Redakcja i korekta Ewa Kamińska. Redakcja techniczna Czesław Rygielski. Projekt okładki Zdzisław Ptak

Transkrypt

1

2

3

4

5 Autorzy poszczególnych rozdziałów: Jan Grabowski: nadzór merytoryczny i wprowadzenie; Rafał Blicharz: 4, 7, 10; Mirosław Pawelczyk: 1 (III), 5, 6; Katarzyna Pokryszka: 1 (I-II, IV-VII), 2, 8; Ewa Przeszło: 3, 9. Redakcja i korekta Ewa Kamińska Redakcja techniczna Czesław Rygielski Projekt okładki Zdzisław Ptak Copyright by Oicyna Wydawnicza BRANTA 2007 Copyright by Jan Grabowski, Mirosław Pawelczyk, Rafał Blicharz, Katarzyna Pokryszka, Ewa Przeszło 2007 ISBN Oicyna Wydawnicza BRANTA - Rok założenia Bydgoszcz, ul. Królowej Jadwigi 18 tel./fax (052) , (052) oicyna@branta.com.pl Wydanie I Ark. druk. 15,5 Druk ukończono w styczniu 2009 r. Skład i łamanie: Mercurius, Olsztyn Druk i oprawa: Drukarnia GS Kraków, ul. Zabłocie 43 tel. (012)

6 spis treści WPROWADZENIE Rozdział 1. DZiAŁALNOŚĆ GOspODArcZA I. Podstawowe zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce Informacje ogólne Zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej wynikające z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej Zasady postępowania organów administracji publicznej w stosunkach z przedsiębiorcami Zasada wolności gospodarczej II Działalność gospodarcza podstawowe zagadnienia Informacje ogólne Deinicja działalności gospodarczej Wyłączenia III Przedsiębiorca w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej IV. Ogólne warunki podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej Informacje ogólne Obowiązki przedsiębiorców związane z podejmowaniem i prowadzeniem działalności gospodarczej Ewidencja działalności gospodarczej Informacje ogólne System ewidencji działalności gospodarczej w ustawie Prawo działalności gospodarczej Ewidencja Działalności Gospodarczej w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej V. Reglamentacja działalności gospodarczej Informacje ogólne Koncesje Zezwolenia, licencje, zgody Działalność regulowana VI. Kontrola przedsiębiorcy Informacje ogólne Organy uprawnione do kontroli przedsiębiorcy i ich kompetencje Zasady przeprowadzania kontroli przedsiębiorcy Książka kontroli przedsiębiorcy

7 6 Spis treści VII. Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne i przedsiębiorców zagranicznych w Polsce Informacje ogólne Osoby zagraniczne Przedsiębiorcy zagraniczni Rozdział 2. KrAJOWY rejestr sądowy I. Informacje ogólne II. Organizacja Krajowego Rejestru Sądowego III. Centralna Informacja Krajowego Rejestru Sądowego IV. Postępowanie rejestrowe V. Zasada jawności Krajowego Rejestru Sądowego i skutki wpisu Rozdział 3. przedsiębiorstwa państwowe I. Informacje ogólne II. Pojęcie przedsiębiorstwa państwowego Rodzaje przedsiębiorstw państwowych Tworzenie przedsiębiorstw państwowych III. Akty prawne regulujące wewnętrzną działalność przedsiębiorstwa IV. Organy przedsiębiorstwa państwowego Dyrektor Ogólne zebranie pracowników Rada pracownicza V. Przedstawicielstwo przedsiębiorstwa państwowego Pełnomocnicy Przedstawiciele ustawowi VI. Rozstrzyganie sporów w przedsiębiorstwie VII. Umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem państwowym VIII. Postępowanie naprawcze w przedsiębiorstwie państwowym IX. Likwidacja przedsiębiorstwa państwowego X. Łączenie i podział przedsiębiorstw państwowych XI. Mienie przedsiębiorstwa Rozdział 4. KOMercJALiZAcJA i prywatyzacja I. Informacje ogólne II. Komercjalizacja Rodzaje komercjalizacji Podmioty związane z komercjalizacją Akt komercjalizacji Spółka powstała w wyniku komercjalizacji Działalność spółki III. Prywatyzacja Informacje ogólne Pojęcie i rodzaje prywatyzacji Prywatyzacja pośrednia Prywatyzacja bezpośrednia

8 Spis treści 7 Rozdział 5. ZWALcZANie NieUcZciWeJ KONKUreNcJi I. Zagadnienia ogólne II. Czyn nieuczciwej konkurencji III. Katalog nazwanych czynów nieuczciwej konkurencji Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa (art. 5-7) Fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograicznego towarów albo usług (art. 8) Wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług (art. 10) Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa (art. 11) Nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy (art. 12) Naśladownictwo produktów (art. 13) Pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie (art. 14) Utrudnianie dostępu do rynku (art. 15) Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną (art. 15a) Nieuczciwa lub zakazana reklama (art. 16) Organizowanie systemu sprzedaży lawinowej (art. 17 c) Prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym (art. 17 e) Sprzedaż premiowana (art. 17 a) Dostęp warunkowy (art. 15 b) Wprowadzanie do obrotu przez sieci sklepów dyskontowych towarów w ilości przewyższającej 20% wartości obrotów z markami stanowiącymi własność właściciela sieci lub podmiotów zależnych (art. 17 d) Nieuczciwe formułowanie ofert w loteriach promocyjnych (art. 17 b) IV. Odpowiedzialność cywilnoprawna Rozdział 6. OcHrONA KONKUreNcJi i KONsUMeNtÓW I. Konkurencja zagadnienia ogólne II. Wspólnotowe prawo konkurencji III. Przedmiot ustawy antymonopolowej IV. Zakres podmiotowy ustawy antymonopolowej V. Formy zakazu praktyk ograniczających konkurencję VI. Rynek właściwy VII. Porozumienia ograniczające konkurencję VIII. Formy porozumień ograniczających konkurencję IX. Zwolnienia spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję X. Zakaz nadużywania pozycji dominującej XI. Formy nadużywania pozycji dominującej XII. Kontrola koncentracji przedsiębiorców XIII. Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów XIV. Organizacja ochrony konkurencji XV. Postępowanie przed prezesem UOKiK Rozdział 7. pomoc publiczna I. Informacje ogólne II. Podstawowe pojęcia. Rodzaje pomocy publicznej

9 8 Spis treści 1. Pomoc publiczna (program pomocowy, podmiot udzielający pomocy publicznej, przedsiębiorca publiczny, beneicjent pomocy publicznej) Rodzaje pomocy publicznej III. Zasady pomocy publicznej, jej dopuszczalność oraz formy IV. Postępowanie przednotyikacyjne V. Postępowanie notyikacyjne VI. Monitorowanie pomocy publicznej VII. Kontrola, zwrot pomocy przyznanej niezgodnie z zasadami wspólnego rynku oraz pomocy wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem. Postępowanie odwoławcze Rozdział 8. specjalne strefy ekonomiczne I. Informacje ogólne II. Pojęcie specjalnej strefy ekonomicznej i cele jej ustanowienia III. Zarządzający specjalną strefą ekonomiczną i jego zadania IV. Plan rozwoju strefy i regulamin strefy V. Prowadzenie działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej Zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej w specjalnej streie ekonomicznej Przywileje dla przedsiębiorców prowadzących działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej Specjalne strefy ekonomiczne w Polsce Rozdział 9. ZAMÓWieNiA publiczne I. Informacje ogólne II. Pojęcie zamówień publicznych Zakres przedmiotowy Zakres podmiotowy III. Tryby udzielania zamówień publicznych IV. Umowa o zamówienia publiczne V. Kontrola udzielania zamówień publicznych VI. Środki ochrony prawnej Rozdział 10. NABYWANie NierUcHOMOŚci przez cudzoziemców I. Informacje ogólne II. Pojęcie nieruchomości III. Forma i pojęcie nabycia nieruchomości IV. Pojęcie cudzoziemca V. Postępowanie w sprawie uzyskania zezwolenia Wniosek i jego badanie Terminy załatwienia sprawy Decyzje w sprawie zezwolenia VI. Nabywanie akcji (udziałów) przez cudzoziemców w spółkach VII. Wyłączenia od obowiązku uzyskania zezwolenia VIII. Obywatele i przedsiębiorcy Europejskiego Obszaru Gospodarczego

10 WPROWADZENIE Współczesna gospodarka wolnorynkowa opiera się na zasadzie wolności gospodarczej oraz równości wobec prawa wszystkich podmiotów. Wolność gospodarcza jest tzw. publicznym prawem podmiotowym o charakterze negatywnym, któremu odpowiada ogólny obowiązek państwa nienaruszania swobody działania beneicjentów tego prawa w sferze działalności gospodarczej. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku nie kreuje zasady wolności gospodarczej jako podstawy ustroju gospodarczego kraju, albowiem obecnie podłożem tegoż ustroju jest społeczna gospodarka rynkowa, natomiast wolność działalności gospodarczej jest wyłącznie jednym z jej elementów, obok własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. Obecne uplasowanie zasady wolości gospodarczej w konstytucji jako wyłącznie składowego elementu społecznej gospodarki rynkowej zgodnie z art. 20 Konstytucji RP przemawia, iż zasada ta nie posiada waloru zasady absolutnej i niewzruszalnej. Jednakże wszelkie jej ograniczenia powinny odbywać się zgodnie z regułą określoną w art. 22 Konstytucji, zgodnie z którym ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Publiczne prawo gospodarcze dotyczy zbioru norm, które regulują relacje, jakie zachodzą pomiędzy, z jednej strony zasadami właściwymi dla niczym nieskrępowanej zasady wolności gospodarczej, a z drugiej strony jej publicznoprawną reglamentacją, wypływającą z ustaw tradycyjnie wchodzących w zakres przedmiotu publiczne prawo gospodarcze. Rozległość problematyki, jaką zajmuje się publiczne prawo gospodarcze, determinuje szeroki zakres różnego rodzaju aktów prawnych, będących przedmiotem zainteresowania specjalistów tej dziedziny prawa. Niniejsze opracowanie zawiera krótką charakterystykę jedynie podstawo-

11 10 Wprowadzenie wych w ocenie jego autorów, takich aktów. Stanowią one trzon regulacji prawnej niezbędnej dla podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby izyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjnie nie posiadające osobowości prawnej, jak i sprawnego procesu ich rejestracji w postępowaniu przed krajowym rejestrem sądowym. Zawierają m.in. normy chroniące zasady wolnej i uczciwej gry rynkowej, chroniące konkurencję, przeciwdziałające tworzeniu się porozumień ograniczających konkrecję, nadużywaniu pozycji dominującej, zapobiegające nadmiernym koncentracjom przedsiębiorców oraz wyznaczające ramy prowadzenia działalności gospodarczej na terenach specjalnych stref ekonomicznych. Ponadto normy te kształtują zasady wydatkowania środków publicznych, wprowadzając reguły udzielania zamówień publicznych. Regulują również sferę działalności sektora przedsiębiorstw państwowych oraz zasady ich przekształceń w drodze procesów komercjalizacji i prywatyzacji. Niniejsze opracowanie w intencji autorów służyć ma zdobyciu wiedzy z zakresu publicznego prawa gospodarczego i jest skierowane głównie dla studentów wyższych uczelni o proilu administracja i zarządzanie. AutoRZy

12 Rozdział 1 DZiAŁALNOŚĆ GOspODArcZA I. PODSTAWOWE ZASADY PODEJMOWANIA i prowadzenia DZiAŁALNOŚci GOspODArcZeJ W polsce 1. Informacje ogólne Podstawowe zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w Polsce określa uchwalona 2 lipca 2004 r. ustawa o swobodzie działalności gospodarczej 1. Zakres regulowanej przez ustawę Sdg problematyki związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej powoduje, iż ustawa ta jest jednym z najistotniejszych aktów prawnych dotyczących obrotu gospodarczego w naszym kraju. Ustawa Sdg wprowadza nie tylko podstawowe zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, lecz wskazuje także obowiązki organów administracji publicznej względem przedsiębiorców, warunki, których spełnienie jest niezbędne dla podjęcia działalności gospodarczej oraz formy jej reglamentacji. Przepisy ustawy Sdg uwzględniają również podstawowe zasady podejmowania działalności gospodarczej na terytorium rynku wewnętrznego Wspólnot Europejskich i wprowadzają uregulowania będące konsekwencją przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. W tym zakresie przepisy ustawy Sdg regulują zasady tworzenia oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych w Polsce oraz wspierania przez państwo mikro-, małych i średnich przedsiębiorców. 1 Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173, poz ze zm.), dalej powoływana jako ustawa Sdg.

13 12 Podstawowe zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce 2. Zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej wynikające z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej Przepisy ustawy Sdg stanowią, że podstawowymi zasadami podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej są: 1) zasada wolności gospodarczej, 2) zasada równości przedsiębiorców, 3) zasada uczciwej konkurencji, 4) zasada poszanowania dobrych obyczajów, 5) zasada ochrony słusznych interesów konsumentów Zasady postępowania organów administracji publicznej w stosunkach z przedsiębiorcami W przepisach ustawy Sdg określone zostały także podstawowe zasady obowiązujące w stosunkach pomiędzy organami władzy publicznej a przedsiębiorcą. Zasady te formułują podstawowe obowiązki państwa wobec przedsiębiorców. Do obowiązków tych należy zaliczyć: 1) Obowiązek udzielania przez państwo przedsiębiorcom pomocy publicznej na zasadach i w formach określonych w odrębnych przepisach, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji (art. 7 ustawy Sdg), 2) Obowiązek organów administracji publicznej wspierania rozwoju przedsiębiorczości poprzez tworzenie korzystnych warunków do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności obowiązek wspierania mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców (art. 8 ustawy Sdg), 3) Obowiązek wykonania zadań przez organy administracji publicznej, w szczególności w zakresie nadzoru i kontroli, z poszanowaniem uzasadnionych interesów przedsiębiorcy (art. 9 ustawy Sdg), 2 C. Kosikowski, Nowe regulacje prawne w zakresie swobody działalności gospodarczej, Państwo i Prawo 2004 nr 10, s. 9; W.J. Katner, Podstawowe zagadnienia prawne nowej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, Przegląd Prawa Handlowego 2004 r., nr 12, s. 5 6; Z. Miczek, J. Olszewski i in., Publiczne prawo gospodarcze, Warszawa 2005, s. 9.

14 Rozdział 1. Działalność gospodarcza 13 4) Obowiązek współdziałania organów administracji publicznej, przy wykonywaniu swych zadań, z organizacjami pracodawców, organizacjami pracowników, organizacjami przedsiębiorców oraz samorządami zawodowymi i gospodarczymi (art. 12 ustawy Sdg), 5) Obowiązek organów administracji publicznej załatwiania spraw przedsiębiorców bez zbędnej zwłoki (art. 11 ustawy Sdg), 6) Zakaz żądania przez organy administracji publicznej oraz uzależniania przez nie swojej decyzji w sprawie podjęcia, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej przez zainteresowaną osobę od spełnienia przez nią dodatkowych warunków, w szczególności przedłożenia dokumentów lub ujawnienia danych, nieprzewidzianych przepisami prawa (art. 6 ust. 2 ustawy Sdg), 7) Obowiązek wydawania przez właściwe organy administracji publicznej na wniosek przedsiębiorcy pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej, w jego indywidualnej sprawie. Z obowiązkiem tym związana jest także zasada, w myśl której przedsiębiorca nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami inansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji (art. 10 ustawy Sdg) Zasada wolności gospodarczej Zasada wolności gospodarczej jest jedną z fundamentalnych zasad ustroju gospodarczego Polski. Zasadę tę wprowadza art. 20 Konstytucji, zgodnie z którym podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej stanowi społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. W myśl przepisów art. 22 Konstytucji ograniczenie wolności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Rozwinięciem konstytucyjnego unormowania zasady wolności gospodarczej jest regulacja art. 6 ustawy Sdg, który stanowi, iż podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego 3 C. Kosikowski, Nowe regulacje prawne, s ; W.J. Katner, Podstawowe zagadnienia prawne, s. 5 6; Z. Miczek, J. Olszewski i in., Publiczne prawo..., s. 10.

15 14 Podstawowe zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa 4. Zasada wolności gospodarczej w doktrynie i literaturze przedstawiana jest w różnych aspektach. Biorąc pod uwagę zakres uprawnień, które przysługują przedsiębiorcy w ramach wolności gospodarczej, istotę tej zasady najlepiej odzwierciedla jej ujęcie przedmiotowe, zgodnie z którym zasada wolności gospodarczej stanowi zespół swobód dotyczących podejmowania, organizacji i prowadzenia działalności gospodarczej. Do najważniejszych z tych swobód należą: 1) swoboda podejmowania działalności gospodarczej, 2) swoboda wyboru formy organizacyjnoprawnej, w której działalność gospodarcza może być prowadzona, 3) swoboda konkurowania z innymi przedsiębiorcami, 4) swoboda w zakresie zbywania własnych towarów i usług oraz kształtowania cen, 5) swoboda w zakresie zatrudnienia, 6) swoboda decydowania o sposobie prowadzenia działalności gospodarczej, zmiany jej proilu i czasu trwania 5. Zasada wolności gospodarczej nie ma charakteru absolutnego i może podlegać pewnym ograniczeniom. Zgodnie z art. 22 Konstytucji ograniczenia wolności gospodarczej są dopuszczalne, jeżeli tylko wprowadzane są w drodze ustawy i ze względu na ważny interes publiczny. Jednym z podstawowych rodzajów ograniczeń wolności gospodarczej, które w literaturze i orzecznictwie uważa się za uzasadnione ze względu na ważny interes publiczny, jest wprowadzanie i utrzymywanie przez państwo różnych form reglamentacji działalności gospodarczej. Wiążą się one z obowiązkiem uzyskania przez przedsiębiorcę koncesji, zezwolenia (licencji, zgody, pozwolenia) lub wpisu do rejestru działalności regulowanej, co stanowi niezbędny wymóg podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej w określonej dziedzinie. Zasadę wolności gospodarczej ocenia się właśnie przez pryzmat ilości i charakteru takich ograniczeń 6. 4 W.J. Katner, Podstawowe zagadnienia prawne, s C. Kosikowski, Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 1994 r., s. 76; A. Walaszek- Pyzioł, Wolność gospodarcza w ustawodawstwie RFN, Przegląd Ustawodastwa Gospodarczego 1992, nr 5 6, s. 107 i nast.; Z. Miczek, J. Olszewski i in., Publiczne prawo, s C. Kosikowski, ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz, Warszawa 2005 r., s i 54.

16 Rozdział 1. Działalność gospodarcza 15 Ze względu na przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz wynikającą stąd konieczność zmiany przepisów i ich dostosowania do standardów przyjętych w prawie europejskim istotne są także uregulowania wolności gospodarczej w prawie wspólnotowym. Uregulowania te wprowadzają przepisy Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej 7. W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wolność gospodarcza uznawana jest za jedno z praw podstawowych 8. Obywatele państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej mają prawo swobodnego przemieszczania się i podejmowania działalności gospodarczej na całym obszarze rynku wewnętrznego korzystając z dwóch podstawowych swobód tego rynku swobody prowadzenia działalności gospodarczej (art TWE) oraz swobody świadczenia usług (art TWE). Przepisy art. 43 i 49 Traktatu rzymskiego wprowadzą jednolity zakaz ograniczeń w podejmowaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej przez podmioty pochodzące z jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego Wspólnoty Europejskiej. W tym zakresie podmioty te mają prawo do traktowania na takich samych zasadach, jakie przyjęte są wobec obywateli państwa, na którego terytorium wykonują działalność gospodarczą. Przepisy Traktatu rzymskiego, regulujące swobodę prowadzenia działalności gospodarczej i swobodę świadczenia usług, stanowią konkretyzację ogólnego zakazu dyskryminacji ze względu na przynależność państwową przyjętego w prawie wspólnotowym. Wolność gospodarcza opiera się tu zatem na zasadzie narodowego traktowania przedsiębiorców pochodzących z innych państw członkowskich. Państwa członkowskie podlegają zakazowi wprowadzania środków powodujących gorsze traktowanie takich przedsiębiorców zarówno pod względem prawnym, jak i faktycznym 9. Zasadę tę wprowadzają także przepisy ustawy Sdg, regulując uprawnienia osób zagranicznych i przedsiębiorców zagranicznych do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w Polsce. 7 Traktat o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej podpisany 25 marca 1957 r. w Rzymie jako Traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, dalej powoływany jako Traktat rzymski lub TWE. Tekst polski Traktatu rzymskiego zobacz w: A. Przyborowska Klimczak, E. Skrzydło Tefelska, Dokumenty europejskie, tom III, Lublin 1999 r. s S. Biernat, A. Wasilewski, Wolność gospodarcza w Europie, Zakamycze 2000 r., 9 A. Cieśliński, Wspólnotowe prawo gospodarcze, Warszawa 2003 r., s

17 16 Działalność gospodarcza podstawowe zagadnienia ii. DZiAŁALNOŚĆ GOspODArcZA podstawowe ZAGADNieNiA 1. Informacje ogólne Pojęcie działalności gospodarczej zdeiniowane zostało w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej 10. Deinicja działalności gospodarczej w przepisach ustaw odrębnych wprowadzana jest sporadycznie, a wyjątek stanowią tu jedynie ustawy podatkowe. Ustawy odrębne szczegółowo określają zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej, które są specyiczne ze względu na rodzaj normowanej działalności. Ustawy te są aktami prawnymi o charakterze lex specialis wobec przepisów ustawy Sdg. Przepisy ustawy Sdg zatem, jako regulacje posiadające rangę lex generalis wobec ustaw odrębnych, regulujących określone rodzaje działalności gospodarczej, mają do tych rodzajów działalności gospodarczej zastosowanie, chyba że ustawa odrębna stanowi wprost, że działalność gospodarcza objęta jej przepisami jest wyłączona z zakresu zastosowania ustawy Sdg Deinicja działalności gospodarczej Zgodnie z przepisami ustawy Sdg działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Z prawnego punktu widzenia określenie czy dana działalność ma charakter działalności wytwórczej, budowlanej, handlowej i usługowej oraz działalności w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i wydobywania kopalin powinno być dokonywane na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 20 stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyikacji 10 Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173, poz ze zm.), dalej powoływana jako ustawa Sdg. 11 C. Kosikowski, ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz, Warszawa 2005 r., s

18 Rozdział 1. Działalność gospodarcza 17 Działalności 12. PKD została opracowana na podstawie statystycznej klasyikacji działalności gospodarczej Unii Europejskiej. Klasyikacja ta została wprowadzona na mocy rozporządzeń Rady i Komisji Europejskiej. Dzięki temu rodzaje działalności gospodarczej określone w przepisach PKD oraz przypisane im kody i klasyikacje statystyczne są zgodne pod względem pojęć, zakresów działalności oraz związanych z nimi kodów z klasyikacją działalności gospodarczej przyjętą w prawie Unii Europejskiej 13. Zgodność przepisów PKD z regulacjami prawa europejskiego w zakresie klasyikacji działalności gospodarczej ma niezwykle istotne znaczenie zarówno dla przedsiębiorców polskich zamierzających podjąć działalność gospodarczą na terytorium Unii Europejskiej, jak i dla przedsiębiorców pochodzących z państw członkowskich Unii Europejskiej, którzy podejmują działalność w Polsce, gdyż rejestracja w obowiązkowych dla przedsiębiorców rejestrach Ewidencji Działalności Gospodarczej i Krajowym Rejestrze Sądowym wymaga wskazania rodzaju wykonywanej działalności na podstawie przepisów PKD. Na podstawie przepisów ustawy Sdg działalnością gospodarczą jest także działalność zawodowa. Takie rozwiązanie pozwala na zaliczenie do działalności gospodarczej działalności wykonywanej w zakresie tzw. wolnych zawodów, np. notariuszy, radców prawnych, adwokatów, lekarzy, biegłych rewidentów 14. Należy jednak zaznaczyć, iż działalność zawodowa może być traktowana jako działalność gospodarcza w rozumieniu przepisów ustawy Sdg tylko wtedy, gdy wykonywana jest we własnym imieniu i na własny rachunek przedsiębiorcy. Z tego względu osoby wykonujące wolne zawody mogą być zaliczane do kategorii przedsiębiorców nie z uwagi na fakt, że prowadzą działalność gospodarczą, lecz z tego powodu, że wykonują działalność zawodową we własnym imieniu i na własny rachunek 15. Istotną cechą działalności gospodarczej wskazaną w przepisach ustawy Sdg jest jej zarobkowy charakter. Cecha zarobkowego prowadzenia 12 Rozporządzenie Rady Ministrów z 20 stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyikacji Działalności (Dz.U. nr 33, poz. 289 ze zm.), dalej powoływane jako PKD. 13 C. Kosikowski, ustawa o swobodzie działalności, s T. Szanciło, Przedsiębiorca w prawie polskim, Przegląd Prawa Handlowego 2005 r., nr 3, s C. Kosikowski, Publiczne prawo gospodarcze Polski i unii Europejskiej, Warszawa 2005 r., s

19 18 Działalność gospodarcza podstawowe zagadnienia działalności oznacza przede wszystkim, że celem działalności gospodarczej jest przysporzenie zysku podmiotowi, który ją prowadzi. Nie mogą być zatem traktowane jako działalność gospodarcza działania mające na celu jedynie zaspokojenie własnych potrzeb, działanie, które nie służą sprzedaży towaru lub usługi 16. Cel osiągnięcia zysku nie zawsze jednak stanowi podstawę określenia danej działalności jako działalności gospodarczej. Jeżeli bowiem prowadzona działalność przynosić może dochód i choćby potencjalnie prowadzić może do osiągnięcia zysku, stanowi ona działalność zarobkową. W takim ujęciu bez znaczenia jest także, czy prowadzący tę działalność podmiot uważa ją za działalność gospodarczą 17. Kryterium prowadzenia działalności gospodarczej w sposób zorganizowany i ciągły służyć ma przede wszystkim podkreśleniu profesjonalnego charakteru działalności. Przez działanie w sposób ciągły rozumieć należy powtarzanie określonych czynności, które są podejmowane w procesie wytwarzania czy świadczenia usług. Pojęcie ciągłości działalności gospodarczej nie oznacza, iż w jej wykonywaniu nie pojawiają się przerwy, które mogą być spowodowane zarówno względami natury osobistej (np. urlopem), jak i obiektywnej (np. awarią maszyn). Z prawnego punktu widzenia istotne jest jedynie deinitywne zaprzestanie wykonywania działalności, które może być podyktowane względami subiektywnymi, wynikać ze stosunku prawnego (np. z umowy) albo zachodzić z mocy samego prawa 18. Pojęcie działalności gospodarczej wyróżnia jeszcze jedna bardzo istotna cecha, jaką jest jej wykonywanie we własnym imieniu przedsiębiorcy. W przepisach ustawy Sdg kryterium to nie zostało wskazane w deinicji działalności gospodarczej, lecz w deinicji przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 4 ustawy Sdg przedsiębiorcą jest osoba izyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Wykonywanie działalności gospodarczej we własnym imieniu oznacza przede wszystkim, że przedsiębiorca 16 E. Bieniek Koronkiewicz, J. Wieńczyło Chlabicz, Działalność gospodarcza i przedsiębiorca na gruncie ustawy: Prawo działalności gospodarczej, Przegląd Prawa Handlowego 2000 r., nr 4, s W. Popiołek [w:], Kodeks cywilny. Komentarz. Suplement, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2003 r., s W. Kubala, Prawo działalności gospodarczej. Komentarz, Warszawa 2000, s

20 Rozdział 1. Działalność gospodarcza 19 ponosi odpowiedzialność za wyniki inansowe prowadzonej działalności oraz za związane z nią zobowiązania o charakterze publiczno i prywatnoprawnym. Odróżnia to w sposób zasadniczy prowadzenie działalności gospodarczej od działalności wykonywanej na podstawie stosunku pracy, gdzie sytuacja pracownika pod względem odpowiedzialności jest zupełnie inna niż sytuacja pracodawcy, choć oczywiście zawiera także pewne elementy odpowiedzialności prawnej związanej ze świadczoną pracą. Z tego też względu za działalność gospodarczą nie można uznać świadczenia pracy na rzecz pracodawcy Wyłączenia Przepisów ustawy Sdg nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów. iii. przedsiębiorca W ŚWietLe UstAWY O swobodzie DZiAŁALNOŚci GOspODArcZeJ Art. 4 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: USDG) deiniuje pojęcie przedsiębiorcy, a tym samym wraz z art. 2 USDG zawierającym legalną deinicję działalności gospodarczej wyznacza zakres podmiotowy stosowania USDG. W świetle tej ustawy przedsiębiorcą jest każdy podmiot, który według obowiązujących przepisów prawa posiada status osoby izycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jednocześnie prowadząc we własnym imieniu zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz prowadzi działalność polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż, jak również działalność 19 C. Kosikowski, Pojęcie przedsiębiorcy w prawie polskim, Państwo i Prawo 2001 r., nr 4, s. 20.

21 20 Przedsiębiorca w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Ponadto za przedsiębiorcę uznaje się wspólnika w spółce cywilnej. Warunkiem zatem uzyskania statusu przedsiębiorcy przez podmioty wskazane w art. 4 USDG jest prowadzenie we własnym imieniu zorganizowanej i ciągłej działalności, mającej na celu pozyskanie korzyści majątkowej, która kwaliikowana jest do sfery gospodarczej rozumianej alternatywnie jako działalność wytwórcza, budowlana, handlowa lub usługowa. Zgodnie z art Kodeksu cywilnego przedsiębiorcą jest osoba izyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, o której mowa w art Kodeksu cywilnego (w myśl którego do jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych) prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Zdeiniowanie przedsiębiorcy dokonane w art. 4 USDG pozwala wyróżnić dwa kryteria, które wyznaczają granice wytyczające uznanie określonego podmiotu za przedsiębiorcę. Pierwszym jest opisywane powyżej kryterium podmiotowe, czyli kryterium pozwalające wyróżnić rodzaje podmiotów, które mogą być przedsiębiorcami ze względu na ich wskazanie w art. 4 USDG. Drugie kryterium ma charakter przedmiotowy i polega na opisowym wskazaniu cech wykonywanej działalności. W praktyce podmioty spełniające kryterium podmiotowe mogą być uznane za przedsiębiorców, tylko jeżeli wykonują działalność gospodarczą zdeiniowaną w art. 2 USDG. Z tego wynika, że dla stwierdzenia, czy dany podmiot jest przedsiębiorcą czy nie, wystarczy ustalić, czy mieści się w grupie podmiotów mogących być przedsiębiorcami w rozumieniu USDG, oraz czy podejmuje lub wykonuje działalność gospodarczą. O ile nie rodzi trudności sklasyikowanie rodzaju podmiotu, to ustalenie, czy daną aktywność tego podmiotu można zaliczyć do działalności gospodarczej, może już rodzić pewne trudności, albowiem tak szeroką deinicją działalności gospodarczej, która jest określona w art. 2 USDG, można w zasadzie objąć większość przejawów ludzkiej aktywności w obrocie prawnym. Za przedsiębiorcę może być uznany każdy podmiot, niezależnie od tego, czy jest już wpisany do właściwego rejestru przedsiębiorców (ewidencji). Natomiast samo wykonywanie działalności gospodarczej uzależnione jest od wpisu do właściwego rejestru (a w przypadku osób izycznych chcących prowadzić działalność gospodarczą ewidencji działalności gospodarczej, prowadzonej przez gminy w zakresie zadań zleco-

22 Rozdział 1. Działalność gospodarcza 21 nych). W tym miejscu warto przypomnieć, że zgodnie z art ustawy z 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń, prowadzenie działalności gospodarczej bez wymaganego prawem zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej podlega karze ograniczenia wolności albo karze grzywny. Należy wskazać, że ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym z 1997 roku stwarza możliwość wykonywania działalności gospodarczej bez obowiązku dokonania odpowiedniego wpisu do rejestru przedsiębiorców. Dotyczy to m.in. publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz kolumn transportu sanitarnego. Może również wystąpić sytuacja, że dany podmiot podlega obligatoryjnemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców w ramach KRS-u, jednak nie może być uznany za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy USDG (np. spółki kapitałowe, których celem nie jest prowadzenie działalności gospodarczej podmioty typu non proit). Może być również i tak, że dany podmiot nie podlega obowiązkowi wpisu do żadnego rejestru, a mimo to może podjąć i prowadzić działalność gospodarczą, chociaż nie będzie uznany za przedsiębiorcę w rozumieniu UPDG (spółka kapitałowa w organizacji). W świetle obowiązujących przepisów prawnych termin przedsiębiorca jest bardzo szeroko stosowany: począwszy od podmiotu, który w ogóle nie jest zainteresowany prowadzeniem działalności gospodarczej (np. ustawy w zakresie prawa konkurencji), poprzez osoby wykonujące zawód, a skończywszy na podmiotach prowadzących działalność gospodarczą sensu stricto. W szczególności USDG doprowadziło do uniikacji tego terminu na styku prawa prywatnego i publicznego, przynajmniej w rozumieniu podstawowej ustawy publicznego prawa gospodarczego, tj. USDG. Zasadnicze znaczenie dla ustalenia tego, kto jest przedsiębiorcą, ma nie tylko wskazanie określonych cech podmiotowych i przedmiotowych, których stwierdzenie dotyczy to cech przedmiotowych może nastręczać trudności, ale także ustalenie, czy dany podmiot jest wpisany do odpowiedniego rejestru (ewidencji), gdyż niejednokrotnie stanowi to warunek sine qua non uznania za przedsiębiorę. Od powyższych zasad istnieją jednak ważne wyjątki, co w rezultacie powoduje, że termin przedsiębiorca i termin podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w świetle różnych aktów prawnych, nie zawsze pokrywają się ze sobą. W świetle powyższych uwag, można zaproponować formalne i materialne rozumienie terminu przedsiębiorca. Przedsiębiorcą w znaczeniu formalnym jest podmiot, który jest wpisany do rejestru (ewidencji) np. spółka akcyjna, natomiast w zna-