Przedmiotowy System Oceniania z przyrody dla klas IV-VI 1.Przedmiotem oceny są: Poziom I - Wiadomości Zapamiętanie Rozumienie

Transkrypt

1 Przedmiotowy System Oceniania z przyrody dla klas IV-VI Celem nauczania przyrody w szkole podstawowej jest zainteresowanie światem, jego różnorodnością, wskazywanie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym, kształtowanie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych, ukazywanie współzależności człowieka i środowiska. Realizacji tych celów służy ocena wiadomości i umiejętności ucznia. Ma ona za zadanie dostarczyć informacji o stopniu opanowania wiedzy i umiejętności uczniowi, jego rodzicom oraz nauczycielowi, ma wykrywać braki w wiedzy i umiejętnościach oraz pokazywać sposoby ich likwidacji. Ma również motywować ucznia do systematycznej pracy. Przedmiotem oceny są: wiadomości, umiejętności przedmiotowe i ponadprzedmiotowe, postawy i wartości kształtowane w procesie dydaktycznym. 1.Przedmiotem oceny są: Poziom I - Wiadomości Zapamiętanie - faktów, zjawisk, pojęć, określeń, rozróżnianie różnych źródeł informacji Rozumienie - istoty faktów, zjawisk, zależności zachodzących w przyrodzie, pojęć, schematów i wykresów Poziom II - Umiejętności Sytuacje typowe - poszukiwanie i gromadzenie informacji korzystanie z podręcznika, literatury, mediów posługiwanie się znanymi pojęciami podczas wypowiedzi formułowania opinii o zjawiskach przyrody posługiwanie się przyrządami, mapami, planami, atlasami Sytuacje problemowe, samodzielne uogólnianie, porównywanie i wyciąganie wniosków dostrzeganie związków, zależności, prawidłowości wykorzystanie posiadanej wiedzy w życiu codziennym identyfikowanie roślin, zwierząt, form terenu, zjawisk, procesów rozpoznawanie właściwych i niewłaściwych postaw wobec środowiska przyrodniczego Poziom III - Aktywność / postawa / przygotowanie do zajęć udział w wykonywanych zadaniach własna inicjatywa w zdobywaniu wiedzy i umiejętności chęć i umiejętność współpracy w grupie funkcjonowanie w grupie jako członek i lider tolerancja wobec innych Wymagania na poszczególne stopnie szkolne w klasyfikacji semestralnej i rocznej: OCENA CELUJĄCA - wiedza i umiejętności ucznia znacznie przekraczają program nauczania - biegle posługuje się zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami - samodzielność myślowa - propozycje własnych ( często nietypowych ) rozwiązań problemów

2 OCENA BARDZO DOBRA - opanowanie materiału nauczania w pełnym zakresie - umiejętność wykorzystania swoich wiadomości i umiejętności do rozwiązywania nowych problemów OCENA DOBRA - opanowanie wiedzy i umiejętności w zakresie umożliwiającym samodzielne myślenie przyczynowo skutkowe - dobre wykorzystanie swoich wiadomości do rozwiązywania nowych problemów OCENA DOSTATECZNA - opanowanie wiedzy w ograniczonym stopniu, a braki wiedzy pozwalają jeszcze na dalszą edukację - rozwiązywanie typowych zadań o niskim stopniu trudności OCENA DOPUSZCZAJĄCA - opanowanie wiedzy w bardzo ograniczonym zakresie - rozwiązywanie prostych, typowych zadań o niskim stopniu trudności z pomocą nauczyciela OCENA NIEDOSTATECZNA - nieopanowanie na minimalnym poziomie wymagań programowych - nieumiejętność rozwiązywania elementarnych problemów ( nawet przy pomocy nauczyciela) 2.Kontroli i ocenie podlegają prace pisemne, wypowiedzi ustne i prace praktyczne. Pisemne: - odpowiedź na pytania - rozwiązywanie wskazanych zadań, wykonywanie ćwiczeń - testy, sprawdziany - kartkówki Ustne: - kilkuzdaniowa wypowiedź - udział w dyskusji - prezentacja pracy własnej lub grupy Praktyczne: - wytwory pracy np. album, słownik, praca plastyczna, projekcja multimedialna - gromadzenie i segregacja materiałów - posługiwanie się mapą, atlasem, słownikiem, - współpraca w grupie - samokształcenie Ocenie podlegają: - sprawdziany wiadomości - odpowiedzi ustne - kartkówki (obejmują materiał z 3 ostatnich lekcji, mogą być nie zapowiadane) - aktywność na lekcji (3 plusy ocena bardzo dobra) - zeszyt ćwiczeń - dodatkowe prace np. referaty, wywiady, zielniki, projekcje, itp. - prace domowe ( 3 minusy ocena niedostateczna) Sprawdziany, testy są obowiązkowe i zapowiedziane co najmniej tydzień wcześniej.

3 Omówiony jest ich zakres. Oceniane są na podstawie punktów, które przeliczane są na oceny: 0 34% niedostateczny 35 50% dopuszczający 51 69% dostateczny 70 85% dobry % bardzo dobry Powyżej 90% maksymalnej liczby punktów oraz rozwiązanie zadania dodatkowego wykraczającego poza program nauczania celujący Uczeń może poprawić sprawdzian lub test, jeżeli uzyskał oceny: niedostateczną w ciągu dwóch tygodni od oddania pracy i tylko raz. Kartkówki obejmują materiał z trzech ostatnich lekcji, nie są zapowiedziane i nie podlegają poprawie. Każdy uczeń ma prawo do oceny za wykonane prace nadobowiązkowe. Dopuszcza się dwukrotne nie odrobienie zadania domowego w semestrze, za każde następne stawiana jest ocena ndst. Prace domowe, prowadzenie zeszytów przedmiotowych, zeszytów ćwiczeń mają wpływ na ocenę końcową. Aktywność ucznia na lekcji może być oceniana w sposób punktowy (3 plusy - ocena bardzo dobra) Uczeń nie ma możliwości poprawiania ocen przed klasyfikacją. Uczeń ma prawo być nie przygotowany do lekcji bez podania przyczyny dwa razy w semestrze, o ile zgłosi ten fakt przed lekcją, to nie ponosi żadnych konsekwencji (oprócz znaku- np. ). Nie dotyczy to jednak lekcji, na których nauczyciel zaplanował pracę klasową, sprawdzian lub kartkówkę. W przypadku wystąpienia poważnych przyczyn losowych, które przeszkodziły w przygotowaniu się ucznia do lekcji, również nie ponosi żadnych konsekwencji,jeżeli są one potwierdzone pisemnie lub ustnie przez rodzica (opiekuna ) przed lekcją. Nie ocenia się ucznia znajdującego się w trudnej sytuacji losowej i do trzech dni po dłuższej nieobecności w szkole. Za odmowę pracy na lekcji (nie wykonywanie poleceń nauczyciela ) uczeń może otrzymać ocenę niedostateczną. Za udział w konkursach uczeń może otrzymać ocenę cząstkową 6. Notoryczne nie przynoszenie przez ucznia zeszytu ćwiczeń i innych pomocy na lekcje przyrody może spowodować obniżenie oceny z tego przedmiotu. Prace pisemne (prace klasowe, sprawdziany )oceniane są według skali punktowej określonej przez nauczyciela i przeliczane są na skalę procentową odpowiadającą skali ocen.

4 3. Zasady udostępniania do wglądu prac pisemnych po sprawdzeniu i ocenieniu prace pisemne udostępniane są uczniom na lekcji. Omówione i wyjaśnione są wszelkie wątpliwości. Prace zostają w szkole. prace pisemne mogą być udostępnione rodzicom do wglądu w czasie konsultacji lub w innym indywidualnie uzgodnionym terminie. OBSZARY AKTYWNOŚCI Na lekcjach przyrody oceniane będą następujące obszary aktywności uczniów: Kształtowanie pojęć przyrodniczych sprawdzanie stopnia zrozumienia pojęć przyrodniczych. Kształtowanie języka przyrodniczego ocenianie języka przyrodniczego na odpowiednim etapie ścisłości. Rozwiązywanie problemów. Praca projektowa abstrakcyjność myślenia, sposób ujęcia zagadnienia. Stosowanie wiedzy przedmiotowej w sytuacjach praktycznych. Aktywność na lekcji. Praca w grupach. Wkład pracy ucznia. 4. Ocenianie klasyfikacyjne: przy wystawieniu oceny śródrocznej i rocznej nauczyciel uwzględnia zasady ujęte w wewnątrzszkolnym systemie oceniania, na miesiąc przed wystawieniem oceny klasyfikacyjnej nauczyciel powiadamia pisemnie ucznia i jego rodziców o zagrażającej mu ocenie niedostatecznej z przedmiotu, na tydzień przed posiedzeniem rady klasyfikacyjnej uczeń informowany jest o wyliczonym stopniu z przedmiotu, Uczniowie, którzy posiadają orzeczenia Poradni Pedagogiczno Psychologicznej oceniani są według kryteriów dostosowanych do ich możliwości. 5.Normy wymagań na oceny szkolne Klasa czwarta Poziom konieczny Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: wybrać własny sposób uczenia się rozróżniać elementy przyrody żywej i martwej oraz wyjaśnić pojęcie przyroda; wymienić nauki przyrodnicze; przedstawić rolę dyscyplin przyrodniczych; posługiwać się w obserwacjach przyrodniczych lornetką i lupą; określić warunki miejsca pracy; posługiwać się podręcznikiem szkolnym; podać podstawowe metody poznania przyrody;

5 prowadzić proste obserwacje przyrodnicze; wymienić podstawowe czynności życiowe człowieka i ich rolę; określić rolę odżywiania i oddychania; wymienić dwa układy współpracujące podczas ruchu; określić drogi wydalania substancji zbędnych z organizmu człowieka; sporządzić listę substancji transportowanych w organizmie człowieka; podać rodzaje narządów zmysłu; wymienić podstawowe części układu nerwowego; określić znaczenie rozmnażania jako procesu życiowego, który warunkuje istnienie gatunku; opisać rolę męskiego i żeńskiego układu rozrodczego człowieka; określić zmiany zachodzące w organizmie w okresie dojrzewania; wymienić sposoby postępowania i zasady higieny w okresie miesiączkowym; podać choroby przenoszone drogą płciową; znać swoje mocne i słabe strony; przestrzegać zasad higieny osobistej; określić wpływ atmosfery panującej w domu na samopoczucie; nazwać rodzaje pokrewieństwa między członkami rodziny; wymieniać swoje codzienne zajęcia z podziałem na obowiązki i wypoczynek; określić dla siebie korzystne formy wypoczynku; podać składniki pokarmowe i określić ich rolę; wymienić źródła energii; podać sposoby racjonalnego gospodarowania wodą w swoim domu; wymienić zasady segregowania odpadów pochodzących z gospodarstwa domowego; zaprojektować plakat lub ułożyć hasło o tematyce antyalkoholowej, antynikotynowej i antynarkotykowej; wymienić choroby wywoływane przez bakterie i wirusy; określić drogi zakażenia wirusem HIV; wytyczyć kierunki w terenie; wyznaczyć w terenie linię widnokręgu; rysować i czytać plany przedmiotów w różnych skalach; przeliczać skalę na wymiary rzeczywiste; posługiwać się mapą i planem miasta, wsi;

6 odczytywać z mapy znaki topograficzne i rozpoznawać elementy przyrody; rysować poziomice na modelach pagórków; opisać krajobraz swojej okolicy; dostosować się do zasad ruchu drogowego; odczytywać i interpretować niektóre znaki drogowe oraz sygnalizacyjne; rozpoznawać substancje z najbliższego otoczenia; rozróżniać na opakowaniach znaki substancji trujących, żrących, łatwopalnych, wybuchowych, szkodliwych; rozróżniać trzy stany skupienia wody; odczytać temperaturę powietrza i określić stan pogody; prowadzić dziennik pogody; wymieniać tereny i obiekty chronione w najbliższej okolicy. wskazać granice państwa polskiego; potrafi wskazać na mapie Wisłę i Odrę; potrafi wskazać na mapie porty Polski; potrafi wskazać na mapie Warszawę i Kraków; potrafi wskazać na mapie główna pasma górskie; wskazywać na mapie Polski położenie i granice województw; określać granice państwa polskiego; nazywać państwa sąsiadujące z Polską; znać i wskazywać położenie miast wojewódzkich; wskazywać na mapie obszary nizinne, wyżynne, górskie oraz określić ich położenie; określać położenie i wskazywać na mapie główne rzeki Polski i ich dopływy; wskazać na mapie źródło, bieg górny, środkowy i dolny, ujście Odry i Wisły; Poziom podstawowy Na ocenę dostateczną uczeń powinien: dzielić się wiedzą z innymi; zdobywać wiedzę i umiejętności przez współpracę w zespole; rozwiązywać typowe problemy poznawcze i organizacyjne; wymienić cechy odróżniające organizmy żywe od przedmiotów martwych; wykazać się znajomością zasad i reguł funkcjonujących w relacjach międzyludzkich; przeprowadzić doświadczenie i zapisać jego wyniki; korzystać z różnych źródeł informacji naukowej;

7 Wyjaśnić zasadę działania kompasu i sprawnie się nim posługiwać; wymienić zasady prawidłowego żywienia: umiar, różnorodność, właściwe proporcje,regularność, kultura, wykorzystanie produktów naturalnych z gospodarstw ekologicznych; rozpoznawać pospolite gatunki roślin uprawnych (szczególnie zboża i rośliny okopowe); wymieniać produkty otrzymywane z płodów rolnych i charakteryzować ich znaczenie gospodarcze; wyjaśnić pojęcie pasożyt; podać przykłady producentów, konsumentów i reducentów; podać źródła zanieczyszczeń lasów; opisać budowę traw, określić warunki życia panujące na łące; rozpoznawać owoce krajowe i sprowadzane do Polski; określić istotę oddychania; wykazać zależność pomiędzy układem kostnym i mięśniowym; wymienić funkcje układu wydalniczego; określić funkcje układu krwionośnego w transporcie substancji; omówić rolę układu nerwowego w odbieraniu bodźców środowiskowych; określić cechy charakterystyczne zarodka i płodu; podać i scharakteryzować etapy rozwojowe w życiu dziecka; opisać zmiany zachodzące w organizmie dziewcząt i chłopców w okresie dojrzewania; rozpoznawać stany fizjologiczne własnego organizmu; określić czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie własne samopoczucie; podać przyczyny i skutki niewłaściwego odżywiania się; wyjaśnić wpływ codziennych czynności i zachowań na stan środowiska naturalnego; wymienić rodzaje opakowań produktów spożywczych, które nie szkodzą środowisku naturalnemu; zaplanować styl życia, który wiązłby się z ekonomicznym gospodarowaniem zasobami naturalnymi; wymienić sposoby oszczędzania energii; podać znaczenie czystej wody dla życia człowieka; wymienić źródła zanieczyszczenia gleby; określić sposoby unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych dla środowiska;

8 przedstawić skutki palenia tytoniu, picia alkoholu, brania narkotyków i innych używek; wymienić drogi wnikania drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu człowieka; podać sposoby zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych; wymienić bakterie pożyteczne i możliwości ich zastosowania w gospodarstwie domowym; wyjaśnić pojecie widnokręgu; określić kierunki w terenie za pomocą: Słońca i cienia, Słońca i zegarka, busoli; kompasu, gnomonu, Gwiazdy Polarnej; dokonać pomiaru wielkości różnych przedmiotów; posługiwać się planem, mapą topograficzną i hipsometryczną; przedstawić za pomocą poziomic ukształtowanie terenu; odczytywać z map topograficznych wartości poziomic i formy terenu; określać za pomocą poziomic wysokość względną i bezwzględną; rozpoznać formy terenu występujące w najbliższej okolicy; wymienić główne przyczyny powodzi; określać położenie ważniejszych wyżyn w Polsce; określać położenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i Wyżyny Lubelskiej; wskazać położenie najważniejszych miast Wyżyny Lubelskiej; wymieniać najważniejsze zabytki Krakowa; wyróżnić rodzaje gór; wymienić osobliwości Gór Świętokrzyskich; wskazać na mapie Sudety, Karkonosze oraz określać ich położenie; rozróżniać pasma górskie w Sudetach i wskazywać ich ważniejsze szczyty; wskazywać na mapie pasmo Pienin i określać ich położenie oraz wymieniać najważniejsze szczyty; określać położenie oraz wskazywać na mapie Tatry i ich najwyższe szczyty; wymienić piętra roślinności w górach; wskazywać na mapie większe miasta Polski i określać ich położenie, wymienić województwa o największym zaludnieniu; wymienić najważniejsze problemy dużych miast; wyjaśnić pojęcia: aglomeracja, urbanizacja, industrializacja; określać położenie Wyżyny Śląskiej; wymienić najważniejsze surowce Wyżyny Śląskiej;

9 wymienić najważniejsze ośrodki wydobycia węgla kamiennego i brunatnego Polsce; wymienić główne surowce mineralne Polski i wskazać na mapie ich występowanie; podać przykłady produktów otrzymywanych z surowców mineralnych; opisać naturalny krajobraz Pojezierza Suwalskiego; wymienić motywy ochrony przyrody w Białowieskim i Biebrzańskim Parku Narodowym; określić położenie Bieszczad; wymienić formy ochrony przyrody. podać zasady udzielania pierwszej pomocy; pomagać osobom niepełnosprawnym w życiu codziennym; opisać właściwości substancji; rozdzielać składniki mieszanin niejednorodnych; podać przykłady substancji rozpuszczalnych i nierozpuszczalnych w wodzie; porównywać właściwości wody w trzech stanach skupienia; wyjaśnić na czym polegają procesy: parowania, topnienia i krzepnięcia; omówić krążenie wody w przyrodzie; opisać zjawiska atmosferyczne; wskazać różnicę pomiędzy pogodą a klimatem; wymieniać formy i motywy ochrony przyrody. potrafi wskazać na mapie położenie nizin, wyżyn, gór, rzek oraz jezior; wskazywać zabytkowe obiekty na planie Warszawy; Poziom rozszerzony Na ocenę dobrą uczeń powinien: różnicować ważność uzyskanych informacji; umiejętnie komunikować się; stosować zmianę ról w zespole; odkrywać twórcze sposoby rozwiązywania problemów; sporządzić notatkę z przeprowadzonych obserwacji i doświadczeń; posługiwać się materiałem źródłowym; Opisać budowę oraz funkcję oka i ucha człowieka; określić warunki panujące w poszczególnych piętrach lasu; wykazać się znajomością organizmów występujących w lesie; charakteryzować warunki życia panujące w środowisku wodnym w różnych porach

10 roku; porównywać warunki życia panujące w wodzie i na lądzie; opisywać przystosowanie ryb do życia w wodzie; oceniać warunki życia na wsi; wskazywać różnice między łąką i lasem, podać znaczenie łąk w przyrodzie i gospodarce człowieka; charakteryzować: sadownictwo, ogrodnictwo, warzywnictwo; rozpoznać i charakteryzować zbiorowiska leśne; dokonać pomiaru klatki piersiowej w czasie wdechu i wydech i zinterpretować wyniki; wykonać doświadczenie wykazujące powstawanie dwutlenku węgla w czasie oddychania; wyjaśnić rolę mięśni w czasie ruchów; określić funkcję nerki w układzie wydalniczym; wymienić czynniki, które wpływają na wykonywanie ruchów; wyjaśnić od czego zależy tętno człowieka; podać czynniki wpływające na osiągnięcie dojrzałości fizycznej i psychicznej; określić rolę zmysłów w poznawaniu świata; wymienić czynniki wpływające na wzmocnienie swoich mocnych stron; wykazać związek pomiędzy atmosferą w domu a własnym samopoczuciem; zaplanować dla siebie dzienną dietę; scharakteryzować podstawowe choroby zakaźne; przedstawić skale w różnych postaciach; czytać mapy topograficzne posługując się znakami; wykonać profil hipsometryczny formy terenu; określić położenie i elementy krajobrazu swojej okolicy; badać właściwości metali i niemetali; odzyskać jeden ze składników mieszaniny jednorodnej; przeprowadzić badania sprawdzające rozpuszczalność ciał stałych, cieczy i gazów w cieczach; badać występowanie pary wodnej w powietrzu oraz właściwości wody, lodu i pary wodnej; podać zachodzące w przyrodzie przykłady zjawisk parowania i skraplania; wyjaśnić zjawisko krystalizacji i rozpuszczania; mierzyć temperaturę powietrza, siłę i kierunek wiatru, zmianę ciśnienia

11 atmosferycznego; wymieniać sposoby stosowania zasad ochrony przyrody w życiu codziennym. charakteryzować zróżnicowanie krajobrazowe Polski, uwzględniając ukształtowanie terenu; uzasadnić znaczenie portów dla wymiany handlowej (eksport-import); opisywać położenie i charakter miast Pojezierza Wielkopolskiego i Niziny Południowowielkopolskiej; scharakteryzować znaczenie nizin środkowej Polski; opisać walory przyrodnicze Kampinoskiego Parku Narodowego; charakteryzować Warszawę jako stolicę Polski; wyjaśnić powstawanie rzek, ich działalność wpływ na krajobraz; określić sposoby zapobiegania powodziom; znać sposoby zachowania się w czasie powodzi; wyjaśnić proces krasowienia, powstawania jaskiń i ostańców; wymienić osobliwości przyrodnicze Ojcowskiego; wyjaśnić powstawanie wąwozów w podłożu lessowym; wykazać kulturotwórcze i gospodarcze znaczenie Krakowa wyjaśnić genezę gór; charakteryzować krajobraz górski; opisać krajobraz Karkonoszy; charakteryzować wyjątkowy krajobraz Pienin; opisywać osobliwości Pienińskiego Parku Narodowego; charakteryzować krajobraz Tatr, używając pojęć: turnia, przełęcz, żleb, stożek piargowy, grań; porównywać krajobraz Tatr Wysokich i Tatr Zachodnich; wyjaśnić ogólną zasadę działanie elektrowni wodnej; uzasadnić znaczenie elektrowni wodnej; opisać metody wydobywania węgla kamiennego i brunatnego; wyjaśnić przyczyny powstawania kwaśnych deszczów ; wyjaśnić, na czym polega osobliwy charakter Bieszczad; wyjaśnić motywy ochrony przyrody; podać przykłady działań zmierzających w kierunku ekorozwoju. Poziom dopełniający Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: wykazać się umiejętnością podejmowania różnych decyzji związanych z uczeniem

12 się; zaplanować efektywne współdziałanie w zespole; planować i prowadzić obserwacje i doświadczenia; wykazać różnice miedzy oddychaniem a wymianą gazową; wyjaśnić nadrzędną rolę układu nerwowego; wykazać się wiedzą na temat dojrzałości i wynikającej z niej odpowiedzialności i praw; określić czynniki wpływające korzystnie i nie korzystnie na proces dojrzewania organizmu człowieka; wykazać na przykładach znaczenie zachowań asertywnych; zaplanować racjonalne działania służące poprawie stanu środowiska w skali lokalnej; skonstruować drzewo rodowe rodziny; sporządzić plan klasy i zorientować go za pomocą kompasu; narysować fragment mapy topograficznej; przedstawić walory przyrodnicze swojej okolicy; wyhodować kryształ soli; zaplanować doświadczenie wykazujące trzy stany skupienia wody; odczytywać mapy pogody; zaplanować racjonalny sposób spędzanie wolnego czasu; sporządzić plan parku w odpowiedniej skali; sporządzić dokumentację z przeprowadzonej obserwacji; wykazać zależności pomiędzy producentami a konsumentami kolejnych ogniw w łańcuchu pokarmowym, bądź poziomów troficznych; wykazać zależności pomiędzy organizmami w różnych warstwach lasu; omówić przystosowania mszaków i paprotników do środowiska życia; określić stan lasu na podstawie różnych wskaźników; wykazać zależności pomiędzy organizmami na łące; omówić pasowy charakter krain geograficznych; wykazać zależności między rodzajem krajobrazu a krainą geograficzną; ocenić wpływ działalności wydm na środowisko przyrodnicze; wymienić walory krajoznawcze Pojezierza Mazurskiego; dokonać oceny rozwoju gospodarczego Niziny Mazowieckiej; ocenić wartość zabytków Krakowa jako dziedzictwa kultury Europy; za pomocą materiałów źródłowych ocenić stopień zanieczyszczenia środowiska w

13 Karkonoszach i wyjaśnić motywy utworzenia karkonoskiego Parku Narodowego; wyjaśnić wpływ Dunajca na krajobraz Pienin; omówić celowość założenia Tatrzańskiego Parku Narodowego; wyjaśnić przyczyny gwałtownych zmian pogody w górach; przedstawić wpływ człowieka na zmianę naturalnego krajobrazu Wyżyny Śląskiej; ocenić wpływ kopalni na środowisko przyrodnicze; wykazać zależności między czynnikami środowiska a zdrowiem człowieka; wyjaśnić mechanizm działania śluz na Kanale Augustowskim; uzasadnić naturalny charakter krajobrazu Niziny Północnopodlaskiej; uzasadnić celowość ochrony przyrody na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego; określić położenie Parków Narodowych w Polsce; Poziom twórczy Na ocenę celującą uczeń powinien: zbierać, przechowywać i przetwarzać informacje stosownie do sytuacji; uzasadnić tworzenie przez ludzki organizm funkcjonalnej i strukturalnej całości; podać i uzasadnić korzyści płynące z prowadzenia gospodarstw ekologicznych obliczyć tygodniowe zużycie wody przypadające na jedną osobę w rodzinie; tworzyć i rozumieć teksty w różnych formach przekazu; dostosować różne style uczenia się do treści przedmiotu przyroda. Klasa piąta Poziom konieczny Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: wymieniać rodzaje środowisk; rozróżniać trzy podstawowe skały; podać przykłady czynników klimatycznych; znać rodzaje odżywiania się; Posługiwać się poznanymi przyrządami pomiarowymi; Podać przykłady zjawisk fizycznych i przemian chemicznych oraz znać ich niektóre zastosowania w nauce i technice; Wymieniać poznane substancje proste i złożone oraz podawać ich zastosowanie; Odczytywać na mapie nazwy półwyspów, wysp, archipelagów, zatok; Wymienić najważniejsze cechy ukształtowania powierzchni Ziemi; Podać przykłady zastosowania substancji i ciał fizycznych przyrodzie i życiu człowieka;

14 Wymienić rodzaje energii i ich zastosowanie; Określić tor, drogę, prędkość cała w ruchu; Wyjaśnić, dlaczego otaczający nas świat widzimy w kolorach; Wymienić przyrządy optyczne i ich zastosowanie e nauce i technice; Wskazać na mapie najdłuższe rzeki, największe i najgłębsze jeziora, największe miasta; Wymienić zasługi Mikołaja Kopernika dla nauki; rozpoznawać dwa gatunki grzybów jadalnych i trujących; znać zasady zbierania grzybów; potrafić wskazać producentów, konsumentów, reducentów; znać pospolite gatunki zwierząt występujące w Morzu Bałtyckim; potrafi nastawić preparat pod mikroskopem; wymienić podstawowe surowce mineralne Polski; wymienić główne źródła i rodzaje zanieczyszczeń środowiska; wymienić nazwy kilku gatunków roślin i zwierząt chronionych; Poziom podstawowy Na ocenę dostateczną uczeń powinien: podać przykłady wód słonych i słodkich; wyróżniać rodzaje skał; wymieniać czynniki klimatyczne; wyjaśniać pojęcia: samożywność i cudzożywność; podawać przykłady organizmów samożywnych i cudzożywnych; wyjaśniać pojęcia: przyciąganie ziemskie, siła nośna, stałocieplność, jajorodność; Opisać budowę i funkcję komórek roślinnych i zwierzęcych; odróżniać grzyby jadalne od trujących; rozpoznawać pospolite gatunki grzybów jadalnych; znać zasady zbierania grzybów oraz omówić znaczenie grzybów w przyrodzie; o Opisać mechaniczne właściwości ciał lotnych, płynnych i stałych; Określić ilość materii (masę) za pomocą przyrządów pomiarowych; Obliczyć masę i ciężar ciała fizycznego; Wyjaśnić na przykładach znaczenie zjawisk fizycznych procesów chemicznych zachodzących w przyrodzie; Scharakteryzować właściwości kwasów, zasad i soli na podstawie wyników doświadczenia; Wskazać na mapie kontynenty i oceany oraz przebieg granic pomiędzy nimi;

15 Wyjaśnić pojęcia: półwysep, wyspa, archipelag, zatoka, cieśnina; Określić położenie geograficzne dowolnego obiektu na mapie; Opisać ukształtowanie powierzchni kontynentów na dowolnym modelu Ziemi; Wskazać Ziemię w Układzie Słonecznym; Wyjaśnić, na czym polega ruch obiegowy Ziemi; Wyróżnić na podstawie mapy strefy oświetlenia Ziemi; Obliczyć różnice czasu na Ziemi na podstawie mapy stref czasowych; Znaleźć w dostępnych źródłach informacje dotyczące kosmosu; Wskazać na mapie strefy klimatyczne; Rozróżnić, zlokalizować i opisać budowę i funkcję poznanych tkanek roślinnych zwierzęcych; opisywać fizykochemiczne właściwości wody; rozpoznawać pospolite gatunki występujące w jeziorach i stawach; wymieniać strefy życia w morzu; rozpoznawać pospolite gatunki żyjące w Morzu Bałtyckim; definiować pojęcie gatunek; wskazywać części mechaniczne i optyczne mikroskopu; nastawić mikroskop na odpowiednie powiększenie; wykonać rysunek mikroskopowy; definiować pojęcia: nurt rzeki, zakole, dolina rzeczna, starorzecze, zbocze doliny, dno doliny; Poziom rozszerzony Na ocenę dobrą uczeń powinien: zaplanować trasę wycieczki i przygotować się do niej; podać przykłady wykorzystania(zastosowania) skał w życiu codziennym; wskazać różnice między pogodą a klimatem; określać warunki procesu fotosyntezy; podać produkty procesu fotosyntezy i ich znaczenie; budować łańcuchy i sieci pokarmowe; charakteryzować warunki życia w morzach i oceanach; wyjaśnić gospodarcze znaczenie zasobów morskich; charakteryzować stan i znaczenie rybołówstwa, transportu wodnego oraz przemysłu stoczniowego; porównać komórkę roślinną i zwierzęcą; Zanalizować i zinterpretować wyniki doświadczenia potwierdzającego drobinową

16 budowę materii ciał lotnych, płynnych i stałych; Zademonstrować doświadczenia ilustrujące zjawisko dyfuzji i zlokalizować to zjawisko w organizmach roślinnych i zwierzęcych; Wyjaśnić na przykładach, na czym polegają przemiany chemiczne; Zbudować modele cząsteczek według podanych schematów; Opisać na podstawie ilustracji ogólną budowę wnętrza Ziemi; Omówić na podstawie mapy i wykresów, rzeźbę powierzchni Ziemi i oceanów; Stosować długość szerokość geograficzną w określeniu położenia obiektów na kuli Ziemskiej; Wskazać zależność istnienia rzek od klimatu; Wskazać na mapie nieba: gwiazdę, planetę, satelitę, meteor, planetoidę, kometę; Wytłumaczyć zasadę roku przestępnego; Wskazać na mapie obszary stref klimatycznych Ziemi; Porównać potrzeby pokarmowe oraz źródła energii roślin i zwierząt; Poziom dopełniający Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: uzasadnić zmiany warunków życia organizmów pod wpływem czynników martwych; wyjaśnić tworzenie siły nośnej oraz sił wyporu wody; ocenić skutki eksploatacji skał w środowisku; analizować mapy klimatyczne; uzasadniać znaczenie terenów zielonych w mieście; wskazać zależności pomiędzy temperaturą wody a rozpuszczalnością ciał stałych oraz gazów; Uzasadniać drobinową budowę materii i jej zróżnicowanie decydujące o właściwościach ciał gazowych, ciekłych i stałych; Zilustrować diagramem ilościowe pomiary masy różnych ciał fizycznych; Zapisywać równania reakcji chemicznych; Wyjaśniać związki pomiędzy właściwościami substancji a ich zastosowaniem w życiu człowieka, nauce i technice; Wyjaśnić na podstawie ilustracji ruch płyt litosfery jego skutki; Wskazać na mapie granice płyt litosfery; Wskazać na mapie i określić ukształtowanie poszczególnych kontynentów, ich najwyższych szczytów; Ocenić gospodarcze wykorzystanie rzek i jezior przez człowieka; Zanalizować schemat zaćmienia Słońca i Księżyca;

17 Podać następstwa ruchu obiegowego i obrotowego Ziemi; Wyjaśnić zmianę w oświetleniu Ziemi w ciągu roku i przedstawić wynikające stąd konsekwencje; Obliczać czas słoneczny i strefowy na kuli ziemskiej; Omówić na podstawie ilustracji ogólną budowę wszechświata i naszej galaktyki; Uzasadnić na przykładach względność ruchu ciał fizycznych; Zapisać w postaci wykresu i umieć z niego odczytać dane o właściwościach ruchu; Biegle wykonywać obliczenia dotyczące drogi, czasu i prędkości poruszającego się ciała; Zademonstrować doświadczenie ilustrujące zjawisko tęczy, zinterpretować uzyskany wynik; ocenić wpływ maszyn latających na rozwój cywilizacji; znać wpływ Polaków na rozwój lotnictwa i opanowanie przestrzeni kosmicznej; Poziom twórczy Na ocenę celującą uczeń powinien: formułować wnioski; planować doświadczenia; zdobywać informacje potrzebne do rozwijania zainteresowań przedmiotowych; analizować materiały drukowane, multimedialne, wykorzystywać je do uogólniania faktów; rozwiązywać problemy związane z rozwojem cywilizacji; interpretować zasady zrównoważonego rozwoju; angażować się w działalność SKPZ oraz innych organizacji i stowarzyszeń propagujących ideę ochrony przyrody. podać fakty uzasadniające wpływ ilości materii na procesy fizyczne zachodzące w przyrodzie; biegle obliczać ciężar, masę i gęstość różnych ciał fizycznych według wzoru; wykonać modele przyrządów do badania kosmosu; uzasadnić, że człowiek może przyczyniać się do zmian w biosferze; wykonać modele budowy atomów i zademonstrować tworzenie cząsteczek biorąc pod uwagę rolę elektronów; wykonać urządzenie camera obcsura oraz porównać mechanizm powstawania obrazu na siatkówce oka i w camera obcsura; Klasa szósta Poziom konieczny: Na ocenę dopuszczającą uczeń powinien: określić warunki życia mszaków i paprotników;

18 rozpoznawać pospolite gatunki paprotników i mszaków; znać i odróżniać owady, pajęczaki i mięczaki; rozpoznawać pospolite owoce; klasyfikować rośliny na: drzewa, krzewy i rośliny zielne; rozpoznać jaszczurki i węże, udzielić pierwszej przedlekarskiej pomocy w razie ukąszenia przez żmiję; odróżnić żmiję zygzakowatą od zaskrońca; rozpoznawać pospolite gatunki ssaków; Wymienić główne elementy poznanego krajobrazu; Wskazać na mapie poznany krajobraz; Wskazać na mapie poznaną strefę klimatyczną; Wskazać na mapie obszary szczególnie zagrożone trzęsieniami ziemi, wybuchami wulkanów; Naelektryzować ciało fizyczne i wskazać jego elektryczne właściwości; Udowodnić doświadczalnie na przykładzie pręta miedzianego, że metale są dobrymi przewodnikami ciepła i prądu elektrycznego; Dokonać pomiaru temperatury badanego ciała w skali Celsjusz; Zbudować obwód elektryczny według podanego schematu; Podać przykłady zastosowania prądu elektrycznego; Wymienić zasady obchodzenia się z urządzeniami elektrycznymi; Podać przykłady postępowania w wypadku porażenia prądem elektrycznym; Określić bieguny magnetyczne Ziemi za pomocą igły magnetycznej kompasu; Wyjaśnić wpływ hałasu na zdrowie człowieka; Korzystać z urządzeń do zapisywania i odtwarzania dźwięków i obrazów; Korzystać z maszyn prostych przy wykonywaniu pracy; Wiedzieć, czym zajmuje się elektronika, i umieć korzystać z powszechnie dostępnych urządzeń elektronicznych; rozpoznać trzy podstawowe gatunki roślin i zwierząt występujących w mieście; wiedzieć jak dbać o wybrane rośliny pokojowe ; znać rodzaje odżywiania się; rozpoznawać trzy gatunki drzew i krzewów; Podać sposoby odżywiania się i wymiany gazowej poznanych roślin i zwierząt; Wymienić sposoby pozbywania się szkodliwych zbędnych produktów przemiany materii przez poznane rośliny i zwierzęta; Wymieniać sposoby rozmnażania się poznanych roślin i zwierząt;

19 znać budowę zewnętrzną ptaka; znać i rozpoznawać na rysunkach typy lasów; wskazywać na rysunkach mszaki i paprotniki; znać środowisko życia mszaków i paprotników; wymienić przykłady jaszczurki i węża; podać przykłady trzech pospolitych gatunków ssaków Zinterpretować rysunki ilustrujące reagowanie roślin i zwierząt na bodźce środowiska; Podać przykłady miejsc, w których zachodzą korzystne i niekorzystne zmiany wynikające z działalności człowieka; Poziom podstawowy Na ocenę ostateczną uczeń powinien: rozpoznawać pospolite gatunki owadów, pajęczaków i mięczaków; wymieniać elementy budowy kwiatu rośliny nasiennej i określić ich rolę; wyjaśnić pojęcia: zapylenie, zapłodnienie, kiełkowanie, wzrost i rozwój; rozpoznać owoce niektórych pospolitych roślin nasiennych; Podać przykłady transportu substancji na drodze dyfuzji w procesach życiowych roślin i zwierząt; Wymienić cechy klimatu poznanego krajobrazu na podstawie mapy; Podać przykłady roślin i zwierząt występujących w poznanych krajobrazach, posługując się mapą; Wskazać na mapie obszary roponośne; Wymienić walory (np. turystyczne, edukacyjne, kulturowe) wybranych miast; Wyjaśnić, czym jest energia i jakim przemianom ulega; Wyjaśnić na przykładzie pojecie ruchu względem układu odniesienia; Przedstawić przyczyny trzęsień ziemi i wybuchów wulkanów; Wyjaśnić na przykładach przewodzenie ciepła pomiędzy ciałami stałymi, ciekłymi i gazami; Wskazać na przykładach istnienie ładunków elektrycznych przyrodzie; Wyjaśnić zjawisko przepływu prądu elektrycznego przewodnikach; Posługiwać się pojęciami: natężenie, napięcie, moc ( w wypadku odbiornika elektrycznego); przedstawić właściwości metali i niemetali; Wymienić źródła światła i przedstawić znaczenie wysyłanej przez nie energii; Wykonać rysunek ilustrujący prostoliniowy bieg promienia światła (np. w powietrzu)

20 Wskazać korzyści wynikające z możliwości praktycznego wykorzystania światła w nauce i technice; Ocenić wpływ nowoczesnych technik na doskonalenie dźwięku i obrazu w odbiornikach TV; Wymienić zasady działania poznanych urządzeń technicznych; Posługiwać się komputerem i Internetem; Znać potrzeby pokarmowe oraz źródła energii roślin i zwierząt; Przedstawić rozmnażanie jako proces prowadzący do powstania potomstwa; Wyjaśnić, na czym polega racjonalna gospodarka zasobami przyrody; Poziom rozszerzony Na ocenę dobrą uczeń powinien: wyróżniać poszczególne organy roślin nasiennych i określić ich funkcje; opisywać budowę morfologiczną poszczególnych elementów rośliny; wskazać przystosowanie ptaków do lotu; dzielić ptaki na zimujące w Polsce i odlatujące do ciepłych krajów opisywać cechy budowy morfologicznej mchów i paprotników, wskazać znacznie tych organizmów; charakteryzować gady jako organizmy lądowe; wskazać przystosowania gadów do środowiska; wskazać przystosowania ssaków ułatwiające życie w lesie; charakteryzować gromadę ssaków; wyróżniać cechy taksonomiczne wybranych gatunków ssaków charakteryzować owady; omówić znaczenie pajęczaków i mięczaków przyrodzie; podać przykłady sposobów rozmnażania się wybranych roślin; rozróżniać elementy budowy owoców suchych i mięsistych; rozróżniać rośliny jednoroczne i wieloletnie, nagonasienne i okrytonasienne; opisywać przystosowanie ryb do życia w wodzie; określać cechy taksonomiczne gatunku i wyższych jednostek systematycznych; oznaczać pospolite organizmy na podstawie prostych kluczy; charakteryzować grupy organizmów; Przedstawić argumenty przemawiające za koniecznością ochrony lasów; Określić na podstawie posiadanych informacji walory turystyczne państw leżących w zasięgu basenu Morza Śródziemnego;

21 Podać cechy i obszar występowania poznanych klimatów, omówić wpływ danego klimatu na działalność człowieka; Omówić warunki życia na terenach poznanych krajobrazów; Podać przykłady wykorzystania różnych rodzajów energii; Sformułować argumenty uzasadniające zagrożenia i korzyści spowodowane wybuchami wulkanów; Wyjaśnić zjawisko zmian energii wewnętrznej na podstawie drobinowej budowy materii; Wykonać rysunek ilustrujący załamanie światła na granicy dwóch ośrodków o różnych właściwościach (np. powietrza i wody); Udowodnić hipotezę, że światło białe jest mieszaniną wielu barw; Podać sposoby wykorzystania ultradźwięku w medycynie i technice; Wskazać korzyści wynikające z możliwości praktycznego wykorzystania zdobyczy elektrotechnik; Przedstawić współdziałanie pomiędzy organellami w procesach życiowych komórki; Wyjaśnić, na czym polega zrównoważony rozwój gospodarki kraju; Poziom dopełniający Na ocenę bardzo dobrą uczeń powinien: wykazać związki pomiędzy ciężarem właściwym ciała ryby a siłą wyporu wody; wykazać różnice między systemem klasyfikacji naturalnym i sztucznym; uzasadnić znaczenie systemu naturalnego w klasyfikacji organizmów; porządkować organizmy w duże taksony (królestwa); uzasadnić wyższość ewolucyjną poszczególnych grup systematycznych, wskazując na ich osiągnięcia ewolucyjne Wskazać przystosowanie roślin i zwierząt do środowiska życia; Ocenić warunki życia w poznanych krajobrazach; Uzasadnić, dlaczego obszar Morza Śródziemnego został przekształcony przez człowieka; Oceniać zagrożenia dla środowiska przyrodniczego wynikające z trzęsienia ziemi; wskazać korzyści i zagrożenia wynikające z działalności człowieka w przyrodzie; ocenić korzyści płynące z rozwoju cywilizacyjnego i gospodarczego kraju; Poziom twórczy Na ocenę celującą uczeń powinien: oceniać na przykładzie krain zależność życia człowieka od warunków przyrodniczych oraz wykazać jego wpływ na środowisko;

22 scharakteryzować wybrane krainy geograficzne na podstawie informacji zawartych w atlasie; wykazać zależności występujące między klimatem, roślinnością i krajobrazem a działalnością człowieka; przedstawiać informacje przyrodnicze w różnych formach i formułować wnioski; przedstawić i wyjaśnić mechanizm wybuchów wulkanów na podstawie symulacji komputerowej; wyjaśnić związki pomiędzy matematyką, prawami przyrody i elektroniką posługując się przykładami._