CZEGO BOJĄ SIĘ DZIECI? JAK POMÓC DZIECKU POKONAĆ JEGO LĘKI?

Transkrypt

1 CZEGO BOJĄ SIĘ DZIECI? JAK POMÓC DZIECKU POKONAĆ JEGO LĘKI? Występowanie róŝnych obaw i lęków jest naturalną częścią rozwoju dziecka. Lęk spełnia adaptacyjną funkcję w Ŝyciu człowieka, przygotowując go do moŝliwych zagroŝeń i tym samym pomaga uniknąć potencjalnych niebezpieczeństw. W sytuacji, w której nie ma rzeczywistego zagroŝenia lub reakcja dziecka jest nieadekwatna do zagroŝenia i nadmierna, lęk przestaje pełnić funkcje adaptacyjną i moŝe prowadzić do szkodliwych zmian w zachowaniu. Przykładem adaptacyjnej funkcji lęku jest sytuacja, gdy 8-letni chłopiec obawia się, czy dobrze zapamiętał wierszyk na występ i kilkakrotnie go dzień wcześniej powtarza. Natomiast dezadaptacyjną funkcją nadmiernego lęku jest sytuacja, gdy ten sam chłopiec stara się powtarzać ten wierszyk przy kaŝdej moŝliwej okazji, oczyma wyobraźni widzi, jak się myli, dzieci się śmieją z niego, mama i pani są zawiedzione. Rano przed wyjściem boli go głowa i brzuch i czuje się na tyle źle, Ŝe zostaje w domu. Lęk został podtrzymany i jest duŝa szansa, Ŝe następnym razem chłopiec będzie się bał nadmiernie występu. Rodzaje strachów są uzaleŝnione od etapu rozwoju dziecka. Niemowlęta boją się dziwnych odgłosów, ciemnych, duŝych postaci, obcych, duŝych zwierząt, rozstania z rodzicami, Maluchowi nie wytłumaczysz, Ŝe nie ma się czego bać, dlatego warto unikać bodźców, które wywołują w dziecku szczególny strach. Bardzo waŝna jest takŝe postawa rodzica. Gdy widzisz, Ŝe twoje dziecko jest przestraszone przytul je, mów do niego spokojnym głosem, ukołysz. Nic tak nie uspokaja malucha, jak bezpieczne ramiona mamy lub taty.

2 Starszaki, których wyobraźnia gwałtownie się rozwija, mogą obawiać się ciemności i potworów, które w niej się kryją, postaci z bajek, lasu, policjanta, mniejszych zwierząt, uszkodzeń ciała. Jak pomóc przedszkolakowi w poradzeniu sobie z lękiem? Na pewno waŝna jest świadomość, Ŝe takie reakcje są naturalne i nie świadczą o zaburzeniach emocjonalnych. NajwaŜniejsze, Ŝeby dać dziecko odczuć, Ŝe je rozumiemy i akceptujemy jego strachy, warto pozwolić dziecku, aby się wygadało na temat tego, czego się boi. Strach nazwany i wypowiedziany nie jest juŝ taki wielki. Nie moŝna dziecka zawstydzać stwierdzeniami taki jesteś duŝy i się boisz. Warto przeczytać dziecku lub opowiedzieć bajkę, w której bohater zmaga się z podobnym lękiem jak dziecko i w finale znajduje pozytywne rozwiązanie. MoŜna aranŝować zabawy, które będą szansą do pozytywnych doświadczeń w budzących strach sytuacjach np. zorganizować zabawę w ciemności z latarką, gdy dziecko boi się ciemności, zorganizować poszukiwanie potwora pod łóŝkiem, pójść na zajęcia z dogoterapii, gdy dziecko boi się psów itp. Bardzo skuteczna jest metoda małych kroków, tzn. stopniowego oswajania dziecka z budzącą lęk sytuacją. Gdy dziecko panicznie boi się pszczół, moŝna najpierw pobawić się w malowanie ich na kartce, potem zrobić je z papieru, obejrzeć film o pszczołach, a na koniec wybrać się na ukwieconą łąkę lub do pasieki. WaŜne, Ŝeby na kaŝdym etapie nie robić nic na siłę, podąŝać za dzieckiem dodając mu otuchy, dbać, aby miało dobre samopoczucie.

3 MoŜna znaleźć dla dziecka sojusznika, straŝnika, np. ulubioną przytulankę -misia, który będzie strzegł dziecko podczas snu, któremu będzie moŝna opowiedzieć o swoich niepokojach. Starsze dzieci i nastolatki mogą obawiać się szeroko rozumianej oceny społecznej. Trudne będą dla nich takie sytuacje jak, wywołanie do odpowiedzi w klasie, publiczny występ, udział w rywalizacji sportowej. ZABURZENIA LĘKOWE U DZIECI Gdy nasilenie i długotrwałość lęków przekraczają granice prawidłowej adaptacji i nie są zgodne z etapem rozwojowym specjalista moŝe zdiagnozować u dziecka zaburzenie lękowe. U dzieci z takimi zaburzeniami występują tzw. błędy w myśleniu (zniekształcenia poznawcze). Do tych błędów zaliczamy: Wyolbrzymianie negatywnych aspektów wydarzeń i nadmierne uogólnianie np. jestem beznadziejny Przewidywanie klęski np. na pewno nie napiszę dobrze sprawdzianu Selektywna uwaga- zauwaŝanie tych aspektów sytuacji, które wiąŝą się z niebezpieczeństwem Te zniekształcenia poznawcze wtedy podtrzymują reakcje lękową, gdy są stałym elementem oceny rzeczywistości przez dziecko. Kształtują się pod wpływem krytycznych uwag, jakie dziecko słyszy na swój temat od waŝnych dorosłych, np. nie biegaj, bo się przewrócisz; co nie zrobisz, to źle. Gdy dziecko często słyszy takie komunikaty, to efektem tego moŝe być nadmiernie ostroŝne i unikające nowych wyzwań, albo myśli o sobie w negatywny sposób. Dorośli czasem indukują dzieciom lęk, np. widząc, Ŝe dziecko zrobiło niewyraźną miną na widok karetki pogotowia mówią nie bój się, natomiast dziecko tak naprawdę jest tylko zdziwione lub zaciekawione.

4 LĘK PRZED SEPARACJĄ Dziecko reaguje silnym lękiem w sytuacji rozdzielenia z opiekunem. Zamartwia się o los opiekunów, przewiduje katastrofy, wypadek, a nawet śmierć rodziców. Mówi o swoich obawach, Ŝe rodzice nie wrócą, nie odbiorą go z przedszkola, szkoły Dopytują, czy rodzice nie umrą, czy nie stanie się im coś złego Wielokrotnie w ciągu dnia dzwonią do rodziców, lub proszą nauczyciela, Ŝeby to zrobił Często jest nieobecne w szkole lub skraca w niej pobyt Prosi rodzica, Ŝeby z nim został w szkole, przedszkolu Nie chce jeździć na wycieczki szkolne bez rodzica W sytuacji rozdzielenia od rodzica zgłasza nauczycielowi ból brzucha, głowy, prosi o moŝliwość pójścia do pielęgniarki szkolnej W sytuacji rozdzielenia reaguje płaczem, kurczowo trzyma się rodzica, prosi, Ŝeby jeszcze porozmawiać W czasie zajęć szkolnych mówi, Ŝe jest nieszczęśliwe, nie bawi się z innymi dziećmi ZABURZENIA LĘKOWE W POSTACI FOBII W DZIECIŃSTWIE Dziecko przejawia utrwalony lub nawracający lęk, który stanowi część określonej fazy prawidłowego rozwoju psychospołecznego, lecz jest zbyt silny i utrudniający funkcjonowanie dziecka. Jak wcześniej było powiedziane dziecko w wieku przedszkolnym moŝe bać się np. psów i jest to naturalny objaw na tym etapie rozwoju, jeŝeli jednak przez ten lęk dziecko nie chce wychodzić z domu, trwa to dłuŝszy okres czasu, to moŝe świadczyć to o wystąpieniu zaburzenia lękowego.

5 LĘK SPOŁECZNY W DZIECIŃSTWIE To zaburzenie charakteryzuje się trwałym lub nawracającym lękiem, przejawianym w stosunku do obcych dorosłych i/lub rówieśników, przy prawidłowym przywiązaniu do rodziców. Do około 30 miesiąca Ŝycia dziecka jest to objaw normalnej fazy lęku przed obcymi. Przy nieznajomych osobach dziecko jest nadmiernie zakłopotane i skoncentrowane na sobie W sytuacjach społecznych wymuszonych często płacze, wycofuje się, unika spontanicznych wypowiedzi LECZENIE DZIECI Z ZABURZENIAMI LĘKOWYMI Leczeniem tego typu zaburzeń zajmują się psychiatrzy dziecięcy w róŝnych placówkach psychiatrii dziecięcej (np. Poradnie Zdrowia Psychicznego) lub psycholodzy. Lekarz psychiatra formułując odpowiednią diagnozę moŝe konsultować się z innymi specjalistami, np. pedagogiem, psychologiem klinicznym. Po postawieniu diagnozy decyduje o formie leczenia: farmakoterapii czy psychoterapii, którą moŝe prowadzić psychiatra z odpowiednim przygotowaniem lub psycholog kliniczny.