ROZWÓJ PRODUKCJI I RYNKU YWNOŒCI EKOLOGICZNEJ DEVELOPMENT OF ORGANIC PRODUCTION AND MARKET OF ORGANIC FOOD

Transkrypt

1 STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom XI l zeszyt Dorota Komorowska Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie ROZWÓJ PRODUKCJI I RYNKU YWNOŒCI EKOLOGICZNEJ DEVELOPMENT OF ORGANIC PRODUCTION AND MARKET OF ORGANIC FOOD S³owa kluczowe: rozwój zrównowa ony, rolnictwo ekologiczne Key words: sustanability development, organic agriculture Synopsis. W krajach Unii Europejskiej, poda produktów ekologicznych nie pokrywa zapotrzebowania, dlatego importuje siê ywnoœæ ekologiczn¹ spoza UE. Rosn¹ce wsparcie dzia³añ proœrodowiskowych w obszarze rolnictwa stwarza perspektywê rozwoju produkcji ekologicznej. Instrumentem realizacji polityki rolnej UE w tym zakresie jest Program rolnoœrodowiskowy, w którego ramach wprowadzono p³atnoœci wspieraj¹ce rozwój rolnictwa ekologicznego. Wprowadzenie Rozwój rynku ywnoœciowego warunkuj¹ potrzeby i oczekiwania konsumentów, a te w coraz wiêkszym stopniu akcentuj¹ jakoœæ ywnoœci pod wzglêdem zdrowotnym. Jednolity rynek europejski, z ustalonymi standardami dotycz¹cymi bezpieczeñstwa ywnoœciowego, uwzglêdnia troskê konsumenta o to bezpieczeñstwo. Pobudzanie konkurencyjnoœci rolnictwa w ramach Wspólnej Polityki Rolnej zmierza do poprawy jakoœci produktów i procesów produkcyjnych, a tak e respektuje potrzeby œrodowiska naturalnego. Osi¹gniêto ju wiele w zakresie ograniczenia negatywnych konsekwencji dzia³alnoœci rolniczej dla œrodowiska, natomiast otwart¹ pozostaje kwestia pe³niejszego wykorzystania potencja- ³u europejskiego rolnictwa w procesie przeciwdzia³ania globalnym wyzwaniom œrodowiskowym. W odpowiedzi na oczekiwania spo³eczne, prawodawstwo wspólnotowe, w tym WPR, na³o y³y w ostatnich latach na rolników bardzo wysokie wymagania w zakresie œrodowiskowym, dobrostanu zwierz¹t i bezpieczeñstwa ywnoœciowego. Wymogi te zapewniaj¹ poprawê oddzia³ywania rolnictwa na œrodowisko naturalne oraz poprawê jakoœci produktów i surowców ywnoœciowych. W ramach realizacji przyjêtego kierunku polityki rolnej Unii Europejskiej ma miejsce rosn¹ce wsparcie dzia³añ proœrodowiskowych w obszarze rolnictwa. Jedn¹ z form to wspieranie rozwoju produkcji rolniczej metodami ekologicznymi. Ekologiczne metody produkcji rolniczej wpisuj¹ siê w koncepcjê rozwoju zrównowa onego, która zak³ada spójnoœæ pomiêdzy celami ekonomicznymi, œrodowiskowymi i spo³ecznymi. Dziêki uprawie bez stosowania chemii rolnej i sta³ej kontroli procesu produkcyjnego, rolnictwo ekologiczne gwarantuje wysok¹ jakoœæ produktów i ochronê zasobów naturalnych [Komorowska 2008]. Rolnictwo ekologiczne to produkcja wysokiej jakoœci produktów ywnoœciowych przy zachowaniu równowagi œrodowiskowej. Cel ekonomiczny równie mo e byæ realizowany, poniewa produkcjê ekologiczn¹ wzglêdem konwencjonalnej cechuje przewaga cenowa. Ceny produktów ekologicznych s¹ przeciêtnie o 30-50% wy sze od cen ywnoœci konwencjonalnej [Gulbicka 2007]. Kontrola procesów produkcji ekologicznej i certyfikowanie produktów ekologicznych budzi zaufanie konsumentów i przekonanie do ywnoœci ekologicznej. Potwierdza to rosn¹cy popyt na produkty ekologiczne i gotowoœæ konsumentów do p³acenia wy szych cen za ywnoœæ ekologiczn¹, co sprzyja rozwojowi rynku ywnoœci ekologicznej i produkcji ekologicznej. Przekonanie konsumentów do ywnoœci ekologicznej i rosn¹ce zapotrzebowanie na produkty ekologiczne, powoduje rozwój rynku ywnoœci ekologicznej, odnotowany przede wszystkim w krajach wysoko rozwiniêtych, który koncentruje siê g³ównie w Stanach Zjednoczonych i Unii Europejskiej [ uczka-baku³a 2005]. W krajach UE pomimo stosowania wsparcia finansowego dla rolnictwa ekologicznego, poda nie pokrywa zapotrzebowania, dlatego importuje siê ywnoœæ ekologiczn¹ spoza UE. Taka sytuacja stwarza perspektywê rozwoju produkcji ekologicznej, zw³aszcza wobec rosn¹cego wsparcia dzia³añ proœrodowiskowych w obszarze rolnictwa.

2 184 Dorota Komorowska Cel i metodyka badañ Celem opracowania by³o wykazanie wp³ywu Wspólnej Polityki Rolnej na rozwój rolnictwa ekologicznego oraz przybli enie stanu rozwoju rynku produktów ekologicznych. Realizacji postawionego celu badawczego pos³u y³a analiza ustawodawstwa dotycz¹cego produkcji ekologicznej w Unii Europejskiej i w Polsce oraz wybranych wyników badañ z zakresu rolnictwa ekologicznego, w tym przeprowadzonych przez GUS, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej Pañstwowy Instytut Badawczy oraz Inspekcjê Jakoœci Handlowej Artyku³ów Rolno-Spo ywczych. Rozwój rolnictwa ekologicznego Instrumentem realizacji polityki rolnej Unii Europejskiej w zakresie wsparcia dzia³añ proœrodowiskowych w obszarze rolnictwa jest Program rolnoœrodowiskowy, w którego ramach wprowadzono p³atnoœci wspieraj¹ce rozwój rolnictwa ekologicznego. W nastêpstwie realizacji Programu, wzrasta liczba gospodarstw ekologicznych i skala produkcji ekologicznej w krajach Unii Europejskiej. Najwiêkszym producentem ywnoœci ekologicznej w UE s¹ Niemcy. ywnoœæ ekologiczna stanowi tam 3% wartoœci sprzeda y ywnoœci ogó³em. Pod wzglêdem rozwoju rolnictwa ekologicznego przoduje Austria. Aktualnie ju 16% powierzchni u ytków rolnych zajmuj¹ gospodarstwa ekologiczne. Dla porównania, w Polsce gospodarstwa ekologiczne zajmuj¹ powierzchniê 1,2% u ytków rolnych. W Austrii notuje siê tak e szybkie tempo wzrostu zapotrzebowania na produkty ekologiczne. Austria jest eksporterem netto ekologicznych zbó i artyku³ów mleczarskich, zaœ importerem w zakresie owoców i warzyw. Rz¹d planuje podjêcie dzia³añ zmierzaj¹cych do przyspieszenia rozwoju rolnictwa ekologicznego tak, aby w 2010 roku gospodarstwa ekologiczne zajmowa³y 20% powierzchni u ytków rolnych. W Wielkiej Brytanii, produkcja ywnoœci ekologiczne nie pokrywa popytu, który wci¹ roœnie. Ceny ekologicznego ziarna zbó s¹ relatywnie wysokie, a 60% ekologicznego ziarna pochodzi z importu. W Irlandii uruchomiono piêcioletni plan rozwoju rolnictwa ekologicznego. Jego celem jest zwiêkszenie rozmiarów produkcji ekologicznej do 5% powierzchni u ytków rolnych w 2012 roku, drog¹ zwiêkszania rozmiarów produkcji, popularyzacji wiedzy na temat rolnictwa ekologicznego oraz rozwoju rynku produktów ekologicznych. Produkcja ekologicznej ywnoœci w Holandii, wzrasta z roku na rok. Wzrasta tak e popyt na holendersk¹ ywnoœæ, zarówno na rynku wewnêtrznym, jak i rynkach zagranicznych. Wzrost popytu na ywnoœæ ekologiczn¹ i wzrost jej produkcji notuje siê tak e w Szwecji, Danii, Belgii, Walii, na Litwie i w Polsce. Pierwsze uregulowania prawne statusu rolnictwa ekologicznego w Polsce stanowi³a ustawa o rolnictwie ekologicznym z 16 marca 2001 r. [Dz.U. Nr 38, poz. 452] reguluj¹ca warunki prowadzenia produkcji i przetwórstwa metodami ekologicznymi, okreœlaj¹ca system kontroli i certyfikacji gospodarstw oraz obrót produktami i ich znakowanie. Jej przepisy by³y zgodne z regulacjami prawnymi UE oraz wytycznymi IFOAM, zaœ jej wprowadzenie przyczyni³o siê do wzrostu liczby gospodarstw ekologicznych w kraju. Z dniem uzyskania cz³onkostwa Polski w UE wesz³a w ycie ustawa o rolnictwie ekologicznym z dnia 20 kwietnia 2004 r. dostosowuj¹ca krajowy system prawny do unijnego. Obecnie nadrzêdnym aktem prawnym wobec prawa krajowego jest Rozporz¹dzenie Rady nr 2092/91/EWG z 24 czerwca 1991 r. z póÿniejszymi zmianami, które reguluje warunki produkcji, przetwórstwa, systemu kontroli i dystrybucji ywnoœci ekologicznej w krajach UE. Krajowe przepisy prawne zaœ œciœle reguluj¹ kwestiê kontroli i certyfikacji gospodarstw oraz kwalifikacji dopuszczalnych œrodków produkcji. Rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce w latach 90. by³ bardzo powolny. Rolnictwo ekologiczne w tamtym okresie nie korzysta³o ze wsparcia finansowego ze strony pañstwa, ograniczone by³y tak e mo liwoœci uzyskania wy szych cen zbytu za produkty ekologiczne ze wzglêdu na s³ab¹ organizacjê rynku. Szybszy rozwój produkcji ekologicznej mia³ miejsce po wprowadzeniu w 1998 roku dotacji do kosztów kontroli gospodarstw, a w 1999 r. dop³at do powierzchni upraw ekologicznych oraz po ustawowym uregulowaniu statusu rolnictwa ekologicznego w 2001 roku. Od tego momentu notuje siê wzrost produkcji wytwarzanej metodami ekologicznymi i liczby gospodarstw ekologicznych z certyfikatem oraz bêd¹cych w trakcie jego uzyskiwania. Po akcesji Polski do UE i objêcia naszego rolnictwa Wspóln¹ Polityk¹ Roln¹, rolnictwo ekologiczne korzysta ze wsparcia finansowego w ramach realizacji Programu rolnoœrodowiskowego. W nastêpstwie realizacji Programu notuje siê dynamiczny rozwój produkcji wytwarzanej metodami ekologicznymi i liczby gospodarstw ekologicznych. Wed³ug danych Inspekcji Jakoœci Handlowej Artyku³ów Rolno-Spo ywczych 1, w 2005 roku w porównaniu do 2003 r., odnotowano ponad trzy- 1 Inspekcja Jakoœci Handlowej Artyku³ów Rolno-Spo ywczych nadzoruje produkcjê ekologiczn¹ w Polsce.

3 185 krotny wzrost liczby gospodarstw ekologicznych z certyfikatem oraz bêd¹cych w trakcie jego uzyskiwania (rys. 1). W kolejnym 2006 roku, liczba gospodarstw ekologicznych zwiêkszy³a siê ju ponad czterokrotnie w odniesieniu do 2003 roku, natomiast w 2008 r. liczba gospodarstw prowadz¹cych produkcjê metodami ekologicznymi zwiêkszy³a siê ok. siedmiokrotnie w stosunku do tego samego 2003 r. ( w odniesieniu do 2286 gospodarstw). Znacz¹ca liczba gospodarstw ekologicznych ogólnej ich liczebnoœci nie ma jeszcze certyfikatu produkcji ekologicznej, ale jest w trakcie ubiegania siê o certyfikat. Przez dwa lata przechodz¹ one restrykcyjne kontrole, dopiero w trzecim roku mog¹ go otrzymaæ. Rozwój produkcji ekologicznej w Polsce nie jest równomierny w ca³ym kraju. Rolnictwo ekologiczne Rysunek 1. Liczba gospodarstw ekologicznych w Polsce z certyfikatem i bêd¹cych w trakcie jego uzyskiwania ród³o: Inspekcja Jakoœci Handlowej Artyku³ów Rolno-Spo ywczych. mo e rozwijaæ siê w regionach o ma³ym stopniu uprzemys³owienia i ska enia œrodowiska przyrodniczego. Do czynników sprzyjaj¹cych rozwojowi rolnictwa ekologicznego w Polsce nale y relatywnie niski stopieñ zanieczyszczenia œrodowiska naturalnego, tradycyjne technologie produkcji rolniczej i du e zasoby si³y roboczej na wsi. Najwiêcej gospodarstw ekologicznych powstaje w województwie ma³opolskim, podlaskim i podkarpackim, a wiêc na obszarach typowo rolniczych o ma³ym ska eniu przemys³owym. Najmniej w województwie œl¹skim, lubuskim, opolskim i ³ódzkim. Wed³ug wyników badania strukturalnego GUS 2, przeprowadzonego w czerwcu 2007 roku, gospodarstwa ekologiczne w porównaniu z ca³¹ zbiorowoœci¹ gospodarstw indywidualnych prowadz¹cych dzia³alnoœæ rolnicz¹, posiadaj¹ czterokrotnie wiêkszy area³ u ytków rolnych. W 2007 roku, œrednia powierzchnia UR przypadaj¹ca na 1 gospodarstwo ekologiczne wynosi³a 26,78 ha. Znacz¹cy postêp w rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce po wst¹pieniu do UE, wywo³uje potrzebê badania wyników produkcyjnych i ekonomicznych gospodarstw ekologicznych, objêtych systemem wsparcia finansowego w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Od 2004 roku, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej Pañstwowy Instytut Badawczy obj¹³ gospodarstwa ekologiczne badaniem rachunkowoœci rolnej w systemie FADN 3. W próbie Polskiego FADN jest ponad 120 certyfikowanych gospodarstw ekologicznych. W latach , wszystkie badane gospodarstwa osi¹gnê³y dodatnie wyniki ekonomiczne, a dop³aty do produkcji ekologicznej wp³ynê- ³y znacz¹co na ich poziom [Nachtmman 2007]. Subwencjonowanie produkcji ekologicznej w ramach WPR stanowi znacz¹cy wk³ad w kszta³towanie wyników ekonomicznych gospodarstw ekologicznych w Polsce, podobnie jak w innych krajach UE. Jest czynnikiem motywuj¹cym do przestawiania gospodarstw konwencjonalnych na ekologiczne metody wytwarzania produkcji rolniczej. Rozwój rynku ywnoœci ekologicznej Rynek ywnoœci ekologicznej na œwiecie rozwija siê bardzo dynamicznie. W Polsce tak e coraz wiêcej konsumentów w trosce o zdrowie chce nabywaæ ywnoœæ naturaln¹, wyprodukowan¹ w czystym œrodowisku. Wspóln¹ cech¹ rynku ywnoœci ekologicznej w wielu krajach jest zbli ony system motywacji le ¹cy u podstaw podejmowania decyzji konsumenckich [ uczka-baku³a 2005]. Na pierwszym miejscu jest troska o zdrowie, a w dalszej kolejnoœci troska o œrodowisko i chêæ nabywania ywnoœci o wysokich walorach smakowych oraz pozbawionej pozosta³oœci chemicznych œrodków produkcji. Atutem ywnoœci ekologicznej jest certyfikat produkcji ekologicznej. Kontrola procesu produkcji na wszystkich etapach produkcji i przetwarzania produktów ekologicznych zapewnia okreœlon¹ ich jakoœæ oraz zwiêksza zaufanie konsumentów do tych produktów. Jest sposobem na unikniêcie obecnoœci w produktach ywnoœciowych pozosta³oœci zwi¹zków chemicznych, pochodz¹cych z ró nych Ÿróde³, np. stosowania chemii rolnej w procesach produkcji rolniczej, z zanie- 2 Badanie gospodarstw rolnych w zakresie u ytkowania gruntów, powierzchni zasiewów, pog³owia zwierz¹t gospodarskich oraz charakterystyki gospodarstwa rolnego przeprowadzone przez GUS metod¹ wywiadów w czerwcu 2007 r. w gospodarstwach indywidualnych. Badaniem objêto wszystkie gospodarstwa ekologiczne znajduj¹ce siê w wykazie Inspekcji Jakoœci Handlowej Artyku³ów Rolno-Spo ywczych.

4 186 Dorota Komorowska czyszczeñ œrodowiska, stosowania chemii spo ywczej w przetwórstwie ywnoœci. Wszyscy, którzy produkuj¹, przetwarzaj¹, importuj¹ lub zajmuj¹ siê marketingiem produktów posiadaj¹cych oznaczenia ekologicznych metod produkcji, musz¹ podlegaæ regularnym kontrolom prowadzonym przez wyznaczone jednostki kontroluj¹ce i spe³niaæ wymagania okreœlone w odpowiednich przepisach. Dlatego ywnoœæ ekologiczna cieszy siê zaufaniem i uznaniem konsumentów, co potwierdza rosn¹cy popyt na produkty ekologiczne. Technologie przetwarzania w przetwórstwie ywnoœci ekologicznej s¹ dobierane tak, aby zachowaæ wartoœæ od ywcz¹ surowców pochodz¹cych z gospodarstw ekologicznych. Do konserwowania warzyw stosuje siê kwaszenie, które stabilizuje poziom witaminy C i hamuje rozwój bakterii patogennych. Marynowanie przy u yciu octu winnego konserwuje warzywa i owoce. Nektary i soki s¹ utrwalane przez pasteryzacjê. Dla ka dego produktu przetwórstwa ekologicznego opracowana jest odpowiednia technologia, która pozwala zachowaæ cenne sk³adniki zawarte w ekologicznych surowcach ywnoœciowych. Badania z zakresu wartoœci od ywczej ywnoœci ekologicznej wskazuj¹, e w porównaniu do ywnoœci konwencjonalnej, produkty ekologiczne zawieraj¹ wiêcej witaminy C, witaminy B2 (mleko), beta-karotenu (marchew, pory, chleb z ziarna ekologicznego), B1 (marchew, pieczywo), witaminy PP (chleb). W wiêkszoœci badanych produktów ekologicznych stwierdzono wiêksz¹ zawartoœæ wêglowodanów. Produkty te cechuje tak e wy sza wartoœæ biologiczna bia³ka, mierzona zawartoœci¹ niezbêdnych aminokwasów. Warzywa i owoce ekologiczne zawieraj¹ wiêcej elaza, magnezu, fosforu i potasu [Gulbicka 2007]. Rosn¹ca œwiadomoœæ spo³eczna znaczenia jakoœci ywnoœci dla stanu zdrowia, powoduje wzrost zapotrzebowanie na produkty ekologiczne i rozwój rynku ywnoœci ekologicznej, odnotowany przede wszystkim w krajach wysoko rozwiniêtych. Œwiatowy rynek certyfikowanej ywnoœci ekologicznej w ostatnich latach wykazuje wysok¹ dynamikê wzrostu [ uczka-baku³a 2005]. Najwiêkszym na œwiecie rynkiem ywnoœci ekologicznej jest rynek amerykañski, w dalszej kolejnoœci niemiecki, brytyjski, w³oski i francuski. Pomimo stosowania wsparcia finansowego dla rolnictwa ekologicznego w krajach UE, poda nie zaspakaja popytu, dlatego importuje siê ywnoœæ ekologiczn¹ spoza UE (zbo e, miêso, mleko i jego przetwory, warzywa, owoce, soki oraz produkty tropikalne). W Polsce, w porównaniu do pozosta³ych krajów UE, popyt na ywnoœæ ekologiczn¹ jest wci¹ niewielki. Mimo niskiego popytu, istniej¹ potencjalne mo liwoœci jego wzrostu. Z badañ wynika, e ok. 80% konsumentów wyra a chêæ dokonywania zakupów przyjaznych œrodowisku. Poza tym zwiêksza siê liczba osób preferuj¹cych zdrowy styl ycia, co przejawia siê m.in. we wzroœcie spo ycia produktów ekologicznych [Smoluk-Sikorska 2008]. Ponadto, w opinii konsumentów jakoœæ ywnoœci konwencjonalnej, w szczególnoœci miêsa i jego przetworów, systematycznie spada [ uczka-baku³a 2007], co tak e przyczynia siê do poszukiwania ywnoœci wy szej jakoœci. W ocenie konsumentów, jedn¹ ze s³aboœci rynku ywnoœci ekologicznej w Polsce jest jej ma³a dostêpnoœæ. Wynika to z rosn¹cych wymagañ konsumentów i przeœwiadczenia, e oferta powinna byæ zbli ona do oferty na rynku ywnoœci konwencjonalnej. Dlatego wœród konsumentów panuje powszechne przekonanie, e produkty ekologiczne s¹ ma³o dostêpne [Smoluk-Sikorska 2008]. Konsumenci oczekuj¹ zarówno poszerzenia asortymentu, jak i wzrostu liczby jednostek oferuj¹cych produkty ekologiczne. Najczêœciej nabywane produkty ekologiczne to produkty zbo owe, owoce, warzywa, nabia³ i produkty sojowe. Natomiast zbyt uboga w opinii konsumentów jest oferta miêsa i jego przetworów, tak e owoców, warzyw i nabia³u. Oznacza to, e poszerzenie asortymentu w znacznej mierze mo e siê przyczyniæ do wzrostu popytu na ywnoœæ ekologiczn¹. Ceny ywnoœci ekologicznej w Polsce, przeciêtnie o 30-50% wy sze od cen ywnoœci konwencjonalnej s¹ jednym z wa niejszych czynników determinuj¹cych popyt na ywnoœæ ekologiczn¹. Mimo, e konsumenci staj¹ siê coraz mniej wra liwi na cenê, to jednak gotowoœæ do p³acenia wiêcej za ywnoœæ ekologiczn¹ jest wci¹ ma³a. Dlatego znacz¹ca czêœæ produkcji ekologicznej jest kierowana na eksport do pozosta³ych krajów UE. 3 FADN (System Zbierania i Wykorzystywania Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych) to jednolity system zbierania danych rachunkowych we wszystkich krajach cz³onkowskich Unii Europejskiej, s³u ¹cy m.in. do kreowania Wspólnej Polityki Rolnej. W Polsce, od 2004 roku Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnoœciowej Pañstwowy Instytut Badawczy prowadzi badania rachunkowoœci rolnej w systemie FADN okreœlanym jako Polski FADN.

5 187 Podsumowanie Rosn¹cy popyt na produkty ekologiczne powoduje rozwój rynku ywnoœci ekologicznej, odnotowany przede wszystkim w krajach wysoko rozwiniêtych, g³ównie w Stanach Zjednoczonych i Unii Europejskiej. Atutem ywnoœci ekologicznej jest certyfikat produkcji ekologicznej. Kontrola procesu produkcji na wszystkich etapach produkcji i przetwarzania produktów ekologicznych zapewnia okreœlon¹ ich jakoœæ oraz zwiêksza zaufanie konsumentów do tych produktów. Potwierdza to rosn¹cy popyt na produkty ekologiczne i gotowoœæ konsumentów do p³acenia wy szych cen za ywnoœæ ekologiczn¹, co sprzyja rozwojowi rynku ywnoœci ekologicznej i produkcji ekologicznej. W krajach UE, pomimo stosowania wsparcia finansowego dla rolnictwa ekologicznego, poda nie pokrywa zapotrzebowania, dlatego importuje siê ywnoœæ ekologiczn¹ spoza UE. Taka sytuacja stwarza perspektywê rozwoju produkcji ekologicznej, zw³aszcza wobec rosn¹cego wsparcia dzia³añ proœrodowiskowych w obszarze rolnictwa. Instrumentem realizacji Wspólnej Polityki Rolnej w zakresie dzia³añ proœrodowiskowych jest Program rolnoœrodowiskowy, którego celem jest produkcja rolnicza w warunkach zaostrzonych norm ochrony œrodowiska, w tym produkcja ekologiczna. W ramach Programu rolnoœrodowiskowego wprowadzono p³atnoœci za œwiadczenie us³ug na rzecz zachowania dobrego stanu œrodowiska i minimalizacji negatywnych efektów dzia³alnoœci rolniczej, w tym wytwarzania produkcji rolniczej metodami ekologicznymi. Wsparcie finansowe produkcji ekologicznej w ramach realizacji Programu w Polsce, zachêca rolników do tworzenia i rozwijania gospodarstw ekologicznych, co potwierdza szybkie tempo wzrostu liczby gospodarstw ekologicznych z certyfikatem i w trakcie jego pozyskiwania. Badanie wyników produkcyjnych i ekonomicznych gospodarstw ekologicznych w Polsce objêtych rachunkowoœci¹ roln¹ w systemie FADN, pozwala oceniæ wp³yw wsparcia finansowego produkcji ekologicznej na osi¹gane dochody z tej produkcji. Uzyskane wyniki wskazuj¹ na znacz¹cy wp³yw dop³at do produkcji ekologicznej na poziom dochodów gospodarstw ekologicznych. W Polsce, w porównaniu do pozosta³ych krajów UE, popyt na ywnoœæ ekologiczn¹ jest wci¹ niewielki. Jedn¹ ze s³aboœci rynku ywnoœci ekologicznej w naszym kraju jest jej ma³a dostêpnoœæ. Natomiast ceny produktów ekologicznych, przeciêtnie o 30-50% wy sze od cen ywnoœci konwencjonalnej s¹ jednym z wa niejszych czynników determinuj¹cych popyt na ywnoœæ ekologiczn¹. Literatura Gulbicka B. 2007: Rynek ywnoœci ekologicznej. [W:] Ekonomiczne i spo³eczne uwarunkowania rozwoju polskiej gospodarki ywnoœciowej po wst¹pieniu Polski do Unii Europejskiej. IERiG PIB, nr 75, Warszwa, s. 56. Komorowska D. 2008: Rolnictwo ekologiczne w strategii poprawy konkurencyjnoœci regionu. Roczniki Naukowe SERiA, t. X, z. 2, Warszawa-Poznañ-Lublin, s uczka-baku³a W. 2005: Rozwój rolnictwa ekologicznego oraz dystrybucji i konsumpcji jego produktów. Wieœ i Rolnictwo, nr 2(127). IRWiR PAN, Warszawa, s uczka-baku³a W. 2007: Rynek ywnoœci ekologicznej. Wyznaczniki i uwarunkowania rozwoju. PWE, Warszawa, s Nachtman G. 2007: Gospodarstwa ekologiczne w œwietle danych Polskiego FADN. Komunikaty, Raporty, Ekspertyzy, nr 525. IERiG PIB, Warszawa, s. 26. Rozporz¹dzenie Rady 2092/91/EWG z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i œrodków spo ywczych. (Dz.Urz. WE L 198, r.). Smoluk-Sikorska J. 2008: Polscy konsumenci a produkty ekologiczne. Biuletyn Informacyjny ARR, nr 10(208), ARR, Warszawa, s Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym. (Dz.U. Nr 93, poz. 898). Summary The supply of organic food to the European Union countries is low, which results in import. Pro-ecological activities are the chance for the development of organic production. The Agro-environmental Program is one of instrument to realization of agro-policy. Adres do korespondencji: dr in. Dorota Komorowska Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Katedra Ekonomiki Rolnictwa i Miêdzynarodowych Stosunków Gospodarczych ul. Nowoursynowska 166, Warszawa tel. (0 22) dorota_komorowska@sggw.pl