SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY DRUGIEJ GIMNAZJUM. TEMAT : Co się śniło Bajdale? czyli jak człowiek walczy ze złem.

Transkrypt

1 SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY DRUGIEJ GIMNAZJUM OPRACOWAŁA JOLANTA NIŻNIKOWSKA NAUCZYCIEL JĘZYKA POLSKIEGO W GIMNAZJUM W WIśNIOWEJ GÓRZE TEMAT : Co się śniło Bajdale? czyli jak człowiek walczy ze złem. CELE LEKCJI: OGÓLNY UCZEŃ : - bada problematykę i symbolikę wiersza Bolesława Leśmiana pt. Dusiołek, - uświadamia sobie sens walki człowieka ze złem i przeciwnościami losu. SZCZEGÓŁOWE UCZEŃ : - używa słownictwa nazywającego uczucia i przeżycia, - objaśnia znaczenie niezrozumiałych słów, biorąc pod uwagę kontekst, - streszcza utwór, redagując jego plan ramowy, - określa charakter języka utworu, - dobiera i porządkuje materiał słownikowy na zadany temat, - określa charakter świata przedstawionego utworu, - wskazuje elementy wiersza, które posiadają charakter symboliczny, - objaśnia symbolikę wybranych elementów świata przedstawionego, - bada problem dotyczący znaczenia i sensu walki człowieka ze złem i przeciwnościami losu, - przygotowuje w domu pracę plastyczną ilustrującą sens przenośny wiersza. METODY : - heureza - problemowa - dyskusja - metody aktywne ( słonko ) - ćwiczeń praktycznych FORMY PRACY : zespołowa, indywidualna. ŚRODKI DYDAKTYCZNE : tekst wiersza B. Leśmiana pt. Dusiołek, reprodukcje obrazu Johanna Heinricha Fusslina pt. Koszmar oraz Arnolda Bocklina pt. Dżuma, karty pracy. CZAS PRACY 50 MINUT TOK LEKCJI

2 1. Czynności wstępne rozdanie uczniom kart pracy (załącznik nr 1) oraz tekstu wiersza pt. Dusiołek (załącznik nr 2); stworzenie odpowiedniego nastroju na polecenie nauczyciela uczniowie próbują wyobrazić sobi, że znajdują się w ciemnym lesie, a spod każdego krzaka spozierają na nich różne strachy (można wykorzystać w tym momencie reprodukcję obrazu A. Bocklina pt. Dżuma ), a następnie uczniowie określają swoje uczucia, przeżycia i zapisują je na schemacie słonka (ćw. 1 w karcie pracy). (strach, przerażenie, trwoga, lęk) 2. Uzupełnianie przez uczniów zdań z wykorzystaniem słownictwa zgromadzonego w poprzednim ćwiczeniu (ćw. 2 w karcie pracy). Ogarnął mnie... Ten obraz... mnie w snach. Oniemiałem z... Spoglądałem z... Myślałem o tym z Krótka pogadanka na temat tego, czego się boimy i co na ten temat znajdziemy w literaturze informujemy uczniów, że duchy, zjawy, potwory pojawiają się w literaturze od początku jej istnienia. Odys i Orfeusz schodzili do krainy zmarłych i rozmawiali z duchami, Herkules walczył z potworami. Kiedyś wiara w magiczne moce była powszechna, dzisiaj traktujemy te sprawy z przymrużeniem oka. Mimo to wciąż powstają książki, wiersze, filmy o dziwnych stworach, wilkołakach, itd. Odwołują się do naszej wyobraźni i raczej proponują nam emocjonującą rozrywkę. Kiedy zapada zmrok i ciemność czai się za oknem, miło jest poczuć dreszczyk emocji. 4. Rozmowa z uczniami na temat: czego się boimy? a) zapisywanie przez uczniów odpowiedzi na powyższe pytanie na schemacie słonka (ćw. 3a w karcie pracy), b) gromadzenie synonimów do pojęcia strach, a następnie ułożenie ich w kolejności wskazującej na stopień natężenia cechy (ćw. 3b w karcie pracy obawa, niepokój, lęk, przerażenie, trwoga), c) dobieranie określeń do pojęcia strach (ćw. 3c w karcie pracy paniczny, obezwładniający, potworny, śmiertelny, zabobonny, zwierzęcy), d) gromadzenie nazw czynności, które wykonujemy ze strachu (ćw.3d w karcie pracy co robimy? - uciekamy, trzęsiemy się, nieruchomiejemy, krzyczymy, chowamy się, płaczemy, zamykamy oczy), e) gromadzenie frazeologizmów na temat strachu (ćw. 3e w karcie pracy blady strach, strachy na lachy, że aż strach najeść się strachu, mieć stracha, napędzić komuś strachu, umierać ze strachu, strach kogoś obleciał ). 5. Głośne odczytanie tekstu przez nauczyciela wyjaśnianie niezrozumiałych słów, np. sterał, postronić; zwrócenie uczniom uwagi język utworu ustalenie z uczniami, że słownictwo jest proste potoczne, są nawet wulgaryzmy ( gęba ), język stylizowany jest na gwarę ludową ( wyłają). Problem do rozwiązania dla uczniów uczniowie określają, kim jest narrator, biorąc pod uwagę język, którym się posługuje ( wiejski bajarz, gawędziarz, zapewne opowiada historię Bajdały w towarzystwie, być może są tam również kobiety, dlatego musi uważać na słowa, by opowieść nie była gorsząca).

3 6. Ustne streszczenie utworu przez uczniów i wyciągnięcie wniosku, że fabuła jest bardzo prosta; zapisanie przez uczniów trzypunktowego planu ramowego ujmującego całą fabułę utworu (ćw. 4 w karcie pracy : A) Odpoczynek zmęczonego Bajdały pod drzewem. B) Sen walka bohatera z Dusiołkiem. C) Przebudzenie skarga Bajdały skierowana do towarzyszy drogi i Boga.) 7. Wskazanie przez uczniów fragmentów tekstu opisujących Bajdałę i Dusiołka, wyjaśnienie niektórych wyrazów lub zwrotów (np. warkło potworzył półbabek, pysk z żabia ślimaczy), zwrócenie uczniom uwagi, że słownictwo użyte do opisu bohaterów jest bardzo znaczące i stanowi dodatkowe źródło charakterystyki bohaterów. 8. Tabelaryczny zapis materiału słownikowego zgromadzonego na temat bohaterów, ich wyglądu, cech : ( ćw. 5 w karcie pracy Bajdala - wędrowiec, prosty chłop, brzydki, ubogi, posiada jedynie szkapę i wołu, strój z pewnością niedbały, zachowuje się jak prostak, pluje, mlaska językiem; Dusiołek zmora senna, brzydki, w opisie wyglądu występują elementy komiczne). 9. Analiza fragmentów opisujących: a) sen Bajdały co się działo z bohaterem, jak się zachowywał? b) bohatera po przebudzeniu do kogo i o co miał pretensje, o co oskarżał Boga ( interpretacja słowa potworzył, prezentacja reprodukcji J. H. Fussli ego pt. Koszmar nie dość, Panie Boże, że uczyniłeś brzydkim mnie i moich towarzyszy podróży, to jeszcze stworzyłeś takiego potwora, który prześladuje mnie nawet w czasie snu). 10. Przypomnienie pytania, które Bajdała zadał Bogu. Jakie pytanie zadaliby Bogu uczniowie? (ćw. 6 w karcie pracy) 11. Uświadomienie uczniom, że kilka elementów świata przedstawionego ( postacie i wydarzenia) ma charakter symboliczny; przy pomocy nauczyciela uczniowie wskazują te elementy i objaśniają ich znaczenie dosłowne i przenośne (ćw. 7 w karcie pracy: a) Bajdała każdy człowiek b) Dusiołek symbol zła, fatum, przeciwności losu, kłopotów, problemów c) wędrówka Bajdały życie ludzkie d) walka Bajdały z Dusiołkiem walka każdego człowieka ze złem, z przeciwnościami losu). 12. Podanie i zapisanie tematu lekcji (Co się śniło Bajdale? czyli jak człowiek walczy ze złem?). Problem do rozwiązania dla uczniów, próba dyskusji - dlaczego dobry Bóg stworzył groźne i złe istoty? Skoro potworzył dusiołka, to może należy go nazwać potwórcą, a nie stwórcą? Jaki jest sens walki człowieka ze złem i

4 przeciwnościami losu? (to pytanie jest pytaniem o wartość ludzkiego heroizmu, istniejące zło, przeciwności losu sprawdzają człowieka, jego życiowy heroizm, odwagę, siłę, sprawdzają, do czego człowiek jest zdolny, sprawdzają jego mądrość, istnienie zła to swego rodzaju życiowa klasówka dla człowieka, tak jak uczniowie piszą sprawdziany, klasówki na lekcjach, tak człowiek zdaje swoją klasówkę przed Bogiem, gdyż zawsze ma wolny wybór między dobrem i złem). 13. Podsumowanie rozważań o symbolice utworu uczniowie dochodzą do wniosku, iż każdy ma w życiu swego dusiołka, a następnie piszą, co jest ich dusiołkiem (ćw. 8 w karcie pracy). 14. Ewaluacja lekcji dokonana przez uczniów (ćw. 10 w karcie pracy). 15. Praca domowa: a) Napisałeś już, co jest Twoim dusiołkiem. W domu spróbuj go narysować lub przedstawić techniką collage. b) Zadanie dla chętnych opracuj komiks na podstawie wiersza (termin 2 tygodnie).

5 Imię i nazwisko... KARTA PRACY 1. Znajdujesz się w ciemnym lesie. Spod każdego krzaka spozierają na ciebie różne strachy. Co czujesz? Wpisz do słonka nazwy swoich uczuć, przeżyć związanych z tą sytuacją. Uczucia przeżycia 2. Uzupełnij zdania słownictwem zgromadzonym w poprzednim ćwiczeniu: a) Ogarnął mnie.... b) Ten obraz...mnie w snach. c) Oniemiałem z.... d) Spoglądałem z.... e) Myślałem o tym z a) zapisz kilka informacji o tym, czego się boisz: Czego się boję? b) zapisz synonimy do pojęcia strach, a następnie ułóż je w kolejności wskazującej na stopień natężenia cechy:... c) zapisz określenia przymiotnikowe do pojęcia strach : Jaki może być strach? d) zapisz nazwy czynności, które wykonujesz ze strachu: Co robię ze strachu? e) zapisz znane ci frazeologizmy na temat strachu, np. myśleć o czymś ze strachem:...

6 4. Zapisz trzypunktowy plan, zawierający trzy najważniejsze wydarzenia utworu (bądź konsekwentny stosuj albo zdania, albo równoważniki zdań): a).odpoczynek... b). Sen -... c). Przebudzenie Uzupełnij tabelę informacjami dotyczącymi wyglądu i cech bohaterów wiersza: BAJDAŁA DUSIOŁEK 6. Pytanie do Boga: Panie Boże,...? 7. Objaśnij sens przenośny następujących elementów wiersza : sens dosłowny BAJDAŁA sens przenośny sens dosłowny DUSIOŁEK sens przenośny Sens dosłowny WĘDRÓWKA BAJDAŁY sens przenośny Sens dosłowny WALKA Z DUSIOŁKIEM sens przenośny 8. Napisz, co jest twoim dusiołkiem?

7 9. PRACA DOMOWA a) Napisałeś już, co jest Twoim dusiołkiem. W domu spróbuj go narysować lub przedstawić techniką collage. b) Zadanie dla chętnych opracuj komiks na podstawie wiersza (termin 2 tygodnie). 10. Udziel krótkich odpowiedzi na pytania. a) W jakim stopniu wiersz przemówił do ciebie? Zaznacz to znakiem X b) Najmocniej z lekcji zapamiętałem to, że...