To treść art. 83 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, póz. 483 ze zm., dalej: Konstytucja). Problematyka odpowiedzialności prawnej

Transkrypt

1

2 To treść art. 83 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, póz. 483 ze zm., dalej: Konstytucja). Problematyka odpowiedzialności prawnej związana jest bezpośrednio z ustanowionym przez prawodawcę - Sejm RP - konstytucyjnym obowiązkiem przestrzegania prawa. Cechuje ją powszechność, tzn. ponosi ją każdy, kto nie przestrzega prawa oraz wszechobecność, tj. występuje w całym systemie prawa Rzeczypospolitej Polskiej.

3 Odpowiedzialność prawna polega na obowiązku ponoszenia przez podmiot negatywnych konsekwencji (skutków) - sankcji przewidzianych przez prawo za zachowania stanowiące naruszenie obowiązków zawartych w normach prawnych.

4 Odpowiedzialność można ponosić za zachowania własne, np. kierowca nie dopełnia obowiązku zapinania pasów bezpieczeństwa podczas prowadzenia pojazdu, lub zachowania innych podmiotów prawa (cudze), np. nauczyciel ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez małoletniego będącego pod jego nadzorem.

5 konstytucyjna - stosowana wobec najwyższych funkcjonariuszy w państwie za naruszenie Konstytucji lub innych ustaw w związku z wykonywaniem ich funkcji publicznych;

6 administracyjna - ma zastosowanie w sytuacjach naruszenia norm prawa administracyjnego przez pracowników organów administracji publicznej; w prawie finansowym - przewiduje odpowiedzialność za naruszenie przepisów prawa finansowego, np. dyscypliny budżetowej;

7 karna - ponoszą ją osoby, które do puściły się czynu zabronionego przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia; pracownicza (służbowa) - ponoszą ją pracownicy (m.in. funkcjonariusze państwowi) wobec pracodawców za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych;

8 cywilna - dotyczy osób fizycznych i prawnych za naruszenie norm prawa cywilnego, za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań (odpowiedzialność kontraktowa) lub za popełnienie czynów niedozwolonych (odpowiedzialność deliktowa).

9 Z uwagi na wielość typów odpowiedzialności prawnej i złożoność sytuacji życiowych, w stosunku do których istnieje konieczność jej ustalenia, z reguły dochodzi do łączenia różnych typów odpowiedzialności za ten sam czyn np. odpowiedzialności karnej i pracowniczej za dokonywanie nieprawdziwych zapisów w dokumentacji urzędowej.

10 Podstawy prawne odpowiedzialności cywilnej i karnej są takie same dla wszystkich pracowników szkoły, bez względu na charakter zatrudnienia. Wyznacznikiem tych dwóch rodzajów odpowiedzialności jest zaistnienie czynu niedozwolonego według prawa cywilnego lub czynu zabronionego normą prawa karnego. Do wszystkich pracowników szkoły mają również zastosowanie przepisy ustawy z r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, póz. 94 ze zm., dalej: k.p.), które regulują kwestię odpowiedzialności pracowniczej. Natomiast przepisy ustawy z r. Karta Nauczyciela /KN / dotyczące odpowiedzialności pracowniczej-dyscyplinarnej stosuje się wyłącznie do pracowników pedagogicznych.

11 odpowiedzialność pracownicza odpowiedzialność karna odpowiedzialność cywilna

12 odpowiedzialność pracownicza odpowiedzialność karna odpowiedzialność cywilna odpowiedzialność finansowa odpowiedzialność administracyjna

13 W prawie cywilnym przewiduje się dwa rodzaje odpowiedzialności cywilnej: odpowiedzialność kontraktową - szkoda powstaje wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, np. nauczyciel nie wygłosił, zgodnie z zawartą umową zlecenia, wykładu na określony temat;

14 odpowiedzialność deliktową - szkoda powstaje wskutek czynu niedozwolonego lub zdarzenia, którego ryzyko obciąża jakąś osobę, np. nauczyciel użył w rozmowie z uczniem obrażających go wyrazów (czyn niedozwolony) lub nauczyciel, wyjeżdżając z grupą uczniów w góry, nie zadbał o to, aby uczniowie byli poinformowani o zachowaniu środków bezpieczeństwa podczas chodzenia po górach, oraz o to, aby uczniowie byli odpowiednio ubrani (zdarzenie).

15 Oparta na zasadach: winy - za czyny własne ryzyka - zasad współżycia społecznego

16 Odpowiedzialność pracownicza nauczycieli, dyrektorów szkół jest ściśle związana z realizacją przez nich obowiązków wynikających ze stosunku pracy. Podstawowym źródłem prawa pracy są: Kodeks Pracy, Karta Nauczyciela (w odniesieniu do pracowników pedagogicznych polskiego systemu oświaty).

17 Odpowiedzialność dyscyplinarna Odpowiedzialność porządkowa

18 Odpowiedzialność dyscyplinarną ponoszą nauczyciele za nieprzestrzeganie obowiązków nauczycielskich wynikających przede wszystkim z art. 6 KN: Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą;

19 wspierać każdego ucznia w jego rozwoju oraz dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego. Nauczyciel obowiązany jest kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;

20 dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów, i innych przepisów prawa oświatowego, związanych z godnym wykonywaniem zawodu nauczyciela

21 O odpowiedzialności pracowniczej dyscyplinarnej nauczycieli orzeka komisja dyscyplinarna powołana przy organie nadzoru pedagogicznego - kuratorze oświaty. W relacjach nauczyciel-uczeń najczęściej mamy do czynienia z odpowiedzialnością dyscyplinarną.

22 ponoszą nauczyciele i inni pracownicy szkoły, placówki oświatowej za łamanie przepisów kodeksu pracy dotyczących ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.

23 Odpowiedzialność porządkową nauczyciele i inni pracownicy szkoły ponoszą przed pracodawcą - dyrektorem szkoły, a dyrektorzy szkół, placówek oświatowych - przed organem samorządu terytorialnego prowadzącego szkoły.

24 Prawo karne jest jedną z gałęzi prawa wchodzącą w skład systemu prawa Rzeczypospolitej Polskiej. Zadaniem prawa karnego jest ochrona obywateli i ich dóbr, a także ochrona interesów politycznych i gospodarczych państwa. Podstawowymi źródłami prawa karnego są: Konstytucja, Kodeks Karny, ustawa z r. - Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r.nr 46, póz. 275 ze zm.).

25 Odpowiedzialność karna gdy czyn jest: bezprawny, szkodliwy społecznie w stopniu większym niż znikomy, zawiniony. zaistnieje wówczas,

26 Do odpowiedzialności karnej w szkole dochodzi, gdy pracownicy szkoły popełniają czyny zabronione względem siebie oraz względem uczniów. Odpowiedzialność karną na zasadach określonych w kodeksie karnym ponoszą osoby, które ukończyły 17 lat, oraz - w określonych warunkach - nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego o znacznej szkodliwości, np. zabójstwa człowieka ze szczególnym okrucieństwem.

27 Odpowiedzialność karna nauczycieli i innych pracowników szkół oraz placówek oświatowych występuje, gdy dochodzi do popełnienia czynu zabronionego normą prawa karnego.

28 Katalog przestępstw, których możliwość zaistnienia w szkole według kodeksu karnego, obejmuje przestępstwa przeciwko: zdrowiu i życiu, wolności seksualnej i obyczajności, rodzinie i opiece, czci i nietykalności cielesnej, porządkowi publicznemu, ochronie informacji, wiarygodności dokumentów, mieniu.

29 Katalog wykroczeń, których możliwość zaistnienia w szkole jest bardzo prawdopodobna według kodeksu wykroczeń, zawiera wykroczenia przeciwko: porządkowi i spokojowi publicznemu, bezpieczeństwu osób i mieniu, osobie, mieniu, obyczajności publicznej, urządzeniom użytku publicznego

30 Status funkcjonariusza publicznego, którym objęto nauczycieli na mocy art. 63 KN. wzmacnia ochronę prawną dla nauczycieli zarówno na gruncie prawa karnego, jak i cywilnego. (Nauczyciel korzysta w związku z pełnieniem obowiązków służbowych z prawa do ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy państwowych. Organ prowadzący szkolę obowiązany jest z urzędu występować w obronie nauczyciela, gdy ustalone dla nauczyciela uprawnienia zostaną naruszone)

31 Funkcjonariusze publiczni maja także, pod groźbą odpowiedzialności karnej, obowiązek zgłaszania organom ścigania przestępstw, np. jeśli nauczyciel zauważy sińce na ciele swojego ucznia, ma już nie tylko społeczny, ale i prawny obowiązek zawiadomić o tym prokuraturę

32 Znajomość problematyki odpowiedzialności prawnej w środowisku szkolnym ma bezpośrednie przełożenie na dbałość o praworządne funkcjonowanie szkoły, czego konsekwencją jest niewątpliwie możność zapewnienia uczniom bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju.

33 Łętowska E., Podstawy prawa cywilnego, Warszawa 1993 Pawela S., Prawo karne wykonawcze zarys wykładu, Kraków 2003 Stawecki T., Winczorek E, Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 1999 Walkiewicz E., Elementy prawa dla nauczycieli, Warszawa 2007 Walkiewicz E., Odpowiedzialność prawna nauczyciela, Dyrektor szkoły nr 8/2011