OPRACOWANIE I WDROŻENIE PLANU BEZPIECZEŃSTWA WODY W SŁUPSKU. Piotr Czerwczak

Transkrypt

1 OPRACOWANIE I WDROŻENIE PLANU BEZPIECZEŃSTWA WODY W SŁUPSKU Piotr Czerwczak

2 Dlaczego zdecydowaliśmy się wprowadzić Plan Bezpieczeństwa Wody? Chcemy zarządzać ryzykiem oraz podejmować bardziej świadome decyzję (nie generować dodatkowych ryzyk); plan bezpieczeństwa wody stanowi ciągłe zapewnienie bezpieczeństwa i akceptowalności dostaw wody do spożycia. Mamy możliwość kreowania rzeczywistości na obszarach występujących poza działalnością przedsiębiorstwa wodociągowego, a mających istotny wpływ na bezpieczeństwo wody (np. teren zlewni i instalację wewnętrzne).

3 Model opracowania Planu Bezpieczeństwa Wody wg wytycznych WHO MODUŁ 1 Zespół ds. PBW MODUŁ 2 Opis systemu zaopatrzenia w wodę MODUŁ 3 Identyfikacja zagrożeń oraz wstępna ocena ryzyka MODUŁ 4 Określenie i walidacja środków kontroli i ponowna ocena ryzyka MODUŁ 5 Opracowanie, wdrożenie i ciągła realizacja planu ulepszeń MODUŁ 6 Zdefiniowanie monitoringu środków kontroli MODUŁ 7 Weryfikacja skuteczności PBW MOUDŁ 8 Procedury zarządzania MODUŁ 11 MODUŁ 9 Programy wsparcia MODUŁ 10 Okresowe przeglądy PBW Przeglądy PBW po incydencie

4 Plan Bezpieczeństwa Wody (PBW) realizacja przedsięwzięcia Teren zlewni Lokalne władze samorządowe Produkcja i dystrybucja wody Przedsiębiorstwo wodociągowe Instalacje wewnętrzne Zarządcy i właściciele nieruchomości KONFERENCJA OTWIERAJĄCA "Woda najważniejszy produktem żywnościowym r. WARSZTATY TECHNICZNE opracowanie i wdrożenie PBW KONFERENCJA ZAMYKAJĄCA 2017 r. etap 1 TEREN ZLEWNI etap 2 PRODUKCJA WODY etap 3 DYSTRYBUCJA WODY etap 4 INSTALACJE WEWNĘTRZNE

5 Zespół roboczy ds. PBW (moduł 1) Zarządzenie Prezydenta Miasta Słupska z dnia 24 maja 2016 r. w sprawie powołania zespołów do opracowania, wdrożenia i aktualizacji Planu Bezpieczeństwa Wody w Słupsku Etap I TEREN ZLEWNI Etap II PRODUKCJA WODY NAZWA INSTYTUCJI Etap III DYSTRYBUCJA WODY Etap IV INSTALACJE WEWNĘTRZNE Wodociągi Słupsk Sp. z o.o. Wodociągi Słupsk Sp. z o.o. Wodociągi Słupsk Sp. z o.o. Wodociągi Słupsk Sp. z o.o. Urząd Miejski w Słupsku: Samodzielny Referat Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Wydział Gospodarki Komunalnej i ochrony Środowiska Urząd Miejski w Słupsku: Samodzielny Referat Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Wydział Gospodarki Komunalnej i ochrony Środowiska Urząd Miejski w Słupsku: Samodzielny Referat Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Wydział Gospodarki Komunalnej i ochrony Środowiska Urząd Miejski w Słupsku: Samodzielny Referat Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Wydział Gospodarki Komunalnej i ochrony Środowiska Wydział Polityki Mieszkaniowej Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Słupsku Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Słupsku Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Słupsku Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Słupsku Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej w Słupsku ZAPROSZONE PODMIOTY Kluczowe działania: - zaangażowanie kierownictwa wysokiego szczebla - odpowiednia wiedza i doświadczenie członków zespołów - otwartość i współpraca z wszystkimi stronami - wyznaczenie lidera zespołu Starostwo Powiatowe w Słupsku: Wydział Środowiska i Rolnictwa Urząd Gminy Słupsk: stanowisko ds. rolnictwa i gospodarki ziemią stanowisko ds. ochrony środowiska stanowisko ds. gospodarki komunalnej Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku, Delegatura w Słupsku Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku, Nadzór Wodny w Słupsku Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Biuro Powiatowe ODR w Słupsku - - Przedstawiciele spółdzielni oraz wspólnot mieszkaniowych w Słupsku - - Wojewódzki Szpital Specjalistycznych w Słupsku

6 Opis systemu zaopatrzenia w wodę (moduł 2) Mapy tematyczne terenu zlewni Kluczowe działania: - opis powinien zawierać informację wystarczające do identyfikacji miejsc narażonych na zdarzenia niebezpieczne, odpowiednich typów zagrożeń oraz odpowiednich środków zapobiegawczych; - należy opracować schemat blokowy SZW (dokładny schemat blokowy bardzo pomaga w identyfikacji zagrożeń, ryzyk i istniejących środków kontroli)

7 Opis systemu zaopatrzenia w wodę powinien : być wystarczająco szczegółowy; obejmować wszystkie etapy od ujęcia wody do punktu konsumpcji, niezależnie od własności; obejmować pracę w warunkach normalnych oraz obejmować różne incydenty lub dostarczenie wody w warunkach awaryjnych; zawierać mapy, układy, schematy; być potwierdzony w terenie; być aktualny, wyczerpujący, dokładny i zrozumiały dla innych osób; obejmować opis wszystkich użytkowników/uczestników systemu dostaw wody; obejmować wymagania dostawcy wody wynikające z obowiązujących przepisów prawnych oraz cele dostawcy wody; * A practical guide to Auditing water safety plans (WHO/IWA 2015)

8 Identyfikacja zagrożeń oraz zdarzeń potencjalnie niebezpiecznych i ocena poziomu zagrożenia (moduł 3) Podstawowe założenia: Należy odpowiednio jasno zdefiniować pojęcia zagrożenie i zdarzenie potencjalnie niebezpieczne ; Identyfikacja zagrożeń powinna być przeprowadzona na wszystkich etapach systemu zaopatrzenia w wodę; Identyfikacja zagrożeń powinna obejmować także sytuacje awaryjne; Powinien być opracowany proces prowadzących do identyfikacji zagrożeń; Powinny być podejmowane wizyty terenowe w celu w celu wsparcia procesu identyfikacji; Etap identyfikacji zagrożeń powinien być prowadzony wraz z innymi zainteresowanymi stronami, szczególnie dotyczy to etapów poza obszarem odpowiedzialności dostawcy wody, tj. ternu zlewni i instalacji wewnętrznych;

9 Identyfikacja zagrożeń oraz zdarzeń potencjalnie niebezpiecznych i ocena poziomu zagrożenia (moduł 3) Poziom zagrożenia (R1) = P x D x A x N R 8 zagrożenia znaczące - wymagane jest określenie środków nadzoru R<8 zagrożenia nieznaczące - nie ma potrzeby stosowania środka nadzoru gdzie: P prawdopodobieństwo wystąpienia P=1, Nigdy nie obserwowano niezgodności (zgodność parametru 100% czasu), P=2, Przypadkowe (zgodność parametru ok. 100% czasu) P=3, Regularne/Cykliczne (zgodność parametru 50-80% czasu) P=4, Stałe (zgodność parametru <50%) D dotkliwość zdarzenia D=1, Zagrożenie powodujące niewielkie pogorszenie jakości wody bez zrodzenia niezgodności produktu, D=2, Zagrożenie wywołujące pogorszenie jakości wody bez przekraczania akceptowalnych poziomów, ale wymagające bezpośredniego działania, D=3, Zagrożenie wywołujące przekroczenie akceptowalnego poziomu wywołujące pośredni wpływ na zdrowie konsumentów, D=4, Zagrożenie wywołujące bezpośredni wpływ na zdrowie konsumentów, powodujące zakaz spożycia. A Czy eliminacja lub redukcja zagrożenia do poziomu akceptowalnego jest niezbędna? A=1, Nie A=2, Tak N Czy nadzorowanie zagrożenia jest konieczne do osiągnięcia akceptowalnego poziomu? N=1, Nie N=2, Tak Co może się zdarzyć? Co może pójść nie tak? Kluczowe działania: - ocena każdego etapu procesu pod względem mogących wystąpić zagrożeń i zdarzeń niebezpiecznych - prowadzenie wizji lokalnych w terenie - analiza zdarzeń historycznych Poziom zagrożenia (R2) = P x D *PN-EN : Bezpieczeństwo zaopatrzenia w wodę pitną. Wytyczne zarządzania kryzysowego i ryzyka. Część 2 Zarządzanie ryzykiem

10 Poziom zagrożenia (R3) = P x D xw WAGA ZDARZENIA Nie ma wpływu na zdrowie publiczne - Nie powoduje przerwy w dostawie wody - Przekroczenie parametrów fizykochemicznych w zakresie mętność, żelazo, mangan. W krótkim czasie istnieje możliwość przywrócenie odpowiedniej jakości wody. - Nie ma wpływu na zdrowie publiczne - Nie powoduje przerwy w dostawie wody - Nie ma wpływu na zdrowie publiczne - Przekroczenie parametrów fizykochemicznych i/lub dodatkowe parametry mikrobiologiczne. W krótkim czasie istnieje możliwość przywrócenie odpowiedniej jakości wody. - Krótkotrwała przerwa w dostawie wody (do 5 godzin) dla mniejsze grupy ludności (do 5000 mieszkańców*) - Krótkotrwała przerwa w dostawie wody (do 5 godzin) dla dużej grupy ludności (powyżej 5000 mieszkańców) - Przekroczenie parametrów fizykochemicznych i/lub dodatkowych parametrów mikrobiologicznych. Brak możliwości szybkiego przywrócenia odpowiedniej jakości wody. - Nie ma wpływu na zdrowie publiczne - Wystąpienie zdarzenia będzie miało negatywny wpływ na wizerunek firmy - Przekroczenie podstawowych parametrów mikrobiologicznych lub chemicznych mających wpływ na zdrowie publiczne, możliwość wystąpienia chorób, potencjalnie śmierci - Długotrwałe (powyżej 5 godzin) dla dużej grupy ludności (powyżej 5000 mieszkańców) - Wystąpienie zdarzenia będzie miało olbrzymi wpływ sytuację finansową firmy *Do tej liczby mieszkańców jesteśmy w stanie posiadanym potencjałem zapewnić dostawę wody w sposób alternatywny np. za pomocą cystern

11 CZĘSTOTLIWOŚĆ P 1 Rzadko raz na 5 lat 2 Mało prawdopodobne raz na rok 3 Umiarkowanie raz na miesiąc 4 Możliwe raz na tydzień 5 Prawie raz dziennie 4 3 DOTKLIWOŚĆ D 1 Nieistotne lub nie ma wpływu 5 WAGA W 2 2 Mały wpływ 3 Umiarkowany wpływ 1 4 Stały wpływ 5 Katastroficzny stan dla zdrowia publicznego OCENA RYZKA R=PxDxW NISKIE <8 ŚREDNIE 9-16 WYSOKIE BARDZO WYSOKIE > CZĘSTOTLIWOŚĆ P

12 Identyfikacja zagrożeń oraz zdarzeń potencjalnie niebezpiecznych (moduł 3) Podstawowe założenia: Określone poziomy zagrożenia powinny być odpowiednio udokumentowane Ocena ryzyka powinna być jasna i czytelna Ocena ryzyka powinna także obejmować takie czynniki jak efekty estetyczne, ciągłość dostaw wody, czy też potencjalne problemy z dostawą wody z alternatywnych źródeł (oprócz zagrożeń związanych z zdrowiem publicznym)

13 Określenie i walidacja środków kontroli i ponowna ocena ryzyka (moduł 4) - Identyfikacja środków kontroli dla każdego stwierdzonego zagrożenia i zdarzenia niebezpiecznego np. dla etapu terenu zlewni Zagrożenie Instytucja wiodąca Środek nadzoru Podstawa prawna Niewłaściwe stosowanie środków ochrony roślin dla etapu produkcji wody Zagrożenie Odpowiedzialny Środek nadzoru Włamanie do studni osób niepowołanych Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa Dział Produkcji Wody Nadzór nad systemem badań stanu technicznego opryskiwaczy Okresowe badania sprzęty do stosowania środków ochrony roślin Monitorowanie zużycia środków ochrony roślin Nadzór nad prawidłowością stosowania środków ochrony roślin Nadzór nad kontrolą jakości środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu Sygnalizowanie w centralnej dyspozytorni o włamaniu do studni głębinowej Zabezpieczenie w postaci kłódek (furtka i pokrywa studni); Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, Art i Art Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, Art Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, Art Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, Art Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, Art

14 Określenie i walidacja środków kontroli i ponowna ocena ryzyka (moduł 4) - Walidacja środków kontroli Walidacja jest procesem, dzięki którem uzyskuje się dowody na działanie środków bezpieczeństwa. Ryzyka mogą być poddane powtórnej ocenie i uszeregowane pod względem priorytetów po walidacji środków kontroli Kluczowe działania: - walidacja ma potwierdzić działanie środków kontroli w warunkach normalnych i kryzysowych Przykład. Zestawienie zagrożeń, oceny ryzyka, środków kontroli i ich walidacji Zagrożenie Włamanie do studni osób niepowołanych (ETAP: STUDNIE GŁĘBINOWE) Typ zagrożenia Zagrożenie mikrobiologiczne Zagrożenie fizykochemiczne Wstępna ocena ryzyka 15 (wysokie) Środek kontroli - Sygnalizowanie w centralnej dyspozytorni o włamaniu do studni głębinowej; [SKUTECZNY] - Zabezpieczenie w postaci kłódek (furtka i pokrywa studni); [DOŚĆ SKUTECZNY] Walidacja środka kontroli - Przeprowadzono okresowe zasymulowane wejścia na studnie głębinowe (sprawdzenie działania systemu i operatora); - Kłódki o klasie zabezpieczenia 3 -spełniły wymagania zawarte w PN-EN 12320:2013 oraz został wydany certyfikat Nr P41/344/2014 (6011) na podstawie badań wykonanych przez Laboratorium Badań Mechanicznych Urządzeń Zabezpieczających i Lekkich Przegród Budowlanych Instytutu Mechaniki Precyzyjnej (Cert. Akr. AB035); Ponowna ocena ryzyka 4 (niskie)

15 Określenie i walidacja środków kontroli i ponowna ocena ryzyka (moduł 4) - Walidacja środków kontroli Przykład. Zestawienie zagrożeń, oceny ryzyka, środków kontroli i ich walidacji Zagrożenie Typ zagrożenia Wstępna ocena ryzyka Środek kontroli - Wszystkie obiekty są wyposażone w system sygnalizujący o włamaniu połączony z systemem wizualizacji SCADA [SKUTECZNY] Walidacja środka kontroli - Symulowanie wejścia bez wyłączenia czuwania systemu sygnalizującego o włamaniu; Ponowna ocena ryzyka Skażenie wody na obiekcie w wyniku aktu terrorystycznego (ETAP: UZDATNIANIE WODY) Zagrożenie mikrobiologiczne Zagrożenie fizykochemiczne 15 (wysokie) - Budynek napowietrzalni i filtrów pośpiesznych jest zamknięty na klucz; klucze znajdują się w zamkniętej szafce w Centralnej dyspozytorni [SKUTECZNY] - Okresowe kontrola zamknięcia budynku i sprawdzenie umiejscowienia klucza - Zamek patentowy - Całodobowa zmiana operatorska [NIESKUTECZNY] - Brak możliwości interwencji operatora w przypadku ataku terrorystycznego. - Wyłączenie SUW i skierowanie wody surowej bezpośrednio do sieci wodociągowej poprzez tzw. obejście SUW [SKUTECZNY] - Potwierdzona jakość mikrobiologiczna wody pobranej z obejścia SUW ; - Próbne uruchomienie obejścia SUW i skierowanie wody surowej bezpośrednio do sieci wodociągowej 5 (średnie) Jeżeli zademonstrowane zostanie, że istniejące środki bezpieczeństwa są nieefektywne lub nieobecne, należy opracować plan ulepszeń (moduł 5).

16 Określenie i walidacja środków kontroli i ponowna ocena ryzyka (moduł 4) Podstawowe założenia: Zidentyfikowane środki nadzoru powinny być systematycznie identyfikowane i dokumentowane Każdy środek nadzoru powinien zostać poddany walidacji, w celu potwierdzenie jego skutecznego działania; Po określeniu środków nadzoru należ ocenić ich skuteczność, poprzez przeprowadzenie ponownej oceny ryzyka; (np. można określić środki nadzoru jako skuteczne, dość skuteczne lub nieskuteczne, a wszystkie dostępne dane i obserwacje, które stanowią podstawę oceny jakościowej należy odpowiednio udokumentować) Dla zagrożeń, które w dalszym ciągu można uznać za znaczące po określeniu istniejących środków nadzoru należy opracować plan ulepszeń (moduł 5)

17 Opracowanie, wdrożenie i ciągła realizacja planu ulepszeń (moduł 5) Jeżeli na poprzednim etapie rozpoznane zostaną znaczące ryzyka dla bezpieczeństwa wody oraz zademonstrowane zostanie, że istniejące środki bezpieczeństwa są nieefektywne lub nieobecne, należy opracować plan ulepszeń. Każde zidentyfikowane ulepszenie potrzebuje właściciela, który weźmie odpowiedzialność za jego wdrożenie, oraz docelowej daty wprowadzenia go w życie (w niektórych przypadkach może być konieczne jedynie przeprowadzenie przeglądu, udokumentowanie i sformalizowanie niedziałających praktyk oraz zwrócenie uwagi na obszary wymagające ulepszeń) Plan ulepszeń/modernizacji Działanie Z czego wynika konieczność wprowadzenia ulepszenia Rozpoznany szczegółowy plan ulepszeń Osoba odpowiedzialna za wprowadzenie Termin wprowadzenia Obecny status Zabezpieczenie strategicznych obiektów Spółki przed wejściem osób niepowołanych (m.in. akty terrorystyczne) - Po określeniu środków nadzoru dla zagrożenia nr IV.3 (Skażenie wody na obiekcie w wyniku aktu terrorystycznego) poziom zagrożenie został określony jako ŚREDNI (6 pkt) - Sugestie podczas spotkanie zespołu roboczego etapu Produkcji Wody z dnia r. Włączenie obiektów działu Produkcji Wody (teren ujęć wody oraz obiekty Stacji Uzdatniania Wody) w system dozoru prowadzonego przez zewnętrzną Agencję Ochrony) Kierownik działu PW i UR Do końca 2016 roku Przygotowanie umowy z firmą ochroniarską ZAPLANUJ

18 Opracowanie, wdrożenie i ciągła realizacja planu ulepszeń (moduł 5) Podstawowe założenie: Każde niekontrolowane lub niedostatecznie kontrolowane zagrożenia lub zdarzenia niebezpiecznego powinny mieć udokumentowany plan ulepszeń; Proponowane ulepszenia powinny być praktyczne, wykonalne i niedrogie; Każde zadanie ujęte w planie ulepszeń powinno mieć przypisaną osoba odpowiedzialna (członek zespołu PBW lub inny odpowiedzialny podmiot); Plan ulepszeń powinien zawierać harmonogram realizacji, a terminy powinny być realne (mogą obejmować krótko-, średnio- i długoterminowe programy) Niektóre długoterminowe ulepszenia, mogą obejmować wprowadzenie tymczasowych środków krótkoterminowych; Plan ulepszeń powinien być przyjęty i zatwierdzony przez kierownictwo wyższego szczebla; Plan ulepszeń powinien być zabezpieczony od strony finansowania Plan ulepszeń powinien być aktualny (powinno się brać pod uwagę wszystkie środki nadzoru oraz aktualną ocenę zagrożeń)

19 Zdefiniowanie monitoringu środków kontroli (moduł 6) Zdefiniowanie środków kontroli oraz opracowanie procedur demonstrujących skuteczność tych środków. Monitoring taki zazwyczaj obejmuję kombinację analizy jakości wody, obserwację wizualną oraz inspekcje. Plan powinien określać parametry monitorowania limitów krytycznych i działań korygujących dla poszczególnych działań kontrolnych. Konieczne jest ustalenie: Co będzie monitorowane Jak będzie to monitorowane (dobór punktów bezpieczeństwa) Czas i częstotliwość monitoringu Gdzie będzie przeprowadzony monitoring Kto będzie przeprowadzał monitoring Kto dokona analizy Kto otrzyma rezultaty pozwalające na podjęcie działań Kluczowe działania: - Liczba i rodzaj środków kontroli jest różna dla każdego systemu w zależności od poziomu zagrożenia - Monitoring punktów bezpieczeństwa jest niezbędny dla zarządzania ryzykiem, ponieważ pokazuje skuteczność środków kontroli oraz to, czy w przypadku odkrycia odchylenia od normy w odpowiednim czasie zostaną podjęte działania mające na celu utrzymanie jakości wody. Etap procesu/ Środek kontroli Sygnalizowanie w centralnej dyspozytorni o włamaniu do studni głębinowej Poziom krytyczny Brak możliwości ustalenia kto wszedł do studni Brak alarmu Co? Gdzie? Kiedy? Jak? Kto? Działania korekcyjne Wejście do studni Działania systemu sygnalizującego o włamaniu Centralna dyspozytornia Na terenie ujęć wody On-line Raz w miesiącu (przy okazji inspekcji ujęć wody) System sygnalizujący o wejściu do studni Otwarcie studni głębinowej i sprawdzenie czy wystąpił alarm o włamaniu Operator wiodący Operator PW Wyłączenie studni głębinowych przez operatora w momencie pojawienia się sygnału o wejściu na studnie osoby nieuprawnionej oraz powiadomienie mistrza lub kierownika działu PW Zapisać informację w dzienniku dyżurów oraz niezwłocznie powiadomić elektryków (dział UR) o uszkodzeni systemu

20 Zdefiniowanie monitoringu środków kontroli (moduł 6) Podstawowe założenia: Plan monitoringu operacyjnego powinien być udokumentowany i aktualizowany; Plan monitorowania powinien obejmować wszystkie istniejące środki nadzoru; Wszystkie działania naprawcze, które muszą być podjęte, gdy cele operacyjne nie są spełnione lub gdy punkty krytyczne zostaną przekroczone powinny być udokumentowane;

21 Weryfikacja skuteczności PBW (moduł 7) Sformalizowany proces weryfikacji i audytu PBW zapewnia, że plan jest stosowany w odpowiedni sposób. Weryfikacja składa się z trzech działań podejmowanych razem w celu dostarczenia dowodu skuteczności PBW. Monitoring zgodności (MODUŁ 6) WERYFIKACJA (MODUŁ 7) Audyty (Zewnętrzne i Wewnętrzne) Ocena satysfakcji klienta

22 Weryfikacja skuteczności PBW (moduł 7) Audyty Czym jest audyt PBW? - Audyt powinien być przeprowadzony przez osobę lub osoby, które nie są bezpośrednio zaangażowane w opracowanie i wdrożenie PBW w celu dostarczenia niezależnej weryfikacji planu Główne cele i rola audytu PBW - Prowadzenie audytów umożliwia wzmocnienie PBW oraz jego rozwój w kierunku do dojrzałości - Audyty potwierdzają skuteczność prowadzonego procesu SZW - Umożliwia obiektywne spojrzenie na proces, okazja do zainicjowania dyskusji między zarządzającym, a audytorem w celu wymiany doświadczeń - Bez prowadzonych audytów PBW mógł stracić co oczu cel, jakim jest działanie prewencyjne, a nie wprowadzanie działań naprawczych po wystąpieniu zdarzenia Rodzaje audytów PBW - Wewnętrzne - Zewnętrze - Nieformalne (przydatna w początkowym etapie wdrażania PBW) - Formalne (np. wewnętrzny lub zewnętrzny monitoring jakości wody) Terminy i częstotliwość prowadzenia audytów - Częstotliwość przeprowadzenia audytów jest zależna od dojrzałości podejścia PBW. - Częstotliwość audytów może być uzależniona od ilości wystawionych kart niezgodności lub ilości skarg klientów Audytor - Audytorzy powinni mieć odpowiednie kwalifikację i doświadczenie - Audytorami nie mogą być osoby bezpośrednio związane z PBW Jak audytować? - Przydatna jest lista pytań kontrolnych (ale powinna być zachowana elastyczność) UWAGA: Nieformalny audyt prowadzony przez zespół PBW z innego przedsiębiorstwa może również być bardzo praktyczny i może wnieść wiele dobrego, * A practical guide to Auditing water safety plans (WHO/IWA 2015)

23 Weryfikacja skuteczności PBW (moduł 7) Wizyty terenowe są ważnym aspektem audytu PBW w porównaniu z samą dokumentacją, którą jest niewystarczające do tego by audytorzy mogli potwierdzić ważność, skuteczność oraz wdrożenia PBW na miejscu. Wizyty terenowe powinny będzie starannie zaplanowane wg ustalonego harmonogramu. Przykładowe działania terenowe: Odwiedzić teren zlewni oraz ujęcie wody, obejrzeć pracę związanych z czyszczeniem i serwisowaniem zbiorników w celu porównania opisu systemu dostaw wody z rzeczywistością. Bazując obserwacji terenowych oraz w miarę możliwości sprawdzić wszystkie główne zagrożenia i zdarzenia niebezpieczne, które zostały zidentyfikowane i opisane w PBW. Sprawdzić bariery i działania kontrolne zlokalizowane na miejscu tak jak opisano w PBW i czy są sprawne. Sprawdzić czy urządzenia do odczytu są zgodne z zapisanymi danymi. Sprawdzić fizycznie postęp w realizacji planów ulepszeń. Sprawdzić czy substancje chemiczne opisane w PBW używane w procesie uzdatnia wody są dostępne i odpowiednio dobrane, odpowiedniej jakości i klasie. Spotkać się z pracownikami w celu omówienia zrozumienia procesu PBW, ich roli tym procesie oraz w jaki sposób wykonują swoje codziennie obowiązki. Upewnić się, że odpowiednie Standardowe Procedury Operacyjne są dostępne na miejscu i są znane pracownikom terenowym. Sprawdzić, czy działania są wykonywane zgodnie z Standardowymi Procedurami Operacyjnymi, takimi jak dozowanie chloru, pobieranie próbek wody do badania, płukanie filtrów, naprawa rurociągów i instalacji. Przejrzeć zapisy potwierdzająco, że monitoring operacyjny jest prowadzony zgodnie z PBW. Odwiedzić laboratoria w celu sprawdzenia urządzeń analitycznych, metodyk, procedur rejestrowania i raportowania.

24 Weryfikacja skuteczności PBW (moduł 7) Ocena satysfakcji klienta Badanie zadowolenia klienta przez Biuro Obsługi Klienta BOK (niektóre aspekty): - Poziom zadowolenie z jakości wody - Poziom zadowolenia ze sposobu informowania o planowanych wyłączenia bądź o awariach - Poziom zadowolenia z niezawodności dostaw wody - Poziom zadowolenia z dostępu do informacji o jakości wody Rozpatrywanie skarg klientów: - Ilość skarg rozpatrzonych pozytywnie i negatywnie

25 Przygotowanie procedury zarządzania (moduł 8) Procedury zarządzania stanowią integralną część Planów Bezpieczeństwa Wody, które opisują działania podejmowane w warunkach normalnej pracy, a także w sytuacji gdy wystąpi jakiś incydent, bądź też sytuacja awaryjna. Plany i procedury powinny być napisane przez doświadczonych pracowników i powinny być zrozumiałe, oraz czytelne dla wszystkich odpowiednich pracowników. Niektóre procedury zarządzania: PR-01 Prowadzenie i utrzymywanie ruchu sieci PR-02 Monitorowanie realizacji usług i nadzór nad wyrobem niezgodnym Karty wyrobu niezgodnego Instrukcja postępowania w przypadku przekroczenia jakości wody PR-03 Gotowość i reagowanie na zagrożenia i awarie PR-05 Procedura zgłaszania potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa wody Przykładowe działanie operacyjne, które można zaliczyć do procedury postępowania po incydencie: Włamanie na studnie głębinową (potencjalne skażenie studni głębinowej) Natychmiastowe wyłączenie studni głębinowej Potwierdzenie włamania przez pracowników spółki (w razie konieczności wezwać odpowiednie służby) Zachlorować studnie głębinową roztworem podchlorynu sodu i pozostawić na 24h Intensywne płukanie studni głębinowej i pobór próbek wody do badania Po uzyskaniu pozytywnych wyników badań powrót studni do pracy, ewentualnie powtórzyć chlorowanie i płukanie studni

26 Procedury zarządzania (moduł 8) Podstawowe założenia: Procedury zarządzania powinny być (standardowe procedury operacyjne SPO oraz plany reagowania kryzysowego) jasno udokumentowane; SPO powinny opisywać wszystkie główne działania operacyjne; Procedury zarządzania powinny zostać napisane i złożone przez odpowiednio wykwalifikowany personel; Procedury zarządzania powinny być regularnie przeglądane i aktualizowane, w szczególności w sytuacji wprowadzania ulepszeń, po incydentach i niebezpiecznych sytuacjach; Powinny być wyraźnie określone, które wersje są najbardziej aktualne; Procedury zarządzania powinny być łatwo dostępne dla wszystkich w przedsiębiorstwie; Ustanowione procedury dla sytuacji awaryjnych i po wystąpieniu incydentu powinny być wykonalne i możliwe do zrealizowane w odpowiednim czasie;

27 Opracowanie programy wsparcia (moduł 9) Programy wsparcia to dziania, które wspierają rozwój umiejętności i wiedzy personelu, przywiązanie do podejścia PBW oraz zdolność zarządzania systemami w celu dostarczenia wody bezpiecznej do spożycia. Programy te często wiążą się ze szkoleniami, badaniami i rozwojem. Programy wsparcia mogą również zawierać działania, które pośrednio wspierają bezpieczeństwo wody, np. zwiększenie kontroli jakości w laboratoriach (wdrożenie akredytacji), ciągłe doskonalenie pracowników, prewencyjna konserwacja, utrzymanie reżimu sanitarnego. Kluczowe działania: - Rozpoznać programy wsparcia wspierające podejście oparte na PBW - Dokonać przeglądu i w razie konieczności dokonać ulepszeń - Opracować dodatkowe programy wsparcia Opracowanie programów wsparcia nie zawsze musi się wiązać z planowaniem nowych programów. Organizacje powinny ocenić aktualne stosowane programy w celu rozpoznania jakichkolwiek luk, które wymagają uzupełnień, uwzględniając aktualizację istniejących programów. Program Cel Przykłady Program szkoleń Zewnętrze programy kontroli jakości wody Zapewnienie, że pracownicy podczas codziennych czynności przestrzegają podstawowych zasad bezpieczeństwa i higieny. Zapewnienie, że działania podejmowane na etapie poboru, produkcji i dystrybucji wody przebiegły prawidłowo. - Przestrzeganie Dobrej Praktyki Wodociągowej - Opracowanie programu szkoleń okresowych dla operatorów (Pełny szkolenie co trzy lata, lub gdy pojawi się nowy pracownik; uproszczony szkolenie antyrutynowe co roku) - Badania jakości wody wykonywane przez instytucje zewnętrzne (np. monitoring prowadzony przez PSSE w Słupsku) System jakości ISO (9001, 14001, 18001) Akredytowane laboratorium z wewnętrznymi i zewnętrznymi programami kontroli Zapewnienie poprzez podejście procesowe i opisanie przebiegu procesów powtarzalności świadczonych usług i wyrobów o wymaganej bądź oczekiwane jakości. Zapewnienie, że monitoring jakości wody jest akceptowalnej jakości i daje wiarygodne wyniki. - Audyty wewnętrzne i zewnętrzne - Ogólny dostęp pracowników do zintegrowanego systemu zarządzania poprzez wewnętrzną sieć komputerową (intranet) - Przegląd zarządzania ZSZ - Szkolenie pracowników z zakresu pobierania próbek wody - Harmonogram wzorcowania/legalizacji sprzętu - Wewnętrzne i zewnętrzne audyty - Badania międzylaboratoryjne

28 Okresowe przeglądy (moduł 10) Zespół ds. PBW powinien się okresowo spotkać w celu dokonania przeglądu ogólnego planu oraz wyciągnięcia wniosków z doświadczeń i nowych procedur. Przykładowa lista kontrolna dla przeglądu PBW: Notatki z ostatniego przeglądu; Zmiany wśród członków zespołu ds. PBW; Zmiany w obrębie terenu zlewni, uzdatniania, dystrybucji; Przegląd tendencji danych operacyjnych; Walidacja nowych środków bezpieczeństwa; Przegląd działań weryfikacyjnych Raporty z wewnętrznych i zewnętrznych audytów; Informacje dla interesariuszy Data następnego spotkania Przeglądy po incydentach (moduł 11) Przykładowa lista kontrolna dla przeglądu PBW: Notatki z ostatniego przeglądu; Zmiany wśród członków zespołu ds. PBW; Zmiany w obrębie terenu zlewni, uzdatniania, dystrybucji; Przegląd tendencji danych operacyjnych; Walidacja nowych środków bezpieczeństwa; Przegląd działań weryfikacyjnych Raporty z wewnętrznych i zewnętrznych audytów; Informacje dla interesariuszy Data następnego spotkania

29 Czy chcieliby Państwo być zaopatrywani w wodę z tak zarządzanego przedsiębiorstwa wodociągowego? DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Polecane pozycje: - The Water safety plan manual: Step-by-step risk management for drinking-water suppliers (WHO/IWA, 2009); - Think big, start small, scale up: A road map to support country-level implementation of WSPs (WHO/IWA, 2010); - The WSP Quality Assurance Tool (WHO/IWA, 2013); - The WSP training package (WHO/IWA, 2012); - The web-based Water Safety Portal ( - Water safety planning for small community water supplies (WHO, 2012) - Water safety plan: A field guide to improving drinking-water safety in small communities (WHO, 2014a) - Protecting groundwater for health: Managing the quality of drinking-water sources (WHO/IWA, 2006) - Water safety in distribution systems (WHO, 2014) - Water safety in buildings (WHO, 2011a) - A practical guide to Auditing water safety plans (WHO/IWA, 2015)