OPINIA PRAWNA. skierowane przez Zleceniodawcę w dniu 17 września 2015 r. o godzinie 12:02 w ramach abonamentu Lex Secure Twoja Opieka Prawna

Transkrypt

1 Sopot, dnia 18 września 2015 r. Sygn.: W OPINIA PRAWNA skierowane przez Zleceniodawcę w dniu 17 września 2015 r. o godzinie 12:02 w ramach abonamentu Lex Secure Twoja Opieka Prawna Przedmiot odpowiedzi: 1. Kto powinien ponosić odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez dziecko w trakcie wycieczki? 2. Czy oświadczenie podpisane przez rodzica o tym, że przyjmuje na siebie pełną odpowiedzialność za szkody materialne wyrządzone przez 4-letnie dziecko w trakcie wycieczki ma moc prawną? Podstawy prawne: 1. art. 12, art. 60, art. 392, art. 415, art. 426, art. 427 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U ze zm.); 2. art. 95 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t. j. Dz.U ze zm.); 3. art. 3 pkt. 1 oraz 9, art. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t. j. Dz.U ze zm.); 4. art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t. j. Dz.U ze zm.). Klauzula prawna: Przygotowując niniejszą Odpowiedź na pytanie prawne przeanalizowano i polegano wyłącznie na informacjach otrzymanych od Zleceniodawcy. Nie badano, ani nie

2 weryfikowano prawdziwości przedstawionego stanu faktycznego. Sporządzający niniejszą Odpowiedź na pytanie prawne zastrzega sobie prawo weryfikacji niniejszego opracowania w przypadku ujawnienia faktów nieznanych mu w momencie jego sporządzenia. Niniejszą Odpowiedź na pytanie prawne wydaje się wyłącznie do wiadomości i do wyłącznego użytku Zleceniodawcy. Odpowiedź dotyczy wyłącznie kwestii w niej określonych i nie może być interpretowana, jako obejmująca, w tym przez domniemanie, inne, niewspomniane w niej kwestie. W niniejszej Odpowiedzi na pytanie prawne zaprezentowano niezależną, subiektywną ocenę sporządzającego, dotyczącą prawnych aspektów przedmiotu analizy, w szczególności ocena prawna przedstawiona w Odpowiedzi nie daje gwarancji wyniku danej sprawy, w przypadku skierowania jej na drogę postępowania sądowego lub administracyjnego. Stan faktyczny: Wychowawcy z przedszkola organizujący wycieczkę dla 4-letnich dzieci polecili rodzicom podpisać oświadczenie, iż przejmują oni pełną odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez te dzieci. Stan prawny: Omawianie niniejszej sprawy rozpocząć należy od określenia zdolności do czynności prawnych 4-letniego dziecka. Zgodnie z art. 12 Kodeksu cywilnego (dalej k.c.) osoba, która nie ukończyła trzynastego roku życia, nie posiada zdolności do czynności prawnych. Podążając tym tokiem, należy zwrócić uwagę na art. 426 k.c., który wprowadził granicę wiekową odpowiedzialności sprawcy szkody. Stanowi on, że małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Przepis ów wyłącza odpowiedzialność osób małoletnich do lat 13 na zasadzie winy, z uwagi na to, że osobom w tym przedziale winy przypisać nie można. Konsekwencją tego jest niemożność pociągnięcia takiej osoby do odpowiedzialności cywilnej za jej czyny na podstawie art. 415 k.c., gdyż jedną z przesłanek odpowiedzialności jest wina. Ustawodawca uznaje bowiem osobę do

3 trzynastego roku życia, za niemającą świadomości w zakresie swojego działania, która nie jest zdolna do przewidzenia konsekwencji swoich czynów. Zgodnie z art. 427 k.c. za taką osobę odpowiedzialność ponoszą osoby zobowiązane do nadzoru nad nią. Jest to tak zwana odpowiedzialność w nadzorze. Obowiązek ponoszenia takiej odpowiedzialności może wynikać z ustawy lub stosunku umownego. Na podstawie art. 95 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego co do zasady opieka nad 4-letnim dzieckiem przypada jego rodzicom. Przepisy prawa polskiego przewidują jednak możliwość, gdy odpowiedzialność za czyny małoletniego spadnie na osobę sprawującą nad dziećmi opiekę na podstawie innej niż przepisy wymienionej ustawy. Zgodnie z art. 4 ustawy o systemie oświaty, nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia. Podobnie obowiązek opieki nad dziećmi został wyrażony w art. 6 pkt 1 ustawy Karta nauczyciela, zgodnie z którym nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Z brzmienia powyższych przepisów wynika, iż ustawa nakłada obowiązek opieki nad małoletnimi również na nauczycieli. Pamiętać należy, że w świetle art. 3 pkt. 9 w zw. z art. 3 pkt. 1 ustawy o systemie oświaty nauczycielami są również wychowawcy oraz inni pracownicy pedagogiczni przedszkola. Nie można zapominać, iż odpowiedzialność rodzica, lub osoby obowiązanej do nadzoru, za szkody wyrządzone przez dziecko poniżej trzynastego roku życia, jest odpowiedzialnością wyłączną. Dziecko nie poniesie odpowiedzialności odszkodowawczej za wyrządzoną przez siebie szkodę. Odpowiedzialność za winę w nadzorze jest jednym z przypadków szczególnych, w których osoba odpowiedzialna ponosi skutki szkody, której sama nie wyrządziła. Odpowiedzialność za zawiniony czyn polega na tym, że osoba zobowiązana do nadzoru nie dopełniła ciążącego na niej obowiązku nadzoru nad inną osobą, która wyrządziła szkodę. Przesłanka wyłączająca odpowiedzialność jest sformułowana w przywoływanym już art. 427 k.c., zgodnie z którym kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru.

4 Biorąc pod uwagę powyższe rozważania należy uznać, że w stosunku do poszkodowanego, za szkody wyrządzone przez małoletniego poniżej 13 roku życia, będącego pod opieką nauczyciela odpowiada nauczyciel na podstawie art. 427 k.c. Przechodząc natomiast do odpowiedzi na drugie pytanie, podpisanie oświadczenia, w którym rodzic zobowiązuje się, że pokryje szkody wyrządzone przez małoletniego pozostającego pod opieką nauczyciela, jest dopuszczalne i będzie skuteczne. Zdaniem autora niniejszej odpowiedzi na pytanie prawne, zastosowanie w takiej sytuacji znajdzie art. 392 k.c., zgodnie z którym jeżeli osoba trzecia (w tym przypadku rodzic) zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem (nauczycielem) zwolnić go od obowiązku świadczenia, jest ona odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel (poszkodowany) nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia. Co prawda art. 392 k.c. mówi o zawarciu umowy, a pytanie prawne Zleceniodawcy dotyczy złożenia jednostronnego oświadczenia woli przez rodzica, jednakże dla zwarcia umowy o zwolnienie dłużnika z obowiązku świadczenia nie jest potrzebna forma pisemna pod rygorem nieważności. Wystarczy więc, że strony złożą oświadczenia woli w formie ustnej lub nawet w sposób dorozumiany. W sytuacji opisanej przez Zleceniodawcę należałoby przyjąć, że oświadczenie woli o zawarciu umowy jest składane przez nauczyciela w sposób dorozumiany poprzez przedłożenie do podpisu oświadczenia o przyjęciu przez rodzica odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez jego dziecko, natomiast oświadczenie woli rodzica jest składane w formie pisemnej. Nie można co prawda wykluczyć, że w niektórych sytuacjach np. z uwagi na sposób zachowania nauczyciela i rodzica, treść podpisywanego oświadczenia lub z uwagi na inne okoliczności, przedłożenie przez nauczyciela oświadczenia o przyjęciu przez rodzica odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez jego dziecko oraz podpisanie tego oświadczenia nie będzie poczytane jako zawarcie umowy, o której mowa w art. 392 k.c. Należy nadmienić, że umowa z art. 392 k.c. nie ingeruje w żaden sposób w uprawnienia poszkodowanego, który nie występuje jako jej strona. Poszkodowany ma zatem roszczenie odszkodowawcze do nauczyciela, nawet pomimo zawarcia umowy, o której mowa powyżej. Rodzic jest jednak zobowiązany podjąć działania zmierzające do tego, aby poszkodowany nie żądał od nauczyciela zapłaty odszkodowania. Sprowadza się to do tego, że rodzic sam będzie musiał zapłacić odszkodowanie. W przypadku niedopełnienia powyższego obowiązku przez rodzica i zapłaty odszkodowania przez nauczyciela, nauczyciel będzie mógł dochodzić z kolei odszkodowania za niewykonanie umowy od rodzica.

5 Wnioski: W stosunku do poszkodowanego, za szkody wyrządzone przez małoletniego poniżej 13 roku życia, będącego pod opieką nauczyciela odpowiada nauczyciel na podstawie art. 427 k.c. Podpisanie oświadczenia, w którym rodzic zobowiązuje się, że pokryje szkody wyrządzone przez małoletniego pozostającego pod opieką nauczyciela, jest dopuszczalne i będzie skuteczne. W przypadku chęci skorzystania przez Panią z pomocy radców prawnych i adwokatów, współpracujących z w ramach Ogólnopolskiej Sieci Opieki Prawnej - należy skontaktować się bezpośrednio z Infolinią prawną pod numerem telefonu. Z poważaniem,