BIULETYN PROJEKTU DUALNE KSZTAŁCENIE ZAWODOWE W POSTINDUSTRIALNEJ RZECZYWISTOŚCI

Transkrypt

1

2 BIULETYN PROJEKTU DUALNE KSZTAŁCENIE ZAWODOWE W POSTINDUSTRIALNEJ RZECZYWISTOŚCI Jeśli chcesz się czegoś nauczyć, wykonuj to! ROBERT C. SCHANK Engines For Learning Wyd. Laurence Erlbaum Associates New Jersey Zabrze, kwiecień 2017

3 Copyright 2017 by Wydawnictwo CKPiU Redakcja: Mariola Jakubiec-Gawron Współautorzy: Anna Wandzel-Lipina Mariola Jakubiec-Gawron Agnieszka Macuska-Kozioł Justyna Zdunek Kornelia Teichman Krzysztof Kaptur Zdjęcia: Bohdan Komisarczyk Grzegorz Florek Krzysztof Kaptur Radosław Fogel Aleksander Zeidler Projekt graficzny okładki: Sebastian Janus Skład: Andrzej Malczewski, Marek Michalski i Maciej Szendzielarz ISBN

4 SPIS TREŚCI I. INFORMACJE OGÓLNE O PROJEKCIE... 5 II. FRANCUSKI PARTNER PROJEKTU... 6 III. MIASTO SAINT-ÉTIENNE... 6 IV. SYSTEM KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO WE FRANCJI... 8 CZYM JEST KSZTAŁCENIE DUALNE?... 9 W JAKIM WIEKU MŁODZI FRANCUZI PODEJMUJĄ DECYZJĘ O WYBORZE ZAWODU? DORADZTWO EDUKACYJNE FINANSOWANIE KSZTAŁCENIA DUALNEGO KSZTAŁCENIE DUALNE NA POZIOMIE ZAWODOWYM I ŚREDNIM - CFA BTP LOIRE KSZTAŁCENIE DUALNE NA POZIOMIE ZAWODOWYM I ŚREDNIM - CFAI KSZTAŁCENIE DUALNE NA POZIOMIE WYŻSZYM - KAMPUS PRZEMYSŁOWY ISTP - IRUP KSZTAŁCENIE ZAWODOWE W SYSTEM SZKOLNYM - LICEUM ZAWODOWE ETIENNE MIMARD V. PRZEBIEG I REZULTATY PROJEKTU STAŻE ZAWODOWE UCZNIÓW JOB SHADOWING KADRY PEDAGOGICZNEJ VI. EWALUACJA VII. PODSUMOWANIE PODZIĘKOWANIA

5 4

6 W Unii Europejskiej chronimy suwerenność jej członków i różnorodność ich tradycji. Stajemy się bogatsi dzięki żywej różnorodności języków, kultur i regionów oraz dzięki otwartym granicom. Jest wiele celów niemożliwych do osiągnięcia samemu można je zrealizować tylko wspólnymi siłami. Deklaracja berlińska z okazji 50 rocznicy podpisania Traktatów Rzymskich r. I. INFORMACJE OGÓLNE O PROJEKCIE Program Erasmus+ Typ akcji: Mobilność osób uczących się i kadry w ramach kształcenia zawodowego Tytuł projektu: Dualne kształcenie zawodowe w postindustrialnej rzeczywistości Numer projektu: PL01-KA Czas realizacji projektu: r r. Beneficjenci - uczniowie i pracownicy pięciu zabrzańskich szkół i placówek kształcących zawodowo, które utworzyły konsorcjum: Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego w Zabrzu - lider konsorcjum Zabrzańskie Centrum Kształcenia Ogólnego i Zawodowego im. prof. Sylwestra Kaliskiego Centrum Edukacji w Zabrzu Zespół Szkół nr 10 w Zabrzu im. prof. J. Groszkowskiego Zespół Szkół nr 17 w Zabrzu 5

7 Zagraniczny partner konsorcjum -Stowarzyszenie ASEMKA z miasta Saint-Étienne we Francji Całkowita kwota dofinansowania: ,00 Euro Główny cel projektu - rozwój i racjonalne wykorzystanie wiedzy i umiejętności w ramach kształcenia dualnego, pozwalające na wprowadzenie zmian w organizacji kształcenia zawodowego przez członków konsorcjum oraz wykorzystanie doświadczeń zawodowych przez uczestników w ich przyszłej pracy. Cele szczegółowe projektu: 1. Zdobycie przez pracowników zaangażowanych w proces kształcenia zawodowego, wiedzy i umiejętności z zakresu funkcjonowania i realizacji dualnego systemu kształcenia w postindustrialnej rzeczywistości. 2. Zdobycie przez uczniów umiejętności zwiększających ich szansę na zatrudnienie na polskim i europejskim rynku pracy. 3. Rozwój osobisty uczestników projektu, w tym zwiększenie znajomości dwóch języków obcych (angielski i francuski). 4. Zwiększenie poczucia integralności i tożsamości europejskiej wśród uczestników projektu poprzez obcowanie z innymi kulturami. Zdobyte umiejętności zostały potwierdzone certyfikatami oraz dokumentami Europass. II. FRANCUSKI PARTNER PROJEKTU Stowarzyszenie Saint-Étienne Métropole Katowice (ASEMKA) W 1992 roku powstało Stowarzyszenie Saint-Étienne Métropole Katowice (ASEMKA), którego celem było doprowadzenie do podpisania umowy o partnerstwie miast Saint-Étienne (stolicy Loary) i Katowice (stolicy Śląska). Cel ten został zrealizowany w 1994 roku. Poprzez zbliżenie obu miast posiadających wspólną górniczą przeszłość, a przez to i podobne problemy, ASEMKA kreuje i rozwija relacje polskofrancuskie. Aby pełniej realizować wyznaczone cele, stowarzyszenie obrało dwie uzupełniające się drogi, z których jedną jest działalność społecznokulturalna, drugą zaś wspieranie rozwoju gospodarczego. Stałą reprezentacją ASEMKA na Śląsku jest Dom Miasta Saint-Étienne w Katowicach (DMSEK), który działając na terytorium Polski stanowi równocześnie witrynę miasta i regionu Saint-Étienne. Prezesem Zarządu Stowarzyszenia jest dr Alicja Tardy. Reprezentantem ASEMKA w Polsce oraz zarządcą Domu Saint-Étienne w imieniu ASEMKA jest dr hab. Robert Pyka. III. MIASTO SAINT-ÉTIENNE Miasto Saint-Étienne to miejscowość położona we Francji, we wschodniej części Masywu Centralnego, w regionie Owernia-Rodan-Alpy, w departamencie Loara, ok. 60 km od Lyonu, stolicy regionu. W XVI wieku w Saint-Étienne rozwinęła się produkcja broni i miasto stało się ośrodkiem targowym. Ważnym dziedziną działalności miasta od wieku XVII była również manufaktura pasmanteryjna. 6

8 Na początku XX wieku gospodarka Saint- Étienne koncentrowała się wokół 5 zasadniczych obszarów: przemysłu tekstylnego, metalurgii, górnictwa, branży rowerowej i przemysłu zbrojeniowego. Po zamknięciu kopalń miasto zostało zmuszone do poszukiwania nowych rozwiązań, ze względu na rosnącą stopę bezrobocia oraz z uwagi na fakt, iż mieszkańcy miasta zaczęli opuszczać jego teren i przenosić się do okolicznych mniejszych miejscowości. Aktualnie miasto stanowi centrum gospodarcze departamentu Loary, którego jest stolicą. Działalność przedsiębiorstw koncentruje się w branżach: inżynieryjnej, obróbce metali, gospodarowaniu zasobami wodnymi, technologii medycznej - materiały medyczne, implanty i narzędzia chirurgiczne oraz branży optycznej produkcja soczewek dla NASA i studiów telewizyjnych na całym świecie. Saint-Étienne postawiło na wspieranie innowacji i kreatywności oraz wzmocnienie nowoczesnych technologii, w szczególności na działania zmieniające wizerunek miasta w europejskie centrum wzornictwa przemysłowego. Jednym z symboli kreatywności miasta jest Centrum Design u i Wyższa Szkoła Sztuki i Projektowania. Od 1990r. Saint-Étienne organizuje Biennale Design u, największą tego typu imprezę we Francji. W 2010r. jako pierwsze miasto we Francji i drugie w Europie po Berlinie, zostało wpisane na listę UNESCO twórczych miast w dziedzinie design u, uzyskując tytuł City of Design. W mieście mają swoją siedzibę uczelnie wyższe, w tym m.in. Uniwersytet im. Jean'a Monnet'a, Państwowa Wyższa Szkoła Górnicza, Państwowa Szkoła Inżynierów, Wyższa Szkoła Handlowa, Szkoła Zarządzania czy Regionalna Szkoła Sztuk Pięknych. W Saint-Étienne działają cztery muzea: Musée d'art Moderne, które posiada jedną z największych kolekcji sztuki współczesnej we Francji, Musée de la Mine, Musée de l'art et de l'industrie, Musée du Vieux Saint-Étienne. 7

9 IV. SYSTEM KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO WE FRANCJI We Francji szkolnictwo jest bezpłatne, obowiązek kształcenia obejmuje dzieci od szóstego roku życia, jednak faktycznie we Francji naukę podejmuje się w wieku trzech lat. Struktura kształcenia jest następująca: 3 6 rok życia przedszkole; 6 11 rok życia szkoła podstawowa; rok życia college (odpowiednik gimnazjum); po 15 roku życia uczniowie mają możliwość kształcenia się w: - liceum ogólnokształcącym, - liceum zawodowym, - liceum technicznym lub - szkole typu CAP (odpowiednik zasadniczej szkoły zawodowej); szkoła typu BTS (odpowiednik szkoły policealnej) dla absolwentów z maturą zawodową matura +2. Liceum ogólnokształcące kończy się maturą, która jest przepustką na studia uniwersyteckie. Liceum zawodowe ma kilka poziomów i kończy się otrzymaniem dyplomu. Kształcenie w liceum ma charakter tylko teoretyczny, w liceum zawodowym i technicznym wprowadzone jest dodatkowo kształcenie zawodowe. Liceum zawodowe i techniczne kończy się maturą zawodową i techniczną. Kształcenie dualne jest odrębną drogą edukacji, może być zawodowe lub techniczne. Uczniowie, podejmując kształcenie w systemie dualnym, podpisują z przedsiębiorcą umowę o pracę; uczą się naprzemiennie: np. tydzień w szkole, tydzień, dwa lub trzy tygodnie w firmie (w zależności od zawodu). Kluczowe informacje na temat kształcenia dualnego nauczyciele uczestnicy projektu uzyskali w merostwie Saint-Étienne, w szczególności od Wicemera - pana Denisa Chambe. Struktury administracyjne regionu Owernia-Rodan-Alpy otwarte są na międzynarodowe kontakty, które pozwalają na wymianę dobrych praktyk, dając szansę zdobycia doświadczenia zawodowego za granicą w wymiarze indywidualnym każdemu uczniowi. W sferze kształcenia zawodowego dążenie do zapewniania stażu zagranicznego dla młodzieży kształcącej się nadal nie jest powszechne. Wyraźna jest potrzeba pokonania barier biurokratycznych, by zapewnić wymianę uczniów i studentów na poziomie regionalnym, co umożliwia program Erasmus+. Przyszłość Europy już teraz kształtują młodzi. Wymiany młodzieży pokazują, że między Europejczykami jest więcej podobieństw niż różnic. Starsza generacja godzi się z barierami między krajami ale międzynarodowe kontakty młodych Europejczyków, dzięki mediom społecznościowym oraz praktykom zagranicznym i wymianom, zacierają te podziały. Młodzież jest zdziwiona tym, że starsze pokolenia tworzą przedziały, gdyż oni sami widzą więcej podobieństw niż różnic między obywatelami Europy, dla młodzieży poczucie europejskiej tożsamości nie jest frazesem, ale realną szansą zaistnienia na rynku pracy, zarówno w wymiarze lokalnym, jak i międzynarodowym. 8

10 Celem projektu Kształcenie dualne w postindustrialnej rzeczywistości było poznanie istoty i struktury kształcenia dualnego przez kadrę dydaktyczną poprzemysłowego Zabrza oraz realizacja zagranicznych praktyk zawodowych w placówkach francuskich, funkcjonujących w strukturze kształcenia dualnego. We Francji wypracowano model kształcenia dualnego w obszarze szkolnictwa wyższego i zawodowego, a kryzys ekonomiczny i zmiany w strukturze zatrudnienia pokazały potrzebę wzbogacania działań w kierunku współpracy kształcenia zawodowego z lokalnymi przedsiębiorcami. O ile absolwenci wielu specjalności legitymujący się dyplomem na poziomie matura +3 i +4 są dotknięci bezrobociem, o tyle osoby o niższym wykształceniu często szybciej odnajdują się na rynku zatrudnienia. W centrum systemu dualnego są przedsiębiorstwa, które wspierają kształcenie młodzieży zgodnie ze swoimi potrzebami kadrowymi. Zaletą systemu dualnego jest stuprocentowe zatrudnienie młodzieży na czas nieokreślony. Drugim pozytywnym aspektem dualnego systemu kształcenia jest ciągła wymiana i przenikanie się sieci przedsiębiorstw z pracowniami placówek edukacyjnych, umożliwiające efektywny transfer technologii. Wszyscy uczniowie w ramach projektów kończąc studia, przenoszą poznawane w trakcie edukacji technologie do przedsiębiorstw. Zatem kształcenie dualne wspomaga rozwój przedsiębiorstw, ale również sprzyja rozwojowi potencjału uczących się w tym systemie jednostek - pozwala aktywizować różne typy inteligencji uczących się osób, dzięki czemu społeczeństwo ma możliwość oparcia się na wielu talentach. Ponad 25-letnie doświadczenie kształcenia dualnego, aż do poziomu inżyniera, daje więc pozytywne efekty ekonomiczne i społeczne w odniesieniu do układu: uczeń placówka kształcąca przedsiębiorstwo rynek pracy. Mimo pozytywnego nastawienia programu Erasmus+ do idei kształcenia dualnego, otwarta pozostaje kwestia uznawania dyplomów określających kompetencje specjalistów. Wartość inżynierów na rynku pracy wynika z form kształcenia w dziedzinach wysokich potrzeb w korelacji z potrzebami przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa potrzebują dyplomowanych specjalistów, otwartych na działania międzynarodowe, znających nie tylko język, ale i technologię. Kluczowe dla dualnego kształcenia zawodowego jest przekonanie przedsiębiorców, że szkoła dostosuje swój program kształcenia zawodowego do ich potrzeb kadrowych. Drugim czynnikiem jest decentralizacja szkolnictwa zawodowego i uniezależnienie działań na poziomie lokalnym i regionalnym od decyzji oświatowych w Paryżu - duży margines swobody w określaniu treści nauczania, pozwala na uwzględnianie potrzeb lokalnej przedsiębiorczości. CZYM JEST KSZTAŁCENIE DUALNE? Kształcenie dualne we Francji funkcjonuje od lat 60 i początkowo system obejmował kształcenie jedynie w zawodach rzemieślniczych. W latach 80 system wdrożono do poziomu kształcenia wyższego. Językiem wykładowym jest język francuski, choć w rozwijanej ostatnio prężnie dziedzinie energetyki nuklearnej wprowadza się kształcenie w języku angielskim; poza tym sektorem pracodawcy nie zgłaszają zapotrzebowania na anglojęzycznych absolwentów. Zgodnie z procedurami stworzonymi przez rząd francuski, kształcenie dualne odbywa się naprzemiennie w dwóch miejscach, np. jeden tydzień w miesiącu realizowany jest w szkole branżowej, a dwa lub trzy tygodnie w miesiącu u pracodawcy, z którym uczeń związany jest umową 9

11 o pracę na czas określony (zwykle są to dwa lata). Umowę można przedłużyć o rok, jeśli uczeń powtarza klasę. Uczeń może na każdym etapie kształcenia zerwać umowę i podpisać kolejną z innym przedsiębiorcą, jednak przerwanie kontraktu oznacza przerwanie projektu dydaktycznego. We Francji zaistniał popyt na uczniów, którzy wkrótce staną się młodymi pracownikami, np. w obszarze budownictwa. Z drugiej strony, wielu absolwentów uczelni poszukuje pracy, a tendencja ta jest tym wyrazistsza, im bardziej ogólny jest profil młodych absolwentów. Przedsiębiorcy nie są zainteresowani podpisywaniem kontraktów z osobami o wykształceniu ogólnym, uniwersyteckim na poziomie +4, +5, +6. Nowo powstające kierunki uniwersyteckie, aby zwiększyć szanse swoich absolwentów na rynku pracy, zbliżają się do profilu kształcenia uczelni ekonomicznych, co zachęca przedsiębiorców do podpisywania kontraktów ze studentami. 50% młodzieży francuskiej kształcącej się w systemie dualnym znajduje zatrudnienie w firmach, w których odbywa staż, zatem przedsiębiorcy dążą do podpisywania kontraktów z uwzględnieniem swoich potrzeb kadrowych, dzięki temu, że system dualny sprzyja poznaniu przyszłych pracowników. Firmy angażujące się w system kształcenia dualnego należą do sektora MŚP aż 90% przedsiębiorców podpisujących kontrakty z uczniami to małe i średnie firmy, które realizują krótkoterminowe projekty, przewidziane nie na lata, ale na okresy kilkumiesięczne; duże firmy to tylko 1/10 przedsiębiorstw zaangażowanych w system kształcenia dualnego. Zmianie uległo sceptyczne nastawienie Ministerstwa Oświaty do możliwości wpływania przedsiębiorców na program kształcenia zawodowego w systemie dualnym. Stało się tak w wyniku określenia potrzeb rynku pracy i analiz statystyk bezrobocia, w których czołowe miejsca zajmowały tysiące młodych absolwentów kierunków ogólnych. Większe niż w kształceniu ogólnym jest tygodniowa liczba godzin uczniów szkół zawodowych w systemie dualnym, który opiera się zarówno na treściach nauczania praktycznego, jak i teoretycznego i żaden z tych komponentów nie może być zredukowany. Dlatego uczniowie wybierający tę ścieżkę kształcenia muszą być świadomi, że nabywają nie tylko przywileje, ale i zobowiązania wiążące się z funkcjonowaniem na rynku pracy. Teoretyczne kształcenie zawodowe w systemie dualnym różni się od swojego odpowiednika w tradycyjnym systemie kształcenia zawodowego. Każdy uczeń ma w instytucji kształcącej tutora wspierającego rozwój kompetencji i umiejętności ucznia w korelacji z potrzebami przedsiębiorcy, zapewniającego uczniowi kształcenie praktyczne. Status tutora w systemie dualnym zależy od zawodu, może być związany z komponentem teoretycznego kształcenia zawodowego, czy administracyjnym jak i z kształceniem praktycznym realizowanym w przedsiębiorstwie. Często tutorami zostają doświadczeni pracownicy firmy, którzy podejmują decyzję o skierowaniu dalszej kariery ku dzieleniu się umiejętnościami, wiedzą i dorobkiem zawodowym z adeptami swej dziedziny zawodowej. Tradycyjne kształcenie zawodowe odbywa się bez udziału firm, zaś w kształceniu dualnym od podjęcia kształcenia zawodowego uczeń jest związany z przedsiębiorstwem. Rolą tutora jest czuwanie, by funkcjonując w firmie uczeń rozwijał się zawodowo, a nie był sprowadzony do roli pomocnika i taniej siły roboczej. Stały monitoring potrzeb przedsiębiorców służy modyfikacji treści kształcenia praktycznego. Punktem wyjścia projektu kształcenia dualnego jest analiza potrzeb środowiska pracy ucznia, do którego dostosowany zostaje zakres treści kształcenia ucznia pod opieką tutora, którego rolą nie jest nauczanie, ale towarzyszenia uczniowi w całym procesie kształcenia dualnego. 10

12 Wybierając ścieżkę kształcenia zawodowego trudno jest przejść na drogę kształcenia ogólnego. Uzyskanie matury w zakresie kształcenia dualnego teoretycznie umożliwia kontynuację nauki na wyższym poziomie, jednak realnie jest to bardzo trudne, gdyż BP (kształcenie kończące się maturą zawodową) jest nastawione na kształcenie zawodowe, techniczne. Poziom matematyki, czy fizyki wykładanej na uczelni jest zbyt wysoki dla absolwentów średnich szkół zawodowych i technicznych. Obecnie prowadzone są dyskusje nad możliwością wdrożenia pośredniego szczebla kształcenia. W JAKIM WIEKU MŁODZI FRANCUZI PODEJMUJĄ DECYZJĘ O WYBORZE ZAWODU? Już w college u (odpowiednik naszego gimnazjum) w wieku 14 lat, ale i później, w wieku licealnym, młodzi uczący się Francuzi są wspierani przez doradztwo zawodowe. Uczniowie i ich rodzice mają możliwość udziału w spotkaniach rekrutacyjnych, targach i salonach edukacyjnych, tygodniu kontaktów z przedsiębiorcami w celu poznania lokalnego rynku pracy jest. Uczestnikami tych spotkań, obok młodzieży kończącej kolegium, są osoby funkcjonujące już na rynku pracy, które myślą o podwyższeniu swoich kwalifikacji albo nawet zdobyciu nowego zawodu. Generację, która całą ścieżkę kariery wiązała z jednym zawodem i dążeniem do bezpieczeństwa i stabilizacji w zatrudnieniu, zastąpiło na rynku pracy pokolenie latków, którzy w swym życiu zawodowym przewidują przeskakiwanie z jednej profesji do kolejnej. Jest to generacja Y, której przyszłość zawodowa związana jest z cybernetyką i sieciami społecznościowymi. Naukę w systemie dualnym we Francji można podejmować między 16 a 25 rokiem życia. Piętnastolatkowi kończącemu college (gimnazjum) brakuje więc roku do podjęcia takiego kształcenia. Jeśli jest on zdecydowany na tę drogę kariery zawodowej, może spędzić rok w tzw. zerówce (w tym czasie uczeń zamiast umowy o pracę podpisuje umowę o staż, który poprzedza jego zatrudnienie). DORADZTWO EDUKACYJNE W każdym mieście funkcjonuje centrum informacyjno-doradcze, odpowiedzialne za orientację zawodową. Doradcy pracujący w centrach doradztwa edukacyjno-zawodowego mają dyżury w szkołach. Wiosną, od marca do kwietnia, działy promocji szkół organizują dni otwarte, docierają też do kandydatów dzięki mediom społecznościowym, plakatom i ulotkom oraz poprzez kontakty z doradcami edukacyjnymi zatrudnionymi w gimnazjach. Otwarcie kształcenia w określonym zawodzie jest uzależnione od ilości kandydatów oraz zapotrzebowania przedsiębiorstwa, może być wsparte opinią regionów % uczniów przerywa kontrakt lub są usuwani ze szkoły, zwykle dzieje się to w pierwszym półroczu nauki, między wrześniem a grudniem. FINANSOWANIE KSZTAŁCENIA DUALNEGO Każdy z przedsiębiorców zobowiązany jest do płacenia specjalnego podatku, którego wysokość zależy od ilości zatrudnionych osób w firmie. Część finansów przypisana jest do regionów i to regiony zapewniają finansowe środki na kształcenie dualne. Jednocześnie przedsiębiorca jest obciążony bardzo niskimi składkami na rzecz pracowników. Taki system finansowy jest korzystny dla przedsiębiorców, a także dla uczniów rozwiązanie to wyróżnia Francję spośród innych krajów europejskich, np. w Niemczech przedsiębiorstwa finansują centra kształcenia praktycznego; wszyscy poza stowarzyszeniami i instytucjami publicznymi płacą podatek na rzecz szkolnictwa dualnego. 11

13 Podpisywany przez ucznia kontrakt kształcenia dualnego jest formą umowy o pracę na cały okres kształcenia. Wysokość stypendium zależy od stażu i poziomu wykształcenia posiadanego przez osobę uczącą się, np. minimalna wysokość stypendium to 50% minimalnej płacy we Francji, w miarę realizacji kontraktu kwota stypendium rośnie do wysokości 60-70%. Studenci i uczniowie kształcący się w systemie dualnym mają podpisane umowy i pracę, określającą ich dochody. W system dualny angażują się zarówno duże, jak i małe przedsiębiorstwa. Reguluje to system podatkowy we Francji, gdzie duże przedsiębiorstwa, które nie zatrudniają młodych pracowników, płacą wyższe podatki. KSZTAŁCENIE DUALNE NA POZIOMIE ZAWODOWYM I ŚREDNIM - CFA BTP LOIRE CFA BTP (Centrum kształcenia zawodowego sektora budowlanego) powstało w 1964r. Naukę pobiera tu 875 uczniów (w tym ponad 20 dziewcząt). Kształcenie odbywa się na trzech poziomach: CAP (2 lata) kształcenie kończące się potwierdzeniem kwalifikacji robotniczej (odpowiednik polskiej zasadniczej szkoły zawodowej) w 13 zawodach; BP (2 lata) kształcenie kończące się maturą zawodową (kadra kierownicza średniego stopnia) -w 9 zawodach; BTS (2 lata) kształcenie dające wyższe kompetencje, ale poniżej poziomu inżyniera(matura +2) - w 2 zawodach kończących się dyplomem pomaturalnym. CFA BTP umożliwia podwyższanie wykształcenia do poziomu średniego technicznego (BP) np. jeśli instalator chce uzyskać poziom BP, musi uzupełnić kompetencje z zakresu produkcji, przy czym dodatkowe kwalifikacje można uzyskać bez konieczności powtarzania całego programu kształcenia. Istnieje też możliwość przekwalifikowywania się np. po realizacji dwuletniego programu kształcenia w zawodzie elektryk, można uzupełnić w ciągu rocznej nauki kwalifikację z zakresu chłodnictwa. Uczniowie CFA BTP biorą udział w wielu konkursach zawodowych, zdobywając liczne wyróżnienia, np. mistrzostwa Francji, a nawet mistrzostwa świata w mozaice artystycznej; w szkole uczą się laureaci olimpiad zawodowych. Status laureata olimpiad i konkursów zawodowych to ważny punkt w CV, owocujący ofertami zatrudnienia jeszcze przed ukończeniem szkoły. 12

14 13

15 14 Edukacyjna siatka nauczania w sektorze BTP- Roboty budowlane i publiczne, sektor ekonomiczny

16 Obecnie CFA BTP prowadzi kształcenie w kilku obszarach: Grupa zawodów związanych z energetyką: elektryk, monter chłodnictwa, klimatyzacji, odnawialnych źródeł energii, hydraulik; dyplom maturalny po ukończeniu tych kierunków uprawnia do pełnienia funkcji kierownika czy majstra. Najwyższy poziom matura +2. Zawody obszaru budownictwa: murarz, betoniarz-zbrojarz, instalator sanitarny. Zawody budowlanena poziomie średnim technicznym (BP): prace wykończeniowe, np. malarz-tapeciarz, monter suchej zabudowy, posadzkarz. Sektor związany z obróbką metalu i drewna: stolarz i ślusarz. 15

17 KSZTAŁCENIE DUALNE NA POZIOMIE ZAWODOWYM I ŚREDNIM - CFAI CFAI to centrum kształcenia zawodowego sektora mechanicznego. Instytucja ta ma dwie siedziby: większą w Saint-Étienne, gdzie uczy się 450 osób i Roan- 120 uczniów. Szkoła szczyci się posiadaniem państwowego certyfikatu kształcenia w dziedzinie przemysłu i technologii, w branży mechanicznej. Jest to jedno ze 110 takich centrów we Francji, największa ich koncentracja występuje w regionie Owernia-Rodan-Alpy, co koresponduje z zapotrzebowaniem na pracowników tej branży w najbardziej zindustrializowanym regonie Francji. Ponadto szkoła kształci uczniów w zakresie informatyki oraz obsługi klienta. Placówka ma 40-letnie doświadczenie w kształceniu dualnym oraz ustawicznym dla pracowników, jest ważną, docenianą przez związek pracodawców, częścią branży zawodów mechanicznych. Oprócz kształcenia pełni funkcje doradcze w zakresie badań i wdrażania innowacji, wypracowywania koncepcji, projektów, ale i w zakresie produkcji przemysłowej, utrzymania ruchu, automatyki, sieci organizacyjnych przemysłu i handlu, zarządzania zasobami ludzkimi, jakością produkcji, w zgodzie z bezpieczeństwem i ochroną środowiska. Oprócz kształcenia na terenie placówki, pracownicy dydaktyczni wychodzą na zewnątrz do szkół różnych szczebli. Rocznie wspomagają około tysiąca szkół: na poziomie zawodowym, średnim technicznym oraz inżynierskim, w tym 80% placówek kształcących w systemie dualnym. CFAI szczyci się osiągnięciami dydaktycznymi: 80% osób zdaje egzaminy na poziomie wyższym niż uczniowie w szkołach o tradycyjnym systemie kształcenia, również 80% absolwentów znajduje pracę w ciągu pół roku po ukończeniu nauki. Partnerami CFAI są prestiżowe firmy, np. Airbus, Bosch, Safran, Thales oraz małe przedsiębiorstwa, które są podwykonawcami dużych koncernów (450 takich firm stanowi 90% przedsiębiorstw współpracujących z Centrum). 16

18 KSZTAŁCENIE DUALNE NA POZIOMIE WYŻSZYM - KAMPUS PRZEMYSŁOWY ISTP - IRUP Modelowym przykładem wdrożenia kształcenia dualnego na poziomie wyższym jest Kampus PrzemysłowyISTP, do którego rozwoju przyczyniła się Pani dr Alicja Tardy prezes stowarzyszenia ASEMKA. Powstał on dzięki rewitalizacji i adaptacji terenów poprzemysłowych jako miejsce, gdzie spotyka się przedsiębiorstwo i edukacja. W budynku kampusu funkcjonuje kilka niezależnych warsztatów dydaktycznych, w których kształtowane są praktyczne umiejętności zawodowe. Od 2002 roku w Kampusie funkcjonują dwie instytucje kształcące: ISTP(Formations d'ingénieur sous statut salarié Mines Saint-Étienne), której celem jest kształcenie - pod flagą cieszącej się prestiżem we Francji Wyższej Szkoły Górniczej - inżynierów w systemie dualnym w czterech specjalnościach: inżynierii przemysłowej, inżynierii instalacyjnej, inżynierii nuklearnej i od roku 2016, elektroniki mobilnej. W ISTP kształci się ponad 850 osób, z tego 75% pracuje w ramach kontraktu. Przyszły inżynier, tak kształcący się dualnie, jak i zaocznie, aby otrzymać dyplom musi wykazać się zarówno kompetencjami akademickimi, jak i zawodowymi. Średni okres kształcenia wynosi trzy lata i w całym cyklu nauki towarzyszy studentowi tutor, który dba o walidację rezultatów uczenia się ale i adekwatność materiału nauczania do potrzeb przedsiębiorców. IRUP (Regional Institute University Polytechnique), specjalizująca się w trzech dziedzinach: energetyki nuklearnej (EDF francuskie firmy gałęzi związanych z energetyką nuklearną), techniki utrzymania energii i budownictwa oraz zarządzania. IRUP przyjmuje młodych absolwentów szkół średnich na poziomie technik+, matura+2, kształci na poziomie mastera +5, +6 w zakresie kompetencji teoretycznych i praktycznych. Dysponująca szeroką bazą przedsiębiorców zapewniających aspekt kształcenia praktycznego, IRUP może pochwalić się tym, że 80% absolwentów jest zatrudnianych od razu po wejściu na rynek pracy. Również w IRUP kluczowa jest rola tutora towarzyszącego studentowi i dokonującego ewaluacji jego postępów. 17

19 O przyjęcie do Kampusu mogą ubiegać się uczniowie posiadający co najmniej maturę, a komisja rekrutacyjna zajmuje się orientacją zawodową kandydatów, ocenia ich predyspozycje do określonego zawodu, np. uczeń planujący pracę w dziedzinie energetyki nuklearnej powinien być przygotowany na mobilność na terenie całego regionu, a nawet kraju. Osoby odpowiedzialne za działania rekrutacyjne docierają do szkół niższego szczebla przez fora społecznościowe, odwiedzają średnie szkoły ogólnokształcące i zawodowe, organizują dni otwarte. Kampus cieszy się dużą popularnością wśród kandydatów, ale nie wszyscy są zainteresowani kształceniem w formie dualnej. Istotnym udogodnieniem jest to, że przyszli studenci nie muszą szukać przedsiębiorstw gwarantujących realizację modułu kształcenia praktycznego. Studia w systemie dualnym to nowa i nadal rzadka forma kształcenia przyszłych inżynierów, a duży popyt na rynku pracy na inżynierów gwarantuje zatrudnienie każdemu absolwentowi, który oprócz stosownego dyplomu posiada równolegle zdobywane doświadczenie zawodowe. Równolegle z działaniami promującymi Kampus wśród uczniów, prowadzona jest stała rekrutacja przedsiębiorców, którzy podpiszą kontrakty z uczącymi się w systemie dualnym młodymi ludźmi. Ścieżka kształcenia każdego studenta Kampusu jest kilkuetapowa, każdy etap podlega ewaluacji. Pomiędzy etapami odbywają się wizyty w przedsiębiorstwach, gdzie są również prowadzone tutoriale i ocenianie postępów. Końcowa ocena rezultatów uczenia się jest wypadkową obu komponentów (oceny kształcenia teoretycznego w szkole i oceny kształcenia praktycznego w firmie) w proporcjach 50 / 50%. W sensie prawnym Kampus jest instytucją o strukturze stowarzyszenia, co daje możliwość funkcjonowania według elastycznych reguł, jego członkami są zarówno szkoła, jak i przedsiębiorstwa różnych sektorów przemysłu. Każdy profil kształcenia ma określony program i sylwetkę absolwenta, a końcowym efektem kształcenia jest wykonanie pracy dyplomowej i jej obrona w obecności przedstawicieli przedsiębiorstwa. 18

20 KSZTAŁCENIE ZAWODOWE W SYSTEM SZKOLNYM - LICEUM ZAWODOWE ETIENNE MIMARD W zreformowanym liceum zawodowym nauka trwa trzy lata. Około 500 uczniów Liceum Zawodowego Etienne MIMARD kształci się w siedmiu dziedzinach, odbywając 22-tygodniowy staż w środowisku zawodowym. Uczniowie mają do dyspozycji zaawansowane stanowiska szkoleniowe, np. z systemami symulacyjnymi hydraulicznymi, pneumatycznymi i elektronicznymi. W szkole funkcjonują klasy przygotowujące do studiów inżynierskich. W czasie dwóch lat nauki uczniowie kształcą się w zakresie matematyki i fizyki, mają też zajęcia z wychowania fizycznego. Uczniowie uczestniczą w zajęciach w laboratoriach technologicznych, pracując metodą projektów, wykonywanych w kilkuosobowych zespołach. W roku szkolnym 2016/2017 w laboratorium przygotowywany jest projekt robota wysyłanego na Marsa. Proces obejmuje koncepcję, projekt i prezentację. Dorośli mogą korzystać z możliwości kształcenia ustawicznego, w takich dziedzinach jak: elektrotechnika, pneumatyka, zarządzanie procesami automatyki i hydrauliki (tzw. matura +2 BTS). Infrastruktura i wyposażenie warsztatów szkolnych finansowane są przez Region, natomiast wynagrodzenie kadry dydaktycznej opłaca budżet państwa. WARSZTAT SAMOCHODOWY Warsztaty szkolne wyposażone są w samochody pozyskiwane z różnych źródeł, np. od producentów. Uczniowie wykonują też usługi dla klientów (to rozwiązanie cieszy się popularnością, ze względu na konkurencyjność cen w ofercie warsztatów szkolnych). Oprócz diagnostyki i naprawy samochodów, uczniowie nabywają też ogólną wiedzę zawodową, doskonaląc swoje umiejętności w zakresie m.in. rysunku technicznego, programów AutoCAD i SOLID Edge od projektu konstrukcji mechanizmu aż po obsługę drukarki 3D. 19

21 V. PRZEBIEG I REZULTATY PROJEKTU Uczniowie i pracownicy pięciu placówek kształcenia zawodowego od 1 czerwca 2015 r. do 31 maja 2017 r. uczestniczyli w projekcie mobilnościowym w ramach programu Erasmus + pt. Dualne kształcenie zawodowe w postindustrialnej rzeczywistości. Głównym celem projektu był rozwój i racjonalne wykorzystanie wiedzy i umiejętności w ramach kształcenia dualnego, z myślą o wprowadzeniu zmian w organizacji kształcenia zawodowego przez członków konsorcjum oraz wykorzystaniu doświadczeń zawodowych przez uczestników w ich przyszłej pracy. Tej idei podporządkowano cele szczegółowe: zdobycie przez pracowników zaangażowanych w proces kształcenia zawodowego, wiedzy i umiejętności z zakresu funkcjonowania i realizacji dualnego systemu kształcenia w postindustrialnej rzeczywistości; zdobycie przez uczniów umiejętności zwiększających ich szansę na zatrudnienie na polskim i europejskim rynku pracy; rozwój osobisty uczestników projektu, w tym zwiększenie znajomości dwóch języków obcych (angielskiego i francuskiego) oraz wzmocnienie poczucia integralności i tożsamości europejskiej wśród uczestników projektu poprzez obcowanie z innymi kulturami. Wszystkie osiągnięte rezultaty są zgodne z założeniami projektu. Osiągnięte rezultaty zostały uznane i potwierdzone: Uczniowie - zaliczenie praktyki zawodowej przez Zespół Zarządzający Projektem na podstawie analizy wpisów dokonanych w dzienniczkach praktyk oraz rozmowy z opiekunami młodzieży, - dokument Europass-Mobilność, - Europass Paszport Językowy (uczniowie we własnym zakresie), - Certyfikat Językowy wydany przez instytucję szkoleniową FUTURE, - Certyfikat potwierdzający udział w mobilności wydany przez ASEMKA, - Certyfikat potwierdzający udział i realizację projektu wydany przez CKPiU w Zabrzu; Nauczyciele - dokument Europass-Mobilność, - Certyfikat Językowy wydany przez instytucję szkoleniową FUTURE, - Certyfikat potwierdzający udział w mobilności wydany przez ASEMKA, - Certyfikat potwierdzający udział i realizację projektu wydany przez CKPiU w Zabrzu, - Certyfikat potwierdzający przygotowanie i zarządzanie projektem dla Zespołu Zarządzającego Projektem wydany przez CKPiU w Zabrzu. 20

22 STAŻE ZAWODOWE UCZNIÓW W stażach zawodowych we Francji wzięło udział 40 uczniów kształcących się w zawodach: technik informatyk, technik budownictwa, technik obsługi turystycznej, technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej. Uczniowie odbyli 4-tygodniowe praktyki zawodowe, podczas których zapoznali się z najnowszymi osiągnięciami w dziedzinie nowoczesnych technologii oraz technik i narzędzi wykorzystywanych w poszczególnych branżach. Poprzez udział w mobilności nabyli oni umiejętności zawodowe w zagranicznym środowisku pracy, w tym kompetencje w zakresie pracy w zawodach usługowych, wzmocniła się ich motywacja do wykonywania zadań zawodowych, nastąpiło podwyższenie postaw innowacyjnych i przedsiębiorczych, rozbudziły się ich zainteresowania ze szczególnym uwzględnieniem kształtowania postaw tolerancji, kreatywności, otwartości na inne kultury europejskie oraz nastąpiło wzmocnienie pewności siebie. Zdecydowanie wzrosła ich znajomość języka angielskiego zawodowego oraz podstawowego języka francuskiego, jak również rozbudzona została ciekawość kultury i poszanowanie różnorodnych społeczeństw europejskich. Dodatkowo zwiększyła się ich wiedza dotycząca korzystania i udziału w programach europejskich. Uczniowie uczestniczący w pierwszej turze mobilności, kształcący się w zawodzie technik informatyk, założyli stronę internetową projektu (zakładka na stronie na której umieszczamy najważniejsze informacje o projekcie przygotowane przez jego uczestników, w tym bogatą dokumentację fotograficzną, dotyczącą zarówno zajęć realizowanych w trakcie praktyk zawodowych i job shadowingu, jak i wizyt kulturowych i spotkań integracyjnych czy zajęć sportowych. 21

23 Praktyki zawodowe uczniów - I tura; termin: r r. Zespół Szkół nr 10 w Zabrzu Imię i nazwisko Daniel Hohmann Mateusz Kubiec Sebastian Wlocka Marek Waliczek Szymon Głogowski ASEMKA Miejsce praktyki Lycée Claude Fauriel; 28 avenue de la Libération BP Saint-Étienne Cedex 1 Campus Industriel Rue de Copernic CS 20332, Saint-Étienne Ecole de Deuxième Chance; 13, Rue Camille de Rochetaillée Saint-Étienne CIS André Wogenscky; 14 bis, rue de Roubaix Saint-Étienne Centrum Edukacji Imię i nazwisko Łukasz Kudzia Marcin Świąć Szymon Fatyga Jakub Kierepka Dariusz Momot Miejsce praktyki CFA BTP - Loire / Saint-Étienne; 21 rue de l'apprentissage, Saint-Étienne 22

24 Zespół Szkół nr 17 w Zabrzu Imię i nazwisko Dominika Kobylec Agnieszka Warzycha Paweł Bakalarczyk Marta Gilga Patryk Paprotny Les Lycée de Beauregard; 4, Av. Paule Cézanne, Montbrison Miejsce praktyki MAM de Saint-Étienne; La Terrasse - CS Saint- Étienne Cedex 1 Parc-musée de la Mine; Parc Joseph Sanguedolce 3 bd Franchet d'esperey Saint-Étienne Vitamine vacances; Aéroport Andrézieux Bouthéon - France CIS André Wogenscky; 14 bis, rue de Roubaix Saint-Étienne Zabrzańskie Centrum Kształcenia Ogólnego i Zawodowego Imię i nazwisko Kinga Pawlica Radosław Guzik Edyta Kosaty Dawid Wachnik Jakub Frost Miejsce praktyki CFA BTP - Loire / Saint-Étienne; 21 rue de l'apprentissage, Saint-Étienne 23

25 Uczestniczący w drugiej turze praktyk zawodowych uczniowie mieli możliwość udziału w Międzynarodowym Biennale Design u, zorganizowanym w marcu 2017 roku w Saint- Étienne, w którym wzięło udział 120 krajów. Design idzie w parze z zaawansowanymi technologiami poprzemysłowymi, np. grafiką cyfrową, artystyczną reklamą. Te trendy na rynku pracy mają odzwierciedlenie w nowych, poprzemysłowych kierunkach kształcenia, rozwijających się równie prężnie w Polsce, jak we Francji. Spostrzeżenia z Biennale wg opinii naszych uczennic przedstawione po zakończeniu stażu organizatorom imprezy: As every two years in St. Étienne takes a place the Modern Art of Biennale. Different artists present their vision of a new look at the art, in contrast to the real world. In this year the main topic of the exibition is the way how people understand work due to the natural environment. The artists present many objects connected to natural environment. One of the example can be a new distributor of water which uses recyclable cups. Biennale is very popular place among residences of St. Étienne as well as other cities or even other countries. However we observed a couple of disadvantages, the main of them is lack of translation into foreign languages such as English or German, what we can see in the description of artists' works. When we think that most of visitors speak in English we consider that lack of translations is a huge problem because generally speaking people do not understand what the artist wants to present. To sum up we believe that Biennale of the Modern Art in St. Étienne is a very good idea of promotion the city or even the whole country on the international stage. Swoje wrażenia z pobytu na praktykach zawodowych w Saint-Étienne uczestnicy drugiej tury mobilności przedstawili w formie prezentacji multimedialnej na konferencji podsumowującej projekt (dostępna również na stronie internetowej projektu). 24

26 Biennale Design Cite du Design adres: 3, rue Javelin Pagnon Saint-Étienne Praktyki zawodowe uczniów - II tura; termin: r r. Zespół Szkół nr 10 w Zabrzu Imię i nazwisko Miejsce praktyki Piotr Kudla Mateusz Wiącek Maksymilian Głodny Daniel Kopiecki 7-12 III Open Factory w ramach Biennale III Design Tech Academie III 48h Chrono z Fundacją POC po 26 III powrót do Open Factory w ramach Biennale Marcin Jezierzański Centrum Edukacji Imię i nazwisko Grzegorz Kozyra Adrian Szołtysek Marek Wypiór Michał Pradella Jakub Jabłoński Miejsce praktyki CFA BTP Loire, adres: 21 rue de l'apprentissage, Saint-Étienne 25

27 Zespół Szkół nr 17 w Zabrzu Imię i nazwisko Wiktoria Sznapka Joanna Przybyła Natalia Balicka Kinga Lont Weronika Grzanka Biennale Design Cite du Design, adres: 3, rue Javelin Pagnon Saint-Étienne Miejsce praktyki Les Lycée de Beauregard / Montbrison ( ) Zabrzańskie Centrum Kształcenia Ogólnego i Zawodowego Imię i nazwisko Dawid Mika Damian Dudka Adam Kostka Damian Stachowski Damian Kot Miejsce praktyki CFA BTP Loire, adres: 21 rue de l'apprentissage, Saint-Étienne 26

28 27

29 JOB SHADOWING KADRY PEDAGOGICZNEJ W job shadowingu systemu dualnego uczestniczyło 24 pracowników związanych z kształceniem zawodowym, w tym nauczyciele różnych branż, doradcy zawodowi oraz osoby organizujące kształcenie praktyczne. Obserwowali oni we francuskich instytucjach kształcenia zawodowego organizację kształcenia dualnego, zasady współpracy na linii szkoła - przedsiębiorstwo i wykorzystanie zasobów przedsiębiorstw do realizacji kształcenia w poszczególnych zawodach, poznalirównież nowe metody uczenia zawodu. Zwiększyła się świadomość kadry zarządzającej szkołami dotycząca wdrażania nowoczesnego kształcenia zawodowego na lokalnym rynku edukacyjnym. Udział w projekcie przyczynił się także do znacznego wzrostu osobistych kompetencji zawodowych i językowych uczestników (język angielski zawodowy i język francuski) oraz umożliwiających nawiązanie kontaktów z partnerami francuskimi do realizacji innych projektów. Pobyt nauczycieli szkół zawodowych z Zabrza w placówkach kształcenia zawodowego w Saint- Étienne, który umożliwił poznanie rożnych struktur kształcenia zawodowego, ze szczególnym uwzględnieniem kształcenia dualnego, od zasadniczego (w zawodach budowlanych) po kształcenie do poziomu matura +5 (mgr), możliwy był dzięki zaangażowaniu Prezes stowarzyszenia ASEMKA - Pani Alicji Tardy oraz Dyrektora Domu Saint-Étienne w Katowicach - Pana Roberta Pyki. W trakcie wizyty w Saint-Étienne nauczyciele poznali wypracowane we Francji rozwiązania dydaktyczne, dzięki czemu mogli dokonać analizy możliwości zaadaptowania ich do polskich realiów kształcenia zawodowego. Nauczyciele przyjrzeli się metodom kształcenia dualnego oraz zapleczu dydaktycznemu francuskich instytucji edukacyjnych: kampusu przemysłowego ISTP-IRUP, centrum kształcenia CFA BTP Loire, Liceum Etienne Mimard oraz centrum kształcenia CFAI. Udział w projekcie pozwolił uczestnikom na zwiększenie swoich kompetencji zawodowych oraz podniesienie jakości i efektywności kształcenia w swoich placówkach. W projekcie zostały zrealizowane 2 tury job shadowingu po 12 osób: 1) I tura mobilności nauczycieli w terminie od r. do r. 2) II tura mobilności nauczycieli w terminie od r. do r. 28

30 Miejsca odbywania job shadowingu (łącznie dla pierwszej i drugiej tury mobilności): Merostwo w Saint-Étienne; instytucje kształcenia dualnego i ustawicznego w departamencie Loary; CFA BTP Loire, adres: 21 rue de l'apprentissage, Saint-Étienne; CFAI, adres: 16 Boulevard de l'etivallière, Saint-Étienne Cedex 09; CFA BTP Loire; Firma Benetiere, adres : 3 Rue François Couperin, Saint-Étienne; Campus Industriel ISTP, Rue de Copernic CS 20332, Saint-Étienne; Liceum Etienne MIMARD, 32 rue Etienne MIMARD, Saint-Étienne. W trakcie mobilności z udziałem instytucji przyjmującej ASEMKA zrealizowano następujące zadania: spotkanie z przedstawicielami władz samorządowych Saint-Étienne, w tym z panem D. CHAMBE, Wicemerem ds. współpracy międzynarodowej oraz reprezentantami instytucji oświatowych (AFPA Loire, GRETA FOR-SE); wizyta w Centrum Kształcenia w dziedzinie budownictwa CFA BTP Loire, w tym: spotkanie z dyrekcją, nauczycielami, umożliwiające lepsze rozpoznanie systemu kształcenia we Francji, organizacji i struktury dualnego kształcenia zawodowego, ze szczególnym uwzględnieniem departamentu Loary, aspektów organizacyjnych i finansowych związanych z kształceniem dualnym, zaprezentowanie partnerom francuskim polskiego systemu kształcenia zawodowego i sposobu potwierdzania kwalifikacji zawodowych, zaprezentowanie największego ośrodka miejskiego w Polsce, czyli Górnośląskiego Związku Metropolitarnego "Silesia", obserwacja organizacji i realizacji dualnego kształcenia zawodowego w rzeczywistości szkolnej: metod pracy nauczycieli kształcenia zawodowego, systemu zarządzania i stosowanych metod organizacyjnych w placówce prowadzącej kształcenie dualne, organizacji i przebiegu doradztwa zawodowego i edukacyjnego, 29

31 obserwacja realizacji kształcenia dualnego w przedsiębiorstwie na przykładzie firmy BENETIERE w Saint-Étienne; wizyta w Centrum Kształcenia Przemysłowego i Technologicznego CFAI, w tym spotkanie z dyrekcją i nauczycielami oraz obserwacja: systemu zarządzania i stosowanych metod organizacyjnych w placówce prowadzącej kształcenie dualne, bazy kształcenia zawodowego, metod i narzędzi pracy w dualnym kształceniu praktycznym, korelacji działań wszystkich podmiotów zaangażowanych we francuski system dualny; wizyta w Kampusie Przemysłowym ISTP, w tym: poznanie współpracy instytucji edukacyjnych w mieście St. Étienne oraz zapoznanie się z systemem edukacji wyższej wykorzystującym kształcenie dualne, obserwacja zajęć związanych z zawodami z zakresu energii nuklearnej, projektowania 3D, mechaniki i elektroniki; 30

32 wizyta w Liceum Etienne MIMARD, w tym: obserwacja zajęć przedmiotów zawodowych w systemie szkolnym, prowadzonych przez osoby wywodzące się z przemysłu, poznanie systemu doradztwa zawodowego i edukacyjnego we Francji; poznanie drogi przekształcenia Saint Étienne z miasta słynącego z górnictwa, przemysłu ciężkiego (hutnictwo, metalurgia, przemysł zbrojeniowy) i włókiennictwa, na miasto turystyki postindustrialnej, wzornictwa przemysłowego, wykorzystującego zasoby przyjazne środowisku (m.in. poprzez wizyty w Muzeum Sztuki i Przemysłu Saint Étienne, Centrum Design u oraz Muzeum Sztuki Współczesnej). Job shadowing pozwolił na rozpoznanie zakresu kształcenia realizowanego w systemie dualnym. CFA BTP organizuje kształcenie złożone z następujących jednostek: praktyczne kształcenie zawodowe praca na warsztacie, rysunek techniczny, podstawy konstrukcji, moduł dotyczący bezpieczeństwa i ochrony środowiska, kształcenie ogólne (język francuski, geografia, historia, matematyka, fizyka, język angielski, wychowanie fizyczne), lekcje wychowawcze z tutorem, zajęcia animacyjnew trakcie przerwy między zajęciami dydaktycznymi (np.: pn- przepisy ruchu drogowego, wt gry, śr sporty zespołowe, czw zajęcia teatralne, pt - czas wolny). 31

33 Uczniowie przed przystąpieniem do realizacji kształcenia praktycznego, muszą przejść bardzo rozbudowany moduł kształcenia teoretycznego zakończonego egzaminem. Uczniowie pod opieką nauczyciela (majstra), pracują nad wykonaniem zadań opartych na projekcie technicznym. W pierwszym roku nauki, nauczyciel uczy przyszłych majstrów podstawowych czynności zawodowych, w drugim roku uczniowie wykonują już samodzielnie zadania zawodowe. Wynagrodzenie ucznia pierwszego roku wynosi 585,65 EUR. W CAP BTP uczniowie płacą tylko za pobyt w internacie, nauka jest bezpłatna, choć we Francji funkcjonują też placówki kształcenia dualnego, gdzie uczniowie płacą za naukę. Placówka w ramach swoich zadań organizuje także wyjazdy zagraniczne uczniów, w trakcie których mają oni możliwość wymiany doświadczeń i zdobycia nowych umiejętności w nowym środowisku społeczno-zawodowym, np.: - we Włoszech, w ramach ekspozycji światowej układali mozaiki, poznawali możliwość wykorzystania naturalnych barwników (np. ochry), - w Marrakeszu uczyli się pokrywania powierzchni tynkiem, - w Zabrzu układali posadzki i uczyli się renowacji tynków. Wyjazdy uczniów są finansowane z różnych źródeł: np. z dotacji przedsiębiorców, z subwencji regionu, ze środków własnych uczniów, czy też ze środków unijnych - projekt z CKPiU w Zabrzu realizowany jest w ramach programu Erasmus+. W trakcie job shadowingu w CFA BTP obserwowano zajęcia: uczniów drugiej klasy przygotowujących się do egzaminu na poziomie BP, którzy kształcili się w zawodzie montera robót wykończeniowych i malarza, realizując projekt zainspirowany sztuką mauretańską, zaobserwowaną podczas realizacji projektu mobilnościowego w Marrakeszu. Na podstawie zrobionych fotografii, uczniowie wykonywali rysunki techniczne i niezbędne obliczenia; w warsztacie obróbki metalu, w którym uczniowie wykonywali na zlecenie drzwi wejściowe, a także model globusa i kamery wykonane metodą metaloplastyki; w stolarni, w której uczniowie przygotowywali się do dyplomu w zakresie obróbki drewna w zawodzie stolarza. Ponadto prowadzono obserwację zajęć na budowie Teatru-Operowego w Saint-Étienne, po której oprowadzał pan Richard Gély, szef firmy BENETIERE. Nauczyciele mogli bezpośrednio zaobserwować realizację kształcenia dualnego w przedsiębiorstwie. 32

34 CFAI kształci w trzyletnim cyklu młodzież, która uczęszcza naprzemiennie dwa tygodnie do Centrum i dwa tygodnie do przedsiębiorcy. Uczniowie kształcący się w zawodach mechanicznych zgłębiają swoją wiedzę w zakresie: nauk ścisłych, rysunku technicznego, oprogramowania SOLID WORK, obsługi maszyn CNC różnych firm i marek, obsługi symulatorów i paneli sterowania z różnym oprogramowaniem, np. firmy HAAS. Warsztaty CFAI zajmują powierzchnię 1400 metrów kwadratowych. Dysponują one bogatym zestawem maszyn i urządzeń, m.in. obrabiarek konwencjonalnych i CNC. Ten sam park maszynowy służy zarówno kształceniu młodzieży, jak i ustawicznemu kształceniu dorosłych, którzy mają możliwość w każdym miesiącu jeden tydzień poświęcić na dokształcanie się na koszt pracodawcy. Absolwenci szkół z maturą ogólną mogą tu zdobyć wykształcenie techniczne. W trakcie job shadowingu w CFAI obserwowano zajęcia: dla logistyków w jednej z sal multimedialnych, podczas których nauczyciel w języku angielskim prowadził lekcję wykorzystując tablicę interaktywną i technologię IT (metoda CLIL); na symulacyjnej linii montażowej do pakowania butelek robot KUKA, podczas których nauczycielowi zawodu towarzyszył anglista, dzięki czemu uczniowie równolegle rozwijali kompetencje językowe i zawodowe (metoda CLIL); z zastosowaniem ciekawej metody prowadzenia zajęć praktycznych, w której wykorzystywano zadania problemowe-uczniowie mieli rozpoznać i usunąć zadaną przez nauczyciela usterkę maszyny. VI. EWALUACJA Proces ewaluacji projektu został zaplanowany do realizacji w trzech etapach. Pierwszym była ewaluacja wstępna, która została przeprowadzona na początkowym etapie projektu. Jej zadaniem było określenie potrzeb szkół i placówek wchodzących w skład konsorcjum, nauczycieli oraz uczniów w zakresie poprawy funkcjonowania szkół w obszarze kształcenia zawodowego. W trakcie trwania projektu przeprowadzono drugi etap ewaluacji, którego zadaniem było określenie stopnia skuteczności zaplanowanych działań, stopnia podniesienia kompetencji uczniów i nauczycieli 33

35 oraz wpływu na funkcjonowanie szkół i placówek wchodzących w skład konsorcjum i odbiór ich pracy w środowisku lokalnym oraz poza nim. W ostatnim dniu mobilności uczestnicy wypełnili kwestionariusze ankiet do oceny postępów, jakie osiągnęli w następujących obszarach realizacji projektu: ogólna ocena organizacji mobilności, podniesienie wiedzy i umiejętności zawodowych oraz kompetencji językowych, tożsamość europejska, postindustrialna rzeczywistość, wpływ projektu. Wnioski z badań ewaluacyjnych Na podstawie analizy ankiet ewaluacyjnych uczestników stwierdzono, że udział w projekcie: stał się dla nich motywacją do ciągłego doskonalenia zawodowego, przyczyni się do podniesienia prestiżu ich szkoły/placówki w środowisku lokalnym, może być inspiracją do stworzenia kolejnego projektu w ramach programu Erasmus+, zdecydowanie rozbudził ciekawość poznania innych kultur, tradycji, krajów i regionów, zdecydowanie zwiększył ich poczucie integralności i tożsamości europejskiej, dowiódł, że Saint- Étienne może być przykładem dla Zabrza w zakresie postindustrialnego przekształcania miasta. Trzeci etap ewaluacji rozpocznie się po zakończeniu projektu. Jego celem będzie dostarczenie informacji o długotrwałych efektach zmian jakie nastąpiły po wprowadzeniu elementów kształcenia dualnego w placówkach biorących udział w projekcie. VII. PODSUMOWANIE Młodzież uczestnicząca w projekcie zapoznała się z najnowszymi osiągnięciami w dziedzinie nowoczesnych technologii, technik i narzędzi wykorzystywanych u wiodących producentów poszczególnych branż. Pozwoli im to na transfer tych technologii w ramach jednolitego rynku zawodowego Unii Europejskiej. Poprzez nabycie umiejętności zawodowych, w tym kompetencji w zakresie pracy w zawodach usługowych, wzmocniła się motywacja uczniów do wykonywania zadań zawodowych. Pogłębi to ich zainteresowania ze szczególnym uwzględnieniem kształtowania postaw tolerancji, kreatywności, otwartości na inne kultury europejskie oraz nastąpi wzmocnienie pewności siebie. W perspektywie oczekujemy wzrostu zainteresowania uczniów dalszą edukacyjną zawodową (kontynuacja nauki i pracy w szkołach i przedsiębiorstwach europejskich), wzrostu prestiżu w oczach nauczycieli, innych uczniów, rodziców i środowiska lokalnego, wykorzystania certyfikatów i dokumentów oraz zwiększenia świadomości konieczności kontynuowania kształcenia w przyszłości. Doświadczenia młodzieży wyniesione z udziału w projekcie pozwolą na wzrost ich atrakcyjności na rynku pracy, także europejskim, dzięki podwyższeniu umiejętności językowych (język angielski zawodowy i język francuski). Uczestnicy poprzez funkcjonowanie w podobnej rzeczywistości postindustrialnej rozbudzili poczucie integralności i wspólnej tożsamości europejskiej. Zagraniczna praktyka zawodowa oraz nowo nabyte umiejętności zawodowe i językowe oraz kompetencje społeczne, potwierdzone certyfikatami i dokumentami Europass, w przyszłości mogą mieć duży wpływ na rozwój kariery zawodowej uczestników projektu. Mogą zainicjować inne ścieżki kształcenia w celu zdobycia kolejnego dyplomu. 34

36 Nauczyciele dzięki udziałowi w projekcie poznali nowe metody uczenia zawodu, jak również rozwijania współpracy w ramach zawodowego kształcenia dualnego, w tym jego organizacji i funkcjonowania. Wiedzę zdobytą na podstawie obserwacji, nauczyciele przeniosą na własny rynek edukacyjny i będą lepiej przygotowani do wdrażania dobrych praktyk w zakresie organizacji i realizacji nowoczesnego kształcenia zawodowego. Pozwoli to także na pobudzenie aktywności oraz większe zaangażowanie lokalnych przedsiębiorców w proces kształcenia zawodowego. Ponadto udział w projekcie przyczynił się do wzrostu osobistych kompetencji nauczycieli: językowych (język angielski zawodowy i język francuski) oraz związanych z tworzeniem projektów unijnych, umożliwiających dalekosiężną współpracę z partnerami zagranicznymi po zakończeniu projektu, związaną m. in. z poznawaniem kształcenia dualnego w innych krajach europejskich. Nauczyciele uczestniczący w projekcie w przyszłości będą tworzyli grupy inicjatywne do realizacji nowych projektów edukacyjnych. Ponadto nabyte nowe umiejętności zawodowe i kompetencje spowodują ugruntowanie się pozycji nauczyciela jako lidera zespołu przedmiotowego, zdecydowanie wpłyną na podwyższenie prestiżu nauczycieli w środowisku lokalnym, ich pozycję zawodową i społeczną. Realizacja projektu będzie miała istotny wpływ na członków konsorcjum poprzez rozwój organizacyjny placówek, dzięki wdrażaniu rozwiązań metodycznych i organizacyjnych poznanych w placówkach za granicą zwłaszcza w zakresie nauczania dualnego. Podniesie to świadomość kadry zarządzającej szkołami, dotyczącej wpływu mobilności nauczycieli i uczniów na wyniki nauczania, co ułatwi nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów szkół z placówkami zagranicznymi. Oczekujemy, że zwiększymy zainteresowanie uczniów nauką przedmiotów zawodowych poprzez wprowadzenie innowacyjnych metod i technik kształcenia dualnego, co wpłynie na wzrost i jakość poziomu nauczania, a szkoły uzyskają większy prestiż w środowisku lokalnym. Zintegrowanie działań w zakresie nauczania ukierunkowanego na umiejętności praktyczne w ramach kontaktów z pracodawcami, wpłynie na większą integrację obu środowisk. Młodzież naszych szkół, dzięki możliwości poznania kultury i zwyczajów innych narodów, będzie bardziej otwarta i tolerancyjna wobec innych społeczności. Wszyscy uczestnicy projektu poprzez nawiązanie współpracy z partnerami francuskimi, wpłyną na podniesienie wymiaru europejskiego członków konsorcjum, co dodatkowo zwiększy prestiż i konkurencyjność placówek i będzie miało wpływ na rekrutację do szkół oraz ich odbiór w środowisku lokalnym. Projekt ma również wpływ na instytucję partnerską oraz współpracujące z nią podmioty. Współdziałanie przeradza się we współpracę instytucjonalną o charakterze ciągłym. Instytucje wzajemnie wymieniają się produktami i doświadczeniami zdobytymi w trakcie mobilności. Partnerzy zagraniczni poznają polski system edukacyjny, specyfikę szkoły polskiej, problemy, z którymi się borykamy, metody, narzędzia i efekty kształcenia przedmiotów zawodowych. Rozpoczęliśmy wymianę dobrych praktyk w obszarze zainteresowań nauczycieli zawodowców oraz doradców zawodowych, co zaowocowało tworzeniem wspólnych projektów. Najlepszym przykładem jest współpraca nawiązana z CFA BTP. CKPiU jest obecnie partnerem w projekcie francuskim (program Erasmus+), w którym uczestnikami są uczniowie kształcący się w CFA BTP w zawodach budowlanych. We współpracy z firmą OMNIX z Zabrza zorganizowaliśmy praktyki zawodowe dla młodych Francuzów. Innym przykładem wymiany doświadczeń była wizyta w Zabrzu młodzieży ze szkoły w Montbrison. Zabrzańscy uczniowie kształcący się w zawodzie technik obsługi turystycznej mogli zrewanżować się kolegom francuskim i zaplanowali im trasę turystyczną w naszym postindustrialnym mieście i regionie. Nauczyciele francuscy po powrocie do Montbrison zaprosili nas również do partnerstwa w swoim projekcie w ramach programu Erasmus+. 35

37 PODZIĘKOWANIA Za pomoc w realizacji projektu serdecznie dziękujemy: Pani Małgorzacie Mańce-Szulik - Prezydent Miasta Zabrze, Panu Marianowi Czocharze Przewodniczącemu Rady Miasta Zabrze, Pani Ewie Wolnicy Naczelnik Wydziału Oświaty Urzędu Miejskiego w Zabrzu, Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Zabrzu, Komendzie Miejskiej Policji w Zabrzu. Szczególne wyrazy podziękowania składamy naszemu partnerowi francuskiemu Stowarzyszeniu Saint-Étienne Métropole Katowice (ASEMKA) w osobach Pani Alicji Tardy i Pana Roberta Pyki, które przyczyniły się do niewątpliwego sukcesu, jakim była realizacja projektu Dualne kształcenie zawodowe w postindustrialnej rzeczywistości w ramach programu Erasmus+. Uczestnicy 36

38