BUDOWA I FUNKCJONOWANIE UKŁADU KRĄŻENIA U ZWIERZĄT.

Transkrypt

1 IMIĘ I NAZWISKO AUTORA: ARKADIUSZ KAMIŃSKI SZKOŁA: NIEPUBLICZNA SZKOŁA W STASZOWIE (Z UPRAWNIENIAMI SZKOŁY PUBLICZNEJ) KLASA: I, SEMESTR: I (WIOSENNY) Temat z produkcji zwierzęcej. BUDOWA I FUNKCJONOWANIE UKŁADU KRĄŻENIA U ZWIERZĄT. Staszów, dn r.

2 ZAGADNIENIE: BUDOWA I FUNKCJONOWANIE UKŁADU KRĄŻENIA U ZWIERZĄT. UKŁAD KRĄŻENIA = UKŁAD KRWIONOŚNY + UKŁAD LIMFATYCZNY POJĘCIE UKŁADU KRĄŻENIA, UKŁADU KRWIONOŚNEGO I LIMFATYCZNEGO. NACZYNIOWY UKŁAD, układ krążenia, u kręgowców układ krwionośny i układ limfatyczny układy zamknięte, mające w całym przebiegu własne przewody; u bezkręgowców najczęściej naczyniowy układ otwarty, zatokowy (naczynia otwierają się do przestrzeni międzykomórkowych, tzw. zatok), cieczą krążącą jest hemolimfa, spełniająca funkcję krwi i limfy kręgowców; naczyniowy układ zamknięty u bezkręgowców, w b. prostej postaci występuje u wstężnic i pierścienic. KRWIONOŚNY UKŁAD, krwiobieg, układ naczyniowy kręgowców, w którym krąży krew; składa się z naczyń: tętnic (prowadzą krew od serca), żył (prowadzą krew do serca) i naczyń włosowatych, czyli kapilarów, oraz serca. Ryby mają krwiobieg, kręgowce lądowe 2 tzw. krwiobieg wielki oraz krwiobieg mały (płucny), który rozwinął się w związku z oddychaniem powietrzem atmosferycznym. U ptaków i ssaków w następstwie istnienia 2 samodzielnych przedsionków i 2 samodzielnych komór serca nastąpił całkowity rozdział krwi utlenowanej od krwi odtlenowanej; krwiobieg mały rozpoczyna się tętnicą płucną w komorze prawej i prowadzi krew odtlenowaną do płuc; tu po przejściu przez sieć kapilarów, oplatających pęcherzyki płucne, krew pozbywa się dwutlenku węgla i pobiera tlen, i jako krew utlenowana wraca żyłami płucnymi do przedsionka lewego, skąd przechodzi do komory lewej; krwiobieg wielki rozpoczyna się tętnicą gł., czyli aortą, w komorze lewej, skąd prowadzi krew utlenowaną przez rozgałęzienia aorty do sieci naczyń włosowatych we wszystkich tkankach ciała; tu odbywa się wymiana substancji między krwią i tkankami, krew oddaje tlen i zabiera dwutlenek węgla; odtlenowana wraca, poprzez system coraz większych żył, do przedsionka prawego, skąd dostaje się do komory prawej; do krwiobiegu wielkiego jest włączony układ wrotny. Krążenie krwi w układzie krwionośnym jest uwarunkowane rytmiczną akcją serca. Szybkość prądu krwi wynosi np. w aorcie człowieka mm/s, w naczyniach włosowatych 0,5 0,9 mm/s. Krążenie krwi w układzie krwionośnym jest regulowane neurohumoralnie przez oddziaływanie na pracę serca oraz przez wpływ na naczynia obwodowe (zwężanie się i rozszerzanie naczyń). Termin układ krwionośny stosuje się często na określenie układu naczyniowego bezkręgowców. LIMFATYCZNY UKŁAD, układ chłonny, układ naczyniowy kręgowców, swoiste uzupełnienie układu krwionośnego, ściślej żylnego, zawierający płyn ustrojowy,

3 zw. limfą, płynący od tkanek w kierunku dosercowym; naczynia limfatycznego układu występują w większości narządów, z wyjątkiem m.in. ośrodkowego układu nerwowego, mięśni szkieletowych, szpiku; limfatyczny układ rozpoczyna się palczasto rozgałęzionymi, ślepo zakończonymi kapilarami naczyniami włosowatymi, leżącymi w sąsiedztwie kapilarów krwionośnych, zanurzonymi w płynie tkankowym, część jego przenika do kapilarów limfatycznych, skąd płynie jako limfa do coraz większych naczyń w kierunku dosercowym i u ssaków wpada ostatecznie do żyły gł. przedniej; u niektórych ptaków i ssaków w system naczyń limfatycznych są włączone węzły limfatyczne; naczynia limfatycznego układu są, podobnie jak żyły, cienkościenne i mają zastawki nie pozwalające na cofanie się limfy; ruch limfy w limfatycznym układzie jest uwarunkowany różnicą ciśnień w układzie, a także ruchami sąsiednich narządów, zwł. mięśni i tętnic. Rysunek 1. Układ krwionośny PORÓWNANIE UKŁADU KRWIONOŚNEGO I LIMFATYCZNEGO CECHA UKŁAD KRWIONOŚNY UKŁAD LIMFATYCZNY rodzaj układu (otwarty czy zamknięty?) ZAMKNIĘTY OTWARTY rodzaj naczyń Naczynia limfoidalne Naczynia krwionośne i serce tworzących układ i limfa rodzaj pnia PIEŃ PŁUCNY (rozgałęzia się PIEŃ LIMFATYCZNY (łączy

4 występującego w układzie FUNKCJE BIOLOGICZNE (DZIAŁANIE FIZJOLOGICZNE, ROLA BIOLOGICZNA) na dwie tętnice płucne; z lewej komory wychodzi AORTA UKŁAD KRWIONOŚNY: NIE TYLKO UCZESTNICZY W TRANSPORTOWANIU GAZÓW ODDECHOWYCH, ALE TAKŻE ROZPROWADZA SUBSTANCJE ODŻYWCZE, HORMONY, WITAMINY ORAZ LEKI; BIERZE UDZIAŁ W USUWANIU ZBĘDNYCH PRODUKTÓW PRZEMIANY MATERII. się z dużymi naczyniami limfatycznymi przewodem limfoidalnym prawym i przewodem piersiowym. UKŁAD LIMFATYCZNY: ODGRYWA ROLĘ POMOCNICZĄ W KRĄŻENIU, GROMADZI I ODPROWADZA PŁYN TKANKOWY (PŁYN MIĘDZYKOMÓRKOWY) ; BIERZE UDZIAŁ WE WCHŁANANIU I TRANSPORCIE WITAMIN; ODGRYWA RÓWNIEŻ WAŻNĄ FUNKCJĘ W REAKCJACH ODPORNOŚCIOWYCH. SERCE JAKO NARZĄD POMPUJACY KREW. SERCE, mięśniowy narząd, którego praca warunkuje krążenie krwi. U człowieka, ssaków i ptaków serce jest podzielone na 2 przedsionki oraz 2 komory, przy czym prawy przedsionek i prawa komora prowadzą tylko krew żylną i są całkowicie oddzielone ciągłą przegrodą od przedsionka lewego i komory lewej, prowadzących wyłącznie krew tętniczą; między przedsionkiem i komorą każdej strony znajduje się ujście przedsionkowo-komorowe, okresowo zamykane przez zastawkę przedsionkowo-komorową (prawą trójpłatową, zw. trójdzielną, lewą dwupłatową, zw. dwudzielną). Do przedsionka prawego uchodzą żyły gł., do lewego płucne; z lewej komory odchodzi tętnica gł., czyli aorta, rozpoczynająca krwiobieg wielki, z prawej komory pień tętnic płucnych, rozpoczynający krwiobieg mały, płucny; w ich ujściu występują trójpłatowe zastawki półksiężycowate. Mięsień sercowy jest zbud. ze swoistej tkanki mięśniowej, poprzecznie prążkowanej, której włókna tworzą sieci, połączone tkanką łączną w zwartą masę; zawiera ponadto warunkujący automatyzm pracy serca, tzw. układ bodźco-przewodzący (przedsionkowo-komorowy), zbud.

5 z tkanki mięśniowej o cechach embrionalnych, w którym powstają i są przewodzone bodźce do pracy serca. Mięsień sercowy pokrywa surowicza błona nasierdzie (część osierdzia), od wewnątrz wyścieła wsierdzie; w związku z intensywną pracą jest on bogato unaczyniony, zaopatrywany w krew przez tętnice wieńcowe (wieńcowe naczynia). Praca serca polega na rytmicznych naprzemiennych skurczach (systole) i rozkurczach (diastole) mięśnia sercowego przetłaczających krew do krwiobiegu małego i krwiobiegu wielkiego (krwionośny układ); utrzymanie właściwego kierunku przepływu krwi zapewniają znajdujące się w żyłach zastawki. U człowieka dorosłego częstość skurczów serca wynosi przeciętnie 70/min (tętno). Pracę serca reguluje autonomiczny układ nerwowy, ma również na nią wpływ kora mózgowa i ośr. podkorowe. Odchylenia od prawidłowej rytmicznej pracy serca są powodowane zakłóceniem czynności układu bodźco-przewodzącego albo nieprawidłowymi bodźcami z innych ośrodków. Serce niższych kręgowców ma prostszą budowę u płazów składa się z 2 przedsionków i komory, u ryb z przedsionka, komory, ponadto zatoki żylnej i stożka tętniczego; serce gadów ma podobną budowę jak u ssaków, ale (z wyjątkiem krokodyli) przegroda międzykomorowa jest niekompletna i krew żylna miesza się częściowo z tętniczą. U bezkręgowców serce to workowaty, umięśniony, pulsujący narząd lub pulsujący odcinek naczynia, odgrywający podobną rolę jak serce kręgowców. Choroby serca są ważnym problemem społ.; przyczynami ich są: wady wrodzone, zakażenia (bakteryjne lub wirusowe), gorączka reumatyczna, zatrucia (gł. jadami bakteryjnymi), zmiany naczyniowe (zwykle na tle miażdżycy i nadciśnienia tętniczego, prowadzące do zwyrodnienia mięśnia sercowego, niedomogi serca albo do choroby wieńcowej), kardiomiopatie, zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia czynności, wytwarzania i przewodzenia bodźców (niemiarowość, blok serca, rzadkoskurcz, częstoskurcz); objawy zależą od rodzaju choroby: bóle zamostkowe (w chorobie wieńcowej), duszność wysiłkowa i spoczynkowa (w niedomogach serca, często na tle wad serca), obrzęki kończyn (w niewydolności prawokomorowej), obrzęk płuc (w niewydolności lewokomorowej), sinica (w wadach wrodzonych, w niedomodze mięśnia sercowego). Rodzaje serca: SERCE SZTUCZNE, urządzenie o różnorodnej konstrukcji czasowo zastępujące pracę serca, przeważnie napędzane sprężonym gazem, sterowane elektronicznie; stosowane w kardiochirurgii w przypadkach, gdy istnieją wskazania do przeszczepu serca, a brak jest odpowiedniego dawcy; zależnie od typu i dostępnych rozwiązań obecnie może być stosowane od kilku dni do kilku tygodni.

6 Rysunek 2a. Budowa serca. Rysunek 2a. Budowa serca (podział budowy serca na naczynia krwionośne).

7 Rysunek 3. Serce, kierunek przepływu krwi. Krew elementy morfotyczne krwi. MORFOTYCZNE ELEMENTY KRWI, ogół upostaciowanych składników krwi poza osoczem, ogół komórek krwi; badanie m.e.k. ma podstawowe znaczenie w diagnostyce lekarskiej; polega na oznaczeniu stężenia hemoglobiny, liczby krwinek czerwonych, krwinek białych i płytkowych, wskaźnika hematokrytowego (hematokryt), wskaźnika barwnego (który jest miernikiem wysycenia krwinek czerwonych hemoglobiną), procentowego składu krwinek białych i ocenie morfologii komórek krwi na podstawie mikroskopowego badania rozmazu krwi. KREW, zootechn. pojęcie używane w hodowli zwierząt w celu prakt., przybliżonego określania stopnia dziedziczenia pewnego kompleksu cech; zwierzęta hodowane w czystości rasy nazywa się zwierzętami czystej krwi (np. arabskie konie czystej krwi) lub pełnej krwi (np. angielskie konie pełnej krwi); zwierzęciem półkrwi (50%) jest potomek rodziców 2 różnych ras czystej krwi lub np. ojca rasowego, a matki bezrasowej; zwiększenie udziału krwi danej rasy u mieszańców następnych pokoleń uzyskuje się przez kojarzenie ich z reprezentantem jednej z ras wyjściowych i określa wskaźnikiem procentowym lub ułamkowym (pojęcie ułamków krwi wprowadził F. Galton). CZYSTA KREW, zootechn. określenie przynależności hodowanych zwierząt do rasy utrzymywanej od wielu pokoleń w czystości, bez krzyżowania z innymi rasami lub ze sztukami bezrasowymi; np. konie czystej krwi arabskiej.

8 PEŁNA KREW, zootechn. nazwa zwierząt hodowanych w ścisłej czystości rasy, używana gł. w odniesieniu do koni, zwł. koni pełnej krwi angielskiej. SKŁAD OSOCZA (W %) 9% 1% woda 90% związki organiczne związki nieorganiczne Wykres 1. Procentowy skład osocza krwi. Krwinki jako elementy morfotyczne krwi. KRWINKI, komórki krwi, upostaciowane (morfotyczne) składniki krwi; krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty) oraz trombocyty (u ssaków i człowieka zw. płytkami krwi). NAZWA KRWINKI ERYTROCYTY [gr.], krwinki czerwone, czerwone Elementy morfotyczne krwi Działanie fizjologiczne, rola Postać krwinek biologiczna krwinek upostaciowane składniki zawierające czerwony barwnik krwi kręgowców krwi hemoglobinę, za której i człowieka pośrednictwem przenoszą tlen

9 ciałka krwi LEUKOCYTY [łac. < gr.], krwinki białe TROMBOCYTY [gr.], płytki krwi GRANULOCYTY jądrzaste komórki krwi i limfy (występujące także w tkance łącznej), wykazujące w większości dużą zdolność do aktywnego pełzakowatego ruchu i fagocytozy (endocytoza); pełnią gł. funkcję obronną w drodze fagocytozy albo reakcji typu immunologicznego. u ptaków wrzecionowate jądrzaste komórki, u ssaków płytki krwi (płytki Bizzozera, krwinki płytkowe) leukocyty (krwinki białe) zawierające w cytoplazmie ziarnistości, jądro komórkowe płatowate z narządów oddechowych (płuc, skrzeli) do wszystkich tkanek, a dwutlenek węgla z tkanek do narządów oddechowych; biorą też udział w przenoszeniu i magazynowaniu pewnych składników miner. oraz org.; powstają w szpiku kostnym; po ok. 120 dniach ulegają rozpadowi (gł. w śledzionie). U człowieka występuje w normie 4 10 tysięcy leukocytów w 1 mm 3 krwi; liczba leukocytów jest zmienna, zależy m.in. od odżywiania, pracy fiz., stanu zdrowia, nadto od pory dnia i etapu trawienia. Leukocyty powstają w szpiku kostnym (monocyty i wszystkie granulocyty) oraz w węzłach i grudkach limfatycznych, migdałkach, śledzionie i grasicy (limfocyty i część monocytów). krwinki biorące udział w procesie krzepnięcia krwi (erytropoezy) zależnie od różnego powinowactwa ziarnistości do barwników rozróżnia się granulocyty zasadochłonne (bazofile), granulocyty kwasochłonne (eozynofile) i granulocyty obojętnochłonne (neutrofile), najliczniejsze; wykazują dużą aktywność fagocytarną, stąd zw. mikrofagami

10 AGRANULOCYTY FAGOCYTY nie zawierające ziarnistości w cytoplazmie; jądro komórkowe niesegmentowane rozróżnia się: mikrofagi, czyli granulocyty obojętnochłonne, małe i najaktywniejsze z fagocytów; makrofagi, fagocyty duże, obejmujące krążące we krwi monocyty oraz fagocyty występujące w różnych narządach, np. w płucach makrofagi płucne, komórki Browicz Kupfera wątroby, makrofagi otrzewnowe, histiocyty. Układ makrofagów stanowi ważną część układu immunologicznego; jego rolą jest rozpoznawanie obcych antygenów, następnie przedstawienie ich (po opłaszczeniu przeciwciałami) innym komórkom immunologicznie czynnym (np. granulocytom, makrofagom) i ostatecznie po endomitozie zniszczenie antygenów. wśród agranulocytów rozróżnia się: limfocyty i monocyty. komórki żerne występujące u zwierząt, zdolne do wychwytywania i trawienia drobnoustrojów (np. bakterii), komórek innych organizmów lub zmienionych komórek własnego ciała, czyli zdolne do fagocytozy (endocytoza) BIERNACKIEGO ODCZYN, OB, badanie diagnostyczne oparte na pomiarze szybkości opadania erytrocytów we krwi, którą po dodaniu czynników hamujących krzepnięcie (cytrynian sodu) umieszcza się w kalibrowanej szklanej rurce; szybkość opadania krwinek zależy od zmian w proporcjach ilości białek osocza krwi, albumin i globulin, i jest normalnie niska, wzrasta m.in. w zakażeniach miejscowych i uogólnionych, także w ciąży; odczyn opadania krwinek odkrył (1894) i opisał E. Biernacki.

11 Podział granulocytów ze względu na środowisko: kwaśne, obojętne i zasadowe. Podział granulocytów ze względu na środowisko: kwaśne, obojętne i zasadowe Działanie fizjologiczne, rola Rodzaj granulocytu Postać krwinek biologiczna krwinek wykazują zdolność rodzaj krwinek białych, fagocytowania drobnoustrojów czyli leukocytów; u oraz tworzenia kompleksów człowieka kuliste EOZYNOFILE [gr.], antygen przeciwciało; komórki o średnicy ok. 9 acydofile, w niektórych chorobach µm, zwykle dwupłatowym granulocyty pasożytniczych ich ilość jądrze i kwasochłonnych kwasochłonne znacznie wzrasta; zaburzenie ziarnistościach współdziałania eozynofilów w cytoplazmie; stanowią 2 z komórkami tucznymi prowadzi 5% leukocytów do objawów alergii BAZOFILE [gr.], granulocyty zasadochłonne TROMBOCYTY [gr.], płytki krwi GRANULOCYTY rodzaj krwinek białych, czyli leukocytów; u człowieka kuliste komórki o średnicy ok. 10 µm, wydłużonym jądrze, mającym zwykle 2 przewężenia (lub więcej) i zasadochłonnych ziarnistościach w cytoplazmie; stanowią zaledwie ok. 0,5 1% leukocytów u ptaków wrzecionowate jądrzaste komórki, u ssaków płytki krwi (płytki Bizzozera, krwinki płytkowe) leukocyty (krwinki białe) zawierające w cytoplazmie ziarnistości, jądro komórkowe płatowate wykazują zdolność endocytozy; zawierają heparynę, przeciwdziałającą krzepnięciu krwi, oraz serotoninę, histaminę; i in. związki, powodujące rozszerzanie naczyń i zwiększające ich przepuszczalność; zbliżone czynnościowo do komórek tucznych. krwinki biorące udział w procesie krzepnięcia krwi (erytropoezy) zależnie od różnego powinowactwa ziarnistości do barwników rozróżnia się granulocyty zasadochłonne (bazofile), granulocyty kwasochłonne (eozynofile) i granulocyty obojętnochłonne

12 AGRANULOCYTY nie zawierające ziarnistości w cytoplazmie; jądro komórkowe niesegmentowane (neutrofile), najliczniejsze; wykazują dużą aktywność fagocytarną, stąd zw. mikrofagami wśród agranulocytów rozróżnia się: limfocyty i monocyty. NACZYNIA KRWIONOŚNE: ŻYŁY I TĘTNICE. ŻYŁY, naczynia żylne, naczynia krwionośne prowadzące krew z tkanek i narządów ciała do serca (krwionośny układ); ściany cieńsze i bardziej wiotkie niż w tętnicach (niższe ciśnienie krwi); wewnątrz żył występują zastawki żylne (kieszonkowate fałdy błony wewnętrznej żyły) uniemożliwiające cofanie się krwi, szczególnie liczne w żyłach kończyn; żyły łączą się z tętnicami siecią naczyń włosowatych. Do najczęściej spotykanych schorzeń żył należą żylaki, zakrzepowe zapalenie żył (zakrzepica) oraz ostre lub przewlekłe zapalenie ściany żył, spowodowane sąsiedztwem ogniska zapalnego, prowadzące często do przedziurawienia żył oraz rozsiewu zakażenia. TĘTNICE, naczynia tętnicze, arterie, naczynia krwionośne wiodące krew z serca do wszystkich tkanek i narządów ciała (krwionośny układ); ściany sprężyste, grubsze i mocniejsze niż w żyłach (wysokie ciśnienie krwi), kurczliwe, zawierają włókna mięśniowe gładkie; dużą kurczliwością odznaczają się zwł. małe tętnice, zw. tętniczkami, przechodzące w naczynia włosowate; zwężanie się i rozszerzanie tętniczek wskutek skurczu włókien mięśniowych decyduje w dużej mierze o ukrwieniu narządów; pomiędzy sąsiednimi tetnicami i żyłami są liczne zespolenia; tetnice pulsują w rytmie skurczów serca (tętno). Najczęstszą chorobą tetnic jest miażdżyca tętnic; częste są też tętniaki; do wad rozwojowych należy np. zwężenie aorty, zwężenie tętnicy nerkowej. Rola poszczególnych żył i tętnic ich porównanie. CECHA TĘTNICE ŻYŁY Inna nazwa naczyń naczynia tętnicze, arterie naczynia żylne kierunek przepływu krew wypływa z serca krew dopływa do serca mięśniówka gruba cieńka ciśnienie większe (>) mniejsze (<)

13 zastawki brak obecne światło przekroju małe duże choroby naczyń miażdżyca tętnic; częste są też tętniaki; do wad rozwojowych należy np. zwężenie aorty, zwężenie tętnicy nerkowej Do najczęściej spotykanych schorzeń żył należą żylaki, zakrzepowe zapalenie żył (zakrzepica) oraz ostre lub przewlekłe zapalenie ściany żył, spowodowane sąsiedztwem ogniska zapalnego, prowadzące często do przedziurawienia żył oraz rozsiewu zakażenia EWOLUCJA UKŁADU KRWIONOŚNEGO I SERCA U ZWIERZĄT - Z LICEUM (OD PANI MGR A. OBCOWSKIEJ) minóg Ewolucja serc i naczyń krwionośnych Serce Naczynia krwionośne żylne, złożone z zatoki żylnej, przedsionka i komory. Obecność zastawek. z serca wychodzi rozdwajająca się aorta brzuszna, od której odchodzi 8 tętnic skrzelowych. Układ wrotny wątroby (powstał po raz pierwszy u lancetnika) ryby chrzęstn oszkielet owe żylne; stożek tętniczy zaopatrzony w zastawki Krew odtlenowana ze stożka tętniczego wypływa aortą brzuszną, która rozpada się na 5 par tętnic skrzelowych

14 ryby kostnosz kieletowe PŁAZY (Ampihibia) GADY (Reptilia) żylne, składa się z zatoki żylnej, przedsionka i komory. za komorą znajduje się zredukowany stożek tętniczy do jednej zastawki; jego funkcje przejęła opuszka tętnicza. jest ona częścią aorty, a nie serca. u ryb dwudysznych częściowa przegroda między przedsionkami. serce składa się z zatoki żylnej uchodzącej do prawego przedsionka, komory i stożka tętniczego. mieszaniu się krwi zapobiega gąbczasta komora ścian komory. Nierównomierne skurcze przedsionka, zastawka spiralna stożka tętniczego. U płazów ogoniastych przegroda między przedsionkami jest poprzedzona otworkami, u płazów bezpłucnych brak jej zupełnie. serce zbudowane z dwóch przedsionków i jednej komory podzielonej niepełną przegrodą. do prawego przedsionka uchodzi słabo rozwinięta zatoka żylna, stożek tętniczy rozpada się na trzy naczynia rozchodzące niezależni od siebie z różnych części komory. w sercu krokodyla występuje pełna przegroda dzieląca komorę serca. aorta brzuszna daje 4 tętnice skrzelowe, krew natleniona w skrzelach zbiera się w 4 tętnicach skrzelowych, które łącząc się przechodzą w aortę skrzelową. u minoga i ryb do zatoki żylnej wchodzi parzysty przewód Cuviera i żyła wątrobowa. stożek tętniczy przedłuża się w pień tętniczy dzielący się na trzy pary naczyń łuki tętnicze. Skurcze zastawki spiralnej zapewniają rozdział krwi: tętnicą szyjną płynie krew z tlenem (homolog I pary tętnic skrzelowych ryb); aortą płynie krew mieszana (homolog II pary tętnic skrzelowych ryb); tętnicą płucno skórną z dwutlenkiem węgla (CO2) homolog II pary tętnic skrzelowych. z prawej części komory odchodzi tętnica płucna zawierająca dwutlenek węgla (CO 2 ). Z lewej części komory odchodzi prawy łuk aorty, zawiera krew utlenowaną. Ze środka aorty odchodzi lewy łuk aorty, który zawiera krew mieszaną. Oba łuki aorty łączą się w aortę grzbietową. U krokodyla mimo niepełnej przegrody następuje częściowe mieszanie krwi otwór Pamiza u podstaw łuków aorty.

15 PTAKI (Aves) SSAKI (Mammalia) serce czterodziałowe dwa przedsionki i dwie komory. rozmiary serca są bardzo znacznie w porównaniu z innymi kręgowcami, co ma związek z intensywną przemianą materii. serce czterodziałowe z lewej części komory wybiega prawy łuk aorty z lewej części serca wychodzi lewy łuk aorty. Charakterystyczną cechą układu krwionośnego ssaków jest układ wrotny wątroby, brak układu wrotnego nerek, który występuje u innych kręgowców. Występuje sieć dziwna. Ewolucja UKŁADU KRWIONOŚNEGO u kręgowców opracowanie własne. GROMADA RYBY (PISCES) PŁAZY (AMPHIBIA) GADY (REPTILIA) PTAKI (AVES) SSAKI (MAMMALIA) MIĘCZAKI (MOLUSCA) OWADY (INSECTA) EWOLUCJA UKŁADU KRWIONOŚNEGO u zwierząt układ krwionośny, jak u wszystkich kręgowców, zamknięty; przez serce (zbud. u większości z zatoki żylnej, przedsionka i komory) przepływa krew żylna serce mają o 2 przedsionkach i 1 komorze (krew tętnicza i żylna nie są całkowicie rozdzielone); w związku z oddychaniem płucnym pojawił się u płazów krwiobieg mały (krwionośny układ) serce zbud. z 2 przedsionków i 2 komór, oddzielone niepełną przegrodą (u krokodyli całkowitą) w krwiobiegu krew żylna jest całkowicie rozdzielona od tętniczej (serce z 2 komór i 2 przedsionków, w układzie tętniczym obecny tylko prawy łuk aorty) 4-oddziałowe serce z pełną przegrodą między komorami i z zachowanym jednym (lewym) łukiem aorty układ krwionośny otwarty; serce zbud. z 1 komory i zwykle 2 przedsionków (liczba przedsionków odpowiada liczbie skrzeli); krew bezbarwna (np. u chitonów) lub zawierająca barwnik hemocyjaninę (metaloproteiny), np. u większości ślimaków, małżów i głowonogów. układ krwionośny otwarty, składa się z wydłużonego, wielokomorowego serca położonego w worku osierdziowym, odchodzącej od niego tętnicy oraz zatok; krew, u większości

16 PIERŚCIENICE (ANNELIDA) OBLEŃCE, robaki obłe, Nemathelminthes PŁAZIŃCE, robaki płaskie, Platyhelminthes bez barwnika, pełni funkcję przenośnika pokarmu i produktów przemiany materii. układ krwionośny zamknięty lub otwarty (wieloszczety i niektóre gat. pijawek) układu krążenia brak układu krążenia brak LITERATURA AUTORZY: 1. Praca zbiorowa pod redakcją K. Spalika, WSiP, Warszawa 2004, Wydanie pierwsze. 2. Encyklopedia Biologia, PWN.