AKADEMIA WZOROWEJ WYMOWY

Transkrypt

1 Danuta Klimkiewicz Elżbieta Siennicka-Szadkowska AKADEMIA WZOROWEJ WYMOWY SZ Wydawnictwo Skrzat Kraków

2 Copyright by Danuta Klimkiewicz Edycja Copyright by Księgarnia Wydawnictwo Skrzat Stanisław Porębski, Kraków 2013 Opracowanie: Danuta Klimkiewicz, Elżbieta Siennicka-Szadkowska Redakcja: Agnieszka Sabak Korekta: Sylwia Chojecka Ilustracje i skład: Aleksandra Kowal Zdjęcie na pierwszej stronie okładki: Luis Louro - Fotolia.com, Ilustracja na drugiej stronie okładki Anna Velichkovsky - Fotolia.com ISBN: Księgarnia Wydawnictwo Skrzat Stanisław Porębski ul. Prądnicka 77, Kraków wydawnictwo@skrzat.com.pl

3 OD AUTOREK Zeszyt ćwiczeń logopedycznych z cyklu Akademia wzorowej wymowy to materiał przeznaczony do pracy terapeutycznej z dzieckiem w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, które nieprawidłowo wymawia niektóre głoski. Terapia prawidłowej wymowy powinna być poprzedzona ćwiczeniami usprawniającymi narządy mowy (wargi, język, podniebienie) oraz ćwiczeniami oddechowymi, rytmizującymi i słuchowymi. Każdą głoskę wywołuje logopeda, następnie proponuje dziecku i jego rodzicom (opiekunom) ćwiczenia utrwalające do domu. Dziecko powinno wykonywać je z dorosłym, a w czasie dalszej terapii samodzielnie. Wszystkie ćwiczenia ułożone są według zasad terapii logopedycznej głoska: w izolacji, sylabach otwartych, logotomach, grupach spółgłoskowych, prostych wyrazach, zdaniach, wierszykach i w wypowiedzi spontanicznej. Ćwiczenia są dobrane tak, aby nie łączyć w nich głosek opozycyjnych, co znacznie ułatwia dziecku poprawne opanowanie ćwiczonej głoski. Konieczne jest zachowanie właściwej kolejności ćwiczeń. Nie należy przechodzić do następnego etapu ćwiczeń bez utrwalenia poprzedniego. Należy wielokrotnie wracać do poprzednich ćwiczeń i najlepiej codziennie powtarzać już zrealizowany materiał. Wskazane jest szczególnie na początku terapii (izolacja, sylaby, logotomy, proste wyrazy) ćwiczyć wymowę przed lustrem, by wskazać dziecku poprawne ustawienie zębów, warg i języka. Różnorodne ćwiczenia zaproponowane są w formie językowej zabawy. Dziecko słucha, głośno powtarza za dorosłym, różnicuje, dopasowuje, rysuje, koloruje, zaznacza każdą głoskę innym kolorem, wreszcie czyta i pisze. Po prostu uczy się prawidłowej artykulacji poprzez zabawę! Wierszyki, zagadki, rebusy oraz gra w domino utrwalają poprawną artykulację, usprawniają analizę i syntezę słuchową, wzrokową oraz koncentrację uwagi, a także rozwijają i poszerzają zakres słownictwa dziecka. Piękne rysunki i naklejki zachęcają dziecko do wytrwałej pracy. Mamy nadzieję, że zawarte w książce ćwiczenia będą dla logopedów, nauczycieli i rodziców inspiracją do uatrakcyjnienia dzieciom zazwyczaj żmudnego i długiego procesu nabywania prawidłowej wymowy danej głoski. Życzymy cierpliwości i sukcesów podczas ćwiczeń wzorowej wymowy! Autorki 3

4 WSTĘP We współczesnym życiu poprawne, wręcz nienaganne wypowiadanie się to umiejętność bardzo ważna. Jest warunkiem pełnego uczestniczenia człowieka w życiu społecznym. Dlatego też już od najwcześniejszego okresu życia powinniśmy dbać o tę umiejętność i starać się rozwijać mowę we wszelkich jej aspektach. Rozwój mowy dziecka trwa do ok. 7 roku życia, gdy artykulacja wszystkich głosek powinna już być prawidłowa i utrwalona. Dziecko rozpoczynające naukę w szkole w wieku 6 7 lat buduje swobodne wypowiedzi, poprawnie wypowiada się pod względem gramatycznym i właściwie wypowiada wszystkie głoski. Jednakże u znacznej liczby dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (ok. 4-8 lat) występują opóźnienia rozwoju mowy w zakresie poprawnej realizacji poszczególnych głosek. Szczególnie dotyczy to głosek szeregu syczącego (S, Z, C, DZ), szeregu szumiącego (SZ, Ż, CZ, DŻ) oraz głoski R. Każde odchylenie od normy w zakresie artykulacji stwarza dzieciom problemy w kontaktach z rówieśnikami. Opóźnienia rozwoju mowy nieuchwycone w porę i niepoddane terapii mogą utrwalić u dziecka poczucie wyobcowania z grupy. Dziecko zwykle gorzej się uczy, nie zgłasza się do ustnych wypowiedzi, zamyka się w sobie. Aby temu zapobiec należy poświęcić dziecku więcej uwagi i otoczyć je serdecznością. Na podstawie wieloletnich doświadczeń w pracy z dziećmi opracowany został materiał do ćwiczeń prawidłowej artykulacji głosek. Książeczki adresowane są do logopedów i nauczycieli, pracujących z dziećmi wymagającymi terapii logopedycznej oraz do rodziców, którzy utrwalają materiał z dzieckiem w domu. 4

5 WSPIERANIE ROZWOJU MOWY I JĘZYKA U DZIECKA RADY DLA RODZICÓW: Rozmawiajcie, prowadźcie z dzieckiem stały dialog wg zasady Nie mów do dziecka, ale rozmawiaj z nim. Zachęcajcie dziecko do opowiadania np. o tym, co wydarzyło się w przedszkolu, w szkole, na spacerze. Proście dziecko o opis nie tylko obrazka, ale prawdziwego jabłka, pieska itp. Akceptujcie każdą wypowiedź dziecka. Powtarzajcie głoski, sylaby, wyrazy i zdania tak, aby dziecko obserwowało was w czasie mówienia. Starajcie się, aby dziecko mówiło głośno, powoli i wyraźnie. Odpowiadajcie na każde pytanie dziecka. Pozwólcie dziecku robić miny przed lustrem ćwicząc język, wargi i żuchwę. Spróbujcie masować dziecku policzki, brodę, wargi. Zwracajcie uwagę na prawidłowe oddychanie (wdech nosem i wydech ustami). Pamiętajcie o zabawach paluszkowych. Czytajcie dziecku krótkie wierszyki, rymowanki i powtarzajcie je z nim. Aby terapia logopedyczna przyniosła pozytywne efekty, konieczna jest współpraca logopedy i rodziców (opiekunów) dziecka. Rezultat terapii zależy w bardzo dużym stopniu od systematycznych ćwiczeń w domu. Logopeda zapewnia: zaplanowane ćwiczenia na zajęciach w poradni, przedszkolu lub w szkole, specjalistyczną pomoc dzieciom i ich rodzicom w formie wskazówek do domu, indywidualne rozmowy z rodzicami dziecka objętego terapią logopedyczną. 5

6 Rodzice powinni: wykonywać z dzieckiem zalecone ćwiczenia wymowy systematycznie, najlepiej codziennie, kontaktować się z logopedą w razie pytań i wątpliwości, ćwiczyć z dzieckiem głoski tak, aby stopniować trudność: nie wszystkie naraz, w łatwych wyrazach, zdaniach, codziennie ok min. 1 strona ćwiczeń. PAMIĘTAJMY! Czas poświęcony własnemu dziecku powinien być dla rodziców prawdziwą radością! RADY DLA NAUCZYCIELI: Starajcie się mówić do dziecka głośno, wolno i wyraźnie. Stwórzcie wokół dziecka źle mówiącego atmosferę akceptacji. Postarajcie się nie poprawiać złej artykulacji dziecka przy całej grupie (klasie). Nie oceniajcie negatywnie ustnych wypowiedzi dziecka. GŁOSKA SZ SZ to głoska przedniojęzykowo-dziąsłowa, szczelinowa, bezdźwięczna, twarda i ustna. Jest to głoska traktowana jako podstawowa z szeregu głosek szumiących (SZ, Ż, CZ, DŻ). Prawidłowe wywołanie głoski i jej utrwalenie ułatwia nabywanie poprawnych wzorców następnych głosek z tego szeregu. 6

7 PRZYKŁADOWE ZABAWY PALUSZKOWE Ćwicz wymowę. Powtarzaj za dorosłym. Pokazuj kolejno paluszki, zaczynając od kciuka. To dziadek ze mną majsterkuje. To babcia lody mi kupuje. To tata w piłkę ze mną gra i o zdrowie moje dba. To mama czyta mi do ucha, a to... różnych bajek słucha. (imię dziecka) To jest krzesło, to szafa. To łóżko, to stoliczek. A to mój mały pokoiczek. (kciuk) (wskazujący) (środkowy) (serdeczny) (mały) (kciuk) (wskazujący) (środkowy) (serdeczny) (mały) Kto stoi pod płotem? Mały kotek. Co chce zrobić? Wskoczyć na płotek. Co na płotku? Wróbelki. Co robią? Raban wielki. Z kim będą się bawić? Z kotkiem pod płotkiem. (kciuk) (wskazujący) (środkowy) (serdeczny) (mały) Dopasuj swoją rączkę do wzoru i narysuj ją. Powiedz wierszyki jeszcze raz. serdeczny kciuk 7

8 PRZYKŁADOWE RYMOWANKI Ćwicz wymowę. Powtarzaj za dorosłym lub przeczytaj rymowanki. Spróbuj nauczyć się ich na pamięć. Pokoloruj rysunki. Bocian na łące robi: kle, kle, kle i żabkę na śniadanie chce. Kaczka w stawie kwacze: kwa, kwa, kwa, bo swoje dzieci obok siebie ma. A ja małego kotka mam w domu i nie oddam go nikomu miau, miau. Woda kapie: kap, kap, kap. Konik człapie: człap, człap, człap. Żabka kumka: kum, kum, kum. A wiatr robi wielki szszszszum. Wrona kracze: kra, kra, kra, bo małe okruszki ma. Dzięcioł stuka stuku-puku, robi w lesie dużo huku. Wyliczanka Raz, dwa, trzy, cztery, pewien kotek miał maniery. Zamiast miski mleka, wody, wolał waniliowe lody. 8

9 Naucz się mówić poprawnie, głośno i wyraźnie głoskę sz. Mów długo: szszsz (nie: esz ). Powtarzaj za dorosłym. Przyklej odpowiednią naklejkę. Głoskę sz wypowiadamy, wspólnie sobie radę damy. sz WSKAZÓWKI: kontroluj ustawienie buzi przed lustrem lub przed dorosłym, postaraj się ustawić wargi, język i zęby tak jak Alinka, zbliż ząbki, unieś język na wałek dziąsłowy za górne ząbki, wysuń do przodu wargi i zrób dzióbek, wydychając powietrze, mów długo szszsz, następnie spróbuj naśladować szum spadających liści, wiejącego wiatru lub morskich fal 9