WST P. yczymy powodzenia

Transkrypt

1

2 WST P Egzamin maturalny z chemii, który czeka uczniów szkó ponadgimnazjalnych jest jednakowy w ca ej Polsce. W tym samym dniu wszyscy maturzy ci b d rozwi zywali takie same zadania, a ich prace (arkusze egzaminacyjne) b d sprawdzane przez egzaminatorów wskazanych przez Okr gowe Komisje Egzaminacyjne. Chemia mo e by wybierana przez ucznia jako przedmiot obowi zkowy (w zakresie podstawowym lub rozszerzonym) b d dodatkowy (w zakresie rozszerzonym). Zdaj cy w okre lonym czasie sk ada pisemn deklaracj dotycz c wyboru poziomu egzaminu maturalnego z chemii. Egzamin z chemii ma form pisemn. Ka dy arkusz, jaki otrzymasz na egzaminie maturalnym zaczyna si od instrukcji. Jej dok adne przeczytanie jest bardzo wa ne, gdy s w niej zawarte informacje dotycz ce Twojej pracy wype nienia arkusza. Przyk ad takiej instrukcji, pochodz cy z Informatora maturalnego od 008 roku. Chemia, zamie- cili my wi c na s. 9. Prezentowany zbiór jest adresowany do uczniów, którzy wybrali chemi jako przedmiot rozszerzony. Polecamy go równie tym uczniom, którzy ucz si chemii w zakresie podstawowym i przygotowuj si do zdawania egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym pragn sprawdzi swój zasób wiedzy oraz umiej tno ci, rozwi zuj c niektóre zadania w zamieszczonych arkuszach. G ówna cz zbioru zosta a podzielona na dwie cz ci. Cze pierwsza zawiera pseudomaturalne arkusze tematyczne. Za rozwi zanie takiego arkusza mo esz uzyska (podobnie jak w przypadku arkusza egzaminacyjnego z zakresu rozszerzonego) 60 punktów. Niemniej jednak zadania s tu skoncentrowane tematycznie wokó kilku tylko zagadnie. Arkusze te maj u atwi Ci stopniowe powtarzanie wiadomo ci. Przed ka dym z nich umieszczono krótki spis zagadnie, które powiniene sobie przypomnie przed przyst pieniem do rozwi zywania zada. Przy numerze ka dego zadania zaznaczono, jakich tre ci ono dotyczy czy z poziomu podstawowego P, czy z poziomu rozszerzonego R. Podano równie liczb punktów mo liwych do uzyskania za rozwi zanie zadania. Cz druga zbioru zawiera pi przyk adowych arkuszy egzaminacyjnych. Do ka dego arkusza (zarówno tematycznego, jak i egzaminacyjnego) zosta do czony model odpowiedzi. Nie zawiera on oczywi cie wszystkich, a tylko przyk adowe sposoby rozwi zania zada zw aszcza rachunkowych. W modelu odpowiedzi (do wszystkich zada ) znajduje si informacja o tym, czy zadanie dotyczy tre ci z poziomu podstawowego czy z rozszerzonego. W przypadku arkuszy tematycznych model odpowiedzi zosta wzbogacony o dodatkowy element. Jest nim zwrócenie uwagi na typowe b dy pope niane przez zdaj cych rozwi zuj cych analogiczne zadania. yczymy powodzenia 4

3 O ZASADACH OCENIANIA ZADA EGZAMINACYJNYCH I TYPOWYCH B DACH POPE NIANYCH PRZEZ ZDAJ CYCH Zadanie P/R Poni ej podano nazwy kilku zwi zków chemicznych zawieraj cych azot: metyloamina chlorek amonu amoniak azotan(iii) potasu azotan(v) potasu kwas azotowy(v). Spo ród wymienionych zwi zków wybierz te, których wprowadzenie do wody spowoduje uzyskanie roztworu o odczynie zasadowym. Przepisz ich nazwy w pozostawionym ni ej miejscu. Nazwy:.... Spo ród wymienionych zwi zków wybierz sól, której wprowadzenie do wody spowoduje uzyskanie roztworu o odczynie kwasowym. Podaj jej wzór oraz zapisz w formie jonowej (tzw. zapis jonowy skrócony) równanie procesu odpowiadaj cego za kwasowy odczyn roztworu. Wzór:... Równanie:... Zgodnie z opisem wymaga (standard I, punkt g) zak ada si, e zdaj cy potra : wykaza si znajomo ci procesów i reakcji zachodz cych w roztworach wodnych: dysocjacja elektrolityczna (jonowa), (...) hydroliza soli oraz (standard I, punkt 3a7): ilustrowa przebieg reakcji jonowych ((...) hydrolizy soli), wykorzystuj c równania reakcji zapisane w formie (...) skróconej jonowej. Zadanie mo e zatem znale si w arkuszu egzaminacyjnym. Polecenie Model odpowiedzi Punktacja cz stkowa podanie nazw trzech substancji: sumaryczna metyloamina, amoniak, azotan(iii) potasu NH 4 Cl NH H O Ü NH 3 + H 3 O + lub NH H O Ü NH 3 H O + H + podanie wzoru substancji: zapisanie równania procesu hydrolizy (w formie jonowej skróconej): W tre ci obu zada zosta y podkre lone pewne fragmenty, na które warto zwróci uwag : zapisz równania... wybierz sól... przepisz nazwy... podaj wzór... Zawieraj one tzw. czasowniki operacyjne, które informuj, jakie czynno ci b d podlega y ocenie. Wyszukanie takich czasowników w tre ci zada mo e u atwi zdaj cemu prac... Zasady oceniania zada i arkuszy egzaminacyjnych W IV rozdziale Informatora o egzaminie maturalnym od 008 roku. Chemia, tu przed opisem wymaga egzaminacyjnych, zosta y sformu owane podstawowe zasady oceniania arkuszy egzaminacyjnych. Zna i stosuje je w trakcie oceniania arkuszy ka dy egzaminator. Warto, aby przyjrza im si bli ej. Zasada : Rozwi zania poszczególnych zada oceniane s na podstawie szczegó owych kryteriów oceniania, jednolitych w ca ym kraju. Zasada : Obok ka dego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, któr mo na uzyska za jego poprawne rozwi zanie. O tych dwóch zasadach by a ju mowa w poprzednim podrozdziale. Zasada 3: Zdaj cy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwi zania, precyzyjnie odpowiadaj ce poleceniom zawartym w zadaniach. Odpowiedzi niezgodne z poleceniem (nie na temat) s traktowane jako brak odpowiedzi. Komentarze wykraczaj ce poza zakres polecenia nie podlegaj ocenianiu. 6

4 .. Budowa atomu i cz steczki. Przemiany j drowe Zadanie 3 P Za ó my, e w sk ad pewnej o mioatomowej cz steczki siarki wchodz w równych ilo ciach wy cznie atomy najl ejszego i najci szego izotopu tego pierwiastka. Oblicz mas opisanej cz steczki w atomowych jednostkach masy (u) i w gramach (g). Przypomnienie: u, g. Zadanie 4 P W sk ad pewnej dwuatomowej cz steczki siarki wchodz izotopy 3 S i 33 S. Podaj liczb protonów, neutronów i elektronów wchodz cych w sk ad tej cz steczki. Liczba protonów:... Liczba neutronów:... Liczba elektronów:... Zadanie 5 R Izotony to atomy ró nych pierwiastków o takich samych liczbach neutronów. Izobary to atomy ró nych pierwiastków o takich samych liczbach nukleonów. Korzystaj c z powy szej informacji, rozwi poni sze problemy.. Atom o liczbie atomowej Z = 5 jest izotonem atomu 3 S. Podaj symbol i liczb masow tego atomu..... Atom o liczbie atomowej Z = 7 jest izobarem atomu 34 S. Podaj symbol i liczb masow tego atomu.... Informacja do zada 6 0 Dana jest kon guracja elektronowa atomu siarki w stanie podstawowym: s s p 6 3s 3p 4. Zadanie 6 R Zapisz w postaci gra cznej (w tzw. systemie klatkowym ) fragment kon guracji elektronowej opisuj cej (w atomie siarki) elektrony walencyjne.... Zadanie 7 R Wymie podpow oki atomu siarki ca kowicie zape nione elektronami.... Zadanie 8 R Podaj symbole literowe pow ok elektronowych w atomie siarki ca kowicie zaj tych elektronami.... Zadanie 9 R Podaj warto ci pi ciu liczb kwantowych ka dego z elektronów znajduj cych si na orbitalu 3s. pierwszy elektron drugi elektron n l m (m l ) s m s 3

5 ARKUSZE TEMATYCZNE Zadanie 0 P/R Atom siarki w trakcie pewnej reakcji chemicznej przyj dwa elektrony. Podaj wzór, nazw oraz pe n (podpow okow ) kon guracj elektronow (stan podstawowy) powsta- ego jonu. Wzór jonu:... Nazwa jonu:... Kon guracja elektronowa jonu:... Zadanie R Zaznacz poprawn odpowied. Kontury orbitali s, s, 3s w danym atomie ró ni si : a) kszta tem; b) rozmiarem; c) odpowiedzi a i b s poprawne; d) adna odpowied nie jest poprawna. Zadanie R Zaznacz poprawn odpowied. Elektrony danego atomu opisane orbitalami s, s, 3s maj ró ne warto ci: a) energii; b) momentu p du; c) sk adowej zetowej momentu p du; d) spinu. Informacja do zada 3 6 Promieniotwórczy izotop siarki o liczbie masowej 35 charakteryzuje si okresem pó trwania równym 88 dni. Produktem rozpadu j dra tego izotopu jest j dro 35 Cl: Zadanie 3 P Okre l rodzaj, opisanej w informacji wprowadzaj cej, samorzutnej przemiany promieniotwórczej, której ulega j dro 35 S.... Zadanie 4 R Niech N 0 oznacza pocz tkow liczb atomów promieniotwórczego izotopu 35 S w pewnej próbce. Wiadomo, e w chwili obecnej liczba tych atomów wynosi 6 N 0. Przedstaw wykres przedstawiaj cy przebieg rozpadu promieniotwórczego 35 S. Uwzgl dnij taki zakres, w którym liczba atomów siarki maleje od warto ci N 0 do warto ci 6 N 0. 4

6 3.. Arkusz egzaminacyjny A. Okre l liczb ca kowicie zaj tych przez elektrony orbitali Okre l liczb ca kowicie zape nionych pow ok elektronowych.... Zadanie 5 P Okre l maksymalny i minimalny stopie utlenienia, jaki mo e przyjmowa atom chloru w zwi zkach chemicznych. Maksymalny stopie utlenienia:... Minimalny stopie utlenienia:... Zadanie 6 P Zaznacz poprawn odpowied. G sto chloru w warunkach normalnych wynosi: a) 3,7 g/dm 3 ; b) 3,7 g/cm 3 ; c),59 g/dm 3 ; d),59 g/cm 3. Informacja do zada 7 0 Chlor jest pierwiastkiem aktywnym chemicznie. Zarówno z metalami, jak i niemetalami tworzy wiele zwi zków chemicznych. Zadania 7 9 dotycz chloru i jego dwóch zwi zków chemicznych: chlorowodoru i chlorku sodu. Substancje te nie s oboj tne na dzia anie wody chlorowodór i chlorek sodu ulegaj w niej procesowi dysocjacji elektrolitycznej, a chlor z ni (w niewielkim stopniu) reaguje wed ug równania: Cl + H O Ü HCl + HClO Zadanie 7 P Okre l (na podstawie ró nicy elektroujemno ci cz cych si pierwiastków) rodzaj wi za chemicznych wyst puj cych w chlorze, chlorowodorze i w chlorku sodu. Substancja Rodzaj wi zania Cl HCl NaCl Zadanie 8 P Zaznacz poprawn odpowied. Mo na oczekiwa, e spo ród wymienionych w informacji wprowadzaj cej substancji najwy sz warto temperatury topnienia ma: a) Cl ; c) NaCl; b) HCl; d) wszystkie te substancje maj porównywalne warto ci temperatury topnienia. Zadanie 9 P/R Za ó my, e dysponujemy wodnymi roztworami chlorku sodu, chlorowodoru i chloru. St enie molowe ka dego roztworu wynosi 0,00 mol/dm 3.. Okre l odczyn wymienionych roztworów. Roztwór Odczyn roztworu Cl (aq) HCl (aq) NaCl (aq). Uporz dkuj wymienione roztwory wed ug wzrastaj cego ph Podaj warto ph kwasu solnego o podanym wy ej st eniu

7 ARKUSZE EGZAMINACYJNE Zadanie 0 R W reakcji chloru z zasad sodow powstaje mi dzy innymi sól s abego kwasu chlorowego(i), którego wzór umieszczono w informacji wprowadzaj cej.. Podaj wzór i nazw tej soli. Wzór soli:... Nazwa soli:.... Okre l odczyn wodnego roztworu tej soli Zapisz w formie jonowej (tzw. zapis jonowy skrócony) równanie reakcji odpowiadaj cej za taki odczyn roztworu.... Zadanie R Chlor mo na otrzyma w wyniku elektrolizy kwasu solnego lub wodnych roztworów jego soli. Na anodzie zachodzi wtedy proces opisany równaniem: Cl Cl + e Podaj równania procesów katodowych zachodz cych podczas elektrolizy wodnego roztworu chlorku sodu i kwasu solnego. Równanie procesu katodowego Wodny roztwór chlorku sodu Kwas solny Zadanie R Chlor jest jednym z produktów reakcji manganianu(vii) potasu ze st onym kwasem solnym.. Zapisz (w formie cz steczkowej) równanie tej reakcji..... Wspó czynniki w równaniu ustal metod bilansu elektronowego. Bilans elektronowy: Zadanie 3 R Tlenek azotu(ii) reaguje z chlorem zgodnie z równaniem: NO (g) + Cl (g) NOCl (g) NO Cl Równanie kinetyczne tego procesu ma posta : v = kc c Poni ej opisano cztery zmiany warunków prowadzenia tej reakcji. Podaj numery tych zmian, które wywo aj co najmniej czterokrotny wzrost szybko ci tej reakcji. Zmiany: ) dwukrotne zwi kszenie st enia tlenku azotu(ii); ) dwukrotne zwi kszenie st enia chloru; 3) dwukrotne zmniejszenie obj to ci przestrzeni reakcyjnej; 4) spadek temperatury o 30 C. Numery odpowiednich zmian: Informacja do zada 4 5 St enie jonów chlorkowych w pewnym roztworze wynosi 5,0 0 mol/dm 3.

8 P mcz. = 4 m3 S + 4 m36 S mcz. = 4 3 u u = 7 u 3 P u, g 7 u x x 4,5 0 g metoda: wynik z jednostk : Je eli pope nisz b d, licz c mas cz steczkow S 8 w u, ale otrzyman (b dn ) warto dobrze przeliczysz na gramy, otrzymasz za t cz zadania maksymaln liczb punktów. 4 P liczba protonów: 3; liczba neutronów: 33; liczba elektronów: 3 Pami taj, e to cz steczka, a nie atom siarki. 5 R P, 3 R Cl, 34 Pami taj, e liczby masowe s bezwymiarowe. 6 R Pami taj o regule Hunda. 7 R s, s, p, 3s 8 R K, L Pow oka M nie jest zape niona ca kowicie. 9 R n l m (m l ) s m s pierwszy elektron drugi elektron ka dy zestaw: Zestawy mog by oczywi cie zamienione miejscami. P S, anion siarczkowy lub jon siarczkowy 0 R s s p 6 3s 3p 6 lub s s p 6 3s p 6 R b R a 3 P lub 3

9 R na osi opisuj cej zmian czasu zamiast konkretnych warto ci (88 dni, 76 dni, 64 dni, 35 dni) mo e pojawi si zapis ogólny (t /, t /, 3t /, 4t / ) dobór jednostki, opis osi: zaznaczenie i po czenie punktów: Pami taj o w a ciwym doborze osi (to ma by wykres zale no ci N(t), a nie t(n)). Pami taj o opisie osi i doborze skali. 5. P 35 S: 0,5 g, X: 0,5 g 5. R dane: m 0 = g, m = 0,5 g, t = 88 dni t m= m0, x= x T czyli t / x m 0 x = = 4, x = m = T / = 44 dni T / lub (inna metoda rozwi zania) czas, który up yn jest dwa razy wi kszy od czasu po owicznego rozpadu: t = T / = 88 dni T / = 44 dni metoda: obliczenia (tok rozumowania) i wynik z jednostk : Nawet je eli rozwi za e to zadanie w pami ci, pami taj o przedstawieniu oblicze lub toku rozumowania (w tre ci zadania wyra nie zawarte jest takie polecenie). 6. R 33 5 P Ű 6 33 S + 0 e + v lub lub lub 7 P Ű 6 S 0 + e 33 lub 5 P Ű 6 S + 0 b + v P Ű 6 S 0 + b 0 + Cl Ű S + e + v lub 7 Cl Ű 6 S + b + + v 36 0 Cl Ű 6 S + e + lub Cl Ű 7 6 S + b + elektron; pozyton lub antyelektron 3

10 3 4 5 Cl wi zanie kowalencyjne (czyste) lub atomowe (czyste); 7 P HCl wi zanie kowalencyjne spolaryzowane lub atomowe spolaryzowane; NaCl wi zanie jonowe 8 P c P 9 Cl (aq) odczyn kwasowy HCl (aq) odczyn kwasowy NaCl (aq) odczyn oboj tny R HCl (aq), Cl (aq), NaCl (aq) R ph = 3 NaClO, chloran(i) sodu 0 R zasadowy ClO + H O Ü HClO + OH R wodny roztwór chlorku sodu: H O + e H + OH kwas solny: H + + e H ka de równanie: 05

11 3 4 5 KMnO HCl KCl + MnCl + 5 Cl + 8 H O lub KMnO HCl KCl + MnCl + Cl + 4 H O R VII II Mn + 5e Ű Mn I 0 Cl e Ű Cl 0 I 0 ( lub Cl Ű Cl + e ) lub MnO H e Mn H O Cl e 0 Cl 5 lub VII II lub Mn + 5e Ű Mn lub I 0 Cl e Ű Cl 5 I 0 ( lub Cl Ű Cl + e ) I Cl e Ű Cl I ( lub Cl Ű Cl + e ) R, 3 (ka da b dna odpowied obni a punktacj o ) dm 3 roztworu 5 0 mol Cl 4 P 00 cm 3 roztworu x mol Cl 35,5 g mol Cl y x = mol Cl y = 0,8 g metoda: obliczenia i wynik z jednostk : 06