ASPEKTY HODOWLI, WYKORZYSTANIA I OPŁACALNOŚĆ UPRAWY GRYKI- Fagopyrum esculentum

Transkrypt

1 ASPEKTY HODOWLI, WYKORZYSTANIA I OPŁACALNOŚĆ UPRAWY GRYKI- Fagopyrum esculentum Małopolska Hodowla Roślin Sp. z o. o. w Krakowie Zakład Hodowlano - Produkcyjny Palikije

2 GRYKA Roślina jednoroczna, o krótkim okresie wegetacji Uprawiana w plonie głównym Uprawiana w poplonie (np. po życie na zielonkę)

3 Może być uprawiana jako zielony nawóz szybko rośnie i zacienia glebę Ma zdolności uaktywniania trudno dostępnych składników pokarmowych (zwłaszcza fosforu) Jest rośliną fitosanitarną Jest rośliną ekologiczną można nie stosować środków ochrony roślin, małe nakłady energetyczne na uprawę

4 Gryka uprawiana jest głównie na ziarno, które ma wysoką wartość odżywczą Zawiera dużo białka (ok. 12%) o korzystnym składzie aminokwasowym (lizyna, metionina) - białko nie zawiera glutenu i może być stosowane w diecie bezglutenowej - jest bogate w witaminy B oraz P i E - zawiera dużo mikroelementów Cu, Fe - zawiera łatwo przyswajalne makroelementy Ca, P, K, Mg Głównym produktem otrzymywanym z ziarna gryki jest: Kasza

5 Gryka jest rośliną obcopylna, owadopylną Kwiaty gryki charakteryzują się różnosłupkowatością

6 Kwiaty gryki są znaczącym producentem nektaru (z 1 ha do 200 kg miodu) z tego 1/3 wykorzystują pszczoły Głównymi zapylaczami są pszczoły miodne dla dobrego zapylenia na 1 ha potrzeba 2-3 pni pszczelich

7 Obecnie hodowla gryki w Polsce prowadzona jest w Zakładzie Hodowlano-Produkcyjnym Palikije należącym do Małopolskiej Hodowli Roślin w Krakowie Prowadzona jest również sprzedaż i kontraktacja nasion

8 W Polsce są w uprawie 2 odmiany gryki : * Kora (1993) * Panda (1998) Charakteryzują się dobrą odpornością na wiosenne chłody i okresowe susze Odmiana Panda jest nieco niższa, odporniejsza na osypywanie i lepiej plonuje na glebach zwięzłych niż odmiana Kora Odmiana Kora zawiera więcej nasion o zabarwieniu czarnym. Masa 1000 nasion wynosi od g, a zawartość łuski jest od 18-24% w zależności od warunków glebowo - klimatycznych Plon nasion wynosi od 1,5 do 2,5 t/ha

9 Od roku 2017 zostały wpisane do krajowego Rejestru odmiany Kora i Panda - jako odmiany tradycyjne W badaniach rejestrowych są dwie odmiany o lepszym plonowaniu, wyższej masie 1000 nasion i łatwiejszym obłuszczaniu

10 Prowadzona jest również hodowla twórcza nowych odmian, w której wykorzystywane są materiały gryki z kolekcji Krajowego Centrum Roślinnych Zasobów Genowych w Radzikowie W kolekcji prowadzona jest ocena plonowania i parametrów jakościowo - technologicznych nasion Odmiany w kolekcji są bardzo zróżnicowane a najlepsze wykorzystywane są w hodowli do krzyżówek

11

12

13

14

15

16 Wymagania glebowe Gryka jest rośliną gleb lekkich zasobnych w składniki pokarmowe o uregulowanych stosunkach wodno - powietrznych odczyn zbliżony do obojętnego Nie nadają się gleby podmokłe, ciężkie, zlewne i bardzo suche Kompleksy glebowe pod uprawę gryki: żytni bardzo dobry żytni dobry żytni słaby Przedplon Na glebach słabszych : strączkowe motylkowe okopowe Na glebach lepszych: zboża poplony ozime

17 Wymagania klimatyczne Jest rośliną ciepłolubną Wrażliwą na wiosenne przymrozki Najszybciej kiełkuje w temp o C Wzrost i rozwój w temp o C Wysoka wilgotność powietrza (w czasie kwitnienia) Duże wymagania wodne (zwłaszcza do pełni kwitnienia)

18 Agrotechnika Ze względu na duże wymagania wodne gryki zabiegi uprawowe powinny sprzyjać magazynowaniu wody w glebie. Po przedplonach wcześnie zbieranych podorywka, bronowanie i orka zimowa Wiosną do czasu siewu 2-3 krotne bronowanie Bezpośrednio przed siewem wysiew nawozów mineralnych i uprawa agregatem uprawowym (chociaż gryka posiada zdolności wykorzystywania trudno dostępnych składników pokarmowych z gleby to nawożenie dodatnio wpływa na plon nasion) Przy plonie 2,5 t nasion i 6 t słomy gryka pobiera około 90 kg N, 60 kg P 2 O 5 i 140 kg K 2 O

19 Dawki nawozów w zależności od zasobności gleby w składniki pokarmowe: przy niskiej zasobności 40 kg P 2 O 5, 100 K 2 O i 60 kg N (azot w 2 dawkach przedsiewnie i w początku kwitnienia) przy średniej zasobności 30 kg P 2 O 5,50kgK 2 O i40kgn przy wysokiej zasobności nawożenie P i K jest zbędne a N kg korzystne zastosowanie nawozu azotowego z siarką np. polifoska 21[N,Mg,S] (21,4,35)

20 Siew Przystępujemy gdy minie obawa wystąpienia przymrozków (po 15 do 30 maja) Zbyt późny siew powoduje słabsze rozgałęzianie roślin a wzrost i kwitnienie może przypadać w okresie letnich susz Użycie do siewu nasion kwalifikowanych powoduje wzrost plonu oraz eliminuje możliwość wystąpienia tatarki, która jest trudna do odczyszczenia i pogarsza jakość uzyskiwanej kaszy

21

22

23 Nie można obecnie wyświetlić tego obrazu. Normy wysiewu gryki zależą od: kompleksu glebowego rozstawy rzędów masy 1000 nasion zdolności kiełkowania terminu siewu Ilość wysiewu nasion gryki w kg/ha (przy kiełkowaniu 90% i masie 1000 nasion25g)

24 Głębokość siewu wynosi 3-5 gleby, na glebach zwięzłych płycej. cm zależnie do rodzaju Prowadzone uprawki po sprzęcie przedplonu, a zwłaszcza wiosenne bronowanie do czasu siewu pozwalają na całkowite wyeliminowanie stosowania herbicydów.

25 Do zwalczania chwastów w gryce nie ma zarejestrowanych herbicydów Obecnie w Instytucie Ochrony Roślin w Poznaniu podjęto próbę znalezienia środków, które mogłyby być ujęte w programie integrowanej ochrony gryki przed chwastami. W przeprowadzonych doświadczeniach oceniano selektywność herbicydów doglebowych Afalon Dyspersyjny 450 SC (linuron) w dawkach 1,0 i 1,2 l/ha, Racer 250 EC (flurochloridon) w dawkach 1,0 i 1,2 l/ha, Devrinol 450 SC (napropamid) w dawkach 2,0 i 2,5 l/ha, oraz herbicydu nalistnego Nimbus 283 SE (chlomazon + metazachlor) stosowanego w dawce 2,5 l/ha. Herbicydy doglebowe zastosowano przedwschodowo, a Nimbus 283 SE nalistnie, w fazie 3 4 liści gryki. Wszystkie oceniane środki powodowały przejściowe uszkodzenia roślin, które zanikały. Najbardziej selektywnym preparatem okazał się Devrinol 450 SC.

26 Nie można obecnie wyświetlić tego obrazu. ROŚLINA UPRAWNA PLON Miejscowość/rok : IOR-PIB, PDP Winna Góra 2016 r.

27 Dotychczas stosowane były przez rolników poniższe herbicydy: Afalon 450 SC w dawce 0,8-1 l/ha (niższa dawka na glebach lżejszych)- oprysk wykonujemy bezpośrednio po siewie a nasiona muszą być wysiane na głębokość 3-5 cm Chwastox Ekstra 300 SL w dawce 2,0 l/ha - bezpośrednio przed wschodami gryki Chwasty jednoliścienne zwalczają od fazy 2 liści gryki graminicydy np. Fusilade Forte w dawce 0,75 1,0 l/ha

28 Korzystna jest uprawa gryki w szerokie rzędy co cm rośliny są odporniejsze na wyleganie, nie musimy stosować herbicydów uzyskujemy wyższy plon nasion Należy jednak wykonać opielanie międzyrzędzi w następujących fazach rozwojowych gryki: po pełni wschodów gdy rośliny wytworzą 2-3 liście początek kwitnienia (opielacz wyposażony w obsypnik)

29 Choroby gryka jest mało porażana przez choroby (w warunkach wilgotnej pogody mogą wystąpić plamistości liści i szara pleśń) - stosowanie ochrony chemicznej jest mało ekonomiczne Szkodniki może wystąpić mszyca chmielowa w czasie kwitnienia, która w małym stopniu wpływa na plon nasion

30 Termin zbioru Ustalenie terminu zbioru gryki jest trudne gdyż gryka dojrzewa nierównomiernie zwłaszcza na glebach lepszych i w latach o dużych opadach Dlatego na takich plantacjach celowe jest zastosowanie środka przyśpieszającego i wyrównującego dojrzewanie nasion oraz zmniejszającego straty przy zbiorze Gdy 80-90% nasion jest dojrzałych stosujemy preparat Reglone 200 SL w dawce 2 l/ha Zbiórpo7-10dniach

31 Adaptacja kombajnu Adaptacja kombajnu do zbioru gryki polega na: zmniejszeniu obrotów bębna młócącego do obr/min odsunięciu klepiska na wylocie do mm a na wlocie na mm sita żaluzjowe górne 8-10 mm a dolne 5-7 mm Grykę możemy zbierać dwufazowo nie stosując oprysku koszenie kosiarką pokosową zbiór po 7-10 dniach kombajnem wyposażonym w podbieracz pokosów Bezpośrednio po zbiorze należy nasiona odczyścić od zanieczyszczeń i dosuszyć

32 Istnieje możliwość dofinansowania do uprawy gryki w ramach PROW na lata Dopłata do gryki ujęta jest w ramach działania Rolnictwo zrównoważone, pakiet 6 : Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie.

33 Konieczny - plan działalności rolno-środowiskowej Wysokość dopłaty uzależniona jest od kierunku uprawy : Wariant 6.1 przy uprawie na cele spożywcze zł/ha Wariant 6.2 reprodukcja materiału siewnego 1000 zł/ha i do końca października należy dostarczyć świadectwo oceny laboratoryjnej nasion. Dopłata przysługuje do powierzchni max. 5,0 ha

34 Rozpiętość plonowania gryki w latach jest bardzo duża od 1 t do 3 t/ha. Przyczyna tkwi w biologii kwitnienia i zapylania gryka kwitnie długo od dni ale pojedynczy kwiat musi być zapylony w ciągu 1 dnia. Ogromne znaczenie ma w tym okresie przebieg pogody zbyt wysokie temperatury i susze w czasie kwitnienia powodują zmniejszenie nektarowania oraz zamieranie kwiatów i zawiązków nasion. Drugim powodem słabego plonowania jest stopniowe obumieranie systemu korzeniowego /już od fazy początku kwitnienia/ zwłaszcza w lata suche, z tego względu zalecane jest dolistne dokarmianie magnezem i borem co poprawia zawiązywanie orzeszków. Plony dobre ok. 3t/ha są osiągane głównie na glebach klasy III o ph powyżej 5,5 w latach, w których średnia dobowa temperatura powietrza w czasie kwitnienia wynosi ok.20 o C a wilgotność powietrza nie spada poniżej 60% a zachmurzenie jest zmienne.

35 Opłacalność uprawy gryki: Przyjmując średni plon nasion na poziomie 1,5 t/ha przy średniej cenie skupu ok.1500 zł/t oraz uwzględniając dopłatę 750 zł/ha dochód wyniesie ok zł/ha. Uwzględnić również należy dodatkowe korzyści: możliwość uprawy ekologicznej pozyskanie wartościowego miodu poprawa stanowiska w płodozmianie

36 Dziękuję za uwagę Szymon Suchecki