Ku rozumieniu godności człowieka. Redakcja Grzegorz Hołub SDB Piotr Duchliński
|
|
- Paulina Makowska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Ku rozumieniu godności człowieka Redakcja Grzegorz Hołub SDB Piotr Duchliński Wydawnictwo Naukowe PAT Kraków 2008
2 Redaktor serii Ks. Tadeusz Biesaga SDB Projekt okładki W ojciech Regulski Redakcja techniczna Tomasz Sekunda Copyright by WN PAT, 2008 ISBN Wydawnictwo Naukowe PA i ul. Franciszkańska 1, Kraków tel./faks wydawnictwo@pat.krakow.pl zamówienia: wn.pat.krakow.pl
3 Spis treści Grzegorz Hołub Ku rozumieniu godności. Patrząc na całość...5 POJĘCIE GODNOŚCI U WYBRANYCH MYŚLICIELI Piotr Duchliński Godność osoby w ujęciu Karola Wojtyły i jego uczniów Tadeusz Biesaga Godność a wolność w antropologii Karola W ojtyły...65 Andrzej Gielarowski Godność człowieka w rozumieniu Józefa Tischnera...77 Rafał Masarczyk Godność w ujęciu Marii Ossowskiej Jakub Synowiec Rozumienie godności w etyce Tadeusza Kotarbińskiego Bogusław Wójcik Godność człowieka w świetle mechanizmów ewolucji na przykładzie poglądów E. O. Wilsona GODNOŚĆ CZŁOWIEKA W RÓŻNYCH DZIEDZINACH LUDZKIEJ AKTYWNOŚCI Zofia Korta Pojęcie godności ludzkiej a międzynarodowy system ochrony praw człowieka
4 Joanna Byrska Godność człowieka a demokratyczny system władzy Joanna Barcik Na obraz i podobieństwo. Godność człowieka w chrześcijańskim doświadczeniu wiary GODN OŚĆ CZŁOW IEKA W ANALIZACH BIOETYCZNYCH Tadeusz Biesaga Błąd antropologiczny oraz zagrożenia życia i cielesności człowieka Jan Wolski Osoba miarą i kryterium ingerencji medycznej Andrzej Muszala Czy odkrycie ludzkiego genomu pozwoli nam lepiej zrozumieć człowieka? Grzegorz Hołub Godność człowieka a biotechnologia
5
6 Tadeusz Biesaga Godność a wolność w antropologii Karola Wojtyły 1. Zasadniczy spór o etykę Mimo niekwestionowanego i szerokiego oddziaływania osobowości i myśli papieża Jana Pawła II na współczesny świat, można badać krytycznie, czym jest antropologia i etyka stworzona przez Karola Wojtyłę w jego spotkaniu z filozofią XX wieku. Czy jest ona tylko spuścizną historyczną, czy też może inspirować dalej współczesne dyskusje etyczne? W niniejszym artykule chciałbym wskazać pewien spór, w którym personalizm K. Wojtyły ma zasadnicze znaczenie dla dalszego rozwoju chrześcijańskiej antropologii i etyki. Tytuł niniejszego artykułu - godność a wolność" - stawia pytanie o to, czy godność osoby wyznacza wolność, co jest godne, a co niegodne; czy też odwrotnie: czy to akt wolności decyduje czym jest godność osoby i godne życie. Tę drugą tendencję, w której absolutyzuje się wolność i podważa się możliwość obiektywnego uzasadnienia tego, co jest moralnie dobre, zauwa 65
7 żają zarówno uczniowie K. Wojtyły (T. Styczeń, A. Szostek, J. Seifert czy R. Butigglione), jak też etycy spoza tej tradycji, jak np. Alasdair MacIntyre. Ten ostatni ujawnia fiasko uzasadnień norm moralnych podanych przez filozofię nowożytną i współczesną, w których od skrajnego racjonalizmu (I. Kant), poprzez emotywizm etyczny (D. Hume, A. J. Ayer), doszliśmy do egzystencjalnego autonomizmu (J. P. Sartre). Ciasny empiryzm oraz sceptycyzm zepchnął uzasadnienia moralności najpierw do sfery emocjonalnej, a następnie do sfery arbitralnych decyzji człowieka. W konsekwencji, gdy zwiodły rozum i serce, pozostała tylko szaleńcza albo poddańcza samowola człowieka. Podobną tendencję zauważają uczniowie K. Wojtyły (T. Styczeń, A. Szostek) w tzw. nurtach moralności autonomicznej" albo w tzw. nowej teologii moralnej" zainspirowanej etyką I. Kanta i P. Sartre'a, w których rezygnuje się coraz bardziej z obiektywnych uzasadnień moralności, na rzecz aktów wolności, opisywanych jako akt opcji fundamentalnej, kreatywnego autoprojektu siebie czy autoprojektu społecznego. Do tego nurtu autonomizmu w moralności zalicza A. Szostek takich autorów z kręgu języka niemieckiego, jak: J. Fuchs, B. Schüller, F. Böckle, A. Auer, K. Demmer, F. Scholz, B. Häring, W. Korff, D. Mietch i P. Knauer; z kręgu języka angielskiego i włoskiego takich, jak: R. McCormick, C. Curran, J. G. Milhaven, L. Janssens, W. van der Marek, J. M. Aubert, E. Chiavacci, A. Morlinaro i inni1. Podobnie jak w ogólnej teorii etycznej, również na terenie praktycznych rozstrzygnięć etycznych absolutyzuje się wolność, mówiąc np. o godnej śmierci tylko jako takiej, która jest przeze mnie spowodowana, lub o godnym czy niegodnych życiu jako takim, które spełnia, lub nie spełnia moich oczekiwań. Ową wolnością, uzbrojoną we współczesne możliwości biotechnolo 1 A. Szostek, Natura, rozum, wolność. Filozoficzna analiza koncepcji twórczego rozumu we współczesnej teologii moralnej, Rzym 1990, s
8 gii, chce się też ingerować, zmieniać i projektować naturę człowieka. Wydaje się, że w zasadniczy spór o etykę, zarówno z owym humanizmem technokratycznym, jak też z personalizmem idealistycznym czy transcendentalnym, wiele może wnieść personalizm realistyczny K. Wojtyły. Łączy on bowiem w sobie filozofię podmiotową z filozofią przedmiotową, filozofię świadomości z metafizyką klasyczną, i w tej opcji nie rezygnuje ze stawiania wolności ludzkiej wymagań, bez których stałaby się ślepą siłą w człowieku. 2. Wolność w polu aksjologicznym godności osoby W Miłości i odpowiedzialności K. Wojtyła skupia się zasadniczo na godności osoby i rozwija etykę personalistyczną, krytykując różne formy utylitaryzmu, natomiast w Osobie i czynie bada zasadniczo strukturę wolności. W pierwszym z wymienionych dzieł, z pozycji godności osoby, branej ontologicznie i aksjologicznie, stawia Wojtyła określone wymagania wolności. Zasadniczym wymaganiem jest to, że wolność nie powinna używać zarówno własnej, jak i innej osoby jako środka do celu innego niż sama osoba. Z tej perspektywy Wojtyła nakreśla tak granice wolności ludzkiej, jak i boskiej, gdy pisze: nikt nie może posługiwać się osobą jako środkiem do celu: ani żaden człowiek, ani nawet Bóg-Stwórca"2. Bóg bowiem respektuje, a powinien to czynić również i człowiek, cele wpisane w rozumną naturę osoby ludzkiej. Człowiek poznając je, powinien w sposób wolny je zaafirmować i realizować. Autoteleologia osoby nie powinna być oderwana od teleologii natury. 2 K. Wojtyła, Miłość i odpowiedzialność, [w:] Człowiek i moralność, 1.1, red. T. Styczeń, J. W. Gałkowski, A. Rodziński, A. Szostek, Lublin 1982, s
9 To godność wraz z naturą osoby wyznacza wolności dobro, które powinna ona realizować. Godność wskazuje, że to osoba jest wartością wartości, a nie odwrotnie, jakoby pewne wartości w osobie stanowiły o jej osobowej godności. Wartość samej osoby - pisze Wojtyła - należy wyraźnie odróżnić od różnych wartości, które tkwią w osobie. Są to wartości wrodzone lub nabyte (...). Wartość osoby związana jest z całym bytem osoby (...)"3. Mimo że poprzez wrażenia wartości w osobie narzucają nam się wprost i wywołują w nas różne reakcje, nie możemy zapomnieć, że decydujące jest odniesienie do całej osoby. Godność osoby ujawnia się na innym poziomie niż doznanie wrażeń czy przeżyć emocjonalnych. Ujmujemy ją intuicyjnie i umysłowo, odwołując się do swoistej oczywistości. Nie jest ona przedmiotem dowodzenia - zaznacza A. Szostek - lecz pokazania4. Ujawnia się ona szczególnie w sytuacjach zagrożenia. Daje znać o swoim istnieniu, gdy się ją próbuje podważyć i przekreślić. Odsłania się poprzez przeżycie winy, poczucie wstydu wywołane wyrządzoną krzywdą, własną nieprawością. Doświadczenie godności wkomponowuje się w pełniejszą wiedzę o tym, kim osoba jest, jaka jest jej natura, jakie jest jej przeznaczenie. Pełne zastosowanie na terenie etyki respektu dla osoby zależy od koncepcji człowieka5. W punkcie wyjścia etyki ważne jest, aby budować ją na wartości, jaką jest sama osoba, a nie na wartościach w osobie. Sprawność fizyczna jest wartością w osobie, ale niepełnosprawność nie podważa godności osobowej drugiego człowieka. Jeżeli nasze odniesienie do drugich osób kierowane jest tylko wartościami w osobie, czy to wartościami witalnymi, seksualnymi, estetycznymi, ekonomicznymi, a nawet intelektualnymi, czy moralnymi, nie przekraczamy płaszczyzny utylitarnego traktowania osób. 3 Tamże, s A. Szostek, Wolność - prawda - sumienie, Ethos" 4(1991) nr 14/16, s Tamże, s
10 Właściwe odniesienie do osoby to jej afirmacja, czyli miłość dla niej samej. W tego typu akcie dostrzegamy bowiem ponad-rzeczową i ponad-konsumpcyjną wartość osoby. Czyny takie są godne osoby, czyli godziwe, i przez to nadają osobową wartość temu, co dla osoby użyteczne czy przyjemne. Takie odniesienie uzyskujemy - zdaniem Wojtyły - w miłości jako upodobaniu (amor complacentiae). Upodobanie, które pośród różnorodnych wartości zawartych w osobie umie żywo uchwycić nade wszystko samą wartość osoby, posiada wartość pełnej prawdy; dobrem, do którego się zwraca, jest właśnie osoba, a nie co innego"6. K. Wojtyła przeciwstawia się oderwaniu woli ludzkiej od jej ciążenia i związania dobrem. To właśnie w owym polu aksjologicznym, wyznaczonym godnością osoby, należy realizować wolność. Nie chodzi przy tym tylko o negatywną stronę owej aksjologii, w sensie drugi granicą mojej wolności", ale 0 pozytywną, którą Wojtyła określa terminem wolność jest dla miłości". Osoba jest takim dobrem - stwierdza on - że właściwe 1 pełnowartościowe odniesienie do niej stanowi tylko miłość"7. Miłość angażuje wolność i napełnia ją tym, do czego z natury lgnie wola - napełnia ją dobrem"8. Wolność nie jest celem samym w sobie, celem takim jest bowiem miłość. Wolność jest środkiem do realizacji tego celu. Wola w poszukiwaniu prawdziwej afirmacji czy miłości musi przedzierać się przez popędową czy sensytywną sferę człowieka, aby odpowiedzieć na dostrzeżoną wartość i niepowtarzalność drugiej osoby, aby zaangażować się dla realizacji jej dobra. Samostanowienie spełnia się w samodarowaniu siebie. 6 K. Wojtyła, Miłość i odpowiedzialność, dz. cyt., s Tamże, s Tamże, s
11 3. Wolność a prawda o dobru Wolność w Osobie i czynie analizuje Wojtyła, rozróżniając dwa fakty: to, co dzieje się w człowieku (uczynnienia), oraz to, że ja działam" (sprawczość). W analizie sprawczości i samostanowienia przekracza on zarówno empiryczne, emotywistyczne opisy działania ludzkiego, jak też opisy prezentowane przez fenomenologów, którzy interpretowali życie osoby zasadniczo jako przeżywanie wartości, zaniedbując pokazanie sprawczości jako samodzielnej struktury wolności ludzkiej. Samo przeżywanie wartości, choć jest czymś nieodzownym i ważnym, to jednak jest niewystarczające w stawaniu się dobrym człowiekiem. Odwołuje się ono do przeżyć serca, ale zapomina o innym wymiarze życia osoby - o sprawczym zaangażowaniu wolności w realizację przeżywanych wartości. To w sprawstwie nasza wolność ukazuje swoją specyficzną moc. K. Wojtyła w Osobie i czynie przekracza zarówno koncepcję wolności I. Kanta, jak też te prezentowane w nurtach skrajnie liberalnych, w których niezależność uczyniono istotą wolności i nadano wolności moc stwarzania rzeczywistości. Wojtyła umieszcza wolność w kontekście stawania się osoby, stawania się dobrym człowiekiem. Sądzi on, że dopiero w kontekście moralnego stawania się człowieka uchwycić można istotę wolności"9. Docenia on niejako zasadniczy moment wolności, wyrażony w formule: mogę - nie muszę", jednak zaznacza, że ten moment nie obejmuje całej wolności, i stąd zatrzymanie się tylko na nim i zabsolutyzowanie go wypacza ujęcie wolności. Bowiem moment niezależności, któremu sam poświęca wiele miejsca, jest tylko pierwszym, ale nie ostatnim rysem wolności. Ważne jest nie tylko to, że wybieram", ale co wybieram" i dlaczego 9 A. Szostek, Wolność jako samostanowienie, [w:] Wolność we współczesnej kulturze, red. Z. J. Zdybicka, J. Herbut, A. Maryniarczyk i in., Lublin 1997, s
12 właśnie to wybieram". Mogę przeciwstawić się powinności moralnej i wybrać zło, ale taki wybór nie jest wolnością, lecz zniewoleniem. Twierdzenie, że każdy akt wolności, niezależnie od przedmiotowej, racjonalnej i uzasadnionej treści, tworzy człowieka, jest utopią, albowiem dobry wybór niesie skutki pozytywne dla osoby, a zły - skutki negatywne. Nigdy nie jesteśmy poza dobrem i złem - jak chciał F. Nietzsche - gdyż nigdy nie jesteśmy poza naturą osoby ludzkiej, wyznaczającej co jest dla niej dobre i złe. Wojtyła opisuje najpierw wolność jako samostanowienie wraz z podbudowującymi je strukturami samo-posiadania i samo-panowania. Ową samozależność od własnego ja wkomponowuje on jednak w zależność od prawdy o dobru, od prawdy o człowieku. Nie każdy sposób wykorzystania struktury samostanowienia - stwierdza A. Szostek - prowadzi do spełnienia człowieka jako osoby: nie każde dobro i nie każdy sposób jego osiągania odpowiada ludzkiej osobie"10. Stąd we wszystkich wyborach ma swój udział prawda o dobru, prawda o człowieku. Istotną racją wyboru oraz samej zdolności wybierania - pisze Wojtyła - nie może być nic innego, jak swoiste odniesienie do prawdy, które wnika w intencjonalność chcenia i tworzy jakby jego zasadę wewnętrzną"11. Owa zasada tkwi wewnątrz samej woli i sprawia, że wola nie jest zdeterminowana danym dobrem, wartością czy motywem, nie jest zmuszona do dania określonej odpowiedzi na wartość. Dzięki odniesieniu do prawdy, wola w porządku intencjonalnym, czyli w porządku chcenia przedmiotów, zyskuje niezależność, czyli wolność12. Osoba zyskuje niezależność od przedmiotów własnego chcenia oraz nadrzęd 10 Tamże, s K. Wojtyła, Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, [w:] Człowiek i moralność, t. IV, red. T. Styczeń, A. Szostek, W. Chudy i in., Lublin 1994, s Tamże, s
13 ność względem własnych dynamizmów, czyli zdolność do transcendencji przedmiotowej (poziomej) i transcendencji podmiotowej (pionowej). Transcendencja osoby w czynie - pisze Wojtyła - to nie tylko samo-zależność, zależność od własnego «ja». Wchodzi w nią równocześnie moment zależności od prawdy i moment ten ostatecznie kształtuje wolność. Nie realizuje się ona bowiem przez podporządkowanie sobie prawdy, ale przez podporządkowanie się prawdzie"13. Paradoksalnie, zależność od prawdy o dobru, o człowieku, okazuje się warunkiem koniecznym niezależności podmiotowej (od dynamizmów osoby), jak i niezależności przedmiotowej (od przedmiotów i ich przedstawień), czyli warunkiem wolności i transcendencji osoby. Słusznie więc T. Styczeń stwierdza: Wolność tę konstytuuje dopiero samozależność w postaci samozwiązania się podmiotu z prawdą i poprzez prawdę z sądem «Powinienem!»"14. Dzieje się tak dlatego, że samozależność jako taka nie stanowi jeszcze pełnej gwarancji dla wolności podmiotu, ponieważ nie wyklucza samowoli, której istota - wbrew pozorom - polega na zniewoleniu podmiotu przez nie-prawdę, błąd"15. Prawda o dobru konstytuuje normatywność i kategoryczność powinności moralnej. Ta normatywna moc prawdy" ujawnia się szczególnie w aktach sumienia, gdzie prawda o dobru i w jej świetle wydany sąd o czynie, sąd o mnie, jest kategoryczny. Właściwa i zupełna funkcja sumienia - pisze Wojtyła - polega na uzależnieniu czynu od poznanej prawdy. W tym zaś zawiera się uzależnienie samostanowienia, czyli wolności woli od prawdziwego dobra, albo raczej: uzależnienie od dobra w praw 13 Tamże, s Zob. A. Szostek, Wolność jako samostanowienie, dz. cyt., s T. Styczeń, Sumienie: Źródło wolności czy zniewolenia?, [w:] W drodze do etyki, red. T. Styczeń, Lublin 1984, s Tamże, s
14 dzie"16. W sądzie wartościująco-imperatywnym sumienie ujawnia moc normatywną prawdy, która przez to, że jest prawdą o spełnieniu lub niespełnieniu osoby, posiada znamię kategoryczności i bezwzględności. 4. Sumienie aktem poznania czy aktem wolności? Wydobyta w Osobie i czynie poznawcza, receptywna rola sumienia została jeszcze mocniej zaakcentowana w encyklice Veritatis splendor. Właściwie w całym rozdziale II podana jest tam krytyka tych ujęć sumienia w niektórych nurtach współczesnej teologii moralnej, w których próbuje się zredukować sumienie do subiektywnych aktów decyzji. Papież jest zaniepokojony - pisze A. Szostek - tym, że wpływowe dziś bardzo nurty filozoficzne (ostatnio zaś także teologiczne), kwestionujące przyporządkowanie wolności prawdzie, wypaczają całą współczesną mentalność"17. W niektórych nurtach myśli współczesnej - pisze Papież - do tego stopnia podkreśla się znaczenie wolności, że czyni się z niej absolut, który ma być źródłem wartości"18. Absolutyzacja wolności niesie druzgocące konsekwencje dla etyki, antropologii oraz nauczania moralnego Kościoła. Prowadzi ona bowiem do prywatyzacji, relatywizacji i subiektywizacji norm moralnych. Prawdziwość sądów sumienia zastępowana jest szczerością, autentycznością, zgodą z samym sobą. Zapomina się, że sumienie to nie tylko norma normans, ale norma normata. W miejsce odkrywania i kierowania się prawem naturalnym, prawem Bożym, wchodzi kierowanie się indywidualnym prawem prywatnym. 16 K. Wojtyła, Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, dz. cyt., s A. Szostek, Wolność a prawda, dz. cyt., s Jan Paweł II, Encyklika «Veritatis splendor» Ojca Świętego Jana Pawła II do wszystkich biskupów Kościoła Katolickiego o niektórych podstawowych problemach nauczania moralnego Kościoła, Kraków 1993, p
15 Owo oderwanie sumienia od obiektywnego prawa moralnego pogłębione jest przez dualizm antropologiczny i skutkuje samowolą w stosunku do cielesnej natury ludzkiej. W tej perspektywie ciało staje się przedmiotem użycia oraz przedmiotem genetycznych, technicznych manipulacji. Z pozycji oderwania sumienia od obiektywnej prawdy podważa się też moralne przesłanie Objawienia i Kościoła. Twierdzi się bowiem, że Boże Objawienie nie zawiera żadnej konkretnej i określonej treści moralnej, trwale i powszechnie obowiązującej"19. Przykazania sprowadza się do zachęt, których treść moralną każdy sam sobie ustala. Moralność jako rzeczywistość prywatną, ziemską, separuje się od rzeczywistości zbawczej. Do zbawienia nie są potrzebne dobre uczynki, wystarczy solafid.es - sama wiara. Podobne tendencje krytykuje Papież w encyklice Fides et ratio. Podważanie rozumu w imię wolności jest, jego zdaniem, źródłem nowych ideologii i nihilizmu. Gdy człowiekowi odbierze się prawdę - czytamy - wszelkie próby wyzwolenia go stają się nierealne, ponieważ prawda i wolność albo istnieją razem, albo też razem mamie giną" Podsumowanie Podsumowując, można stwierdzić, że K. Wojtyła - Jan Paweł II przeciwstawia się wyraźnej tendencji naszej kultury - podważaniu racjonalnej natury człowieka. Odrzucenie bowiem receptywnego rozumu na rzecz samowolnego decydowania, co jest dobre i złe, nie jest osiągnięciem, lecz rezygnacją i upadkiem tego, co nas określa jako homo sapiens. 19 Tamże, p Jan Paweł II, Encyklika Fides et ratio" Ojca Świętego Jana Pawła II do biskupów Kościoła Katolickiego o relacjach między wiarą a rozumem, Tarnów 1998, s
16 Nietrudno dostrzec, że personalizm Wojtyły idzie przeciw tendencjom postmodernizmu, który podważając rozum modernistyczny, za jednym zamachem podważa wszelkie pretensje do prawdy. Zamiast oskarżyć ideologię modernistyczną o powstałe totalitaryzmy, oskarża wszelką prawdę o fundamentalizm i totalitaryzm. Spór o relacje wolności do rozumu i prawdy toczy się również wewnątrz chrześcijaństwa. Można go nazwać sporem między personalizmem realistycznym, łączącym metafizykę tomistyczną z fenomenologicznym opisem faktów, a personalizmem transcendentalnym, inspirowanym filozofią I. Kanta, S. Kierkegaarda, G. W. Hegla czy J. P. Sartre'a. Nie wiadomo, czy w sporze tym etyka chrześcijańska i katolicka teologia moralna przechyli się w kierunku liberalnym, czy też w kierunku racjonalnym; ulegnie, czy też ustrzeże się absolutyzacji wolności i jej skutków. Wydaje się, że od rozstrzygnięcia tego sporu będzie zależał przyszły kształt katolickiego nauczania moralnego, będzie zależało, czy rozwinie się etyka godności w wolności" czy też etyka wolności bez godności".
Krakowska szkoła antropologiczna. Redakcja: Jarosław Kupczak OP Jolanta Majka
Krakowska szkoła antropologiczna Redakcja: Jarosław Kupczak OP Jolanta Majka Kraków 2009 Redakcja tomu Jarosław Kupczak OP Jolanta Majka Projekt okładki Monika Winiarska Redakcja techniczna Krzysztof Korzeniak
GODNOŚĆ A WOLNOŚĆ W ANTROPOLOGII KAROLA WOJTYŁY
Tadeusz Biesaga SDB GODNOŚĆ A WOLNOŚĆ W ANTROPOLOGII KAROLA WOJTYŁY 1. Zasadniczy spór o etykę Mimo niekwestionowanego i szerokiego oddziaływania osobowości i myśli papieża Jana Pawła II na współczesny
Panorama etyki tomistycznej
Panorama współczesnej etyki tomistycznej w Polsce Artur Andrzejuk Ramy organizacyjne organizacyjne 1946 - Wydział Filozoficzny KUL J. Keller, W. Bednarski, K. Wojtyła, T. Styczeń, A. Szostek. J. Gałkowski,
Rozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II
Rozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II Wojciech Kosek Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka, Bielsko-Biała, 10. kwietnia 2014 r. Konferencja Personalistyczna koncepcja wychowania
FILOZOFIA POZIOM PODSTAWOWY
EGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 2013/2014 FILOZOFIA POZIOM PODSTAWOWY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMAT PUNKTOWANIA MAJ 2014 2 Egzamin maturalny z filozofii Część I (20 punktów) Zadanie 1. (0 3) Obszar standardów
Etyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk
Etyka Tożsamość i definicja Ks. dr Artur Aleksiejuk 1. ETYKA A FILOZOFIA PYTANIA PROBLEMOWE: Czy etyka musi być dyscypliną filozoficzną? Czy etyka może być wolna od filozoficznych założeń? Czy i jak dalece
Profesora Mieczysława Gogacza ujęcie etyki. Dawid Lipski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Profesora Mieczysława Gogacza ujęcie etyki Dawid Lipski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Definicja etyki : Etykę stanowi ustalenie, które działania ludzkie chronią zgodne z prawdą dobro osób
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Studia stacjonarne WF AIK NAZWA PRZEDMIOTU: SEMINARIUM MAGISTERSKIE NAZWA PRZEDMIOTU PO ANGIELSKU: MA DIPLOMA SEMINAR I. KARTA PRZEDMIOTU CELE PRZEDMIOTU C1. Analiza wybranych
Personalizm realistyczny a personalizm transcendentalny. w sporze o uzasadnianie norm moralnych
Tadeusz Biesaga SDB Personalizm realistyczny a personalizm transcendentalny w sporze o uzasadnianie norm moralnych 1. Etyka uczniów Karola Wojtyły wobec etyki tomistycznej Etyka uczniów Karola Wojtyły,
T. Biesaga, Sytuacjonizm etyczny, Powszechna Encyklopedia Filozoficzna, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, t. 9, Lublin, 2008, s.
SYTUACJONIZM ETYCZNY (łac. situo umiejscawiać, ang. situation ethics, niem. Situationsethik etyka sytuacyjna), to nie tyle określony system filozoficzny, ale inspirowany skrajnym egzystencjalizmem, pewien
Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych
Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych 2011-10-01 Plan wykładu 1 Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych 2 Podział dyscyplin filozoficznych Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych:
Wartość jest przedmiotem złożonym z materii i formy. Jej formą jest wartościowość, materią jest konkretna treść danej wartości.
Wartość jest przedmiotem złożonym z materii i formy. Jej formą jest wartościowość, materią jest konkretna treść danej wartości. N. Hartmann: Materia jest tylko tworem treściowym, który posiada wartościowość.
Etyka problem dobra i zła
Etyka problem dobra i zła Plan wykładu Definicje i podstawowe odróżnienia Problem dobrego życia w klasycznej etyce Arystotelesowskiej Chrześcijańska interpretacja etyki Arystotelesowskiej Etyka - problem
Spis treści Wybór antropologii filozoficznej Antropologia przyrodnicza i antropologia kulturowa... 31
Wykaz skrótów... Bibliografia... XI XIII Część I. Prawo jako porządek budowany na antropologii Wprowadzenie... 1 Rozdział I. Prawo i antropologia... 17 1. Homo iuridicus... 17 1.1. Porządek prawny a obraz
Etyka pomiędzy teorią a praktyką. Dr Mariusz Szynkiewicz Instytut Filozofii UAM, ZFTiRC
Etyka pomiędzy teorią a praktyką Dr Mariusz Szynkiewicz Instytut Filozofii UAM, ZFTiRC marszyn@amu.edu.pl Normy Moralne Obyczajowe Prawne Różnice: - Źródło - Sankcja - Zakres (za: M.Ś.) Etyka (ethos) Dział
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE SEMINARIUM OPCJONALNE: ETYKA, BIOETYKA, ETYKA MEDYCZNA
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Studia stacjonarne WF AIK NAZWA PRZEDMIOTU: SEMINARIUM OPCJONALNE: ETYKA, BIOETYKA, ETYKA MEDYCZNA NAZWA PRZEDMIOTU PO ANGIELSKU: ELECTIVE SEMINAR: ETHICS, BIOETHICS, MEDICAL
Jan Paweł II o miłości
S. prof. Zofia Zdybicka KUL, Lublin Jan Paweł II o miłości W centrum zainteresowania Ks. Karola Wojtyły, a następnie Jana Pawła II, był człowiek i jego najważniejsze działanie ludzka miłość, zwłaszcza
EGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA
Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA POZIOM PODSTAWOWY MAJ 2011 2 Egzamin maturalny z filozofii poziom podstawowy Zadanie 1. (0 3) Obszar standardów A. Zenon z Kition
T. Biesaga SDB, Personalizm etyczny K. Wojtyły, w: Encyklopedia Filozofii Polskiej, t. 2, red. Andrzej Maryniarczyk, PTTA, Lublin 2011, s.
PERSONALIZM ETYCZNY WOJTYŁY nurt antropologii i etyki filozoficznej, zapoczątkowany oraz rozwijany przez K. Wojtyłę, łączący fenomenologiczny opis osoby ludzkiej z metafizycznym jej wyjaśnieniem, zgodnie
Przewodnik. Do egzaminu z Filozofii Człowieka. Kierunek Filozofia semestr III. opracował Artur Andrzejuk (na prawach maszynopisu)
Przewodnik Do egzaminu z Filozofii Człowieka Kierunek Filozofia semestr III opracował Artur Andrzejuk (na prawach maszynopisu) Katedra Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej Warszawa 2004 Treści
ANDRZEJ L. ZACHARIASZ TEORIA POZNANIA JAKO RELATYSTYCZNA KONCEPCJA PRAWDY TEORETYCZNEJ
ANDRZEJ L. ZACHARIASZ TEORIA POZNANIA JAKO RELATYSTYCZNA KONCEPCJA PRAWDY TEORETYCZNEJ WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO RZESZÓW 2011 Recenzował prof. dr hab. TADEUSZ BUKSIŃSKI Opracowanie redakcyjne
SPIS TREŚCI. Wstęp 3.
SPIS TREŚCI Wstęp 3 I. ROZWAŻANIA WSTĘPNE 23 1. Luteranizm i jego znaczenie dla filozofii 23 1.1. Główne założenia doktrynalne luteranizmu 24 1.2. Luter i filozofia 33 2. Reakcja na Reformację - racjonalizacje
SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE - FILOZOFIA JAKO TYP POZNANIA. 1. Człowiek poznający Poznanie naukowe... 16
SPIS TREŚCI P r z e d m o w a... 5 P r z e d m o w a do d r u g i e g o w y d a n i a... 7 P r z e d m o w a do t r z e c i e g o w y d a n i a... 9 P r z e d m o w a do c z w a r t e g o w y d a n i a...
IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA
IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA PROJEKT ETYKI KANTA W POSZUKIWANIU OBIEKTYWNYCH PODSTAW ETYKI Wobec krytyki Huma Immanuel Kant stara się znaleść jakąś obiektywną podstawę dla etyki, czyli wykazać, że
Koncepcja religii w tomizmie konsekwentnym. Mieczysław Gogacz
Koncepcja religii w tomizmie konsekwentnym Mieczysław Gogacz Teoria relacji osobowych - punkt wyjścia osoba jako byt posiada doskonalsze osobowe istnienie u bytów osobowych z racji ich doskonałości inaczej
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół ponadpodstawowych: liceum, technikum oraz szkół zawodowych. Katechezy
BLISKOŚĆ OJCA ZROZUMIEĆ BOGA ZROZUMIEĆ CZŁOWIEKA TRYPTYK TRYNITARNY. Paweł Bortkiewicz TChr
BLISKOŚĆ OJCA ZROZUMIEĆ BOGA ZROZUMIEĆ CZŁOWIEKA TRYPTYK TRYNITARNY Paweł Bortkiewicz TChr bortkiewicz@gmail.com A jakiego kard. Wojtyłę pamięta Siostra Profesor? zapytałam. S. prof. Zdybicka zamyśliła
1. Dyscypliny filozoficzne. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016
1. Dyscypliny filozoficzne Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 Pochodzenie nazwy filozofia Wyraz filozofia pochodzi od dwóch greckich słów:
PROJEKT NAUKOWEJ ETYKI ETYKA OSIEMNASTEGO WIEKU
PROJEKT NAUKOWEJ ETYKI ETYKA OSIEMNASTEGO WIEKU ETYKA I METODA NAUKOWA Metoda naukowa uniwersalne narzędzie poznania prawdy. pozwala ustalić prawdę ponad wszelką wątpliwość powoduje bardzo dynamiczny rozwój
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wartości w wychowaniu
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wartości w wychowaniu prof. Ewa Chmielecka Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 20 października 2009 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTETDZIECIECY.PL O czym
TEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW.
TEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW. TOMASZA 399 0 1274 2012 PLAN PRACY I. Etyka Sokratesa II. System
Osoba podstawą i zadaniem pedagogiki. Izabella Andrzejuk
Osoba podstawą i zadaniem pedagogiki Izabella Andrzejuk Plan wystąpienia 1. Człowiek jako osoba 1. Relacje osobowe 2. Istota wychowania 1. Znaczenie relacji osobowych w wychowaniu 3. Pedagogika, filozofia
Kierunek i poziom studiów: nauki o rodzinie, poziom drugi Sylabus modułu: Wybrane zagadnienia współczesnej antropologii 11-R2S-12-r2_1
Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: nauki o rodzinie, poziom drugi Sylabus modułu: Wybrane zagadnienia współczesnej antropologii 11-R2S-12-r2_1 1. Informacje ogólne koordynator
KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI
Egzamin maturalny maj 2009 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI Zasady oceniania: za rozwiązanie wszystkich zadań można uzyskać maksymalnie 50 punktów (w tym za rozwiązanie zadań
Karta Opisu Przedmiotu
Politechnika Opolska Wydział Elektrotechniki, Automatyki i Informatyki Kierunek studiów Profil kształcenia Poziom studiów Specjalność Forma studiów Semestr studiów Karta Opisu Przedmiotu ELEKTROTECHNIKA
FENOMENOLOGICZNE PODSTAWY ETYKI WEDŁUG KAROLA WOJTYŁY
Prof. dr hab. Andrzej Półtawski FENOMENOLOGICZNE PODSTAWY ETYKI WEDŁUG KAROLA WOJTYŁY 1. DOŚWIADCZALNY CHARAKTER ETYKI Podstawowym pytaniem etyki jest, jak stwierdza Karol Wojtyła, Co jest moralnie dobre,
Etyka personalistyczna wobec kwestii nierówności
Etyka personalistyczna wobec kwestii nierówności W każdej społeczności ludzkiej istnieją różnice, wynikające z natury człowieka. Jeden jest zdolniejszy inny mniej zdolny, jeden rodzi się w bogatej rodzinie,
Artur Andrzejuk ISTOTA EDUKACJI KATOLICKIEJ
Artur Andrzejuk ISTOTA EDUKACJI KATOLICKIEJ Edukacja Kształcenie Wychowywanie SKUTEK SKUTEK Trafianie na prawdę i dobro Trwanie przy prawdzie i dobru Odnosi się do poznawania Odnosi się do postępowania
STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Imię i nazwisko autora rozprawy: mgr Paulina Mamiedow Stopień / tytuł naukowy oraz imię i nazwisko promotora rozprawy: dr hab. Mariusz Gizowski Temat rozprawy doktorskiej:
Etyka zagadnienia wstępne
Etyka zagadnienia wstępne Plan 1. Czy jest etyka? 2. Czym etyka nie jest 3. Historyczne postacie etyki Etyka - zagadnienia wstępne 2 Określenie etyki Jest dyscypliną filozoficzną Jej przedmiotem są zasady
Zasada współzależności wiedzy i wiary jako podstawa działalności naukowej Karola Wojtyły i nauczania apostolskiego Jana Pawła II.
Zasada współzależności wiedzy i wiary jako podstawa działalności naukowej Karola Wojtyły i nauczania apostolskiego Jana Pawła II Motto Prawda jawi sie człowiekowi najpierw pod postacią pytania: Czy życie
EGZAMIN MATURALNY Z FILOZOFII MAJ 2014 POZIOM ROZSZERZONY. Czas pracy: 180 minut. Liczba punktów do uzyskania: 50 WPISUJE ZDAJĄCY
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2013 KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem EGZAMIN MATURALNY Z FILOZOFII POZIOM ROZSZERZONY
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Studia stacjonarne WF AIK NAZWA PRZEDMIOTU: SEMINARIUM LICENCJACKIE NAZWA PRZEDMIOTU PO ANGIELSKU: BA DIPLOMA SEMINAR I. KARTA PRZEDMIOTU CELE PRZEDMIOTU C1. Analiza wybranych
2. Na to zaś wszystko przyobleczcie miłość, która jest więzią doskonałości (Kol 3, 14).
Miłość jest cnotą teologalną, dzięki której miłujemy Boga nade wszystko dla Niego samego, a naszych bliźnich jak siebie samych ze względu na miłość Boga. 1. "Bóg jest miłością" (1 J 4, 8. 16): miłość jest
Ateizm. Czy ateista może być zbawiony?
Ateizm Czy ateista może być zbawiony? Podstawy biblijne Lecz kto się Mnie zaprze przed ludźmi, tego zaprę się i Ja przed moim Ojcem, który jest w niebie (Mt 10, 33). Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię
COŚ TY ATENOM ZROBIŁ SOKRATESIE. Paweł Bortkiewicz
COŚ TY ATENOM ZROBIŁ SOKRATESIE Paweł Bortkiewicz bortpa@amu.edu.pl Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie, Że ci ze złota statuę lud niesie, Otruwszy pierwej... REWOLUCJA SOKRATEJSKA uwydatnienie sprzeczności
ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W KLESZCZOWIE. Liceum Ogólnokształcące Technikum Nowoczesnych Technologii PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA ETYKA
ZESPÓŁ SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH W KLESZCZOWIE Liceum Ogólnokształcące Technikum Nowoczesnych Technologii PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA ETYKA Realizowany przez nauczyciela etyki: Mgr Ewę Szczepaniak-Sieradzką
UJĘCIE SYSTEMATYCZNE ARGUMENTY PRZECIWKO ISTNIENIU BOGA
UJĘCIE SYSTEMATYCZNE ARGUMENTY PRZECIWKO ISTNIENIU BOGA ARGUMENTY PRZECIW ISTNIENIU BOGA ARGUMENTY ATEISTYCZNE 1 1. Argument z istnienia zła. (Argument ten jest jedynym, który ateiści przedstawiają jako
dr Jerzy M. NIEPSUJ Warszawa/WSAiSM, r.
dr Jerzy M. NIEPSUJ Warszawa/WSAiSM, 26.04.2009 r. Terminy lub pojęcia podstawowe : Byt Absolutny - Bóg byt, byt ludzki człowiek, Persona (osoba), norma norma personalistyczna relacja osobowa PLAN WYKŁADU
K. Guzikowski, R. Misiak (red.) Pontyfikat Jana Pawła II. Zagadnienia społeczne i historyczne.
K. Guzikowski, R. Misiak (red.) Pontyfikat Jana Pawła II. Zagadnienia społeczne i historyczne. Spis treści: Przedmowa 11 Wstęp 13 Część II Zagadnienia historyczne. G. Wejman, Papież Jan Paweł II w Szczecinie
Hugo Grotius ( ) Franciszek Suarez ( ) Samuel Pufendorf ( )
Hugo Grotius (1583-1645) Franciszek Suarez (1548-1617) Samuel Pufendorf (1632-1694) Tomistyczna koncepcja prawa jako rozumnego urządzenia świata (Hugo Grotius) Woluntarystyczna wizja prawa, którego źródłem
KLASYCZNA KONCEPCJA RELIGII
KLASYCZNA KONCEPCJA RELIGII Różnice w koncepcjach religii człowiek Bóg człowiek doświadcza Boga człowiek doświadcza Boga i odnosi się do Niego nie za bardzo wiadomo, czy jakiś przedmiot istnieje można
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant 2011-10-01 Plan wykładu 1 Immanuel Kant - uwagi biograficzne 2 3 4 5 6 7 Immanuel Kant (1724-1804) Rysunek: Immanuel Kant - niemiecki filozof, całe życie
Jerzy Lukierski NAUKA I RELIGIA CZY MOŻNA POGODZIĆ?
Jerzy Lukierski NAUKA I RELIGIA CZY MOŻNA POGODZIĆ? Relacja między nauką i religią jest dość złożona. Wyrazem tego jest debata pomiędzy nauką i religią, w której szczególnie w przeszłości było wiele pasji
Przewodnik. Do wykładów i egzaminu z Filozofii Człowieka. Kierunek Filozofia semestr III. opracował Artur Andrzejuk (na prawach maszynopisu)
Przewodnik Do wykładów i egzaminu z Filozofii Człowieka Kierunek Filozofia semestr III opracował Artur Andrzejuk (na prawach maszynopisu) Katedra Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej Warszawa
Cele i zadania stawiane przed uczniem w ramach zajęć etyki.
Etyka w szkole podstawowej klasy IV VI (zajęcia międzyoddziałowe) Autor programu. Magdalena Środa, Program lekcji etyki. Szkoła podstawowa kl. IV VI. Dopuszczony do użytku przez MEN pod numerem DKW-4014-3/00
Andrzej L. Zachariasz. ISTNIENIE Jego momenty i absolut czyli w poszukiwaniu przedmiotu einanologii
Andrzej L. Zachariasz ISTNIENIE Jego momenty i absolut czyli w poszukiwaniu przedmiotu einanologii WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO RZESZÓW 2004 Opiniowali Prof. zw. dr hab. KAROL BAL Prof. dr hab.
Jan Paweł II o potrzebie i roli filozofii w kulturze
1 Zofia Józefa Zdybicka Jan Paweł II o potrzebie i roli filozofii w kulturze Przedsłowie Pragnę bardzo serdecznie podziękować Zarządowi Towarzystwa Naukowego KUL na ręce jego Prezesa ks. prof. Augustyna
Dr hab. Maciej Witek Instytut Filozofii, Uniwersytet Szczeciński.
Dr hab. Maciej Witek Instytut Filozofii, Uniwersytet Szczeciński http://mwitek.univ.szczecin.pl pok. 174, gmach Wydziału Humanistycznego US przy ul. Krakowskiej etyka moralność etyka moralność reguły,
POCZUCIE TOŻSAMOŚCI W KONTEKŚCIE SPOŁECZNOŚCI NARODOWO - PAŃSTWOWEJ
POCZUCIE TOŻSAMOŚCI W KONTEKŚCIE SPOŁECZNOŚCI NARODOWO - PAŃSTWOWEJ Wstęp Żyjemy w świecie wielkich procesów integracji i globalizacji. Z samej swojej istoty są to procesy pozytywne pozwalające wspólnie
Prawa ludzkiej osoby - alfabet XXI wieku
Człowiek w kulturze, 8 Arkadiusz Robaczewski Prawa ludzkiej osoby - alfabet XXI wieku (na marginesie przemówienia Ojca Świętego w siedzibie ONZ w dniu 5 X 1995) Ojciec Święty Jan Paweł II wystąpił w dniu
EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA
Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY Klucz punktowania odpowiedzi MAJ 2010 2 Zadanie 1. (0 2) problemów i tez z zakresu ontologii, epistemologii,
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE SEMINARIUM OPCJONALNE: POLSKA ETYKA I BIOETYKA
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Studia stacjonarne WF AIK NAZWA PRZEDMIOTU: SEMINARIUM OPCJONALNE: POLSKA ETYKA I BIOETYKA NAZWA PRZEDMIOTU PO ANGIELSKU: ELECTIVE SEMINAR: ETHICS AND BIOETHICS IN POLAND I. KARTA
Wiesław M. Macek. Teologia nauki. według. księdza Michała Hellera. Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Wiesław M. Macek Teologia nauki według księdza Michała Hellera Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Warszawa 2010 Na początku było Słowo (J 1, 1). Książka ta przedstawia podstawy współczesnej
AUTONOMIA JAKO ZASADA ETYCZNOŚCI
FUNDACJA NA RZECZ NAUKI POLSKIEJ EWA NOWAK-JUCHACZ AUTONOMIA JAKO ZASADA ETYCZNOŚCI KANT, FICHTE, HEGEL WROCŁAW 2002 SPIS TREŚCI Przedmowa. WOLNOŚĆ I FILOZOFIA 7 Część I. KANT 13 Rozdział I. WOLA I JEJ
FENOMENOLOGIA POLSKA Roman Ingarden ij jego uczniowie. Artur Andrzejuk
FENOMENOLOGIA POLSKA Roman Ingarden ij jego uczniowie i Artur Andrzejuk Plan wykładu Roman Ingarden Fenomenologia Edmunda Husserla Tzw. druga fenomenologia Ingardena Uczniowie Ingardena Fenomenologia dzisiaj
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W CYKLU KSZTAŁCENIA 2014/2016. Filozofia i bioetyka
Jednostka Organizacyjna: Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W CYKLU KSZTAŁCENIA 2014/2016 Katedra Nauk Społecznych Kierunek: Fizjoterapia Rodzaj studiów i profil (I stopień/ii stopień,
Ekonomia i gospodarka w encyklikach Jana Pawła II
Ekonomia i gospodarka w encyklikach Jana Pawła II Jaka jest ekonomia Boga? Socjalizm czy kapitalizm? Czy istnieje trzecia droga? Czy jest nią wolna ekonomia? Tomasz G. Cieślar Lublin 2005/Poznań 2011 Copyright
Ze Zmartwychwstałym w społeczeństwie. Podręcznik do religii dla I klasy szkoły zawodowej
Ze Zmartwychwstałym w społeczeństwie Podręcznik do religii dla I klasy szkoły zawodowej Człowiek sumienia 19 Każdy dzień życia człowieka wypełniony jest dużymi i małymi wyborami. To one nadają ludzkiemu
Artur Andrzejuk OSOBOWY WYMIAR EDUKACJI
Artur Andrzejuk OSOBOWY WYMIAR EDUKACJI Edukacja Kształcenie Wychowywanie SKUTEK SKUTEK Trafianie na prawdę i dobro Trwanie przy prawdzie i dobru Odnosi się do poznawania Odnosi się do postępowania Osobowy
Czy i jak możliwe jest rozstrzygnięcie sporu etycznego o IVF? Zbigniew Szawarski Komitet Bioetyki przy Prezydium PAN
Czy i jak możliwe jest rozstrzygnięcie sporu etycznego o IVF? Zbigniew Szawarski Komitet Bioetyki przy Prezydium PAN z.szawarski@uw.edu.pl 26.VI.2013 Dwa rodzaje sporów Spór teoretyczny Nauka Filozofia
Wymagania na ocenę dopuszczającą z Etyki dla klasy 1
Wymagania na ocenę dopuszczającą z Etyki dla klasy 1 1 klasa: (okres od staroŝytności do średniowiecza ) 1. Krótko zdefiniować pojęcia "etyka" i "moralność", oraz wskazać róŝnicę pomiędzy etyką a moralnością.
SPIS TREŚCI WSTĘP 9 WPROWADZENIE 17 CZĘŚĆ I. Rozdział I ANTROPOLOGIA I HERMENEUTYKA 25
Dariusz Radziechowski Teologia kultury integralnej Antropologiczne studium myśli Karola Wojtyły Jana Pawła II SPIS TREŚCI WSTĘP 9 WPROWADZENIE 17 CZĘŚĆ I Rozdział I ANTROPOLOGIA I HERMENEUTYKA 25 1.1.
Wybrane zagadnienia z filozofii i etyki (wybieralny) - opis przedmiotu
Wybrane zagadnienia z filozofii i etyki (wybieralny) - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Wybrane zagadnienia z filozofii i etyki (wybieralny) Kod przedmiotu 06.4-WI-ArchKP-wyb.zag.z filozofii-
Bioetyka. dr G. Bejda. 2 ECTS F-2-P-B-04 Forma studiów /liczba godzin studia /liczba punktów ECTS:
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Koordynator, osoby
FILOZOFIA BOGA W XX WIEKU
TADEUSZ GADACZ FILOZOFIA BOGA W XX WIEKU OD LAVELLE A DO TISCHNERA Wydawnictwo WAM Kraków 2007 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 9 2. MIĘDZY METAFIZYCZNĄ OBECNOŚCIĄ A NIEOBECNOŚCIĄ. LOUIS LAVELLE, RENÉ LE SENNE,
Historia doktryn etycznych - opis przedmiotu
Historia doktryn etycznych - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Historia doktryn etycznych Kod przedmiotu 08.1-WH-F-HDE-2-S16 Wydział Kierunek Wydział Humanistyczny Filozofia Profil ogólnoakademicki
II B 1. Nazwa przedmiotu Teologia moralna fundamentalna. II B 2. Kod przedmiotu (course code) II B 3. Typ przedmiotu (type Obowiązkowy
II B 1. Nazwa przedmiotu Teologia moralna fundamentalna II B 3. Typ przedmiotu (type Obowiązkowy II B 4. Poziom przedmiotu Podstawowy II B 5. Rok studiów, semestr Kierunek teologia; studia stacjonarne;
studiów PODSTAWY FILOZOFII TR/1/PP/FIL 8 2 Rok I, semestr II, studia stacjonarne
kod nr w planie ECTS Przedmiot studiów PODSTAWY FILOZOFII TR/1/PP/FIL 8 Kierunek Poziom kształcenia Rok/Semestr Typ przedmiotu (obowiązkowy/fakultatywny) y/ ćwiczenia (liczba ) Turystyka i Rekreacja I
Załącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Pojęcia i systemy pedagogiczne. 2. KIERUNEK: Pedagogika
Załącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Pojęcia i systemy pedagogiczne 2. KIERUNEK: Pedagogika 3. POZIOM STUDIÓW: studia pierwszego stopnia 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I/1 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS:
Wstęp. Cele kształcenia
Paweł Kołodziński Etyka Wstęp Przedmiot etyka jest nieobowiązkowy. Można go wybrać zarówno zamiast religii, jak i równolegle z religią (patrz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia
Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Pedagogika... (Nazwa kierunku studiów)
Przedmiot: Antropologia kulturowa Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Pedagogika... (Nazwa kierunku studiów) studia pierwszego stopnia Przedmiot w języku angielskim: Cultural anthropology Kod przedmiotu:
Głos w debacie Dlaczego nie wystarczy być
KULTURA I WARTOŚCI NR 2 (2012) DYSKUSJE s. 82 87 ANDRZEJ NIEMCZUK Głos w debacie Dlaczego nie wystarczy być (5 czerwca 2012, Instytut Filozofii UMCS, Lublin) UWAGA WSTĘPNA Na główne pytanie naszej dyskusji
BIOETYKA Wykład 11 Historia, otwarte pytania i problemy. Krzysztof Turlejski. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
BIOETYKA Wykład 11 Historia, otwarte pytania i problemy. Krzysztof Turlejski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego Ważne rozróżnienie: opis i ocena Rozróżnienie między zdaniami opisowymi i oceniającymi.
Spór o poznawalność świata
ROMAN ROŻDŻEŃSKI FILOZOFIA A RZECZYWISTOŚĆ Spór o poznawalność świata Wydawnictwo WAM Kraków 2012 Spis treści Przedmowa 11 Rozdział I Myślenie filozoficzne w cieniu zwątpienia 15 1. Wprowadzenie 15 2.
Współczesne koncepcje filozofii i etyki Kod przedmiotu
Współczesne koncepcje filozofii i etyki - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Współczesne koncepcje filozofii i etyki Kod przedmiotu 08.1-WP-PEDD-WKF-W_pNadGenWTMYY Wydział Kierunek Wydział
SPIS TREŚCI. Część pierwsza KRYTYKA ESTETYCZNEJ WŁADZY SĄDZENIA
SPIS TREŚCI Przedmowa tłumacza................. XI KRYTYKA WŁADZY SĄDZENIA Przedmowa do pierwszego wydania............ 3 Wstęp...................... 11 I. O podziale filozofii............... 11 II. O suwerennej
Mieczysław Gogacz. Przedmowa
1 Mieczysław Gogacz Przedmowa Książka jest prezentacją krótkich opracowań poglądów i przytoczonych tekstów św. Tomasza z Akwinu. Poglądy są ułożone w zespoły nauk filozoficznych, wyjaśniających, kim jest
Filozofia, Germanistyka, Wykład I - Wprowadzenie.
2010-10-01 Plan wykładu 1 Czym jest filozofia Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii 2 Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady 3 Metafizyka Ontologia Epistemologia
Zagadnienia antropologii filozoficznej
Zagadnienia antropologii filozoficznej 1. Człowiek najciekawszym przedmiotem poznania. 2. Człowiek najbardziej zainteresowanym podmiotem poznania. 3. Refleksja nad człowiekiem refleksja nad sobą. 4. Pierwotne
Tadeusz Biesaga SDB. Karola Wojtyły krytyka koncepcji osoby Maxa Schelera. logos_i_ethos_2018_1_(47), s
logos_i_ethos_2018_1_(47), s. 181 197 DOI: http://dx.doi.org/10.15633/lie.2556 Tadeusz Biesaga SDB Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie Karola Wojtyły krytyka koncepcji osoby Maxa Schelera 1.
Zagadnienia historiozoficzne we współczesnej filozofii.
Zagadnienia historiozoficzne we współczesnej filozofii. historiozofia DZIEJÓW FILOZOFIA nauka filozoficzna o ostatecznych czynnikach sprawczych, istocie i sensie ludzkich dziejów jako całości, zw. także
Rewolta egzystencjalna. Søren Kierkegaard i Friedrich Nietzsche
Rewolta egzystencjalna Søren Kierkegaard i Friedrich Nietzsche Cechy ruchu egzystencjalnego Egzystencjalizm głosi, że filozofia, która chciała wyjaśnić byt doszła do kresu. Egzystencjaliści odkrywają,
W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego
W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego Sens życia Gdy na początku dnia czynię z wiarą znak krzyża, wymawiając słowa "W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego", Bóg uświęca cały czas i przestrzeń, która otworzy
IMPERATYW KATEGORYCZNY
IMPERATYW KATEGORYCZNY (łac. imperativum debitum nakazana powinność, obowiązujący nakaz, obowiązek) podstawowa, ogólna, uniwersalna, formalna zasada w etyce I. Kanta, która kategorycznie, czyli bezwarunkowo,
Wstęp Człowiek żyje w określonym środowisku, które dostarcza mu wciąż nowych wrażeń, a nierzadko również problemów. Niekiedy środowisko jest dla niego nowym wyzwaniem, z jednej strony niesie wsparcie,
Pozytywna atmosfera szkoły chrześcijańskiej
Pozytywna atmosfera szkoły chrześcijańskiej Co odróżnia szkoły chrześcijański? Zapisz trzy rzeczy, które - twoim zdaniem odróżniają szkołę chrześcijańską od innych szkół. Podziel się swoimi przemyśleniami
Czym jest zło? Materiały do lekcji z podstawowych zagadnieo z etyki
Czym jest zło? Materiały do lekcji z podstawowych zagadnieo z etyki Rodzaje zła według Leibniza: Zło moralne grzech Czyn nieetyczny Zło Zło fizyczne cierpienie ból Zło metafizyczne niedoskonałośd Wybrakowanie
Opis zakładanych efektów kształcenia
Załącznik do uchwały nr 218 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 18 grudnia 2013 r Nazwa kierunku studiów: Psychologia Obszar kształcenia: Obszar nauk społecznych Poziom kształceni: jednolite studia
NAZWA MODUŁU KSZTAŁCENIA Teologia moralna szczegółowa I: Bioetyka teologiczna
NAZWA MODUŁU KSZTAŁCENIA Teologia moralna szczegółowa I: Bioetyka teologiczna NAZWA W JĘZYKU ANGIELSKIM: Detailed Moral Theology I KOD MODUŁU: 1-TS-1-TMTMSZ1, 1-TN-1-TMTMSZ1 KIERUNEK STUDIÓW: teologia