Czy dzieci z alergią na białka mleka krowiego stanowią grupę ryzyka niedoboru witaminy D?
|
|
- Bronisława Małek
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Rowicka Probl Hig G Epidemiol i wsp. Czy 2017, dzieci 98(1): z alergią na białka mleka krowiego stanowią grupę ryzyka niedoboru witaminy D? 47 Czy dzieci z alergią na białka mleka krowiego stanowią grupę ryzyka niedoboru witaminy D? Are children allergic to cow milk protein a group at risk of vitamin D deficiency? Grażyna Rowicka, Witold Klemarczyk, Hanna Dyląg, Agnieszka Riahi Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Wprowadzenie. Poza wpływem witaminy D na procesy wzrostu i mineralizacji kośćca zwraca się uwagę na związek jej niedoboru z etiopatogenezą niektórych chorób alergicznych, a także na możliwy wpływ na ich przebieg. Cel. Ustalenie, czy dzieci z alergią na białka mleka krowiego leczone dietą bezmleczną stanowią grupę ryzyka niedoborów witaminy D. Materiały i metody. Badaniem ankietowym, prowadzonym od kwietnia do września 2014 roku, objęto 115 dzieci z ABMK w wieku od 2 do 10 roku życia, leczonych dietą bezmleczną. Kwestionariusz autorskiej ankiety skierowanej do rodziców zawierał pytania dotyczące źródeł witaminy D. Na podstawie uzyskanych danych wyodrębniono dzieci mogące stanowić grupę ryzyka niedoboru witaminy D, u których oznaczono pilotażowo stężenie 25OH witaminy D w surowicy krwi. Wyniki. W okresie ekspozycji na słońce u wszystkich badanych dzieci stosowano kremy z filtrami przeciwsłonecznymi. Wśród badanych dzieci 60,9% spożywało ryby zgodnie z zaleceniami, jednak wielkość porcji była mniejsza niż rekomendowana. Preparaty mlekozastępcze otrzymywało 22,6% dzieci. Suplementację witaminy D stosowano u 52,2% dzieci, w tym u większości (76,7%) w dawkach niższych niż zalecane. U 21,7% dzieci w okresie ekspozycji na słońce stosowano kremy z filtrami SPF powyżej 10, a zarazem dzieci te spożywały ryby rzadziej i w mniejszych porcjach, niż jest to zalecane oraz nie otrzymywały preparatów mlekozastępczych i suplementacji witaminy D. Stężenie 25 OH witaminy D w surowicy krwi tych dzieci wynosiło przeciętnie 20,1 ng/ml (zakres 1-3 kwartyl 15,1-22,9). Wnioski. Dzieci z alergią na białka mleka krowiego leczone dietą bezmleczną stanowią grupę ryzyka niedoboru witaminy D. Na niedobór tej witaminy szczególnie narażone są dzieci, u których w okresie ekspozycji na słońce stosowane są kremy z filtrami przeciwsłonecznymi o wysokim SPF, które nie spożywają adekwatnej do zaleceń ilości produktów będących źródłem witaminy D oraz nie otrzymują odpowiedniej suplementacji. W tej grupie dzieci wskazane wydaje się oznaczanie stężenia 25 (OH) witaminy D w surowicy krwi, co ułatwi wdrożenie odpowiednich działań profilaktycznych lub terapeutycznych. Introduction. Vitamin D not only affect the bone growth and mineralization, but also the association between vitamin D and the etiopathogenesis of certain allergic diseases are well documented. Aim. To determine whether the children with CMA treated with a milk-free diet are a group at risk of vitamin D deficiency. Material and method. The survey study, conducted from April to September 2014, involved 115 children with CMA aged 2-10 years treated with a milk-free diet. The questionnaire addressed to parents consisted of questions concerning sources of vitamin D. Based on the obtained data the group of children at risk of vitamin D deficiency was identified. In these children serum 25(OH) vitamin D levels were determined on a pilot basis. Results. All children used sunscreens during the periods of sunlight exposure. Almost two-thirds (60,9%) of subjects consumed fish as recommended, however all of these children ate less amount of fish than recommended. Hypoallergenic formulas were given to 22,6% of them. Vitamin D supplements were given to 52,2% of children, but to majority of this group (76,7%) below recommended doses. Sunscreens with SPF higher than 10 were used in 21,7% of children during the period of sunlight exposure. Concurrently these children ate fish less often and in smaller amounts than recommended weekly fish consumption, they neither receive hypoallergenic formulas nor vitamin D supplementation. In this group median serum 25(OH) vitamin D level was 20,1 ng/ml (interquartile range 15,1-22,9 ng/ml). Conclusion. Children with CMA treated with a milk-free diet are the group at risk of vitamin D deficiency, especially those using sunscreens with high SPF during the periods of sunlight exposure, consuming inadequate amounts of food products rich in vitamin D in regard to the dietary recommendations and not receiving proper supplementation. It seems necessary to determine the serum 25(OH) vitamin D levels in these children to implement appropriate prophylactic or therapeutic measures. Key words: cow milk allergy, vitamin D, children Słowa kluczowe: alergia na białka mleka krowiego, witamina D, dzieci Probl Hig Epidemiol 2017, 98(1): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence dr n. med. Grażyna Rowicka Instytut Matki i Dziecka, Zakład Żywienia ul. Kasprzaka 17a, Warszawa tel , growicka@gmail.com Wprowadzenie Alergia pokarmowa, to jedna z częstszych chorób. Szacuje się, że występuje ona u ok. 6-8% najmłodszych dzieci; odsetek ten jest mniejszy wśród młodzieży i dorosłych i wynosi odpowiednio ok. 3-4% oraz ok. 1-3%. W populacji dziecięcej jednym z najczęściej uczulających pokarmów jest mleko i jego przetwory. Częstość występowania alergii na białka mleka krowiego
2 48 Probl Hig Epidemiol 2017, 98(1): (ABMK) wśród dzieci w pierwszym roku życia wynosi ok. 2-3% oraz poniżej 1% u dzieci powyżej 6 r.ż. [1]. Podstawą leczenia ABMK jest stosowanie diety eliminacyjnej bezmlecznej, polegającej na czasowym lub trwałym usunięciu z dotychczasowej diety mleka i jego przetworów oraz produktów zawierających w swoim składzie białka mleka. Prawidłowo zbilansowana dieta bezmleczna powinna zapewniać optymalny rozwój psychofizyczny i intelektualny dziecka, nawet jeśli czas jej stosowania przedłuża się do kilku miesięcy lub do kilku lat [2]. Jednak zbilansowanie tego typu diety bywa niejednokrotnie trudne, stąd dzieci leczone dietą bezmleczną mogą stanowić grupę ryzyka wystąpienia niedoborów pokarmowych, w tym m.in. niedoboru wit. D [3-5]. Głównym źródłem wit. D dla organizmu człowieka jest jej synteza skórna zachodząca pod wpływem promieniowania słonecznego. Natomiast istotnym pokarmowym źródłem wit. D są tłuste ryby morskie, olej rybi oraz produkty wzbogacane w tę witaminę. Przy braku zapewnienia odpowiedniej syntezy skórnej wit. D i właściwej jej podaży wraz z dietą zaleca się suplementację farmakologiczną [6]. Odpowiednie zaopatrzenie dzieci w wit. D jest szczególnie ważne ze względu na jej oddziaływanie na wzrost, różnicowanie się i funkcję wielu rodzajów komórek. Plejotropowe działanie wit. D związane jest z obecnością receptorów dla tej witaminy w większości tkanek organizmu oraz lokalną syntezą kalcitriolu, zależną od obecności w komórkach (np. serca, żołądka, trzustki, mózgu, aktywowanych limfocytów T i B) 1-α-hydroksylazy [7]. Zwraca się uwagę na związek niedoboru wit. D z etiopatogenezą wielu schorzeń, np. układu sercowo- -naczyniowego, endokrynnego, chorób metabolicznych, ale też alergicznych i autoimmunologicznych. Postulowany jest związek pomiędzy niedoborem wit. D u dzieci a nadwrażliwością na niektóre alergeny [8, 9]. Nie jest wykluczone, że stan zaopatrzenia organizmu w tę witaminę, może wywierać wpływ na przebieg niektórych chorób alergicznych, np. astmy alergicznej, atopowego zapalenia skóry i alergicznego nieżytu nosa, biorąc pod uwagę, że wykazuje ona działanie przeciwzapalne i immunomodulujące [10-12]. Cel Ustalenie, czy dzieci z alergią na białka mleka krowiego leczone dietą bezmleczną stanowią grupę ryzyka niedoborów wit. D. Materiały i metody Badaniem objęto 115 dzieci z alergią na białka mleka krowiego, leczone dietą bezmleczną, w wieku 2-10 lat, skierowanych do Poradni Gastroenterologicznej Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Rozpoznanie ABMK zostało postawione na podstawie wywiadu, badania przedmiotowego oraz wyników badań dodatkowych. Potwierdzeniem rozpoznania był pozytywny wynik próby eliminacji i ekspozycji pokarmowej. Badanie miało charakter ankietowy i było przeprowadzone od kwietnia do września 2014 r. Kwestionariusz autorskiej ankiety skierowanej do rodziców zawierał pytania dotyczące źródeł wit. D, tj. ekspozycji na promieniowanie słoneczne, głównych źródeł pokarmowych oraz suplementacji. Na pytania typu zamkniętego zawarte w ankiecie odpowiadali rodzice dzieci, a kwestionariusz ankiety był wypełniany przez lekarza. Do oszacowania ilości spożywanych przez dzieci preparatów mlekozastępczych (hydrolizaty o znacznym stopniu hydrolizy białka serwatki lub kazeiny, preparaty elementarne, izolaty sojowe z grupy środków specjalnego medycznego przeznaczenia) wykorzystano 3-dniowy zapis jadłospisu. Ilość wit. D spożywaną z tymi preparatami obliczono za pomocą programu żywieniowego Dieta 5.0 [13, 14]. Do oceny wielkości porcji spożywanych ryb posłużono się Albumem fotografii produktów i potraw [15]. Suplementację wit. D wyliczono na podstawie ilości podawanego dzieciom preparatu wit. D w postaci kropli, kapsułek, wykorzystując informacje od producenta. Stan odżywienia dzieci oceniono przy pomocy pomiarów antropometrycznych masa (kg) i wysokość ciała (m). Wyniki tych pomiarów zostały wykorzystane do obliczenia wskaźnika BMI, który odniesiono do norm BMI dla wieku i płci wg WHO uzyskując w ten sposób niezależny od wieku i płci znormalizowany wskaźnik względnej masy ciała BMI z-score. Wartość BMI z-score pomiędzy -1,0 do +1,0, przyjęto jako prawidłowy stan odżywienia dzieci [16, 17]. Na podstawie uzyskanych danych wyodrębniono grupę dzieci, u których w okresie ekspozycji na słońce stosowano kremy z filtrami SPF powyżej 10, a jednocześnie dzieci te spożywały ryby rzadziej i w mniejszych porcjach, niż jest to zalecane oraz nie otrzymywały preparatów mlekozastępczych i suplementacji wit. D. W tej grupie dzieci oznaczono pilotażowo stężenie 25(OH)D w surowicy krwi metodą chemiluminescencyjną, przy użyciu zestawów firmy DiaSorin (USA). Statystyki opisowe (mediany, rozstępy kwartylne) oraz częstości odpowiedzi obliczono przy pomocy pakietu Statistica 10.PL. Wyniki W badaniu analizowano źródła wit. D w grupie 115 dzieci ze zdiagnozowaną alergią na białka mleka krowiego. Dane zestawiono dla dzieci w dwóch przedziałach wieku: 2-5 lat oraz 6-10 lat oraz dla wszystkich dzieci łącznie. Charakterystykę badanej grupy przedstawiono w tabeli I.
3 Rowicka G i wsp. Czy dzieci z alergią na białka mleka krowiego stanowią grupę ryzyka niedoboru witaminy D? 49 Wskaźnik masy ciała większości badanych dzieci (80,0%) mieścił się w granicach jednego odchylenia standardowego od średniej wartości BMI dla grupy referencyjnej dzieci tej samej płci i w tym samym przedziale wieku (siatki centylowe WHO). Dzieci z BMI z-score<-1 stanowiły 7,8% grupy, natomiast dzieci z BMI z-score>1 12,2%, w tym 5,2% było otyłych (BMI z-score>2). Tabela I. Charakterystyka grupy Table I. Children s characteristics płeć /sex n (%) Zmienne /Variables wiek [lata] /age [years] miejsce zamieszkania /place of residence n (%) BMI z-score chłopcy /boys dziewczęta /girls Me IQR miasto /urban area wieś /rural area Me IQR Dzieci 2-5 lat /Children 2-5 years n=58 29 (50,0) 29 (50,0) 3,4 2,4-4,0 51 (87,9) 7 (12,1) 0,1-0,2 +0,3 Me mediana /median IQR rozstęp kwartylny /interquartile range Dzieci 6-10 lat /Children 6-10 years n=57 38 (66,7) 19 (33,3) 6,5 5,6-7,5 50 (87,7) 7 (12,3) 0,1-0,3 +0,2 Ogółem dzieci /All children n= (58,3) 48 (41,7) 4,8 3,4-6,5 101 (87,8) 14 (12,2) 0,1-0,3 +0,3 Główne źródła wit. D u dzieci z alergią na białka mleka krowiego leczonych dietą bezmleczną przedstawiono w tabeli II. Badane dzieci w okresie letnim spędzały na świeżym powietrzu przeciętnie 5 godzin dziennie, wiosną i jesienią 2 godziny dziennie, natomiast zimą 1 godzinę. U wszystkich dzieci stosowano ochronę przed promieniowaniem UVB w postaci kremów, w tym u większości (113 dzieci 98,3%) z filtrem SPF powyżej 10; u 57 (49,6%) z SPF od 30 do 50 i u 28 (24,3%) z SPF powyżej 50. Dzieci, które otrzymywały ryby przynajmniej raz w tygodniu, w większości spożywały ryby morskie (97,1%), w tym tłuste będące dobrym źródłem wit. D łososia (74,3%), tuńczyka z puszki (25,7%) i makrelę (24,3%) oraz ryby o niższej zawartości wit. D, np. dorsza (54,3%). Ryby słodkowodne znajdowały się w dietach 47,1% dzieci, przeważnie był to pstrąg (37,1%). Preparaty mlekozastępcze stosowano w diecie co piątego dziecka młodszego (2-5 lat) i co dziesiątego dziecka starszego (6-10 lat). Przeciętna porcja preparatu mlekozastępczego spożywana przez dzieci (325 ml) dostarczała od 3 do 4,5 µg wit. D w zależności od stosowanego preparatu. Tabela II. Źródła witaminy D Table II. Sources of vitamin D Zmienne /Variables Ekspozycja na słońce [godz./dzień] /Sunlight exposure [hours/day] {Me (IQR)} Dzieci 2-5 lat /Children 2-5 years n=58 Dzieci 6-10 lat /Children 6-10 years n=57 Ogółem dzieci /All children n=115 wiosna /spring 2 (2-3) 2 (2-2) 2 (2-3) lato /summer 4,5 (4-5) 5 (4-6) 5 (4-5) jesień /autumn 2 (2-3) 2 (2-2) 2 (2-3) zima /winter 1 (1-1) 1 (1-1) 1 (1-1) Częstość spożycia ryb /Frequency of fish consumption {n (%)} co najmniej raz w tygodniu / at least once a week 37 (63,8%) 33 (57,9%) 70 (60,9%) rzadziej niż raz w tygodniu / less than once a week 21 (36,2%) 24 (42,1%) 45 (39,1%) Spożycie preparatów mlekozastępczych /Intake of hypoallergenic formulas {n (%)} tak /yes 20 (34,5%) 6 (10,5%) 26 (22,6%) nie /no 38 (65,5%) 51 (89,5%) 89 (77,4%) Ilość preparatu mlekozastępczego dziennie [ml] /Daily intake of hypoallergenic formulas [ml] {Me (IQR)} 300 ( ) 450 ( ) 325 ( ) Suplementacja /Supplementation {n (%)} 31 (53,5%) 29 (50,9%) 60 (52,2%) wiosna /spring 15 (48,4%)* 9 (31,0%)* 24 (40,0%)* lato /summer 10 (32,3%)* 7 (24,1%)* 17 (28,3%)* jesień /autumn 23 (74,2%)* 22 (75,9%)* 45 (75,0%)* zima /winter 31 (100,0%)* 29 (100,0%)* 60 (100,0%)* Suplementacja (dawka) /Supplementation dose {n (%)} <600 j.m./iu 27 (87,1%)* 19 (65,5%)* 46 (76,7%)* 600 j.m./iu 4 (12,9%)* 10 (34,5%)* 14 (23,3%)* * odsetki dzieci z grupy otrzymującej suplementację /percentage of children from the group receiving vitamin D supplementation Me mediana /median IQR rozstęp kwartylny /interquartile range
4 50 Probl Hig Epidemiol 2017, 98(1): Tabela III. Odsetki dzieci różniących się spożyciem ryb, preparatów mlekozastępczych i suplementacją wit. D (n=115) Table III. Percentage of children with different fish consumption, hypoallergenic formulas intake and vitamin D supplementation (n=115) Spożycie ryb /Fish consumption co najmniej raz w tygodniu /at least once a week rzadziej niż raz w tygodniu /less than once a week dzieci suplementowane wit. D /children supplemented with vitamin D n=13 11,3% n=4 3,5% Spożycie preparatów mlekozastępczych /Hypoallergenic formulas intake Tak /Yes dzieci nie suplementowane wit. D /children not supplemented with vitamin D n=6 5,2% n=3 2,6% dzieci suplementowane wit. D /children supplemented with vitamin D n=30 26,1% n=13 11,3% Nie /No dzieci nie suplementowane wit. D /children not supplemented with vitamin D n=21 18,3% n=25 21,7% Odsetek dzieci różniących się spożyciem ryb, preparatów mlekozastępczych i suplementacją wit. D przedstawiono w tabeli III. Wśród badanych 25 dzieci (21,7%), w tym 8 młodszych oraz 17 starszych, w okresie ekspozycji na słońce miało stosowane kremy z wysokim filtrem SPF, nie otrzymywało suplementacji wit. D, spożywało ryby rzadziej i w mniejszych ilościach, niż jest to zalecane oraz nie otrzymywało preparatów mlekozastępczych. Oznaczone u tej grupy dzieci pilotażowo stężenie w surowicy krwi 25(OH)D wynosiło przeciętnie 20,1 ng/ml (rozstęp kwartylny 15,1-22,9). Dyskusja Prawie 90% wit. D w organizmie jest syntetyzowane w skórze (wit. D 3 cholekalcyferol) pod wpływem promieniowania słonecznego UVB [6, 18]. W naszej strefie klimatycznej efektywna synteza skórna wit. D zachodzi w okresie od kwietnia do września, przy codziennej 15-minutowej ekspozycji na słońce, między godziną a 15.00, minimum 18% powierzchni ciała, bez stosowania kremów z filtrami ochronnymi [19, 20]. Obserwowane dzieci przebywały w okresie letnim odpowiednią ilość czasu na powietrzu dla zapewnienia efektywnej syntezy skórnej. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że u wszystkich dzieci w okresie ekspozycji na słońce stosowano kremy z filtrami przeciwsłonecznymi o wysokim SPF, w tym u 113 (98,3%) z nich były to kremy z filtrami SPF powyżej 10. Z badań wynika, że już filtry o SPF 8 absorbując 95% promieniowania UVB, zmniejszają syntezę wit. D o 95%. Stosowanie u dzieci kremów z wysokimi filtrami SPF mogło wynikać z obawy rodziców przed niekorzystnym działaniem promieniowania słonecznego. Norma spożycia wit. D dla dzieci w wieku 1-18 lat rekomendowana przez FAO/WHO ustalona na poziomie wystarczającego dziennego spożycia (AI Adequate Intake) wynosi 5 µg/dobę [200 j.m/ dobę], podczas gdy norma na tę witaminę ustalona na poziomie zalecanego dziennego spożycia (RDA Recommended Dietary Allowances) dla osób w wieku powyżej 1 r.ż. do 70 r.ż. wynosi 15 µg/dobę [600 j.m/ dobę] [21]. Natomiast zgodnie z wytycznymi dotyczącymi suplementacji wit. D dla Europy Środkowej z 2013 r., zdrowe dzieci w wieku 1-18 lat powinny otrzymywać j.m./dobę [15-25 µg/dobę] wit. D, a dzieci otyłe w tym wieku od j.m./dobę [30-50 µg/dobę] w okresie od września do kwietnia lub całorocznie, jeśli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna wit. D w miesiącach letnich [22]. U dzieci z ABMK istotnym źródłem pokarmowym wit. D jest regularne spożywanie wystarczającej ilości ryb morskich, przede wszystkim tych tłustych oraz uwzględnienie w diecie, szczególnie niemowląt i młodszych dzieci, preparatów o znacznym stopniu hydrolizy białka wzbogaconych w wit. D. Częstym jednak problemem jest brak akceptacji przez dzieci tych preparatów ze względu na smak, szczególnie jeśli wskazania do ich stosowania ustalono powyżej pierwszego roku życia. Chociaż spożycie przez dzieci preparatów mlekozastępczych mogło wydawać się zadowalające, ponieważ wynosiło przeciętnie 325 ml (rostęp kwartylny ml), to jednak dotyczyło tylko grupy 34,5% (n=20/58) młodszych dzieci i 10,5% (n=6/57) starszych dzieci. Przeciętna porcja preparatu mlekozastępczego spożywana przez dzieci (325 ml) dostarczała jedynie od 3 do 4,5 µg wit. D w zależności od stosowanego preparatu. Zgodnie z zaleceniami dla populacji ogólnej należy spożywać 1-2 porcje (ok. 130 g/porcję) tłustych ryb (szczególnie morskich) tygodniowo, które są dobrym źródłem zarówno kwasów tłuszczowych (ω-3 LCPUFA), jak i wit. D [23]. W przeprowadzonym badaniu 70 dzieci (60,9%) spożywało ryby zgodnie z zaleceniami, tj. przynajmniej raz w tygodniu i w większości były to ryby morskie (97,1%), w tym tłuste, takie jak: łosoś (troje na czworo dzieci), tuńczyk i makrela (co czwarte dziecko) oraz ryby o niższej zawartości wit. D, np. dorsz (ponad połowa dzieci). Niemniej jednak dzieci te zjadały porcje mniejsze, niż rekomendowane. Małe spożycie ryb mogło wynikać m.in. z nawyków żywieniowych rodzin oraz z obawy przed zanieczyszczeniem mięsa ryb substancjami szkodliwymi [24]. Wyniki wielu badań wskazują, że spożycie przez dzieci wit. D jest niższe, niż jest to zalecane. Z ogólnopolskiego badania nad zawartością wapnia i wit. D w dietach dzieci wynika, że niedobory tej witaminy występowały w dietach 99% dzieci w wieku 4 lat [25].
5 Rowicka G i wsp. Czy dzieci z alergią na białka mleka krowiego stanowią grupę ryzyka niedoboru witaminy D? 51 W badaniu Strucińskiej i wsp. niedobory wit. D obserwowano w dietach 36% dzieci z ABMK, manifestującą się atopowym zapaleniem skóry i 92% dzieci zdrowych na diecie tradycyjnej. Należy jednak zwrócić uwagę, że dzieci leczone dietą bezmleczną pozostawały pod systematyczną opieką nie tylko lekarza ale także dietetyka, co mogło mieć wpływ na lepsze zbilansowanie ich diety w zakresie podaży tej witaminy [26]. Wszystkie badane dzieci ze względu na stosowanie w okresie ekspozycji na słońce kremów z filtrami o wysokim SPF powinny zgodnie z zaleceniami otrzymywać suplementację wit. D. Była ona natomiast stosowana tylko u 60 dzieci (52,2%), w tym 46 dzieci (76,7%) z tej grupy otrzymywało dawkę witaminy niższą od zalecanej (<600 j.m.). Ponadto wit. D nie otrzymywało żadne z otyłych dzieci, u których zapotrzebowanie na wit. D jest wyższe w odniesieniu do zdrowych dzieci z prawidłową masą ciała. Na potrzebę modyfikacji sposobu żywienia dzieci z ABMK, w tym uwzględnienia odpowiedniej suplementacji m.in. wit. D zwraca uwagę Henriksen i wsp. [3]. Do tego typu postępowania upoważniają autorów stwierdzane w dietach tej grupy dzieci niedobory, które poza wit. D dotyczyły także zbyt małej podaży energii, tłuszczu, białka, wapnia oraz ryboflawiny. Zasadność takiego postępowania u dzieci z ABMK potwierdzają także obserwacje Yu i wsp. [27]. Wśród badanych dzieci 21,7% stanowiło grupę szczególnie dużego ryzyka niedoboru wit. D, nie tylko ze względu na stosowanie w okresie ekspozycji na słońce kremów z wysokim filtrem SPF i brak suplementacji wit. D, ale także z uwagi na spożywanie ryb rzadziej i w mniejszych ilościach, niż jest to zalecane, a jednocześnie brak w diecie preparatów mlekozastępczych. Oznaczone pilotażowo u tej grupy dzieci stężenie w surowicy krwi 25(OH)D wynosiło przeciętnie 20,1 ng/ml (rozstęp kwartylny 15,1-22,9) i wskazywało na nieprawidłowe zaopatrzenie w tę witaminę. O deficycie witaminy D świadczy jej stężenie w surowicy krwi w zakresie 0-20 ng/ml, natomiast stężenie w zakresie ng/ml uznawane jest za zaopatrzenie suboptymalne [22]. Należy także zwrócić uwagę, że oznaczeń stężenia tej witaminy dokonywano w okresie letnim, podczas którego istnieją najkorzystniejsze warunki do efektywnej syntezy skórnej. Niezadowalające zaopatrzenie w wit. D, szczególnie w okresie wzrastania skutkować może zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej, a w konsekwencji rozwojem chorób, takich jak: krzywica, osteopenia, czy prowadząca do niepełnosprawności osteoporoza [28]. Na skutki przewlekłego niedoboru wit. D u dzieci z ABMK zwraca uwagę Infante i wsp. [29] oraz Hidvegi i wsp. [30]. Z badań Infante wynika, że ok. 50% dzieci leczonych dietą bezmleczną miało osteopenię lub osteoporozę, natomiast Hidvegi i wsp. stwierdzili występowanie obniżonej gęstości kości u ok. 30% dzieci z ABMK. Powyższe obserwacje wskazują na potrzebę monitorowania diety dzieci leczonych dietą bezmleczną, celem uniknięcia niedoborów m.in. tych składników mających wpływ na gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz przestrzegania zasad dotyczących suplementacji wit. D [31]. Wnioski Dzieci z alergią na białka mleka krowiego leczone dietą bezmleczną stanowią grupę ryzyka niedoboru wit. D. Na niedobór tej witaminy szczególnie narażone są dzieci, u których w okresie ekspozycji na słońce stosowane są kremy z filtrami przeciwsłonecznymi o wysokim SPF, które nie spożywają adekwatnej do zaleceń ilości produktów będących źródłem wit. D oraz nie otrzymują odpowiedniej suplementacji. W tej grupie dzieci wskazane wydaje się oznaczanie stężenia 25(OH)D w surowicy krwi, co ułatwi wdrożenie odpowiednich działań profilaktycznych lub terapeutycznych. Piśmiennictwo / References 1. Koletzko S, Niggemann B, Arato A, et al. Diagnostic approach and management of cow s-milk protein allergy in infants and children: ESPGHAN GI Committee practical guidelines. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2012, 55(2): Kaczmarski M, Maciorkowska E, Semeniuk J i wsp. Dieta eliminacyjna w alergii pokarmowej. Prz Alergol 2004, 1(1): Henriksen C, Eggesbø M, Halvorsen R, Botten G. Nutrient intake among two-year-old children on cows milk-restricted diets. Acta Paediatr 2000, 89(3): Levy Y, Davidovits M. Nutritional rickets in children with cows milk allergy: calcium deficiency or vitamin D deficiency? Pediatr Allergy Immunol 2005, 16(6): Barreto-Chang OL, Pearson D, Shepard WE, et al. Vitamin D deficient rickets in a child with cow s milk allergy. Nutr Clin Pract 2010, 25(4): Holick MF. Vitamin D deficiency. N Engl J Med 2007, 357(3): Holick MF. The vitamin D deficiency pandemic and consequences for nonskeletal health: mechanisms of action. Mol Aspects Med 2008, 29(6): Lin R, White JH. The pleiotropic actions of vitamin D. Bioessays 2004, 26(1):
6 52 Probl Hig Epidemiol 2017, 98(1): Sharief S, Jariwala S, Kumar J, et al. Vitamin D levels and food and environmental allergies in the United States: Results from the National Health and Nutrition Examination Survey J Allergy Clin Immunol 2011, 127(5): Di Rosa M, Malaguarnera M, Nicoletti F, Malaguarnera L. Vitamin D3: a helpful immuno-modulator. Immunology 2011, 134(2): Muehleisen B, Gallo RL. Vitamin D in allergic disease: Shedding light on a complex problem. J Allergy Clin Immunol 2013, 131(2): Arshi S, Fallahpour M, Nabavi M, et al. The effects of vitamin D supplementation on airway functions in mild to moderate persistent asthma. Ann Allergy Asthma Immunol 2014, 113(4): Weker H, Więch M, Wilska H, Rowicka G. Żywność specjalnego medycznego przeznaczenia preparaty mlekozastępcze. [w:] Żywienie niemowląt i małych dzieci. Zasady postępowania w żywieniu zbiorowym. Weker H, Barańska M (red). IMiD, Warszawa 2014: Wajszczyk B, Chwojnowska Z, Nasiadko D, Rybaczuk M. Instrukcja programu Dieta 5.0 do planowania i bieżącej oceny żywienia indywidualnego. IŻŻ, Warszawa Szponar L, Wolnicka K, Rychlik E. Album fotografii produktów i potraw. IŻŻ, Warszawa WHO Multicentre Growth Reference Study Group. WHO Child Growth Standards: Length/height-for-age, weightfor-age, weight-for-length, weight-for-height and body mass index-for-age: Methods and development. WHO, Geneva De Onis M, Onyango AW, Borghi E, et al. Development of a WHO growth reference for school-aged children and adolescents. Bull WHO 2007, 85: Rovner AJ, O Brien KO. Hypovitaminosis D among healthy children in the United States: a review of the current evidence. Arch Pediatr Adolesc Med 2008, 162(6): Płudowski P, Karczmarewicz E, Bayer M, et al. Practical guidelines for the supplementation of vitamin D and the treatment of deficits in Central Europe recommended vitamin D intakes in the general population and groups at risk of vitamin D deficiency. Endokrynol Pol 2013, 64(4): Krzyścin JW, Jarosławski J, Sobolewski PS. A mathematical model for seasonal variability of vitamin D due to solar radiation. J Photochem Photobiol B 2011, 105(1): Jarosz M, Stoś K, Walkiewicz A i wsp. Witaminy. [w:] Normy Żywienia dla populacji polskiej nowelizacja. Jarosz M (red). IŻŻ, Warszawa 2012: Płudowski P, Karczmarewicz E, Chlebna-Sokół D i wsp. Witamina D: Rekomendacje dawkowania w populacji osób zdrowych oraz w grupach ryzyka deficytów wytyczne dla Europy Środkowej 2013 r. Stand Med Pediatr 2013, 10: Opinion of the scientific panel on contaminants in the food chain [CONTAM] related to the safety assessment of wild and farmed fish. EFSA Journal 2005, 3(7): Usydus Z, Szlinder-Richert J, Polak-Juszczak L, et al. Fish products available in Polish market Assessment of the nutritive value and human exposure to dioxins and other contaminants. Chemosphere 2009, 74(11): Charzewska J, Weker H. Ogólnopolskie badanie nad zawartością wapnia i witaminy D w dietach dzieci w wieku 4 lat. Pediatr Współcz Gastroenterol Hepatol Żyw Dziecka 2006, 8(2): Strucińska M, Rowicka G, Riahi A. Profiles of selected nutrients affecting skin condition in children with atopic dermatitis. Rocz Panstw Zakl Hig 2015, 66(1): Yu JW, Pekeles G, Legault L, McCusker CT. Milk allergy and vitamin D deficiency rickets: a common disorder associated with an uncommon disease. Ann Allergy Asthma Immunol 2006, 96(4): Morris HA, Turner AG, Anderson PH. Vitamin D regulation of bone mineralization and remodelling during growth. Front Biosci (Elite Ed) 2012, 4: Infante D, Tormo R. Risk of inadequate bone mineralization in diseases involving long-term suppression of dairy products. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2000, 30(3): Hidvégi E, Arató A, Cserháti E, et al. Slight decrease in bone mineralization in cow milk-sensitive children. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2003, 36(1): Rowicka G, Strucińska M, Ambroszkiewicz J. Status witaminy D u dzieci z alergią na białka mleka krowiego. Dev Period Med 2012, 16(4):
STATUS WITAMINY D U DZIECI Z ALERGIĄ NA BIAŁKA MLEKA KROWIEGO
IMiD, Wydawnictwo Aluna Developmental Period Medicine, 2012, XVI, 307 4 Grażyna Rowicka 1, Małgorzata Strucińska 1, Jadwiga Ambroszkiewicz 2 STATUS WITAMINY D U DZIECI Z ALERGIĄ NA BIAŁKA MLEKA KROWIEGO
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoPokarmy uzupełniające. Kiedy? Jakie? Dlaczego? Prof. dr hab. med. Hanna Szajewska Warszawski Uniwersytet Medyczny
Pokarmy uzupełniające. Kiedy? Jakie? Dlaczego? Prof. dr hab. med. Hanna Szajewska Warszawski Uniwersytet Medyczny WPROWADZENIE Żywienie niemowląt, a zwłaszcza odpowiedź na pytania: co? kiedy? jak? budzi
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 610 614 Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE Katedra Dietetyki Wydziału
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka Ćwiczenie nr 4 Temat: Normy żywienia 1. Badania stosowane
Bardziej szczegółowoOCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM
OCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM Elżbieta Karpińska*, Katarzyna Socha, Maria H. Borawska Zakład Bromatologii Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoWitamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego
Witamina D w chorobach przewlekłych wieku rozwojowego Agnieszka Szlagatys-Sidorkiewicz Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdański Uniwersytet Medyczny Witamina D w chorobach
Bardziej szczegółowoZaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości ocena spożycia energii i wybranych składników pokarmowych
652 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 652-656 Zaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości ocena spożycia energii i wybranych składników pokarmowych Disorders of
Bardziej szczegółowoProfilaktyka alergii co nowego w 2015 roku. Prof. Hania Szajewska Klinika Pediatrii WUM hanna.szajewska@wum.ed.pl
Profilaktyka alergii co nowego w 2015 roku Prof. Hania Szajewska Klinika Pediatrii WUM hanna.szajewska@wum.ed.pl Interwencje żywieniowe w zapobieganiu alergii Dieta w czasie ciąży lub laktacji Karmienie
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE DZIECI W WIEKU PONIEMOWLĘCYM Z TRÓJMIASTA I OKOLIC
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 2015, 3, str. 412 417 Witold Kozirok, Beata Mroczkowska ŻYWIENIE DZIECI W WIEKU PONIEMOWLĘCYM Z TRÓJMIASTA I OKOLIC I. CZĘSTOŚĆ SPOŻYCIA WYBRANYCH PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH
Bardziej szczegółowoANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ DLA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 711 717 Halina Weker 1, 3, Małgorzata Więch 1, Marta Barańska 2, Hanna Wilska 3 ANALIZA ZMIAN W PROFILU SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GOTOWEJ ŻYWNOŚCI PRZEZNACZONEJ
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA I STANU ODŻYWIENIA DZIECI Z ALERGIĄ NA BIAŁKA MLEKA KROWIEGO BADANIA PILOTAŻOWE
Nowiny Lekarskie 2013, 82, 2, 124 129 MARCELINA WALCZAK, TERESA GRZELAK, MARTA KRAMKOWSKA, KRYSTYNA CZYŻEWSKA OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA I STANU ODŻYWIENIA DZIECI Z ALERGIĄ NA BIAŁKA MLEKA KROWIEGO BADANIA
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoRada Przejrzystości. Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 29/2012 z dnia 11 czerwca 2012 r. w sprawie zasadności finansowania środka spożywczego specjalnego przeznaczenia
Bardziej szczegółowoNormy żywienia zdrowych dzieci w 1 3. roku życia stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów
Normy żywienia zdrowych dzieci w 1 3. roku życia stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów Część II Omówienie poszczególnych składników odżywczych Nutritional guidelines for healthy children aged 1 3 years Polish
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
Bardziej szczegółowoProfil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
Bardziej szczegółowoNauka Przyroda Technologie
Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Nauki o Żywności i Żywieniu Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2009 Tom 3 Zeszyt 4 HALINA WEKER 1,2,
Bardziej szczegółowoodżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I
Niedźwiedzka-Stadnik Probl Hig Epidemiol 2013, M i wsp. 94(4): Zawartość 773-779składników odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I 773 Zawartość składników odżywczych w dietach wybranej
Bardziej szczegółowoNazwa producenta Ilość w opakowaniu handlowym. opak. Cena części / netto / słownie : zł groszy. Kwota podatku VAT słownie : zł groszy
Załącznik nr 1 Część nr 1 - Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Mleko początkowe. Opis produktu leczniczego, postać, dawka, ilość w opakowaniu j.m.. Nazwa handlowa, postać w opakowaniu
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 97 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoŻYWNOŚĆ DLA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI AKTUALNE SPOJRZENIE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 215, 3, str. 55 556 Halina Weker 1), Małgorzata Więch 1), Hanna Wilska 2), Marta Barańska 3) ŻYWNOŚĆ DLA NIEMOWLĄT I MAŁYCH DZIECI AKTUALNE SPOJRZENIE 1) Zakład Żywienia,
Bardziej szczegółowoWitamina D źródła i wpływ na zdrowie
WSZECHNICA ŻYWIENIOWA SGGW Witamina D źródła i wpływ na zdrowie dr inż. Elżbieta Wierzbicka Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, 17 czerwca 2015 r. http://nutrihealth.in 1 Formy, synteza, metabolizm
Bardziej szczegółowoANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 593 597 Joanna Myszkowska-Ryciak, Anna Harton, Danuta Gajewska ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET Katedra Dietetyki, Wydział
Bardziej szczegółowoŻywienie, które wspomaga rozwój mózgu
Żywienie, które wspomaga rozwój mózgu Enfamil Premium - formuła, dla której potwierdzono w badaniach korzystny wpływ na parametry rozwoju OUN* Rozwój dziecka przebiega w czterech obszarach * W porównaniu
Bardziej szczegółowoWitamina D dla kogo i kiedy? Dariusz Włodarek Katedra Dietetyki Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie
Witamina D dla kogo i kiedy? Dariusz Włodarek Katedra Dietetyki Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie Trochę historii Pierwsza połowa XIX wieku J. Śniadecki ( 1768 1838) - ekspozycja
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoDomowe żywienie enteralne dzieci w praktyce. dr hab. n. med. Jarosław Kierkuś
Domowe żywienie enteralne dzieci w praktyce. dr hab. n. med. Jarosław Kierkuś Klinika Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii IPCZD, Warszawa HEN program domowego żywienia enteralnego
Bardziej szczegółowoOCENA STOSOWANIA SUPLEMENTÓW DIETY ORAZ STOPNIA WIEDZY NA TEMAT SUPLEMENTACJI WŚRÓD LICEALISTÓW Z DĘBICY
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 2, str. 194 199 Marian Gil, Patryk Ciszek, Elżbieta Głodek OCENA STOSOWANIA SUPLEMENTÓW DIETY ORAZ STOPNIA WIEDZY NA TEMAT SUPLEMENTACJI WŚRÓD LICEALISTÓW Z DĘBICY Katedra
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH W TŁUSZCZACH W DZIENNEJ RACJI POKARMOWEJ OSÓB Z NYSY I OKOLIC
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 692 698 Elżbieta Grochowska-Niedworok 1, Marta Misiarz 1, Joanna Wyka 1,2, Ewa Malczyk 1,Beata Całyniuk 1, Aleksandra Mamala 1 ZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH
Bardziej szczegółowoOCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z AUGUSTOWA (WOJ. PODLASKIE) W OPARCIU O PODAŻ PODSTAWOWYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 332 336 Barbara Smorczewska-Czupryńska, Jolanta Ustymowicz-Farbiszewska, Ewa Granacka, Jan Karczewski OCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z
Bardziej szczegółowoparametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,
1. STRESZCZENIE W ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na zaburzenia psychiczne, między innymi takie jak depresja i schizofrenia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) prognozuje, że choroby te
Bardziej szczegółowoPolskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D 2009
ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS 57 Polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D 2009 Zalecenia opracowane przez Zespół Ekspertów w składzie: Prof. Jadwiga Charzewska Kierownik
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoWarszawa, 22.10.2010r. Katarzyna Stoś. Instytut Żywności i Żywienia
Warszawa, 22.10.2010r. Katarzyna Stoś Instytut Żywności i Żywienia 1. Suplementy diety- źródło składników o działaniu fizjologicznym, częstość stosowania 2. Zasadność suplementacji 3. 4. 5. Poziomy witamin
Bardziej szczegółowoUniwersytet Medyczny w Białymstoku Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i Alergologii Dziecięcej
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i Alergologii Dziecięcej * * * Kierownik Kliniki: Prof. zw. dr hab. n. med. Maciej Kaczmarski * * * 15-274 Białystok, ul. Waszyngtona
Bardziej szczegółowoOcena pobrania wybranych witamin z całodziennymi racjami pokarmowymi przez dzieci w wieku szkolnym 10-12 lat z regionu Małopolski
398 Probl Hig Epidemiol 2013, 94(2): 398-405 Ocena pobrania wybranych witamin z całodziennymi racjami pokarmowymi przez dzieci w wieku szkolnym 10-12 lat z regionu Małopolski Assessment of selected vitamin
Bardziej szczegółowoPRODUKTY MLECZNE JAKO ŹRÓDŁO JODU W DIECIE DZIECI PRZEDSZKOLNYCH Z POZNANIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 252 256 Katarzyna Waszkowiak, Krystyna Szymandera-Buszka PRODUKTY MLECZNE JAKO ŹRÓDŁO JODU W DIECIE DZIECI PRZEDSZKOLNYCH Z POZNANIA Katedra Technologii Żywienia
Bardziej szczegółowoEpidemiologia wybranych chorób alergicznych u dzieci w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2007 2010
378 Hygeia Public Health 212, 47(3): 378-382 Epidemiologia wybranych chorób alergicznych u dzieci w województwie warmińsko-mazurskim w latach 27 21 Epidemiology of selected allergic diseases in children
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 240-244 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU 60-74 LAT. BADANIE WOBASZ Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia
Bardziej szczegółowoZMIANY ODŻYWIANIA SIĘ KOBIET W CZASIE CIĄŻY
Agnieszka Palka, Kamil Rzeźnikowski Akademia Morska w Gdyni ZMIANY ODŻYWIANIA SIĘ KOBIET W CZASIE CIĄŻY Dieta kobiety ciężarnej jest istotnym czynnikiem wpływającym na zdrowie zarówno matki, jak i dziecka.
Bardziej szczegółowoUDZIAŁ SUPLEMENTÓW W SPOŻYCIU SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 1, str. 51 59 Jadwiga Hamułka, Agata Wawrzyniak, Ewa Starzak-Jankowska UDZIAŁ SUPLEMENTÓW W SPOŻYCIU SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ DZIECI W WIEKU SZKOLNYM Zakład Oceny
Bardziej szczegółowoGDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)
1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoWartośćodżywcza wybranych gatunków ryb na polskim rynku
Wartośćodżywcza wybranych gatunków ryb na polskim rynku dr inż. Joanna Szlinder-Richert Morski Instytut Rybacki-Państwowy Instytut Badawczy w Gdyni Gdańsk, 24 maj 2013 Dlaczego zaleca sięjedzenie ryb Strawne
Bardziej szczegółowoPakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta
Pakiet konsultacji genetycznych zawierający spersonalizowane zalecenia żywieniowe dla pacjenta CHOROBY DIETOZALEŻNE W POLSCE 2,150,000 osób w Polsce cierpi na cukrzycę typu II 7,500,000 osób w Polsce cierpi
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowoCharakterystyka stosowania suplementów i produktów wzbogaconych w witaminy i składniki mineralne u dzieci w wieku 7-12 lat
Kozyrska Probl Hig J Epidemiol i wsp. Charakterystyka 2010, 91(4): 549-555 stosowania suplementów i produktów wzbogaconych w witaminy i składniki mineralne... 549 Charakterystyka stosowania suplementów
Bardziej szczegółowoOcena zawartości witamin i składników mineralnych w całodziennej racji pokarmowej uczniów V i VI klas wybranych warszawskich szkół podstawowych
408 Probl Hig Epidemiol 2012, 93(2): 408-413 Ocena zawartości witamin i składników mineralnych w całodziennej racji pokarmowej uczniów V i VI klas wybranych warszawskich szkół podstawowych Assessment of
Bardziej szczegółowo8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH GŁÓWNE ŹRÓDŁA W DIECIE MĘŻCZYZN W OKRESIE 21-LETNIEJ OBSERWACJI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 420-427 Angelika Edyta Charkiewicz, Bogusław Poniatowski, Maria Karpińska, Janusz Korecki, Jacek Jamiołkowski, Andrzej Szpak ZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH
Bardziej szczegółowoŚwietlana przyszłość dla witaminy D
Świetlana przyszłość dla witaminy D dodatkowej pomocy? Witamina D trafiła ostatnio na pierwsze strony gazet w Europie, zwracające uwagę na potrzebę działań w celu zapewnienia, że Europejczycy mają wystarczająco
Bardziej szczegółowoWpływ stężenia witaminy D na dynamikę tworzenia złogów w układzie moczowym i
Lek. Joanna Milart Wpływ stężenia witaminy D na dynamikę tworzenia złogów w układzie moczowym i gęstość kości u dzieci z idiopatyczną hiperkalciurią Streszczenie Wstęp: W XXI wieku wzrosło zainteresowanie
Bardziej szczegółowoŻywieniowe czynniki ryzyka osteoporozy u osób w podeszłym wieku
Gerontologia Polska PRACA ORYGINALNA tom 20, nr 2, 53 58 ISSN 1425 4956 Agata Skop-Lewandowska, Agnieszka Ostachowska-Gąsior, Emilia Kolarzyk Zakład Higieny i Dietetyki Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Bardziej szczegółowoVigantol j.m./ml krople 10 ml
Vigantol 20000 j.m./ml krople 10 ml Cena: 10,59 PLN Opis słownikowy Postać Krople Producent MERCK Promocje Wybór Farmaceuty Rodzaj rejestracji Lek Substancja czynna Cholecalciferolum Opis produktu Nazwa
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE DZIECI W WIEKU PONIEMOWLĘCYM Z TRÓJMIASTA I OKOLIC II. CZĘSTOŚĆ SPOŻYCIA WYBRANYCH PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH PRZEZNACZONYCH DLA MAŁYCH DZIECI
BROAT. CHE. TOSYOL. XLVIII, 2015, 3, str. 418 422 Witold ozirok, Beata roczkowska ŻYWIENIE DZIECI W WIEU PONIEOWLĘCY Z TRÓJIASTA I OOLIC II. CZĘSTOŚĆ SPOŻYCIA WYBRANYCH PRODUTÓW SPOŻYWCZYCH PRZEZNACZONYCH
Bardziej szczegółowoSPOŻYCIE JODU W WYBRANYCH GRUPACH MŁODZIEŻY SZKOLNEJ Z REJONU POMORZA*
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 734 738 Katarzyna Stoś, Mirosław Jarosz, Zbigniew Szybiński, Aneta Głowala, Maciej Ołtarzewski 3), Marzena Zakrzewska SPOŻYCIE JODU W WYBRANYCH GRUPACH MŁODZIEŻY
Bardziej szczegółowoCo z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie?
Co z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie? Dorota Szostak-Węgierek Zakład Dietetyki Klinicznej Warszawski Uniwersytet Medyczny Zalecenia dla osób dorosłych, które mogą odnieść korzyść z
Bardziej szczegółowodeesis.com.pl D3 Witamina słońca Dr. Jacobs D3 Witamina słońca suplement diety dla odporności, zębów i kości produkt odpowiedni dla wegetarian
Informacje o produkcie D3 Witamina słońca Dr. Jacobs Cena : 39.00 zł Stan magazynowy : bardzo wysoki Średnia ocena : brak recenzji Utworzono 18-09-2016 D3 Witamina słońca suplement diety dla odporności,
Bardziej szczegółowoOCENA WIEDZY OSÓB STARSZYCH DOTYCZĄCA WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 1, str. 60 65 Agnieszka Saran, Grażyna Duda OCENA WIEDZY OSÓB STARSZYCH DOTYCZĄCA WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH Katedra i Zakład Bromatologii Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoPewnego razu w gabinecie. Dr hab. med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii, WUM
Pewnego razu w gabinecie. Dr hab. med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii, WUM Pewnego razu w gabinecie Niemowlę 10.miesięczne CII PII SN; masa ur. 3600 Wywiad rodzinny bez obciążeń Pewnego razu w gabinecie
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY
ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 363-370 MARLENA PIEKUT, JUSTYNA ZWIERZYK ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY FULFILLING NUTRITION NEEDS
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoNauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net
Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Nauki o Żywności i Żywieniu Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2012 Tom 6 Zeszyt 4 ANDRZEJ K. HYŻYK,
Bardziej szczegółowoDariusz Włodarek, Anna Sobocińska, Dominika Głąbska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 833 838 Dariusz Włodarek, Anna Sobocińska, Dominika Głąbska Podaż wapnia z produktów mlecznych w diecie kobiet po 60 roku życia Katedra Dietetyki, Wydział Nauk
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ WITAMIN W DIETACH KOBIET Z CHOROBĄ HASHIMOTO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 539 543 Renata Markiewicz-Żukowska 1), Sylwia K. Naliwajko 1), Emilia Bartosiuk 2), Elżbieta Sawicka 2), Wioleta J. Omeljaniuk 1), Maria H. Borawska 1) ZAWARTOŚĆ
Bardziej szczegółowoOsteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D
Atlanta Osteoporoza w granicznej niewydolności nerek - problem niedoboru witaminy D Jerzy Przedlacki Katedra i Klinika Nefrologii Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych, WUM Echa ASBMR 2016 Łódź, 14.01.2017
Bardziej szczegółowoOCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 2, str. 117 122 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH
Bardziej szczegółowoOCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 2, 173 179 OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW EVALUATION OF FATTY ACIDS AND CHOLESTEROL INTAKE BY A GROUP OF STUDENTS Agata Wawrzyniak,
Bardziej szczegółowoWybrane metody profilaktyki niedoboru witaminy D u dzieci w wieku przedszkolnym podejmowane przez ich rodziców
Medycyna Środowiskowa - Environmental Medicine 2015, Vol. 18, No. 2, 26-31 www.medycynasrodowiskowa.pl www.environmental-medicine-journal.eu Wybrane metody profilaktyki niedoboru witaminy D u dzieci w
Bardziej szczegółowoWaldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 285 290 Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ I KALORYCZNEJ JADŁOSPISU DLA DOROSŁYCH Z CUKRZYCĄ TYPU II PROPONOWANEGO W JEDNEJ Z PORADNI
Bardziej szczegółowo"Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci " Urszula Grzybowska-Chlebowczyk
"Przyczyny, diagnostyka i leczenie trudnych zaparć u dzieci " Urszula Grzybowska-Chlebowczyk Evaluation and treatment of functional constipation in infants and children: Evidence Based Recommendations
Bardziej szczegółowoZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS 597
ZALECENIA EKSPERTÓW / EXPERTS RECOMMENDATIONS 597 Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie suplementacji kwasu dokozaheksaenowego i innych kwasów tłuszczowych omega-3 w populacji kobiet ciężarnych, karmiących
Bardziej szczegółowoPODAŻ WAPNIA, MAGNEZU, FOSFORU I WITAMINY D W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ BADANIA WSTĘPNE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 2015, 3, str. 305 309 Maria Drzewicka, Ewa Gawor, Halina Grajeta PODAŻ WAPNIA, MAGNEZU, FOSFORU I WITAMINY D W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ BADANIA
Bardziej szczegółowoDieta eliminacyjna czy prowokacja. dr. Agnieszka Krauze Stadion Narodowy Warszawa
Dieta eliminacyjna czy prowokacja dr. Agnieszka Krauze Stadion Narodowy Warszawa 14.03.2015 Alergeny pokarmowe w grupie dzieci mleko krowie jaja soja gluten ryby owoce morza orzeszki Naturalny przebieg
Bardziej szczegółowoOcena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym
Probl Sochacka-Tatara Hig Epidemiol E, Jacek 8, R, Sowa 89(3): A, 389-394 Musiał A. Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym 389 Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym Assessment
Bardziej szczegółowoKONTROWERSJE ZWIĄZANE ZE STOSOWANIEM SUPLEMENTÓW DIETY W GRUPIE DZIECI ZDROWYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 2015, 1, str. 59 67 Małgorzata Kostecka, Joanna Kostecka 1 KONTROWERSJE ZWIĄZANE ZE STOSOWANIEM SUPLEMENTÓW DIETY W GRUPIE DZIECI ZDROWYCH Katedra Chemii Wydziału Nauk o
Bardziej szczegółowoZDROWO JEM. Mamo! Tato! - ZDROWO ROSNE!
Mamo! Tato! To od Was zależy, co znajdzie się na moim talerzu, a potem - w brzuszku. Wybierajcie mądrze i nauczcie mnie jeść zdrowe oraz smaczne produkty. Tę naukę musimy zacząć już teraz. Kolorowanka
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoWPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA ZAKUP I STOSOWANIE PRZEZ OSOBY STARSZE WITAMINOWO-MINERALNYCH SUPLEMENTÓW DIETY
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2009, 4 (65), 271 277 AGNIESZKA SARAN, GRAŻYNA DUDA 1 WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA ZAKUP I STOSOWANIE PRZEZ OSOBY STARSZE WITAMINOWO-MINERALNYCH SUPLEMENTÓW DIETY Streszczenie
Bardziej szczegółowoASSESSMENT OF MILK AND MILK PRODUCTS CONSUMPTION AMONG ADOLESCENTS AGED 13-15 ACCORDING TO THEIR PLACE OF RESIDENCE
SCIENTIARUM POLONORUMACTA Acta Sci. Pol., Technol. Aliment. 5(1) 2006, 163-171 ASSESSMENT OF MILK AND MILK PRODUCTS CONSUMPTION AMONG ADOLESCENTS AGED 13-15 ACCORDING TO THEIR PLACE OF RESIDENCE Marzena
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (ZBiJŻ) Ćwiczenie nr
Bardziej szczegółowoROLA SUPLEMENTACJI W UZUPEŁNIANIU NIEDOBORÓW WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE POLAKÓW, OBJĘTYCH BADANIEM WOBASZ**
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 28, 3, str. 34 Elżbieta Sygnowska, Anna Waśkiewicz* ROLA SUPLEMENTACJI W UZUPEŁNIANIU NIEDOBORÓW WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE POLAKÓW, OBJĘTYCH BADANIEM WOBASZ**
Bardziej szczegółowoZasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku.
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Brzesku Zasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku. inż. Agnieszka Świątkowska Zgodnie z zaleceniami racjonalnego żywienia przyjęto,
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI WITAMINY D W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH DOROSŁYCH POLAKÓW
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIII, 2010, 3, str. 255 259 Anna Lebiedzińska, Marzena Rypina, Jakub Czaja, Karolina Petrykowska, Piotr Szefer OCENA ZAWARTOŚCI WITAMINY D W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH DOROSŁYCH
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Żywienie dzieci i młodzieży Cykl:2015/2018 r.a. 2017/2018. Rok 3, semestr II
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Żywienie dzieci i młodzieży Cykl:2015/2018 r.a. 2017/2018 Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów
Bardziej szczegółowoŻywienie dzieci wiejskich w 2 i 3 roku życia
Roszko-Kirpsza Probl Hig Epidemiol I i wsp. 12, Żywienie 93(3): dzieci 65-612 wiejskich w 2 i 3 roku życia 65 Żywienie dzieci wiejskich w 2 i 3 roku życia Nutrition of 2- and 3- year-old children living
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoWYBRANE NORMY ŻYWIENIA
WYBRANE NORMY ŻYWIENIA DLA POPULACJI POLSKIEJ WEDŁUG INSTYTUTU ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA ENERGIA TAB. 1 NORMY NA ENERGIĘ DLA DZIECI I MŁODZIEŻY, USTALONE NA POZIOMIE ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO GRUPY (EER).
Bardziej szczegółowoWitamina D znana i nieznana Znaczenie suplementacji witaminą D u niemowląt oraz u kobiet w okresie ciąży i laktacji
Szkolenie 2011 r. Witamina D znana i nieznana Znaczenie suplementacji witaminą D u niemowląt oraz u kobiet w okresie ciąży i laktacji Program 1. Prawdy i mity o witaminie D i krzywicy 2. Nowe spojrzenie
Bardziej szczegółowozbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Bardziej szczegółowoAgnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 4, str. 987 991 Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska WARTOŚĆ ENERGETYCZNA ORAZ ZAWARTOŚĆ SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH
Bardziej szczegółowoOcena zawartości wapnia i żelaza w jadłospisach licealistek zamieszkałych na wsi i w mieście na terenie województwa śląskiego
266 Hygeia Public Health 211, 46(2): 266-272 Ocena zawartości wapnia i żelaza w jadłospisach licealistek zamieszkałych na wsi i w mieście na terenie województwa śląskiego Evaluation of calcium and iron
Bardziej szczegółowo