WPŁYW WARUNKÓW POGODY NA PORAŻENIE ZBÓŻ OZIMYCH PATOGENAMI LIŚCI I KŁOSÓW

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (1) 2009 WPŁYW WARUNKÓW POGODY NA PORAŻENIE ZBÓŻ OZIMYCH PATOGENAMI LIŚCI I KŁOSÓW VIDA DANYTE, ALICJA PECIO Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy Czartoryskich 8, Puławy alap@iung.pulawy.pl I. WSTĘP Przebieg pogody ostatnich lat wskazuje na istnienie tendencji podwyższania temperatury i redukcji opadów w kolejnych latach (IPCC ). Zmiany te mają znaczący wpływ na wzrost i rozwój roślin uprawnych (Ventrella i wsp. 2008) oraz ich plonowanie (Koźmiński 2008). Stwarzają również nowe uwarunkowania rozwoju chorób roślin uprawnych (Gilbert i wsp. 1998). Celem badań była ocena wpływu zróżnicowanych warunków pogody w okresie wegetacji na porażenie zbóż ozimych (pszenicy i pszenżyta) patogenami liści i kłosa oraz na skuteczność środków ochrony roślin (ś.o.r.) przed chorobami powodowanymi przez grzyby. II. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowego Instytutu Badawczego w Grabowie (E 21 o 39, N 51 o 21 ) w latach Pszenica ozima odmiany Rywalka ( ) i Turnia () oraz pszenżyto ozime odmiany Woltario ( ) i Zorro () uprawiano w zmianowaniu owies pszenica ozima jęczmień jary pszenżyto ozime. Doświadczenie założono w układzie split-plot, w trzech powtórzeniach. Powierzchnia poletka do zbioru wynosiła 28,8 m 2. W doświadczeniu stosowano fungicydy zaproponowane w programach ochrony roślin trzech firm: Syngenta (A), DuPont (B) i BASF (C). Do ochrony pszenicy stosowano środki zawierające następujące substancje aktywne (A): pikoksystrobina 250 (g/l) i propikonazol fenpropidyna 275 w fazie 32 wg skali BBCH oraz azoksystrobina 250 i propikonazol 250 w fazie 58 59, (B): karbendazym flusilazol 125 i flusilazol fenpropimorf 375 w fazie 32 oraz flusilazol 106,7 + famoksate 100 w fazach i 71, (C): epoksykonazol 83 + krezoksym metylowy 83 + fenpropimorf 317 w fazie 32 i dimoksystrobina epoksykonazol 50 w fazie W ochronie pszenżyta ozimego uwzględniono środki (A): propikonazol fenpropidyna 275 w fazie 32 i propikonazol 250 w fazie 58 59, (B): karbendazym flusilazol 125 i flusilazol fenpropimorf

2 192 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (1) w fazie 32 oraz flusilazol 106,7 + famoksate 100 w fazach i 71, C: epoksykonazol 83 + krezoksym metylowy 83 + fenpropimorf 317 w fazie 32 i dimoksystrobina epoksykonazol 50 w fazie Obiekt kontrolny stanowiły poletka, na których nie stosowano żadnych ś.o.r. zwalczających sprawców chorób. Występowanie chorób grzybowych na dwóch górnych liściach i kłosie pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego oceniano na 25 roślinach każdego poletka w fazie dojrzałości mlecznej. Udział zniszczonej powierzchni określano w procentach. Po zbiorze roślin określano plon ziarna i masę ziaren (MTZ). Obliczenia statystyczne wykonano z zastosowaniem pakietu Statgraphics 5.1. Istotność różnic oceniano za pomocą testu Tukeya na poziomie istotności α = 0,05. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE Warunki pogodowe okresu wegetacji w latach 2005, 2006 i były bardzo zróżnicowane, głównie pod względem ilości i rozkładu opadów (tab. 1). W roku 2005 suchy był tylko lipiec, a w roku 2006 susza trwała od czerwca do lipca. Rok, z wyjątkiem kwietniowej suszy, był ciepły i charakteryzował się wystarczającą ilością opadów. Takie warunki pogody sprzyjały rozwojowi grzybów na zbóżach ozimych. Albowiem warunki pogody z większą ilością opadów sprzyjają nie tylko dobremu plonowaniu roślin, ale także rozwojowi sprawców chorób (McMullen 2003). Tabela 1. Warunki pogodowe w okresie wegetacji w latach 2004 Table 1. Weather conditions during vegetation period of 2004 Temperatura Temperature [ C] Miesiąc średnia Month mean 2004/ / / 1976 Opad Precipitation [mm] 2004/ / / średnia mean 1976 IX 13,0 14,8 15,5 13,0 17,5 43,6 13,8 50 X 9,7 8,8 10,0 8,0 35,4 5,6 33,8 42 XI 3,3 2,8 5,4 3,0 64,2 29,0 47,1 52 XII 1,6 0,4 3,1 0,8 16,6 81,6 26,0 26 I 0,3 8,7 3,0 3,7 46,6 25,7 73,5 42 II 0,4 4,1 0,9 3,0 26,9 23,9 37,4 29 III 0,2 1,5 6,3 0,8 41,9 51,8 38,0 32 IV 8,6 9,0 8,7 7,5 10,2 30,1 13,3 42 V 13,5 13,6 15,2 12,4 84,0 53,4 74,6 53 VI 16,1 17,4 18,7 16,7 46,3 38,3 99,9 110 VII 20,0 22,4 19,2 17,8 132,8 10,0 75,5 105 VIII 17,5 17,9 19,1 17,1 36,8 219,5 151,7 72

3 Wpływ warunków pogody na porażenie zbóż ozimych 193 Odmienny układ warunków pogody w latach badań różnicował rozwój chorób grzybowych, stopień porażenia roślin oraz skuteczność fungicydów (tab. 2, 3, 4). We wszystkich latach badań pszenica ozima porażona była przez Stagonospora nodorum (septorioza), Drechslera tritici-repentis (brunatna plamistość liści) i Blumeria graminis (mączniak prawdziwy zbóż i traw) (tab. 3). Każdego roku niezależnie od warunków pogody największe zniszczenia stwierdzono w wyniku porażenia septoriozą (S. nodorum). Brunatna plamistość liści (D. tritici-repentis) i mączniak prawdziwy (B. graminis) zniszczyły stosunkowo małą powierzchnię liści. Każdego roku badań na liściach pszenżyta ozimego obserwowano występowanie B. graminis (mączniak prawdziwy zbóż i traw) i D. tritici-repentis (brunatna plamistość liści, helmintosporioza) (tab. 4). Brunatna plamistość liści była bardzo rozpowszechnioną chorobą, ponieważ rozwija się ona w szerokim zakresie temperatur (Engle i wsp. 2004) i jest mniej wrażliwa na okresy braku wilgoci (Gilbert i wsp. 1998). W 2005 roku pszenżyto ozime było porażone również przez S. nodorum (septorioza), w 2006 przez Puccinia recondita (rdza brunatna), a w przez obydwa patogeny. Wszystkie zastosowane fungicydy istotnie zmniejszały porażenie liści i kłosów przez patogeny (tab. 2, 3, 4). Warunki pogody w poszczególnych latach badań istotnie różnicowały plon ziarna i masę ziaren obu gatunków zbóż ozimych (tab. 5). Najkorzystniejszy okazał się rok 2005, w którym stwierdzono największy plon pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego. Stosowanie fungicydów wpłynęło na istotne zwiększenie plonu ziarna pszenicy i pszenżyta w roku i na zwiększenie MTZ tylko w przypadku pszenicy ozimej w roku. Tabela 2. Procent porażonej przez grzyby pasożytnicze powierzchni liści i kłosów pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego w latach 2005 Table 2. Total percentage of damaged by pathogenic fungi leaf and spike area of winter wheat and winter triticale in the years 2005 Rok Year Liście Leaves fungicydy Kłosy Spikes fungicydy Pszenica ozima Winter wheat ,03 8,86 2,41 2,32 2,70 0, ,33 2,46 1,43 2,05 0,75 0,446 75,28 30,28 4,61 9,11 3,96 0,825 3,23 2,30 1,08 4,14 Pszenżyto ozime Winter triticale ,76 2,81 0,905 4,87 1,06 0, ,31 0,65 0,896 6,14 1,98 1,26 7,33 1,91 1,08 8,12 2,21 0,963 1,98 0,43 1,75 0,534

4 194 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (1) 2009 Tabela 3. Procent powierzchni liści pszenicy ozimej porażonej przez grzyby pasożytnicze w latach 2005 Table 3. Per cent of damaged by pathogenic fungi leaf area of winter wheat in the years S. nodorum D. tritici-repentis B.graminis Kontrola Control 25,51 1,76 2,75 Fungicydy Fungicides 7,11 1,48 0,26 2,430 0,369 0, S. nodorum D. tritici-repentis B. graminis Kontrola Control 7,96 1,04 3,33 Fungicydy Fungicides 1,57 0,56 0,32 1,250 0,143 0,897 S. nodorum D. tritici-repentis B. graminis Kontrola Control 72,10 0,80 2,47 Fungicydy Fungicides 29,81 0,46 0,02 4,780 0,168 1,200 Tabela 4. Procent powierzchni liści pszenżyta ozimego porażonego przez grzyby pasożytnicze w latach 2005 Table 4. Per cent of damaged by pathogenic fungi leaf area of winter triticale in the years S. nodorum D. tritici-repentis B. graminis Kontrola Control 4,15 3,15 1,46 Fungicydy Fungicides 2,14 0,67 0 0,643 0,424 0, P. recondita D. tritici-repentis B. graminis Kontrola Control 2,51 2,44 1,37 Fungicydy Fungicides 0,02 0,61 0 0,518 0,338 0,481 S. nodorum P. recondita D. tritici-repentis B. graminis Kontrola Control 0,65 1,75 4,13 0,80 Fungicydy Fungicides 0,12 0,24 1,46 0,09 0,204 0,60 0,648 0,252

5 Wpływ warunków pogody na porażenie zbóż ozimych 195 Tabela 5. Plon ziarna pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego w latach 2005 Table 5. Grain yield of winter wheat and triticale in the years 2005 Rok Year Plon ziarna Grain yield [t/ha] fungicidy MTZ Weight of grains [g] fungicidy Pszenica ozima Winter wheat ,76 7,19 0,662 42,86 43,68 3, ,98 3,78 0,475 40,84 38,66 2,42 4,93 6,31 0,492 39,99 45,90 2,16 0,495 0,406 2,42 2,10 Pszenżyto ozime Winter triticale ,36 8,33 0,364 41,12 42,24 1, ,02 5,46 0,491 36,25 36,81 3,96 5,62 6,32 0,591 46,94 49,34 2,57 0,311 0,362 3,20 2,05 IV. WNIOSKI 1. Warunki pogody w okresie wegetacji istotnie różnicują porażenie roślin przez patogeny liści i kłosów oraz plon ziarna i masę ziaren pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego. 2. Fungicydy wpływają na istotne zmniejszenie powierzchni zniszczonych liści przez choroby grzybowe pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego, niezależnie od warunków pogody. Jednakże istotny wzrost plonu ziarna obu gatunków na skutek stosowania fungicydów stwierdzono tylko w roku. V. LITERATURA Engle J.S., Lipps P.E., Mills D Tan Spot: Yellow Leaf Spot or Blotch. The Ohio State University Extension, 2 ss. Gilbert J., Woods S.M., Tekauz A Relationship between environmental variables and the prevalence and isolation frequency of leaf-spotting pathogens in spring wheat. Can. J. Plant Pathol. 20: IPCC. Climate change : The Physical Science Basis. Working Group I Contribution to the Fourth Assessment Report.

6 196 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (1) 2009 Koźmiński C Variability of the dates on the beginnings and the ends of agricultural periods in the Polish Coastal Zone of the Baltic Sea. Ital. J. Agron./Riv. Agron., 2008, 3 Suppl.: McMullen M Tan Spot and Septoria/Stangospora Diseases of Wheat. North Dakota State University Extention Servis. Ventrella D., Giglio L., Rinaldi M., Moriondo M., Bindi M Vulnerability of some herbaceous crops to climate change in Southern Italy. Ital. J. Agron./Riv. Agron., 2008, 3 Suppl.: VIDA DANYTE, ALICJA PECIO THE INFLUENCE OF WEATHER CONDITIONS ON INFECTION OF WINTER CEREALS WITH LEAF AND EAR PATHOGENS SUMMARY Studies on winter wheat and winter triticale chemical of fungal diseases were conducted in Grabow Experimental Station of the Institute of Soil Science and Plant Cultivation in Pulawy, Poland in Meteorological conditions in 2005, 2006 and differed mainly in temperature and precipitation volume and distribution. In 2005 only July was dry and in 2006 drought lasted from June to July. The year, except for drought in April, was rather wet and warm. Under favourable weather conditions in larger area of damaged leaves of winter wheat was recorded. All tested significantly decreased the area of damaged leaves and spikes of both winter wheat and winter triticale, independently on weather conditions. Fungicides significantly increased grain yield of winter wheat and winter triticale only in. Key words: winter wheat, winter triticale, weather conditions, fungal diseases, chemical