1. Historia reumatologii

Transkrypt

1 1. Historia reumatologii Aleksandra Tuchocka 1.1. Historyczna ewolucja pojęcia reumatyzm Źródła wiedzy historycznej o chorobach reumatycznych Paleopatologia Sztuka Literatura Historia chorób reumatycznych Reumatoidalne zapalenie stawów Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa Łuszczycowe zapalenie stawów Zespół Reitera Toczeń rumieniowaty układowy Twardzina (scleroderma) Zespół suchości Mieszana choroba tkanki łącznej Zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe Dna moczanowa Zapalenia naczyń Neuropatyczne choroby stawów (stawy Charcota) Alkaptonuria i ochronoza Nawracające zapalenie chrząstek Zespół antyfosfolipidowy HISTORIA REUMATOLOGII 3

2 2. Genetyka wreumatologii Anna Latos-Bieleńska 2.1. Wprowadzenie Udział czynników genetycznych w patologii człowieka uwagi ogólne Genom człowieka Chromosomy człowieka DNA i RNA Genom jądrowy człowieka Geny człowieka Kod genetyczny Polimorfizm DNA Zmiany materiału genetycznego w chorobach genetycznych. Rodzaje chorób uwarunkowanych genetycznie Aberracje chromosomowe Choroby uwarunkowane jednogenowo Choroby uwarunkowane wieloczynnikowo Diagnostyka chorób uwarunkowanych genetycznie Diagnostyka cytogenetyczna Diagnostyka molekularna Poradnictwo genetyczne Etapy konsultacji genetycznej Podsumowanie GENETYKA W REUMATOLOGII 33

3 3. Biochemia i fizjologia tkanki łącznej Stanisław Moskalewski 3.1. Wprowadzenie Fibroblasty Alitofibrocyty Miofibroblasty Makrofagi Aktywacja makrofagów Chondrocyty Budowa substancji pozakomórkowej Włókna kolagenowe (klejorodne) Nadrodzina kolagenu Właściwości antygenowe kolagenu Włókna siateczkowe (włókna retikulinowe, włókna srebrochłonne) Włókna sprężyste (elastynowe) Fibuliny Glikozaminoglikany Proteoglikany Proteoglikany błony podstawnej BIOCHEMIA I FIZJOLOGIA TKANKI ŁĄCZNEJ 55

4 4. Rozwój narządów ruchu Witold Woźniak 4.1. Wprowadzenie Rozwój układu szkieletowego Rozwój kręgosłupa Okres prenatalny (zarodkowy i płodowy) Okres postnatalny Krzywizny kręgosłupa Naczynia krwionośne kręgosłupa Rozwój żeber Rozwój mostka Rozwój czaszki Rozwój kończyn Wady rozwojowe układu kostnego Rozwój połączeń kości ROZWÓJ NARZĄDÓW RUCHU 75

5 5. Anatomia i fizjologia narządów ruchu Teresa Wagner 5.1. Wprowadzenie Mięśnie szkieletowe Ścięgna Powięzie Kość Rodzaje tkanki kostnej Kościotworzenie Modelowanie kości Staw jako narząd Torebka stawowa Błona maziowa Płyn stawowy Chrząstka stawowa Więzadła Łąkotki Krążki stawowe Obrąbki stawowe Kaletki maziowe

6 6. Zaburzenia immunologiczne w patogenezie chorób reumatycznych Ewa Kontny, Włodzimierz Maśliński 6.1. Wprowadzenie Uwarunkowania genetyczne Główny układ zgodności tkankowej Prezentacja antygenów przez cząsteczki HLA Udział cząsteczek HLA w patogenezie chorób reumatycznych Współuczestnictwo wielu genów w tworzeniu genetycznego podłoża chorób reumatycznych Odporność nieswoista, czynniki infekcyjne, układ dopełniacza Układ odporności wrodzonej Układ dopełniacza Receptory dla fragmentu Fc immunoglobulin (FcR) Komórki prezentujące antygen Udział czynników infekcyjnych i odporności wrodzonej w patogenezie chorób reumatycznych Układ odporności nabytej i mechanizmy zapewniające autotolerancję Limfocyty B Przeciwciała: budowa, właściwości, wytwarzanie i źródła różnorodności Dojrzewanie, aktywacja i subpopulacje limfocytów B Udział limfocytów B w patogenezie chorób reumatycznych

7 7. Zapalenie w patogenezie chorób reumatycznych Danuta Maślińska, Sławomir Maśliński 7.1. Wprowadzenie Komórki tuczne Granulocyty obojętnochłonne Makrofagi i limfocyty Białka adhezyjne Mediatory lipidowe Czynnik aktywujący płytki (PAF) Cytokiny Dopełniacz Kininy Proteazy Regulacja odpowiedzi zapalnej

8 8. Ból w chorobach reumatycznych Leon Drobnik 8.1. Wprowadzenie Ból jako informacja w systemie obrony życia Neurofizjologia bólu Ból jako składowa odpowiedzi na uszkodzenie i odpowiedź zapalną Czuciowe unerwienie stawów Drogi przewodzenia bodźców bólowych Ośrodkowa kontrola czucia bólu Leczenie bólu Ocena natężenia bólu Drabina analgetyczna Niesteroidowe leki przeciwzapalne Glikokortykosteroidy Metotreksat Kapsaicyna Opioidy

9 9. Badanie podmiotowe i przedmiotowe Irena Zimmermann-Górska, Barbara Krzyśko 9.1. Badanie podmiotowe Irena Zimmermann-Górska Uwagi ogólne Objawy poprzedzające wystąpienie choroby i czynniki, które mogły zapoczątkować stan chorobowy Początek i przebieg choroby Dolegliwości ze strony układu ruchu Dolegliwości dotyczące innych układów i narządów Choroby przebyte Wywiad rodzinny Wywiad dotyczący wydolności czynnościowej i warunków socjalnych Badanie przedmiotowe Irena Zimmermann-Górska Badanie przedmiotowe ogólne i szczegółowe (bez układu ruchu) Badanie przedmiotowe układu ruchu Barbara Krzyśko

10 10. Badania laboratoryjne Badania laboratoryjne określające proces zapalny Mariusz Puszczewicz, Irena Zimmermann-Górska Szybkość opadania krwinek czerwonych odczyn Biernackiego (OB) (erythrocyte sedimentation rate ESR) Białko C-reaktywne (C-reactive protein CRP) Badania serologiczne Czynnik reumatoidalny (rheumatoid factor RF) Mariusz Puszczewicz, Irena Zimmermann-Górska, Grażyna Białkowska-Puszczewicz Przeciwciała przeciw dwuniciowemu DNA (anti double stranded-dna antibodies ds-dna) Mariusz Puszczewicz, Irena Zimmermann-Górska, Grażyna Białkowska-Puszczewicz Przeciwciała przeciwfosfolipidowe (antiphospholipid antibodies apl) Mariusz Puszczewicz, Irena Zimmermann-Górska, Grażyna Białkowska-Puszczewicz Krioglobuliny (cryoglobulins) Mariusz Puszczewicz, Irena Zimmermann-Górska, Grażyna Białkowska-Puszczewicz Składowe dopełniacza (complement components) Mariusz Puszczewicz, Irena Zimmermann-Górska, Grażyna Białkowska-Puszczewicz Przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi Jakub Ząbek Przeciwciała przeciwjądrowe (antinuclear antibodies ANA) Mariusz Puszczewicz Przeciwciała antyfosfolipidowe Jakub Ząbek BADANIA LABORATORYJNE 185

11 11. Diagnostyka obrazowa Jadwiga Staniszewska-Varga, Małgorzata Serafin-Król, Anna Ciechomska Uwagi ogólne Badanie radiologiczne Tomografia komputerowa Rezonans magnetyczny Scyntygrafia Ultrasonografia Technika badania Wskazania do badania USG Możliwości badania USG Najczęstsze zmiany widoczne w przebiegu chorób reumatycznych Podsumowanie DIAGNOSTYKA OBRAZOWA 219

12 12. Diagnostyka neurofizjologiczna Juliusz Huber Metody diagnostyki neurofizjologicznej stosowane w reumatologii Badanie EMG Badanie ENG Badanie SCV Badanie SEP Badanie MEP Badanie IC-SD Niektóre aplikacje badań diagnostycznych neurofizjologii klinicznej w reumatologii DIAGNOSTYKA NEUROFIZJOLOGICZNA 247

13 13. Artroskopia Władysław Manikowski, Leszek Romanowski ARTROSKOPIA 261

14 14. Kapilaroskopia i inne metody diagnostyki zaburzeń mikrokrążenia Anna Kuryliszyn-Moskal Wstęp Techniki kapilaroskopowe Kapilaroskopia Mikroskopia szerokiego pola Kapilaroskopia dynamiczna Wideomikroskopia fluorescencyjna Wideomikroskopia cyfrowa Metoda laserowo-dopplerowska Termografia w podczerwieni Przezskórna oksymetria Podsumowanie KAPILAROSKOPIA I INNE METODY DIAGNOSTYKI ZABURZEŃ MIKROKRĄŻENIA 267

15 15. Ocena aktywności procesu zapalnego, wydolności czynnościowej i jakości życia Witold Tłustochowicz, Artur Bachta Wstęp Ocena w reumatoidalnym zapaleniu stawów Ocena w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa Ocena w łuszczycowym zapaleniu stawów Ocena w toczniu rumieniowatym układowym Ocena w chorobie zwyrodnieniowej stawów OCENA AKTYWNOŚCI PROCESU ZAPALNEGO, WYDOLNOŚCI CZYNNOŚCIOWEJ I JAKOŚCI ŻYCIA 273

16 16. Leczenie farmakologiczne Niesteroidowe leki przeciwzapalne Mariusz Puszczewicz, Irena Zimmermann-Górska Nadwrażliwość na kwas acetylosalicylowy i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne Andrzej Szczeklik Nadwrażliwość definicja i podział Nadwrażliwość na kwas acetylosalicylowy rys historyczny i postacie kliniczne Astma aspirynowa Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy Nadwrażliwość na pochodne pirazolonu Inne reakcje na niesteroidowe leki przeciwzapalne Leki modyfikujące proces zapalny Jacek Pazdur Sole złota Sulfasalazyna Leki przeciwzimnicze Penicylamina Metotreksat Leflunomid Leki immunosupresyjne Jacek Pazdur Cyklofosfamid Azatiopryna Cyklosporyna A Chlorambucyl Mykofenolan mofetylu LECZENIE FARMAKOLOGICZNE 293

17 17. Leczenie operacyjne 17.1 Zasady leczenia ortopedycznego w chorobach reumatycznych Paweł Małdyk Leczenie operacyjne kończyny górnej Władysław Manikowski Wstęp Zniekształcenia stawów rąk Zniekształcenia innych stawów kończyn górnych Postępowanie chirurgiczne Rehabilitacja Endoprotezoplastyka stawu biodrowego w chorobach reumatycznych Paweł Małdyk Leczenie operacyjne stawu kolanowego Mirosław Śmiłowicz Wstęp Rodzaje zabiegów chirurgicznych Leczenie operacyjne stopy reumatoidalnej Cezary Michalak Wstęp Patofizjologia zniekształceń stopy w rzs Leczenie zachowawcze Kwalifikacja do zabiegu Leczenie chirurgiczne Okres pooperacyjny LECZENIE OPERACYJNE 369

18 18. Zasady rehabilitacji Leczenie ruchem kinezyterapia Aleksandra Kołczewska, Barbara Krzyśko Specyfika leczniczego usprawniania osób cierpiących na choroby reumatyczne Podział i charakterystyka ćwiczeń Cele leczenia usprawniającego Kinezyterapia w leczeniu zapalnych chorób stawów Kinezyterapia w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów Terapia zajęciowa Fizykoterapia Włodzimierz Samborski Problemy terminologiczne Charakterystyka fizjoterapii Wybrane działy fizjoterapii ZASADY REHABILITACJI 423

19 19. Leczenie uzdrowiskowe Irena Ponikowska, Włodzimierz Samborski Wprowadzenie do medycyny uzdrowiskowej Zasoby naturalnych surowców leczniczych i ich wykorzystanie w lecznictwie Mechanizmy działania bodźców leczniczych Uzdrowiskowe metody leczenia stosowane w chorobach reumatycznych Balneoterapia Zabiegi borowinowe Klimatoterapia Hydroterapia Termoterapia Kinezyterapia Fizykoterapia Edukacja zdrowotna Inne klasyczne metody lecznicze Cele leczenia uzdrowiskowego chorób reumatycznych Wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego chorób reumatycznych Leczenie uzdrowiskowe najważniejszych chorób reumatologicznych Reumatoidalne zapalenie stawów (rzs) Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (zzsk) Łuszczycowe zapalenie stawów (artropatia łuszczycowa) LECZENIE UZDROWISKOWE 465

20 Zapalenie stawów na tle dny moczanowej Choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgosłupa Zespoły bólowe w przebiegu reumatyzmu tkanek miękkich Stany pooperacyjne w przebiegu chorób reumatycznych. 485

21 20. Podział chorób reumatycznych Irena Zimmermann-Górska Ogólna klasyfikacja chorób Klasyfikacja opracowana przez Światową Organizację Zdrowia Kryteria klasyfikacyjne i diagnostyczne Kryteria ułatwiające monitorowanie leczenia PODZIAŁ CHORÓB REUMATYCZNYCH 489

22 21. Reumatoidalne zapalenie stawów Anna Filipowicz-Sosnowska Określenie Etiologia i patogeneza Zmiany morfologiczne Epidemiologia Obraz kliniczny Objawy podmiotowe Objawy przedmiotowe Zmiany stawowe Zmiany pozastawowe Badania laboratoryjne Badania obrazowe Przebieg choroby Rozpoznanie Ocena aktywności choroby i stopnia uszkodzenia stawów Rozpoznanie różnicowe Leczenie Rokowanie REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW 495

23 22. Choroby reumatyczne w wieku rozwojowym Anna M. Romicka, Katarzyna Rostropowicz-Denisiewicz Klasyfikacja Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów Określenie i kryteria Klasyfikacja mizs Występowanie Odrębności immunologiczne Obraz kliniczny Badania pomocnicze Różnicowanie Zasady leczenia Spondyloartropatie Młodzieńcze zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (mzzsk) Zapalenie stawów towarzyszące enteropatiom Zapalenie stawów towarzyszące różnym postaciom trądziku Badania pomocnicze Leczenie Młodzieńczy toczeń rumieniowaty układowy (mtru) Obraz kliniczny Przebieg i rokowanie Leczenie Młodzieńcze zapalenie skórno-mięśniowe Obraz kliniczny Rozpoznanie CHOROBY REUMATYCZNE W WIEKU ROZWOJOWYM 519

24 Różnicowanie Leczenie Przebieg i rokowanie Pierwotne układowe zapalenia naczyń Zespół Schönleina i Henocha Choroba Kawasaki Guzkowe zapalenie tętnic (gzt) Twardzina Twardzina uogólniona Twardzina ograniczona

25 23. Choroba Stilla u dorosłych Irena Zimmermann-Górska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie CHOROBA STILLA U DOROSŁYCH 541

26 24. Choroby układowe tkanki łącznej Toczeń rumieniowaty układowy Hanna Chwalińska-Sadowska, Marzena Olesińska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie Zespół antyfosfolipidowy Problemy koagulologiczne w zespole antyfosfolipidowym Krystyna Zawilska Objawy kliniczne zespołu antyfosfolipidowego Irena Zimmermann-Górska Położnicze konsekwencje zespołu antyfosfolipidowego Jana Skrzypczak Twardzina układowa Stanisław Sierakowski, Matylda Sierakowska Określenie i podział Występowanie Objawy kliniczne Przebieg Badania laboratoryjne Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie CHOROBY UKŁADOWE TKANKI ŁĄCZNEJ 549

27 Różnicowanie Leczenie Rokowanie Choroby twardzinopodobne Stanisław Sierakowski, Matylda Sierakowska Ogólna charakterystyka i klasyfikacja chorób twardzinopodobnych Rozlane zapalenie powięzi z eozynofilią Stanisław Sierakowski, Matylda Sierakowska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie Zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe Hanna Chwalińska-Sadowska, Paweł Mielnik Określenie Etiologia i patogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Obraz kliniczny Związek obecności przeciwciał mięśniowospecyficznych z obrazem klinicznym Badania laboratoryjne Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Ocena aktywności choroby i efektów leczenia Inne postacie miopatii zapalnych Rokowanie Zapalenia naczyń Zapalenia średnich naczyń Henryka Małdyk Zapalenia małych naczyń Henryka Małdyk Zapalenia dużych naczyń Piotr Głuszko, Tomasz Löwenhoff

28 24.8. Zespół Sjögrena Pierwotny i wtórny zespół Sjögrena Irena Zimmermann-Górska Objawy dotyczące narządu wzroku Krystyna Pecold Powikłania hematologiczne Janusz Hansz Mieszana choroba układowa tkanki łącznej i zespoły nakładania Irena Zimmermann-Górska Mieszana choroba układowa tkanki łącznej Zespoły nakładania układowych chorób tkanki łącznej Zapalenie tkanki tłuszczowej Irena Zimmermann-Górska Określenie Etiopatogeneza Podział panniculitis Choroba Webera-Christiana Panniculitis Rothmanna i Makai Martwica tkanki tłuszczowej noworodków Obrzęk twardzinopodobny (sclerema) noworodków Panniculitis występujące po stosowaniu glikokortykosteroidów Panniculitis z towarzyszącym wapnieniem Panniculitis związane z zaburzeniami enzymatycznymi Panniculitis wywoływane przez samookaleczenia Panniculitis związane z histiocytozą Zespoły lipodystroficzne Lipodermatoskleroza Panniculitis w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego Rumień stwardniały Rumień guzowaty Irena Zimmermann-Górska Określenie Etiopatogeneza i zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie Podostre, wędrujące, guzkowe panniculitis (choroba Vilanovy) CHOROBY UKŁADOWE TKANKI ŁĄCZNEJ 551

29 Polimialgia reumatyczna Marek Brzosko Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie Nawracające zapalenie chrząstek Mariusz Puszczewicz Określenie Epidemiologia Etiopatogeneza Obraz kliniczny Badania laboratoryjne Rozpoznanie Leczenie Rokowanie Sarkoidoza Mariusz Puszczewicz Określenie Epidemiologia Etiologia Patogeneza Obraz kliniczny Rozpoznanie Leczenie Rokowanie

30 25. Choroby zapalne stawów z zajęciem stawów kręgosłupa Wspólne cechy zapalnych chorób stawów z zajęciem stawów kręgosłupa Irena Zimmermann-Górska Określenie i podział Etiopatogeneza Objawy kliniczne Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa Irena Zimmermann-Górska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie Łuszczycowe zapalenie stawów Jacek Szechiński Określenie Etiopatogeneza Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie CHOROBY ZAPALNE STAWÓW Z ZAJĘCIEM STAWÓW KRĘGOSŁUPA 727

31 25.4. Reaktywne zapalenia stawów Brygida Kwiatkowska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie Zmiany stawowe w chorobach zapalnych jelit Piotr Wiland Wprowadzenie i podział Enteropatyczne zapalenie stawów Zespół SAPHO Honorata Pietrzak-Kaczmarek Określenie Etiopatogeneza Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie

32 26. Choroba zwyrodnieniowa stawów Leszek Szczepański Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Obraz kliniczny i przebieg Obraz kliniczny choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego Obraz kliniczny choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego Obraz kliniczny choroby zwyrodnieniowej stawów rąk Obraz kliniczny choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa Obraz kliniczny chzs o innych lokalizacjach Postacie kliniczne chzs Powikłania Przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Rozpoznanie Różnicowanie CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW 765

33 Leczenie i zapobieganie Zasady ogólne i leczenie niefarmakologiczne Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i acetaminofen (paracetamol) Opioidy Leki o przypuszczalnym wpływie na patomechanizm choroby zwyrodnieniowej stawów Leczenie miejscowe Leczenie operacyjne Leczenie eksperymentalne Monitorowanie leczenia i przebiegu Zapobieganie Rokowanie

34 27. Zapalenie stawów wywołane bezpośrednio przez drobnoustroje Mariusz Puszczewicz Określenie Epidemiologia Etiologia i patogeneza Obraz kliniczny Objawy podmiotowe i przedmiotowe Nieprawidłowości w badaniach pomocniczych Rozpoznanie Leczenie Powikłania i sytuacje szczególne Rokowanie Rzeżączkowe zapalenie stawów Określenie Epidemiologia, etiologia, patogeneza Obraz kliniczny Rozpoznanie Leczenie i kontrola ZAPALENIE STAWÓW WYWOŁANE BEZPOŚREDNIO PRZEZ DROBNOUSTROJE 787

35 28. Zapalenia stawów zależne od zakażenia Gorączka reumatyczna Irena Zimmermann-Górska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Badanie elektrokardiograficzne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie Borelioza Jacek Szechiński Określenie Etiologia i patogeneza Rys historyczny Epidemiologia Obraz kliniczny i przebieg Badania laboratoryjne Rozpoznanie i różnicowanie Zapobieganie i leczenie Powikłania i sytuacje szczególne Rokowanie ZAPALENIA STAWÓW ZALEŻNE OD ZAKAŻENIA 795

36 29. Choroby wywoływane przez kryształy Irena Zimmermann-Górska Zjawiska związane z patogenezą chorób wywoływanych przez kryształy Określenie Pochodzenie substancji krystalicznych i warunki sprzyjające krystalizacji Oddziaływanie kryształów na tkanki i narządy Identyfikacja kryształów Dna moczanowa Określenie Etiopatogeneza Hiperurykemia Patogeneza zmian zapalnych w stawach Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg choroby Badania laboratoryjne Badania obrazowe Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie dny moczanowej Rokowanie Choroba wywoływana przez kryształy dwuwodnego pirofosforanu wapnia Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie CHOROBY WYWOŁYWANE PRZEZ KRYSZTAŁY 805

37 Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie Choroby układu ruchu wywoływane przez hydroksyapatyt i inne substancje krystaliczne Choroby wywoływane przez hydroksyapatyt w obrębie stawów i tkanek okołostawowych Objawy wywoływane przez związki wapniowo- -fosforanowe tworzące złogi w tkankach miękkich Zapalenia stawów wywoływane przez inne kryształy

38 30. Choroby stawów związane z zaburzeniami metabolicznymi Skrobiawica Anna Filipowicz-Sosnowska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Klasyfikacja amyloidozy Występowanie Obraz kliniczny Rozpoznanie Leczenie Rokowanie Ochronoza Irena Zimmermann-Górska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne Badania laboratoryjne Badania obrazowe Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie Hiperlipoproteinemia Irena Zimmermann-Górska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie CHOROBY STAWÓW ZWIĄZANE Z ZABURZENIAMI METABOLICZNYMI 835

39 Objawy kliniczne Badania laboratoryjne Badania obrazowe Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie Hemochromatoza Irena Zimmermann-Górska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne Badania laboratoryjne Badania obrazowe Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Rozpoznanie różnicowe Leczenie Rokowanie Choroba Wilsona Irena Zimmermann-Górska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie

40 31. Choroby stawów związane z zaburzeniami hormonalnymi Zmiany w narządach ruchu towarzyszące chorobom tarczycy Eugeniusz Józef Kucharz, Anna Kotulska, Magdalena Kopeć-Mędrek Wprowadzenie Wpływ hormonów tarczycy na metabolizm kości, stawów i mięśni Tyreotoksykoza Niedoczynność tarczycy Rozpoznawanie i leczenie chorób układu ruchu związanych z zaburzeniami czynności tarczycy Zmiany w narządach ruchu towarzyszące chorobom przytarczyc Eugeniusz Józef Kucharz Wprowadzenie Pierwotna nadczynność przytarczyc Wtórna nadczynność przytarczyc Niedoczynność przytarczyc Zmiany w narządach ruchu w cukrzycy Eugeniusz Józef Kucharz Określenie i klasyfikacja cukrzycy Klasyfikacja zmian występujących w układzie ruchu u chorych na cukrzycę Zmiany stawowe Zmiany okołostawowe Zmiany mięśniowe Zmiany kostne Inne zmiany narządów ruchu towarzyszące cukrzycy CHOROBY STAWÓW ZWIĄZANE Z ZABURZENIAMI HORMONALNYMI 859

41 Zmiany w układzie ruchu towarzyszące innym zaburzeniom endokrynologicznym Eugeniusz Józef Kucharz Wprowadzenie Zmiany w układzie ruchu towarzyszące niedoborowi lub nadmiarowi hormonu wzrostu Zmiany w układzie ruchu w stanach nadmiaru prolaktyny Zmiany w układzie ruchu w rakowiaku Wpływ leptyny na narządy ruchu

42 32. Choroby układu ruchu związane z defektami budowy kolagenu uwarunkowanymi genetycznie Zespół nadmiernej ruchomości stawów o przebiegu łagodnym Irena Zimmermann-Górska Określenie Rozpoznanie i objawy Zespół Ehlersa-Danlosa Irena Zimmermann-Górska Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Zespół Marfana Mariusz Puszczewicz Określenie Epidemiologia i etiopatogeneza Obraz kliniczny Rozpoznanie Leczenie i kontrola Rokowanie Skóra wiotka, kępki żółte rzekome Mariusz Puszczewicz Skóra wiotka Kępki żółte rzekome CHOROBY UKŁADU RUCHU ZWIĄZANE Z DEFEKTAMI BUDOWY KOLAGENU UWARUNKOWANYMI GENETYCZNIE 877

43 33. Nowotwory związane z układem ruchu Eugeniusz Józef Kucharz Wprowadzenie Nowotwory stawów i struktur okołostawowych Nowotwory łagodne stawów Nowotwory złośliwe stawów Nowotwory kości Nowotwory komórek wytwarzających kości Nowotwory wytwarzające chrząstkę Guz olbrzymiokomórkowy Mięsak Ewinga Inne nowotwory kości Nowotwory mięśni szkieletowych Mięśniaki Mięsak mięśni poprzecznie prążkowanych NOWOTWORY ZWIĄZANE Z UKŁADEM RUCHU 887

44 34. Objaw Raynauda Mariusz Puszczewicz Określenie Epidemiologia i etiopatogeneza Obraz kliniczny Rozpoznanie Badania dodatkowe Rozpoznanie różnicowe Leczenie i kontrola Rokowanie OBJAW RAYNAUDA 897

45 35. Choroby kości ichrząstek Osteoporoza i osteomalacja Witold Tłustochowicz Wprowadzenie Szczytowa masa kostna, utrata inwolucyjna i czynniki na nią wpływające Diagnostyka osteoporozy Rozpoznanie i ustalenie wskazań do leczenia Leczenie Osteoporoza u mężczyzn Osteomalacja Osteoporozy wtórne Witold Tłustochowicz, Małgorzata Tłustochowicz Wprowadzenie Osteoporoza posteroidowa Osteoporoza w przewlekłych zapaleniach stawów Pierwotna nadczynność przytarczyc Choroba Pageta Eugeniusz Józef Kucharz Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Rozpoznanie i różnicowanie Leczenie Powikłania CHOROBY KOŚCI I CHRZĄSTEK 903

46 35.4. Dysplazje Eugeniusz Józef Kucharz Określenie i klasyfikacja Patomechanizm rozwoju dysplazji Geny białek kolagenowych Diagnostyka dysplazji Leczenie Przegląd dysplazji Martwica jałowa kości Eugeniusz Józef Kucharz Określenie i występowanie Etiologia i patogeneza Zmiany patomorfologiczne Objawy kliniczne Badania obrazowe Klasyfikacja zaawansowania choroby Rozpoznanie i rozpoznanie różnicowe Leczenie Osteoartropatia przerostowa Irena Zimmermann-Górska, Mariusz Puszczewicz Określenie Etiopatogeneza Zmiany morfologiczne Występowanie Objawy kliniczne i przebieg Badania laboratoryjne Badania obrazowe Inne badania diagnostyczne Rozpoznanie Różnicowanie Leczenie Rokowanie

47 36. Reumatyzm tkanek miękkich Włodzimierz Samborski Wstęp Tendopatie i entezopatie Zespół bolesnego barku Zespół bolesnego łokcia Entezopatia gęsiej stopy Zapalenie ścięgna piętowego Periartropatie Zespół bolesnego biodra Zespół bolesnego kolana Zapalenie pochewek ścięgnistych (tendovaginitis) Zespół de Quervaina, choroba de Quervaina Zapalenie pochewek ścięgien prostowników i zginaczy nadgarstka Ganglion Zapalenia kaletek maziowych (bursitis) Zapalenie kaletki podkolanowej, torbiel Bakera, torbiel podkolanowa Zapalenie kaletki przedrzepkowej Zapalenie kaletki krętarzowej Zapalenie kaletki podbarkowej Fibromialgia Etiologia i patogeneza Obraz kliniczny i kryteria diagnostyczne REUMATYZM TKANEK MIĘKKICH 955

48 Badania dodatkowe Różnicowanie Leczenie Zespół bólowy dolnego odcinka kręgosłupa Inne zespoły bólowe Zespół kanału nadgarstka Zespół bólu mięśniowo-powięziowego Zapalenie rozcięgna dłoniowego (przykurcz Dupuytrena)

49 37. Regionalne zespoły bólowe Tadeusz Styczyński Określenie Bóle szyi Epidemiologia Uwagi anatomiczne i źródła bólu w obrębie szyi Podział i charakterystyka kliniczna bólów szyi Badanie kliniczne chorych z bólem szyi Bóle w okolicy lędźwiowo-krzyżowej Epidemiologia Klasyfikacja bólów w okolicy lędźwiowo-krzyżowej Bóle nieuwarunkowane organicznie Bóle uwarunkowane organicznie Podsumowanie REGIONALNE ZESPOŁY BÓLOWE 971

50 38. Nerki w chorobach reumatycznych Stanisław Czekalski, Andrzej Oko Wprowadzenie Reumatoidalne zapalenie stawów Toczeń rumieniowaty układowy Obraz kliniczny i przebieg toczniowego zapalenia nerek Leczenie toczniowego zapalenia nerek Twardzina układowa Mieszana choroba tkanki łącznej Zespół Sjögrena Sarkoidoza Dna moczanowa Zapalenie wielomięśniowe. Zapalenie skórno- -mięśniowe Układowe zapalenia naczyń Zapalenie naczyń o dużym i średnim przekroju Zapalenie naczyń o średnim i małym przekroju Zapalenia naczyń o małym przekroju i włośniczek NERKI W CHOROBACH REUMATYCZNYCH 1005

51 39. Problemy hematologiczne wreumatologii Janusz Hansz Wstęp Niedokrwistość chorób przewlekłych Niedokrwistość z niedoboru żelaza Niedokrwistość immunohemolityczna z przeciwciałami typu ciepłego Niedokrwistość aplastyczna Małopłytkowość polekowa na tle immunologicznym Polekowe zaburzenia czynności płytek krwi Granulocytopenia polekowa Granulocytopenia autoimmunologiczna wtórna Granulocytopenia autoimmunologiczna wtórna w reumatoidalnym zapaleniu stawów Granulocytopenia autoimmunologiczna wtórna w toczniu rumieniowatym układowym Powikłania zakrzepowe Szpiczak plazmocytowy uogólniony Ostre białaczki Ostre białaczki szpikowe Ostre białaczki limfoblastyczne PROBLEMY HEMATOLOGICZNE W REUMATOLOGII 1023

52 40. Objawy związane zuszkodzeniem układu krążenia wchorobach reumatycznych Jerzy Głuszek Wstęp Reumatoidalne zapalenie stawów Toczeń rumieniowaty układowy Twardzina układowa Zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe Zapalenia naczyń Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa Gorączka reumatyczna OBJAWY ZWIĄZANE Z USZKODZENIEM UKŁADU KRĄŻENIA W CHOROBACH REUMATYCZNYCH 1047

53 41. Przewód pokarmowy w chorobach reumatycznych Anna Zubrzycka-Sienkiewicz Wprowadzenie Twardzina układowa Mieszana choroba tkanki łącznej Choroby zapalne mięśni Toczeń rumieniowaty układowy Zespół Sjögrena Guzkowe zapalenie tętnic Zespół Churga-Strauss Zespół Henocha-Schönleina Zespół Behçeta Ziarniniak Wegenera Reumatoidalne zapalenie stawów Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów Spondyloartropatie Choroba zwyrodnieniowa stawów Zmiany w przewodzie pokarmowym wywołane przez leki stosowane w terapii chorób reumatycznych PRZEWÓD POKARMOWY W CHOROBACH REUMATYCZNYCH 1059

54 42. Problemy pulmonologiczne w reumatologii Małgorzata Rzymkowska Wstęp Zapalenie opłucnej Zajęcie tkanki śródmiąższowej Zapalenie naczyń układu oddechowego Najczęstsze postacie zmian w układzie oddechowym w poszczególnych chorobach reumatycznych Reumatoidalne zapalenie stawów Toczeń rumieniowaty układowy Zespół antyfosfolipidowy Twardzina układowa Zapalenia wielomięśniowe i skórno-mięśniowe Zespoły zapalenia naczyń Zespół Sjögrena Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i inne spondyloartropatie Sarkoidoza PROBLEMY PULMONOLOGICZNE W REUMATOLOGII 1077

55 43. Choroby reumatyczne a ciąża Jana Skrzypczak Toczeń rumieniowaty układowy Reumatoidalne zapalenie stawów Choroba Stilla u dorosłych Mieszana choroba tkanki łącznej Twardzina układowa Zespół Sjögrena CHOROBY REUMATYCZNE A CIĄŻA 1095