Specyficzne trudności w uczeniu się matematyki - dyskalkulia

Transkrypt

1 Specyficzne trudności w uczeniu się matematyki - dyskalkulia

2

3 Iloraz inteligencji Iloraz inteligencji to wskaźnik liczbowy ukazujący poziom sprawności intelektualnej IQ z języka angielskiego Intelligence Quotient, czyli iloraz inteligencji Wiek rozwoju umysłowego określony na podstawie testu inteligencji Wiek życia wiek metrykalny w dniu badania

4

5

6 Syndrom wyuczonej bezradności intelektualnej

7

8

9

10

11 Mikrodysfunkcje CUN Mikrodysfunkcje to minimalne dysfunkcje, czyli stan w którym funkcje są w minimalnym stopniu zaburzone. Mikrodysfunkcje mogą być wynikiem: - Dziedziczenia można odziedziczyć jakiś defekt, - Uszkodzenia (mikrouszkodzenia) danej funkcji przez jakiś czynnik patogenny, - Wolniejszego dojrzewania określonych struktur.

12 Sfera percepcyjno-motoryczna Sfera percepcyjno-motoryczna to sfera percepcji i motoryki. Percepcja to postrzeganie, związane z odbiorem bodźców z otoczenia, czynności motoryczne są silnie powiązane z percepcją (np. słyszę, że ktoś mnie woła odwracam się by go zobaczyć) Percepcja związana jest ze zmysłami. Nie wszystkie zmysły w jednakowym stopniu uczestniczą w procesie szkolnego uczenia się.

13 Mikrodysfunkcje sfery percepcyjno-motorycznej Funkcje najbardziej zaangażowane w procesie uczenia się to: Funkcje wzrokowe analizator wzrokowy Funkcje słuchowe analizator słuchowy Funkcje kinestetyczno-ruchowe analizator kinestetyczno-ruchowy

14 Przebieg procesu percepcji

15 Title

16

17 Title

18 Iloraz Inteligencji a Iloraz Matematyczny

19 Minimalne zaburzenia percepcji wzrokowej

20

21 Przyjrzyj się ilustracji i zobacz, co ona przedstawia. Jest na niej pospolity obiekt, który z pewnością każdy zna.

22 Czy można coś widzieć, ale nie spostrzegać? Dziecko może dobrze widzieć np. literę e i ę, ale nie spostrzegać, że one się różnią.

23

24 Dawid ur. 20 kwietnia 2001 w dniu badania 6 lat 10 miesięcy

25 Marysia 18 sierpnia 2001 w dniu badania 6 lat 7 miesięcy

26 Jakub ur. 2 maja 2001 w dniu badania 6 lat 9 miesięcy

27 Złożona figura Rey-Osterrietha

28

29 Właściwości percepcji

32

33

34

35

36 Minimalne zaburzenia percepcji słuchowej

37 Minimalne dysfunkcje analizatora słuchowego Pamięć słuchowa uczenie się pojęć matematycznych Różnicowanie podobnych terminów (iloczyn, iloraz, równoboczny, równoramienny, odjemna, odjemnik, iloczyn sumy, suma iloczynów) Pamięć operacyjna pamiętanie słyszanej treści zadania

38 Minimalne dysfunkcje analizatora słuchowego Szymon: - przeliczanie - kwadrat liczbowy - liczenie w górę i w dół czytanie liczb - pisanie liczb

39 Minimalne dysfunkcje analizatora kinestetyczno-ruchowego

40 Minimalne dysfunkcje analizatora kinestetyczno-ruchowego Brak umiejętności starannego zapisu matematycznego błędy wynikające z nieczytelności zapisu Brak czytelności rysunków do zadań Koncentrowanie się na czynnościach pomocniczych trudności w posługiwaniu się przyborami Gorsze tempo pracy

41

42 Brak melodii kinetycznej

43 Integracja percepcyjno-motoryczna Integracja percepcyjno-motoryczna inaczej koordynacja wzrokowo-słuchowo-ruchowa zdolność do zharmonizowania wszystkich funkcji w jednym działaniu. Np. pisanie ze słuchu (dyktando) nauczycielka dyktuje zdanie: Kot siedzi na płocie. Aktywny jest analizator słuchowy dziecko wyodrębnia słowo kot, następnie wyodrębnia pierwszy dźwięk (głoskę, fonem) k. Następuje komunikacja z analizatorem wzrokowym powstaje wyobrażenie kształtu litery (grafemu) k. Następuje komunikacja z analizatorem kinestetyczno-ruchowym następuje zapis dźwięku k czynność manualna wykonywana pod kontrolą wzroku.

44

45 Minimalne dysfunkcje innych funkcji sfery poznawczej Funkcje sfery poznawczej: - myślenie, - mowa, - uwaga - pamięć - spostrzeganie (percepcja)

46 Minimalne dysfunkcje innych funkcji sfery poznawczej

47 Zakupy

48

49 Brak melodii kinetycznej

50

51 Minimalne dysfunkcje centralnego układu nerwowego są przyczyną tzw. specyficznych trudności w uczeniu się czyli: - dysleksji - dysgrafii - dysortografii - dyskalkulii.

52 Co to są specyficzne trudności w uczeniu się? Specyficzne trudności w uczeniu się to, jak sama nazwa mówi, pewien szczególny, specyficzny, rodzaj trudności w uczeniu się

53 Na czym polega specyfika trudności specyficznych? Trudności specyficzne charakteryzuje zespół 5 cech: 1. Wybiórczy charakter 2. Występowanie przy prawidłowym rozwoju intelektualnym 3. Występowanie pomimo korzystnych warunków uczenia się 4. Szczególne nasilenie trudności 5. Uporczywe utrzymywanie się trudności

54 10 prób testowych 1. Wiadomości skala słowna 2. Uzupełnianie obrazków skala bezsłowna 3. Podobieństwa skala słowna 4. Porządkowanie obrazków skala bezsłowna 5. Arytmetyka skala słowna 6. Wzory z kloców skala bezsłowna 7. Słownik skala słowna 8. Układanki skala bezsłowna 9. Rozumienie skala słowna 10. Kodowanie skala bezsłowna W przypadku niemożności zastosowania którejś z prób: 11. Powtarzanie cyfr uzupełniający test słowny 12. Labirynty uzupełniający test bezsłowny

55 Title

56

57 Mikrodysfunkcje CUN Mikrodysfunkcje to minimalne dysfunkcje, czyli stan w którym funkcje są w minimalnym stopniu zaburzone. Mikrodysfunkcje mogą być wynikiem: - Dziedziczenia można odziedziczyć jakiś defekt, - Uszkodzenia (mikrouszkodzenia) danej funkcji przez jakiś czynnik patogenny, - Wolniejszego dojrzewania określonych struktur.

58 Dyskalkulia

59 Dyskalkulia rozwojowa jest strukturalnym zaburzeniem zdolności matematycznych, mającym swe źródło w genetycznych lub wrodzonych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są bezpośrednim anatomicznofizjologicznym podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem; jest zaburzeniem występującym bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych. Oznacza to, że u dzieci z dyskalkulią stwierdza się normalny poziom inteligencji oraz normalny poziom niektórych elementów struktury zdolności matematycznych, podczas gdy inne elementy tej struktury funkcjonują na poziomie znacznie poniżej przeciętnego.

60 Dyskalkulia rozwojowa odnosi się jedynie do dziecka wykazującego wiek matematyczny wyraźnie niższy od wieku jego rozwoju umysłowego. Iloraz matematyczny (IM) jest obliczany przy pomocy formuły analogicznej jak w przypadku ilorazu inteligencji: wiek matematyczny IM = x 100 wiek życia Iloraz matematyczny niższy niż jest uważany za patologiczny.

61 Iloraz Inteligencji a Iloraz Matematyczny

62 Dyskalkulia: trudności w liczeniu trudność rozpoznawania liczb i operowania nimi wydzielone trudności dokonywania prostych i złożonych operacji arytmetycznych i osłabienie orientacji w następstwie liczb i w ich częściach. Pojęcie dyskalkulii odnosi się wyraźnie do zaburzeń specjalnych zdolności matematycznych, bez jednoczesnego obniżenia ogólnych możliwości umysłowych.

63 Większość dzieci o niskim poziomie osiągnięć szkolnych w matematyce wykazuje ewidentne oznaki opóźnienia rozwoju zdolności matematycznych, uwarunkowane przez czynniki społeczne. Jednak u prawie 6% dzieci w wieku szkolnym należy liczyć się z możliwością dysfunkcji rozwojowych o podłożu organicznym (czyli w konsekwencji uszkodzenia struktur mózgowych), co z kolei powoduje deficyty w sferze zdolności matematycznych, w postaci dyskalkulii rozwojowej. Uczenie może sprzyjać zdobywaniu umiejętności matematycznych, ale z braku predyspozycji dziecko nie jest w stanie zdobyć podstawowych umiejętności i wiedzy bez intensywnego i systematycznego ćwiczenia.

64 Klasyfikacja dyskalkulii rozwojowej A. Dyskalkulia werbalna (verbal dyscalculia) przejawia się zaburzeniem umiejętności słownego wyrażania pojęć i zależności matematycznych takich jak oznaczanie ilości i kolejności przedmiotów, nazywanie cyfr i liczebników, symboli działań i przekształceń matematycznych. Zdarzają się przypadki uszkodzeń mózgowych, przy których człowiek nie jest zdolny utożsamiać określonej ilości z odpowiadającą jej liczbą (np. pokazać określoną ilość palców), chociaż jest zdolny przeczytać i napisać daną liczbę czy policzyć ilość przedmiotów (dyskalkulia sensoryczno-słowna). W innym przypadku, człowiek z werbalną dyskalkulią nie jest w stanie określić ilości pokazanych rzeczy czy wartości napisanych liczb chociaż jest w stanie odczytać i napisać dane liczby (dyskalkulia czynnościowo-słowna).

65 B. Dyskalkulia praktognostyczna (practognostic dyscalculia). W tych przypadkach występuje zaburzenie matematycznych manipulacji konkretnymi czy narysowanymi przedmiotami (palcami, piłkami, kostkami, patyczkami itp.). Manipulacje matematyczne obejmują liczenie (pojedyncze dodawanie) przedmiotów oraz porównywanie wielkości czy ilości (bez ich dodawania). Pacjent z dyskalkulią praktognostyczną nie jest w stanie ułożyć patyczków lub kostek kolejno według ich wielkości, nawet nie jest w stanie wskazać, który z dwóch patyczków, lub która z dwóch kostek jest grubsza, cieńsza, czy tego samego wymiaru.

66 C. Dyskalkulia leksykalna (lexical dyscalculia). To szczególne zaburzenie jest związane z nieumiejętnością czytania symboli matematycznych (cyfr, liczb, znaków działań matematycznych i zapisanych operacji matematycznych). W cięższym przypadku dyskalkulii leksykalnej dziecko nie potrafi odczytywać pojedynczych cyfr czy prostych znaków działań matematycznych (+, -, x, ;, itd.). W lżejszej postaci nie umie ono czytać liczb wielocyfrowych (szczególnie jeżeli mają więcej niż jedno zero w środku), ułamków, kwadratów i pierwiastków, liczb dziesiętnych itd. W niektórych przypadkach zmienia ono podobne wyglądem cyfry (3 zamiast 8, 6 zamiast 9 i odwrotnie), albo odczytuje w odwrotnym kierunku liczby dwucyfrowe (12 jak 21).

67 D. Dyskalkulia graficzna (graphical dyscalculia). Jest to niezdolność zapisywania symboli matematycznych, analogiczna do dyskalkulii leksykalnej. Dyskalkulia graficzna współwystępuje często z dysgrafią i dysleksją liter. W poważniejszych przypadkach tego rodzaju pacjent nie jest w stanie napisać dyktowanych mu liczb, napisać nazw liczb, ani nawet ich skopiować. W łagodniejszym przypadku pacjent nie jest w stanie napisać liczb dwu czy trzycyfrowych, pisze je niezgodnie z poleceniem, izoluje pojedyncze elementy (np jako 1000, 200, 80, 4 czy 1000, 200, 84), lekceważy zera (np jako 273 czy 20730), albo wymyśla własne sposoby zapisu. Człowiek taki może nie być zdolny do napisania żadnego symbolu matematycznego nawet wtedy, gdy potrafi napisać nazwę dyktowanej liczby np. dyktowane 8 pisze osiem. Dyskalkulia leksykalna bywa nazwana dysleksją liczbową, a dyskalkulia graficzna bywa nazywana dysgrafią liczbową. Obie bywają określane w literaturze terminem dyssymbolia liczbowa.

68 E. Dyskalkulia ideognostyczna (ideognostical dyscalculia). Je to przede wszystkim niezdolność rozumienia pojęć i zależności matematycznych oraz wykonywania obliczeń w pamięci. Nazwana niekiedy afazją asemantyczną (asemantic aphasia), ale odpowiedniejszy wydaje się termin dyskalkulia ideognostyczna. W cięższych przypadkach tego typu dyskalkulii człowiek nie jest zdolny do wykonywania w pamięci najłatwiejszych nawet obliczeń. Często człowiek z dysfunkcją mózgu jest zdolny odczytywać czy przepisywać liczby, lecz nie jest w stanie zrozumieć co przeczytał czy napisał. Np. wie, że 9 to dziewięć i że dziewięć należy napisać jako 9, ale nie wie, że 9 czy dziewięć to to samo co o 1 mniej niż 10, albo 3x3, albo połowa 18 itd. W tym i podobnych przypadkach niesłuszne jest zakwalifikowanie zaburzenia jako dysleksji czy dysgrafii liczbowej, ani jako dyskalkulii operacyjnej. Słuszne jest nazywanie tego zaburzenia dyskalkulią ideognostyczną, ponieważ zaburzone jest formowanie pojęć, funkcja poznawcza.

69 F. Dyskalkulia operacyjna (operational dycalculia). W tym przypadku bezpośrednio zaburzona jest zdolność wykonywania operacji matematycznych. Przypadkiem typowym jest zamienianie operacji, np. wykonywanie dodawania zamiast mnożenia, odejmowania zamiast dzielenia, czy zastępowanie bardziej skomplikowanych czynności prostszymi (np = ( ) + (2 + 2), 3 x 7 = = 21, lub poważnych zaburzeniach: 777). Typowym również jest preferowanie pisemnego wykonywania obliczeń, które łatwo można wykonać w pamięci, lub liczenie na palcach, gdy zadanie łatwo można rozwiązać pamięciowo lub pisemnie, bez liczenia na konkretach.

70 Diagnozowanie zaburzeń zdolności matematycznych

71 Diagnoza nauczycielska obserwacja analiza wytworów sprawdziany badanie diagnostyczne

72 Diagnoza psychologiczno-pedagogiczna w poradni Diagnoza obejmuje: badanie mające na celu potwierdzenie co najmniej przeciętnych możliwości intelektualnych, określenie poziomu rozwoju poszczególnych funkcji poznawczych, w tym: - umiejętności arytmetycznych - koncentracji uwagi - spostrzegawczości - zapamiętywania badanie funkcji percepcyjnych zaangażowanych w uczenie się matematyki badanie cech osobowości

73 W praktyce diagnostycznej stosowane są 3 podstawowe, metody, które zastosowane łącznie pozwalają stwierdzić (a co najmniej podejrzewać) zaburzenia funkcji matematycznych, a także odróżnić je w sposób dość rzetelny od deficytów związanych z lukami w wiadomościach szkolnych lub od podobnych opóźnień, również wywołanych przez czynniki zewnętrzne, a przejawiające się obniżeniem poziomu wykonania zadań przewidzianych w programie szkolnym dla danej grupy wieku. Stosowana w badaniach bateria testów składa się z 3 testów: A. Kalkulia B. Złożona figura Rey-Osterrietha C. Trójkąt liczbowy

74 Test Kalkulia Kalkulia jest testem badającym zdolności matematyczne. Test służy do diagnozy poziomu rozwoju zdolności matematycznych i oceny ich struktury u dzieci w wieku od 8 do 15 roku życia. Test był standaryzowany dla czasu 35 minut. Tyle czasu dajemy badanemu na wykonanie zadań właściwego testu.