusz Lisiewicz, Tomasz Nowakowski Rys. 3. Pchacz z pasowym ukadem przeniesienia mocy 7. KOSZTY EKSPLOATACJI NOWEJ GENERACJI FLOTY Koszty zostan podane w oparciu o dane ODRATRANS [6]. Z uwagi na obecnie stosowane technologie koszty zostan okrelone dla scalonego i klasycznego systemu pchanego. System scalony to system, w którym pchacz jest na stae zwizany z barkami pchanymi. Pchacz oczekuje na zaadunek i rozadunek barek. Jest to zaprzeczenie systemu

11 Flota nowej generacji na Odrzaskiej Drodze Wodnej 65 pchanego. W systemie klasycznym pchacz nie oczekuje na zaadunek i rozadunek barek. Szczegóowe zasady okrelenia kosztów przedstawione zostan dla relacji Gliwice Elektrownia Opole (Dobrze) Gliwice. W okreleniu kosztów uwzgldnia si parametry hydrotechniczne na drodze wodnej. Obliczenia wykonane zostay dla: zestawu pchanego BIZON +2xBP500 zestawu nowej generacji PNG+2xBPN system kombi BMN+ BP500 W ocenie kosztów uwzgldniono: redni czas eksploatacji w sezonie nawigacyjnym dni (4000 godz.), Czas obsugi technologicznej floty w roku 120 h Czasy rejsu okrnego, ilo niezbdnej floty, liczb rejsów w roku, Liczb pchaczy manewrowych, Koszty amortyzacji floty, remontów biecych i okresowych, Koszty usug obcych, Koszty pozostae (ogólne, opaty kanaowe, ubezpieczenia). Koszty usug obcych to koszty opat dla dzierawców. Wynikaj one z zasad eksploatacji floty obowizujcej w ODRATRANS. Jako waciciel floty ODRATRANS wydzierawia j zaodze. Zaoga realizuje zadania transportowe. Odratrans zabezpiecza poda adunków, pobiera opaty za wykonan prac transportow (fracht), odprowadzajc cz zysków dla dzierawców. Koszty remontu dla zestawu obecnie eksploatowanego oparte zostay na podstawie faktur za wykonane prace remontowe. W tabl. 3 przedstawiono zapotrzebowanie floty jednostkowe koszty transportu w zalenoci od typu floty i wielkoci przewozów. Na rys. 4 porównano wartoci kosztów jednostkowych transportu flot nowej generacji w stosunku do klasycznego obecnie eksploatowanego zestawu BIZON III. Koszty jednostkowe transportu wgla do elektrowni Opole Tablica 3 Flota 1 mln 2 mln 3 mln Scalony Klasycz. Scalony Klasycz. Scalony Klasycz. Liczba pchaczy 13,6 11,24 27,2 22,5 40,8 33,7 BIZON+ Liczba barek 27,2 26,48 54, ,6 78,6 2xBP500 Pchacze manewrowe Koszty jednostk z/t 12,656 13,005 12,217 12,292 11,886 11,850 Koszty pracy z/tkm 0,1205 0,1239 0,1164 0,1171 0,1132 0,1129 Liczba PNG+ pchaczy 10,51 8,62 21,02 17,24 31,53 25,86 2xBPN Liczba barek 21,02 21,24 42,04 42,84 63,03 63,72 Pchacze manewrowe Koszty jednostk z/t 11,899 12,225 11,679 11,746 11,513 11,474

12 66 Jan Kulczyk, Tadeusz Lisiewicz, Tomasz Nowakowski System KOMBI BMN+ BP500 cd. tablicy 3 Koszty pracy z/tkm 0,1133 0,1163 0,1112 0,1119 0,1096 0,1093 Barki motorowe 9,81 19,02 28,53 Liczba barek 7,72 15,44 23,16 Pchacze manewrowe Koszty jednostk z/t 10,272 9,888 9,667 Koszty pracy z/tkm 0, ,0903 ródo: Opracowanie wasne Rys. 4. Koszty transportu nowej generacji floty Koszty zostay okrelone przy zaoeniu, e w drodze powrotnej barki pyn bez adunku. W klasycznym systemie pchanym dodatkowo niezbdne s dwa pchacze manewrowe. Operuj one w portach za i rozadunku. Korzyci z eksploatacji nowej generacji floty wynikaj z jej wikszej adownoci. Korzystnych relacji dla systemu KOMBI naleao si spodziewa. Jest to system powszechnie eksploatowany na drogach Europy Zachodniej. W Polsce nie by rozpowszechniony z uwagi na niewystarczajc moc gównych silników napdowych stosowanych na barkach BM-500. Jednostkowe koszty pracy transportowej zale od dugoci trasy. W relacji Gliwice - Wrocaw s nisze o 5-6% w stosunku do kosztów w relacji Gliwice elektrownia Opole. Dla relacji Gliwice Szczecin, przy zaoeniu transportu adunku tylko w jednym kierunku, koszty s ponad 50% nisze od kosztów transportu do elektrowni Opole.

13 Flota nowej generacji na Odrzaskiej Drodze Wodnej WNIOSKI KOCOWE Flota nowej generacji z uwagi na wiksz adowno wykazuj wysz efektywno w stosunku do floty obecnie eksploatowanej. Wzrost adownoci jest wynikiem zmniejszenia wymiarów pchacza, co przy maksymalnej dopuszczalnej dugoci zestawu umoliwia wzrost dugoci barek pchanych. Jeli jednak uwzgldni koszty inwestycji nowej generacji floty, to budowa nowej floty z przeznaczeniem tylko transportu wgla do elektrowni Opole nie ma ekonomicznego uzasadnienia. Wynika to z dynamicznej metody oceny efektywnoci inwestycji [7]. Std proponowana nowa generacja floty przystosowana jest nie tylko do transportu wgla w relacji Gliwice - elektrownia Opole, ale na caej dugoci ODW, cznie z moliwoci eksploatacji na drogach wodnych UE. Przy takim zaoeniu budowa nowej floty ma uzasadnienie ekonomiczne. Celowo inwestycji w now flot wzrasta znaczco, jeli zaoy transport adunku w obu kierunkach. Praca powstaa w ramach realizacji programu badawczego rozwojowego Nr finansowanego przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju. Bibliografia 1. Bialonski W., Renner V.: Technische und wirtschafliche Konzepte fur flussangepasste Binnenschiffe, Europaisches Entwicklungszentrum fur Binnen- und Kustenschiffahrt, Versuchsanastalt fur Binnenschiffbau e.v., Duisburg, Bericht 1701, Juli Dokumentacja projektowa BPiSTR i NAVICENTRUM, Wroclaw INBAT - Innovative Barge Trains for Effective Ttransport on Shallow Waters, V Program Ramowy UE, Politechnika Wrocawska, Instytut Konstrukcji I Eksploatacji Maszyn, Odratrans, Navicentrum, Dokumentacja Robocza Kulczyk J.; Skupie E.: Uwarunkowania transportu kontenerów na Odrze, Logistyka, Nr 4/ Kulczyk J., Sradomski W., Tabaczek T.: Optimization of inland vessel multipropeller propulsion system operating parameters. W: Computer systems aided science, industry and transport. TRANSCOMP th International conference, Zakopane, 4-7 December 2006 / [Ed. by Z. ukasik, Z. Strzyakowski]. Radom : Institute for Sustainable Technologies, [2006]. s rys., bibliogr. 4 poz. 6. Kulczyk J. Lisiewicz T.: Zaktualizowane koszty wg stanu na rok 2010, Instytut Konstrukcji I Eksploatacji Maszyn, Dokumentacja Robocza, listopad, Lisiewicz T. Flota nowej generacji. Ocena efektywnoci inwestycji. Instytut Konstrukcji I Eksploatacji Maszyn, Dokumentacja Robocza, grudzie, Transport wyniki dziaalnoci w 2009 r. GUS, Warszawa 2010, NEW GENERATION OF FLEET ON THE ODRA WATERWAY Summary: In the paper, there is presented conception of a new generation of fleet adapted to the actual and predicted in future conditions for navigation on the ODW. There are given main dimensions of pushed barges, motor barges and pusher-tug. For the pusher-tug case the basic parameters of the propulsion system were specified. The new fleet can coexist with the one which is currently operated. Transport costs with using the new fleet are given. These costs were compared with the costs of the fleet currently operated. The analysis was performed for the shipping route ports Gliwice / Kedzierzyn-Kozle - a power plant in Opole and combined heat and power plant in Wroclaw. Keywords: inland fleet, transportation costs, Odra waterway