Plastyka. Przewodnik metodyczny dla nauczyciela

Transkrypt

1 Plastyka 4 1

2 Małgorzata Czuj Marzena Kwiecień Plastyka 4

3 Spis treści Wstęp 5 Dziedziny sztuk plastycznych. Rysujemy fantazyjne linie i szalone kreski 7 Linia, kreska, kontur. Bukiet liści 8 Co potrafi kreska? Światłocień 10 Co potrafi kreska? Faktura 12 Rysunek dziedzina sztuki. Warsztat rysownika 14 Czy znasz te słowa? Kompendium wiedzy o rysunku 16 Malujemy świat kolorów. Tęczowy motyl 18 Gama barwna, temperatura barw. Jesienny krajobraz 20 Malarstwo dziedzina sztuki. Barwne mozaiki 22 Warsztat malarza. Kolorowe ryby w błękitnym oceanie 24 Kompendium wiedzy o malarstwie. Warsztat twórcy ludowego 26 Czym jest rzeźba? Przybysz z dalekiej planety 28 Czy wszystkie rzeźby są do siebie podobne? Świąteczne drzewko. 30 Płaskorzeźba. Twarz miłego potwora 32 Warsztat rzeźbiarza. Forma przestrzenna z drutu 34 Czy znasz te słowa? Kompendium wiedzy o rzeźbie 36 Architektura. Warsztat architekta 38 Moja wymarzona przestrzeń 40 Bajkowa budowla 42 Czy znasz te słowa? Kompendium wiedzy o architekturze 43 Czym jest grafika? Projekt znaczka 45 Warsztat grafika. Niezwykły las 47 Wiedza o grafice. Papier dekoracyjny 49 Warsztat twórcy ludowego grafika. Dziwna roślina 50 Czy znasz te słowa? Kompendium wiedzy o grafice 51 Kontrasty kształtów i barw. Taniec linii 53 Kompozycja. Czarodziejskie trójkąty 55 Kompozycja symetryczna i rytmiczna 57 Plan pracy dydaktycznej 62 3

4 Zagadnienia Tematy przewidziane do realizacji w klasie IV Liczba godzin lekcyjnych Rysunek Dziedziny sztuk plastycznych. Rysujemy fantazyjne linie i szalone kreski 1 Linia, kreska, kontur. Bukiet liści 1 Co potrafi kreska? Światłocień 1 Co potrafi kreska? Faktura 1 Rysunek dziedzina sztuki. Warsztat rysownika 1 Kompendium wiedzy o rysunku 1 Malarstwo Malujemy świat kolorów 1 Gama barwna, temperatura barw 1 Malarstwo dziedzina sztuki 1 Warsztat malarza 1 Warsztat twórcy ludowego (malarstwo na szkle) 1 Kompendium wiedzy o malarstwie 1 Rzeźba Czym jest rzeźba? 1 Czy wszystkie rzeźby są do siebie podobne? 1 Warsztat rzeźbiarza 1 Płaskorzeźba 1 Warsztat twórcy ludowego (rzeźba) 1 Kompendium wiedzy o rzeźbie 1 Architektura Budujemy dom 1 Architektura dziedzina sztuki 1 Architektura Warsztat architekta 1 Kompendium wiedzy o architekturze 1 Grafika Czym jest grafika? 1 Grafika artystyczna i użytkowa 1 Warsztat artysty grafika 1 Warsztat twórcy ludowego (drzeworyt) 1 Kompendium wiedzy o grafice 1 Język dzieł sztuki. Kompozycja i kontrast Język dzieł sztuki 1 Zasady kompozycji 1 Kompozycja symetryczna i rytmiczna 1 Kontrast kształtu i barwy 1 Kompendium wiedzy o kompozycji i kontraście 1 6

5 Lekcja 2 Linia, kreska, kontur. Bukiet liści Cele edukacyjne Uczeń: Materiały i pomoce dydaktyczne: zna pojęcie kreski, określa i nazywa rodzaje kresek, uwzględniając ich grubość, długość, kierunek i natężenie walorowe, nazywa narzędzia rysunkowe i potrafi przewidzieć efekty ich stosowania, określa rolę linii i kreski w tworzeniu kształtu, wie, czym jest kontur, umiejętnie stosuje narzędzia rysunkowe dla uzyskania zamierzonego rezultatu, analizuje kształt i realizuje wynikające z tej analizy spostrzeżenia w zadaniu plastycznym, tworzy estetyczne, przemyślane kompozycje. podręcznik Plastyka 4; rozdział 1. Kreska i jej tajemnice, temat: 1.2 Rysujemy linia, kreska, kontur, zeszyt ćwiczeń Plastyka 4 ćwiczenie 1., przykłady prac rysunkowych, rysunki (malowanki). Metody pracy: Materiały dla ucznia: rozmowa dydaktyczna, pokaz, ćwiczenia praktyczne w obrębie zagadnienia. blok rysunkowy, narzędzia rysunkowe: ołówki o różnej grubości, kredki, mazaki, pastele, długopisy, pędzelki, patyki, farby akwarelowe, liście różnych gatunków drzew i krzewów. Forma pracy: Czas trwania zajęć: indywidualna 45 minut Przebieg lekcji 1. Motywacja. Prezentacja nauczyciel rysuje na dużym białym papierze kreski, różnorodne pod względem grubości, długości, kierunku i natężenia. Używa przy tym dowolnych narzędzi rysunkowych. Zachęca uczniów do rozmowy. Prosi, żeby określili to, co zostało narysowane na kartonie, a następnie zachęca do nazwania kresek. Pyta o to, jakich narzędzi można użyć, aby narysować różne linie. Zadanie, które uczniowie mają wykonać samodzielnie: Używając dostępnych narzędzi, narysujcie na kartonie różne kreski. Rozmowa dydaktyczna o zastosowaniu kreski w celu przedstawienia kształtu omówienie funkcji konturu. Prezentacja materiału poglądowego, obserwacja i odpowiedzi uczniów na pytanie: Jaką rolę odgrywa kreska w tych rysunkach? 8

6 2. Przedstawienie i realizacja zadania. Zadanie plastyczne polega na wykonaniu kompozycji przedstawiającej bukiet liści. Uczniowie wykorzystują przyniesione liście. Układają je na kartonie i obrysowują konturem, tworząc bukiet. Kompozycję uzupełniają, dorysowując dowolne elementy: gałązki, kokardę, dzban. Korzystając z dowolnych narzędzi rysunkowych, rysują różne linie. Nauczyciel motywuje, udziela wskazówek przy tworzeniu układów kompozycyjnych, dba o właściwe tempo pracy, obserwuje zaangażowanie i możliwości manualne, w razie konieczności pomaga. 3. Rekapitulacja. Wystawa prac prezentacja i omówienie ze wskazaniem na obserwację różnorodności kształtów i zastosowanych linii (wypowiedzi autorów prac). Ocena prac wyrażona stopniem. Jako pracę domową można zaproponować uczniom wykonanie ćwiczenia 1. z zeszytu ćwiczeń. Linia, kreska, kontur. Bukiet liści 9

7 Lekcja 3 Co potrafi kreska? Światłocień Cele edukacyjne Uczeń: Materiały i pomoce dydaktyczne: zna pojęcie rysunek światłocieniowy, zauważa różnice w natężeniu światła przedstawionego na rysunku, w zależności od rodzaju kresek (płaszczyzny oświetlone jasne, drobne, nieliczne kreski; płaszczyzny zacienione mocne, ciemne, zagęszczone kreski), zna i rozumie rolę światłocienia w tworzeniu trójwymiarowości przedmiotów, wie, że światłocień wydobywa kształt i buduje przestrzeń na obrazie, dostrzega różnice światłocieniowe w obserwowanych bryłach i w przestrzeni, zna i umiejętnie stosuje narzędzia rysunkowe (ołówki różnej twardości), umiejętnie stosuje różne rodzaje kresek, potrafi właściwie operować kreską dla oddania istoty zadania plastycznego. podręcznik Plastyka 4, rozdział 1. Kreska i jej tajemnice, temat: 2.3 Co potrafi kreska?, zeszyt ćwiczeń Plastyka 4 ćwiczenie 2., przykłady prac rysunkowych. rysunki przedstawiające architekturę, martwą naturę, portret, bryły lub proste naczynia w oświetleniu (zależnie od możliwości sztucznym lub dziennym), złożone i zmięte kartki papieru. Metody pracy: Materiały dla ucznia: pogadanka wzbogacona prezentacją i pokazem, analiza prac rysunkowych, ćwiczenia praktyczne w obrębie zagadnienia. białe kartony, ołówki różnej twardości (H i B). Forma pracy: Czas trwania zajęć: indywidualna 45 minut Przebieg lekcji 1. Motywacja. Nauczyciel wprowadza uczniów w temat prezentacja multimedialna: rysunki architektury, martwej natury, portrety. Podczas prezentacji, na konkretnych przykładach, omawia rolę kreski w tworzeniu trójwymiarowości brył. Zwraca uwagę na różnorodność zastosowanych kresek w tworzeniu światłocienia (jasne, drobne i nieliczne kreski tworzą płaszczyzny bardziej oświetlone; mocne, ciemne, zagęszczone płaszczyzny zacienione). Nauczyciel może wzbogacić prezentację, tłumacząc rolę światła w tworzeniu trójwymiarowości brył na przykładzie ustawionych w klasie brył i naczyń. 10

8 Nauczyciel prezentuje narzędzia rysunkowe ołówki. Zwraca uwagę na to, że ich natężenie walorowe zależy od twardości rysika. Na tablicy wykonuje szybkie działania rysunkowe, następnie proponuje uczniom wykonanie z zeszytu ćwiczeń zadania (ćwiczenie 2.), którego celem jest pokazanie efektu zastosowania twardych i miękkich ołówków (H i B). Alternatywnie nauczyciel może polecić uczniom wykonanie tego ćwiczenia w formie pracy domowej, a na lekcji jedynie zaproponować sprawdzenie śladów narzędzi na kartonie. 2. Przedstawienie i realizacja zadania. Zadanie plastyczne polega na przedstawieniu w formie rysunkowej światłocienia widocznego na zmiętej kartce papieru. Nauczyciel prezentuje duże arkusze papieru, które są złożone w harmonijkę lub zmięte, z wyraźnymi liniami zgięcia (np. rozłożony element origami). Zwraca uwagę na światłocień. Może posłużyć się sztucznym oświetleniem dla wzmocnienia światłocienia. Uczniowie wykonują szkice rysunkowe wybranego elementu i, stosując ołówki różnej twardości, odwzorowują światłocień. Nauczyciel ukierunkowuje, motywuje i w razie konieczności pomaga, wprowadzając niewielkie korekty rysunkowe. 3. Rekapitulacja. Prezentacja wybranych prac na tablicy. Ocena prac z omówieniem (nauczyciel bardziej zwraca uwagę na naszkicowany światłocień, mniejszą wagę przypisując do proporcji). Na kolejną lekcję uczeń powinien przygotować biały karton A3 oraz twarde i miękkie ołówki (H i B). Uwaga: Podczas wykonywania zadania plastycznego uczeń może obserwować zaprezentowany przez nauczyciela arkusz, ale może też obserwować własną, dowolnie złożoną kartkę. Ma to znaczenie w przypadku uczniów potrzebujących wydłużonego czasu pracy mając własny obiekt obserwacji, mogliby dokończyć to zadanie w domu. Co potrafi kreska? Światłocień 11

9 Lekcja 4 Co potrafi kreska? Faktura Cele edukacyjne Uczeń: Materiały i pomoce dydaktyczne: zna i rozumie pojęcie faktura, potrafi obserwować i określić cechy różnych powierzchni fakturalnych: chropowatość, gładkość, zna możliwości warsztatowe w zakresie tworzenia faktury, zaobserwowaną fakturę interpretuje rysunkowo, stosując różnorodne narzędzia, stosuje różne rodzaje kresek, umiejętnie realizuje zadanie w zakresie zagadnienia, rozwija warsztat rysunkowy. podręcznik Plastyka 4, rozdział 1. Kreska i jej tajemnice, temat: 1.3 Co potrafi kreska?, zeszyt ćwiczeń Plastyka 4 ćwiczenie 3., przykłady prac rysunkowych, materiały, które mają różną powierzchnię, np.: płótno, deska, futerko, szkło itp. pudełka-niespodzianki wypełnione różnymi przedmiotami (Las np.: mech, szyszki, gałązki drzew iglastych, kora drzew, patyki; Morze np.: piasek, kamyki, muszle w różnych kształtach, koraliki; Wiejska zagroda np.: pióra, wełna owcza, słoma, siano, deska). Metody pracy: Materiały dla ucznia: rozmowa nauczająca, mapa myśli, analiza prac rysunkowych, badanie i określanie powierzchni dotykiem, ćwiczenia praktyczne w obrębie zagadnienia. białe kartony, ołówki różnej twardości (H i B). Forma pracy: Czas trwania zajęć: indywidualna 45 minut Przebieg lekcji 1. Motywacja. Nauczyciel podaje uczniom temat lekcji. Prezentuje przedmioty, które mają różną powierzchnię. Zachęca uczniów do oglądania i dotykania przedmiotów. Zachęca do wypowiedzi, zadając pytania: Czy powierzchnia tych przedmiotów jest taka sama? Jakich słów możemy użyć dla określenia tego rodzaju powierzchni? 12

10 Tworzenie mapy mentalnej. Nauczyciel zapisuje na tablicy słowo: FAKTURA, uczniowie dopisują kolejno określenia faktury, po czym przyporządkowują do tych określeń rodzaj materiału, np.: chropowata deska, kamień; miękka futro, aksamit, wata; gładka szkło, plastik. Nauczyciel wyjaśnia pojęcie faktury w odniesieniu do zaobserwowanych różnic i prezentuje przykłady prac rysunkowych przedstawiających różne faktury. Wyjaśnia zależności w tworzeniu faktury w rysunku (chropowate faktury tworzą kreski dynamiczne, wyraziste o dużym natężeniu walorowym, natomiast gładkie tworzą kreski uporządkowane, delikatne). 2. Przedstawienie i realizacja zadania. Zadanie plastyczne polega na narysowaniu faktur różnych przedmiotów. Uczniowie dotykają przedmiotów zgromadzonych w pudełkach. Wypowiadają się twórczo, interpretując indywidualnie temat (Las, Morze, Wiejska zagroda). Nauczyciel nie sugeruje na wstępie tematu zagadnienia, pozwala uczniom na własne skojarzenia i dowolność wypowiedzi. Uczniowie, używając różnych narzędzi i stosując różnorodną kreskę, przedstawiają zadanie tematyczne na kartonie. 3. Rekapitulacja. Prezentacja prac. Chętni uczniowie uzasadniają interpretację tematu, odpowiadając na pytania: Jakie rodzaje faktury zastosowałaś/zastosowałeś w pracy? W której pracy przedstawiono najwięcej różnorodnych kresek? Podsumowanie i ocena prac. Na kolejną lekcję uczeń powinien przygotować: białe kartony, ołówki twarde i miękkie (H, 2B i 5B), dowolne owoce i warzywa obiekty obserwacji. Co potrafi kreska? Faktura 13

11 Lekcja 5 Rysunek dziedzina sztuki. Warsztat rysownika Cele edukacyjne Uczeń: Materiały i pomoce dydaktyczne: określa rysunek jako dziedzinę sztuki, wymienia dziedziny sztuk plastycznych, zna i rozumie pojęcie szkicu rysunkowego, określa zastosowanie szkicu rysunkowego w różnych działaniach plastycznych (szkic jako projekt budowli, wstęp do pracy malarskiej i graficznej, element sztuki ludowej), posługuje się terminologią plastyczną, rozumie słowa: rysownik, światłocień, szkic, linia dekoracyjna, zna techniki rysunkowe: ołówek, węgiel, piórko, patyk, pędzel, kreda, i potrafi rozpoznać rysunki tworzone tymi narzędziami, wie, co oznaczają na ołówkach symbole B, H i F, wykonuje szkice rysunkowe różnymi technikami. podręcznik Plastyka 4, rozdział 1. Kreska i jej tajemnice, tematy: 1.4. Warsztat rysownika oraz 1.6. Warsztat twórcy ludowego. Na co dzień i od święta zeszyt ćwiczeń Plastyka 4 ćwiczenia 4. i 5., komputer i rzutnik multimedialny, materiał poglądowy znajdujący się na stronie www wydawnictwa Mac: film Dziedziny sztuki Rysunek, reprodukcje dzieł sztuki, przykłady prac rysunkowych w technice: węgla, piórka, ołówka. Metody pracy: projekcja filmu, rozmowa dydaktyczna ilustrowana pokazem, praca z podręcznikiem, praktyczne działania (szkice rysunkowe). Materiały dla ucznia: biała kredka, karton, klej, brokat, piasek lub mąka. Forma pracy: Czas trwania zajęć: indywidualna 45 minut Przebieg lekcji 1. Motywacja. Nauczyciel w rozmowie nawiązuje do wcześniejszych wiadomości z rysunku. Zadaje uczniom pytania: Co to jest rysunek? W jaki sposób powstaje? Jakie znacie narzędzia rysunkowe? Nauczyciel, odwołując się do ilustracji zamieszczonych w podręczniku na stronie 21, 14

12 prowadzi rozmowę nauczającą na temat pojęcia dziedzin sztuki. Opisuje historię rysunku, prezentując materiał ilustracyjny (reprodukcje dzieł sztuki). Podaje przykłady stosowania rysunku w sztuce ludowej w formie linii dekoracyjnej, zdobiącej wnętrza domów mieszkalnych i strojów ludowych. Projekcja filmu ze strony www wydawnictwa MAC Dziedziny sztuki Rysunek. Po obejrzeniu filmu rozmowa dydaktyczna z aktywnym udziałem uczniów: Jak nazywa się artysta wykonujący dzieła rysunkowe? Co to jest szkic rysunkowy? Gdzie jest stosowany szkic rysunkowy? Jakie znacie techniki rysunkowe? Co oznaczają na ołówkach symbole H i B? W jaki sposób wykonywali swoje rysunkowe i dekoracyjne prace artyści ludowi? 2. Przedstawienie i realizacja zadania. Zadanie plastyczne polega na eksperymentowaniu w wykorzystaniu różnych narzędzi do tworzenia dzieł rysunkowych w tym przypadku do zaprojektowania wzorów dekoracyjnych, które mogłyby zdobić glinianą podłogę w dawnym wiejskim gospodarstwie. Uczniowie szkicują wzory dekoracyj ne białą kredką na kartonie, następnie kontury szkicu pokrywają klejem, na mokry klej wysypują brokat, piasek lub mąkę. Nadmiar sypkiego materiału zsypują do woreczka. Czekają, aż praca wyschnie. Próbują opisać faktury wzorów, które wykonali. Praca powinna opierać się na instrukcji Eksperymenty plastyczne. Sypkie dekoracje zamieszczonej w podręczniku Plastyka 4 na stronie Rekapitulacja. Prezentacja wszystkich prac uczniów na tablicy. Taka ekspozycja prac pomoże uczniom w analizie i omówieniu etapów pracy nad rysunkami. Ocena prac wyrażona stopniem. Rysunek dziedzina sztuki. Warsztat rysownika 15