SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ UNII EUROPEJSKIEJ

Transkrypt

1 SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ UNII EUROPEJSKIEJ

2 postępowania sporne postępowania niesporne

3 1. POSTĘPOWANIA SPORNE I. Skargi przeciwko państwu członkowskiemu z tytułu uchybienia zobowiązaniom II. III. Skarga o stwierdzenie nieważności aktu prawnego Unii Skarga na bezczynność Unii IV. Skarga odszkodowawcza przeciwko Unii 2. POSTĘPOWANIA NIESPORNE I. Postępowanie prejudycjalne II. Postępowanie w sprawie opinii o zgodności przewidywanej umowy międzynarodowej z Traktatami

4 BRAK WŁAŚCIWOŚCI TS UE

5 BRAK WŁAŚCIWOŚCI TS UE I. w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa i aktów wydanych w jej ramach, oprócz: procedur i kompetencji instytucji w celu zagwarantowania aby realizacja WPZiB nie naruszała procedur i kompetencji przewidzianych w TFUE i odwrotnie legalności decyzji przewidujących środki ograniczające wobec osób fizycznych lub prawnych przyjętych przez Radę na podstawie postanowień szczególnych WPZiB II. III. w zakresie orzekania o ważności lub proporcjonalności działań policji lub innych organów ścigania w państwie członkowskim w zakresie orzekania dotyczących wykonywania przez państwa członkowskie obowiązków dotyczących utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa

6 POSTĘPOWANIE PRZED TRYBUNAŁEM

7 I. PROCEDURA PISEMNA II. PROCEDURA USTNA strony nie mogą występować z nowymi żądaniami w trakcie postępowania, chyba że podstawą są okoliczności faktyczne lub prawne ujawnione dopiero w trakcie postępowania przed Trybunałem

8 PROCEDURA PISEMNA

9 PROCEDURA USTNA

10

11 Oznaczanie orzeczeń TS UE: C Trybunał Sprawiedliwości T Sąd F- Sąd ds. Służby Publicznej

12 Oznaczanie orzeczeń TS UE: C Trybunał Sprawiedliwości np. Wyrok TSUE z dnia 29 września 2015 r. w sprawie C- 276/14 Gmina Wrocław przeciwko Minister Finansów, ECLI:EU:C:2015:635. [pytanie prejudycjalne] T Sąd np. Wyrok TSUE z dnia 10 lutego 2016 r. w sprawie T-626/15 Mabrouk przeciwko Radzie, ECLI:EU:T:2016:76. F- Sąd ds. Służby Publicznej np. Wyrok TSUE z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie F- 88/15 Matteo Bonazzi przeciwko Komisji, ECLI:EU:F:2015:150.

13 JURYSDYKCJA TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ

14 JURYSDYKCJA 1. Jurysdykcja administracyjna sprawy wnoszone przez państwa członkowskie, instytucje UE, niekiedy osoby fizyczne i prawne: skarga o stwierdzenie nieważnosci aktu UE - art. 263 TFUE skarga na bezczynność instytucji UE - art. 265 TFUE skargi odszkodowawcze przeciwko UE - art. 268 w związku z art. 340 TFUE

15 JURYSDYKCJA 2. Jurysdykcja kontrolna w zakresie sporów o niewywiązywanie się ze zobowiązań wynikających z: spory pomiędzy państwami a Komisją o niewywiązywanie się ze zobowiązań - art. 258 TFUE spory pomiędzy państwami o niewywiązywanie się ze zobowiązań - art. 259 TFUE klauzula arbitrażowa - art. 272 TFUE klauzula sądowa - art. 273 TFUE

16 JURYSDYKCJA 3. Jurysdykcja niesporna w zakresie orzekania o zgodnosci projektowanej umowy międzynarodowej - art. 218 TFUE pytania prejudycjalne art. 267 TFUE 4. Jurysdykcja odwoławcza odwołania od orzeczeń Sądu odwołania od orzeczeń Sądu ds. Służby Publicznej

17 SKARGI PRZECIWKO PAŃSTWU CZŁONKOWSKIEMU Z TYTUŁU UCHYBIENIA ZOBOWIĄZANIOM art. 258 i art. 259 TFUE

18 NARUSZENIE z art. 258 te działania państw wprowadzających lub utrzymujących środki prawne, które byłyby zdolne w jakikolwiek sposób ograniczać efektywność stosowania Traktatów w praktyce DZIAŁANIE -np. wprowadzenie do systemu krajowego pewnych procedur administracyjnych wpływających na ograniczenie importu towarów, a przez to naruszających art. 34 TFUE ZANIECHANIE np. brak implementacji lub niepełna implementacja dyrektyw

19 RODZAJE NARUSZEŃ 1. brak implementacji lub niepełna implementacja dyrektywy 2. niestosowanie lub powielanie przepisów rozporządzenia w prawie krajowym (zaprzeczenie unijnego pochodzenia danej regulacji) 3. niezastosowanie się do decyzji Komisji np. w przypadku nakazu zwrotu pomocy publicznej 4. brak stosowania przepisów dotyczących zamówień publicznych 5. zawieranie umów międzynarodowych naruszających prawo UE 6. gdy sąd krajowy celowo ignoruje lub lekceważy prawo UE 7. konieczność informowania Komisji o środkach, poprzez które jest wprowadzane i stosowane w prawie krajowym prawo UE

20 PAŃSTWO odpowiedzialnosc państwa powstaje bez względu na to, który z urzedów państwa działał lub zaniechał działania będącego naruszeniem zobowiązań traktatowych. Państwo odpowiada za wszystkie swoje organy, w tym sądy, władze lokalne i samorządowe, a także za działania i zaniechania emanacji państwa podmiotów znajdujących się pod ich kontrolą, którym powierzono prawem publicznym szczególne uprawnienia wykraczająca poza przyjęte w stosunkach między jednostkami.

21 PRZESLANKI UCHYLAJĄCE ODPOWIEDZIALNOSC PAŃSTWA (PRZESŁANKI EGZONERACYJNE) 1. SIŁA WYŻSZA działanie nieprzewidywalnego, niezależnego od woli państwa i jego instytucji oceniane zgodnie z zasadą proporcjonalności 2. PORZĄDEK PUBLICZNY, MORALNOSC PUBLICZNA ORAZ BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE- z zastrzeżeniem zakazu dyskryminacji 3. DOMAGANIE SIĘ ZBADANIA LEGALNOSCI AKTU PRAWNEGO, KTÓREGO DOTYCZYŁO NARUSZENIE ZE STRONY PAŃSTWA CZŁONKOWSKIEGO

22 Państwa nie mogą powoływać się na : interesy narodowe praktykę zwyczaj wewnętrzny dla usprawiedliwienia niewykonywania prawa UE lub jednostronnego wycofania się z przestrzegania swobodnie przyjętych zobowiązań.

23 PROCEDURA ART. 258 TFUE ART. 259 TFUE Pozwany Legitymacja bierna PAŃSTWO PAŃSTWO Pozywający Legitymacja czynna KOMISJA PAŃSTWO

24 PROCEDURA 1. Art. 258 TFUE KONTROLA KOMISJI na podstawie własnej, swobodnej oceny, po przeprowadzonym badaniu na skutek złożenia skargi przez osobę fizyczną lub prawna na podstawie zwykłego pisma lub specjalnego formularza skarżący nie musi udowadniać swojego interesu prawnego 2. Art. 259 TFUE SKARGA PAŃSTWA CZŁONKOWSKIEGO

25 NIEFORMALNE POSTĘPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE FORMALNE POSTĘPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE POSTĘPOWANIE SĄDOWE*

26 WYROK ORZECZENIE MERYTORYCZNE Trybunał uznaje państwo członkowskie winny naruszenia zobowiązań orzeczenie o charakterze deklaratoryjnym opiera się na stwierdzeniu zgodności lub sprzeczności aktu prawa krajowego z prawem UE, natomiast zagadnienie legalności czy ważności danego aktu pozostawia sądom krajowym ORZECZENIE PROCEDURALNE - skarga nie spełnia wymogów formalnych (np. nie zawiera wystarczajacych informacji) skutkuje odrzuceniem skargi

27 KONTROLA NAD WYKONANIEM ORZECZENIA pomimo iż w orzeczeniu nie ma przewidzianego terminu w jakim państwo powinno je wykonać, uznaje się, że państwo powinno wszcząć wszelkie środki w celu zaprzestania naruszenia prawa UE i zrealizować je jak najszybciej Jeśli tego nie uczyni wszczęcie kolejnego postepowania w zakresie nałożenia: 1. Ryczałtu (lump sum) naliczany za niepowstrzymanie uchybienia 2. Okresowej kary pieniężnej (penalty sum) naliczany za każdy dzień zwłoki następujący po wydaniu wyroku * art. 260 ust. 3 TFUE

28 KONTROLA NAD WYKONANIEM ORZECZENIA o nałożeniu kary ryczałtowej lub kary pieniężnej orzeka Trybunał, który nie jest związany stanowiskiem Komisji pomimo iż Komisja jest zobowiązana w każdym przypadku wskazać ryczałt bądź karę pieniężną (oraz wysokość przewidzianego środka), Trybunał może nie nałożyć żadnej kary, zmienić jej rodzaj lub wysokość, a także nałożyć zarówno ryczałt jak i karę pieniężną wysokość zastosowanego środka ustalana na podstawie: 1. wagi naruszenia przepisów 2. czasu trwania naruszenia 3. konieczności uzyskania efektu odstraszającego, aby zapobiec ponownemu wystąpieniu naruszenia

29 SKARGA O STWIERDZENIE NIEWAŻNOSCI art. 263 TFUE

30 AKTY PODLEGAJACE ZASKARŻENIU 1. Akty ustawodawcze 2. Akty Rady, Komisji i EBC inne niż zalecenia i opinie 3. Akty Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, organów lub jednostek organizacyjnych UE zmierzajace do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich 4. akty sui generis * kontroli podlegają środki wywołujące skutki prawne takiego rodzaju, że naruszają interesy prawne skarżącego poprzez wyraźną zmianę jego sytuacji ROZPORZĄDZENIE DECYZJA DYREKTYWA

31 AKTY PODLEGAJACE ZASKARŻENIU 1. mimo iz zalecenia i opinie są wyłączone z spod kontroli legalnosci, to jednak uzycie srodka niewiążącego nie oznacza automatycznego pozbawienia TSUE kompetencji do badania ważnosci takiego środka sprawa T-31/99 Asea Brown Boveri - nieformalne i niewiążące środki prawne mogą jednak wywoływac skutki prawne 2. w wyjątkowych przypadkach mozliwe jest poddanie kontroli legalnosci nawet takiego aktu, który nie wywołuje żadnych skutków prawnych, ale którego kontrola jest niezbędna do zachowania równowagi w systemie instytucjonalnym UE sprawa C-233/02 Francja przeciwko Komisji - badanie legalnosci nieformalnego porozumienia roboczego miedzy Wspólnotami a USA PODEJŚCIE TSUE MA CHARAKTER FUNKCJONALNY I UZALEŻNIA DOPUSZCZENIE SKARGI OD SKUTECZNOŚCI PRAWNEJ AKTU

32 Nie podlegają kontroli legalności min:. 1. Akty prawa pierwotnego Traktaty + akty zmieniajace akty prawa pochodnego wskutek akcesji nowych członków 2. Inne akty państw członkowskich (gdy nie zawieraja stanowiska instytucji UE) 3. Akty wewnetrzne organu UE 4. Porozumienia między organami, które nie wywołują skutków prawnych

33 STRONY POSTĘPOWANIA POZWANY podmiot, który wydał akt (PE, Komisja, Rada Europejska, EBC lub inny organ lub jednostka organizacyjna) POZYWAJĄCY 1. Podmioty uprzywilejowane (państwa członkowskie, Rada, Komisja oraz PE) 2. Podmioty półuprzywilejowane (EBC, KR, TO) 3. Podmioty nieuprzywilejowane (osoby fizyczne lub prawne)

34 PODMIOTY UPRZYWILEJOWANE PAŃSTWO CZŁONKOWSKIE, RADA, KOMISJA, PARLAMENT Mogą zaskarżyć każdy akt prawny, który podlega kontroli legalności Nie muszą wykazywać, że zaskarżony akt ma jakikolwiek wpływ na ich pozycję prawną

35 PODMIOTY PÓŁUPRZYWILEJOWANE EUROPEJSKI BANK CENTRALNY, TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY, KOMITET REGIONÓW Mogą złożyć skargę na każdy akt prawny, który podlega kontroli legalności, z tą różnicą, że mogą to uczynić tylko w celu ochrony swoich prerogatyw Wskazanie prerogatywy, która ma być chroniona oraz wskazanie sposoby w jaki ta prerogatywa została naruszona Prerogatywa kompetencja, uprawnienie lub interes prawny

36 PODMIOTY NIEUPRZYWILEJOWANE OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE Muszą wskazac swoje locus standi (interes prawny) w stwierdzeniu nieważności zaskarżonego aktu Osoby fizyczne i prawne mogą złożyć skargę o stwierdzenie nieważności: 1. Aktów, których są adresatami 2. Innych aktów, które dotyczą ich w sposób bezpośredni i indywidualny 3. Aktów regulacyjnych, które dotyczą ich bezpośrednio i nie wymagają środków wykonawczych

37 AKTY, KTÓRYCH OSOBY FIZYCZNE LUB PRAWNE SĄ ADRESATAMI Decyzje indywidualne skierowane do tych osób (są wiążące) Status adresata wystarczy aby przyjąć że dana osoba ma interes prawny

38 AKTY, KTÓRE DOTYCZĄ OSÓB FIZYCZNYCH I PRAWNYCH W SPOSÓB BEZPOŚREDNI I INDYWIDUALNY DOTYCZY BEZPOŚREDNIO w sposób automatyczny, na podstawie wyłącznie prawa unijnego bez konieczności odwoływania się do krajowych środków implementacyjnych akt nie pozostawia swobody krajowym organom wykonawczym co do zastosowania środka ani modyfikacji jego poszczególnych norm DOTYCZY INDYWIDUALNIE dotyczy skarżącego w sposób indywidualny tzw. test Plaumanna

39 TEST PLAUMANNA decyzja może dotyczyć indywidualnie podmiotów innych niż adresat jedynie wówczas gdy, ma ona wpływ na ich sytuację ze względu na pewne cechy, które są dla nich charakterystyczne, lub ze względu na okoliczności odróżniające te podmioty od wszelkich innych osób i z powodu tych czynników wyróżnia je indywidualnie, tak jak osoby, do których decyzja została skierowana spełnienie testu Plaumanna w praktyce jest trudne - nawet gdy powod zajmuje się szczególną działalnoscią gospodarczą, nie nadaje mu to prawa skargi w przypadku aktów regulujących wykonywanie tej działalnosci a skierowane do innych podmiotów

40 AKTY O ZASIĘGU OGÓLNYM, KTÓRE DOTYCZĄ OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE INDYWIDUALNIE I BEZPOŚREDNIO ROZPORZĄDZENIA TEST ABSTRAKCYJNEJ TERMINOLOGII określał naturę rozporządzenia poprzez zbadanie czy przepisy w nim zawarte mają zastosowanie do obiektywnie określonych sytuacji i pociągają konsekwencje prawne dla ogólnie i w sposób abstrakcyjny określonej kategorii podmiotów nie obejmował wszystkich spraw TEST ZAMKNIĘTEJ KATEGORII stosowany wyjątkowo w sytuacjach przeszłych, gdy przepisy rozporządzenia dt. zamkniętej kategorii podmiotów niewystarczający TSUE dopuscił możliwosc powoływania się na przepisy prawdziwych rozporządzeń jeśli dotyczyły skarżących indywidualnie i bezpośrednio (min. w sprawach antydumpingowych, pomocy państwa, konkurencji) test Plumanna

41 AKTY REGULACYJNE, KTÓRE DOTYCZĄ OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE BEZPOŚREDNIO I NIE WYMAGAJĄ ŚRODKÓW WYKONAWCZYCH brak legalnej definicji 1. "akty nieustawodawcze o zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne, elementy aktu ustawodawczego 2. "środki ograniczające wobec osób fizycznych i prawnych, grup i podmiotów innych niż państwa" wskutek TL jednostka jest obecnie w stanie zaskarżyć akt UE zawierający zakazy o charakterze self-executing norm (norma bezwględnie obowiązująca, niewymagająca implementacji w drodze środków krajowych)

42 AKTY REGULACYJNE, KTÓRE DOTYCZĄ OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE BEZPOŚREDNIO I NIE WYMAGAJĄ ŚRODKÓW WYKONAWCZYCH aby zapewnic skuteczną ochronę prawną, osoba fizyczna i prawna powinna być uważana za dotkniętą indywidualnie postanowieniem prawa unijnego o ogólnym zastosowaniu, które dotyczy jej bezpośrednio, gdy postanowienie o którym mowa, wpływa w sposób ostateczny i natychmiastowy na jej sytuację prawną, ograniczając jej prawa lub nakładając na nią obowiązki

43 PRZESŁANKI NIEWAZNOŚCI 1. Brak kompetencji- bezwzględna przesłanka procesowa przekroczenie uprawnień wykonywanie kompetencji, które nie należą do UE lub należą do innych instytucji UE 2. Naruszenie istotnych wymogów proceduralnych - bezwzględna przesłanka procesowa; np.: niedopełnienie obowiązku konsultacji, gdy konsultacja jest wymagana wybór niewłaściwej procedury nieopublikowanie aktu we właściwym oranie promulgacyjnym UE 3. Naruszenie Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z ich stosowaniem tylko na wniosek strony błędna wykładnia nieprawidłowe zastosowanie 4. Nadużycie władzy tylko na wniosek strony

44 SKUTEK STWIERDZENIA NIEWAŻNOSCI Zasadna skarga ogłoszenie zaskarżonego aktu jako nieważnego tj. prawnie nieistniejącego, niewywołującego żadnego, nawet tymczasowego, skutku prawnego Skutek erga omnes Skutek ex tunc Przy czym akt prawny, nawet wadliwy korzysta z domniemania legalności aż do momentu uprawomocnienia się wyroku TS UE

45 INCYDENTALNA KONTROLA LEGALNOŚCI AKTÓW O ZASIEGU OGÓLNYM - ZARZUT NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM art. 277 TFUE

46 ZARZUT NIEZGODNOŚCI Z PRAWEM szczególny zarzut procesowy mający zastosowanie także w innych skargach* ustanowiony w celu rekompensacji ograniczenia skargi o stwierdzenie nieważności aktu o charakterze ogólnym osoby fizyczne i prawne, które nie mogły go zakwestionowac (nie dotyczył ich indywidualnie i bezpośrednio) mogą postawic zarzut niezgodności z prawem przy okazji postępowania przed TSUE w sprawie niezgodności z prawem decyzji wydanej na jego podstawie nie tworzy samodzielnej skargi! można go wniesc tylko w przypadku toczącego się postępowania nie ma możliwości podnoszenia go przez stronę, która miała możliwosc wystąpienia ze skargą o stwierdzenie nieważności a tego nie uczyniła ograniczony skutek: tylko w konkretnej sprawie i tylko pomiędzy stronami (nadal obowiązuje, ale nie może być stosowany w konkretnym przypadku)

47 SKARGA NA BEZCZYNNOSC art. 265 TFUE

48 stwierdzenie istnienia bezprawnego zaniechania instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej Unii polegającej na niewydaniu aktu prawnego Zaskarżana bezczynnosc musi: 1. być bezprawna (zawiniona)/ trzeba udowodnic, że organ miał obowiązek działania, 2. polegac na niewydaniu aktu prawnego (co do zasady wiążącego prawnie)

49 ZANIECHANIE DZIAŁANIA PRZEZ ORGANY UNII (Z NARUSZENIEM TRAKTATÓW)

50 naruszenie Traktatów organ (pozwany) musi być zobowiązany do wydania aktu nie w przypadku dyskrecjonalności skarżący musi wskazać jakiego środka zaniechała instytucja 1. wskazanie formy 2. wskazanie treści

51 Skarga na bezczynnosc jest skargą komplementarną do skargi o stwierdzenie nieważnosci sprawa 15/70 Chevalley - koncepcja aktu prawnego podlegającego zaskarżeniu jest w przypadku skargi o stwierdzenie nieważności i skargi na bezczynnosc identyczna akty podlegające kontroli legalnosci w trybie art. 263 TFUE sprawa 302/87 Comitology zaskarżalne zaniechanie działania może dotyczyc także zaniechania przyjęcia aktu który nie podlega kontroli legalnosci w trybie art. 263 TFUE Akt pośredni może być przedmiotem skargi wyłącznie wyjątkowo, w razie gdy dany akt jest aktem przygotowawczym stanowiącym przesłankę, niezbędną do przeprowadzenia postępowania, które ma zakończyc się aktem definitywnym i wiążącym prawnie.

52 Parlament Europejski, Rada, Rada Europejska, Europejski Bank Centralny, Komisja, organy i jednostki organizacyjne państwa członkowskie, instytucje UE, osoby fizyczne i prawne POZWANY SKARŻĄCY

53 PODMIOTY UPRZYWILEJOWANE państwa członkowskie + instytucje UE mogą wnieść skargę na każdą bezprawną bezczynność innej instytucji, organu bądź jednostki organizacyjnej brak ograniczeń dotyczących aktów prawnych tak jak w art. 263 TFUE nie muszą wykazać swojego interesu prawnego

54 PODMIOTY NIEUPRZYWILEJOWANE jednostki fizyczne i osoby prawne muszą wykazać swój interes prawny co do zasady mogą wyłącznie powoływać się na brak wydanej decyzji (skierowanych do nich lub osób trzecich, jeśli dotyczyłyby skarżącego w sposób bezpośredni i indywidualny) akt o charakterze ogólnym tylko jeśli dotyczyłby skarżącego w sposób bezpośredni i indywidualny i podlegał kontroli legalności z art. 263 TFUE - test Plumanna

55 PODMIOTY NIEUPRZYWILEJOWANE jednostki fizyczne i osoby prawne Skarga dopuszczalna, gdy: 1. Przedmiotem skargi jest bezprawne zaniechanie wydania aktu mającego wywołac wiążące skutki prawne, które mogą naruszac jej interesy, zmieniajac znacząco jej sytuacje prawną 2. Akt, jeżeli zostałby wydany dotyczylby skarżącego w sposób bezpośredni i indywidualny 3. Nie służy obejsciu przepisów Traktatu, w szczególnosc kontroli legalnosci środków prawnych, których skarżący nie mógłby z jakiegoś powodu wzruszyc w trybie skargi o stwierdzenie nieważnosc

56 TERMINY 2 miesiące na wniesienie skargi od daty publikacji aktu od daty notyfikacji aktu skarżącemu ( w formie doręczenia - awizo/faks/ /inny upoważniony podmiot) od daty powzięcia wiadomości o akcie przez skarżącego upływ terminu powoduje wygaśnięcie prawa do skargi, skutkujące odrzuceniem jej jako niedopuszczalnej, chyba że strona dowiedzie zaistnienia: nieprzewidywalnych okoliczności siły wyższej

57 SKUTEK STWIERDZENIA NIEWAŻNOSCI Zasadna skarga ogłoszenie zaskarżonego aktu jako nieważnego tj. prawnie nieistniejącego, niewywołującego żadnego, nawet tymczasowego, skutku prawnego Skutek erga omnes Skutek ex tunc Przy czym akt prawny, nawet wadliwy korzysta z domniemania legalności aż do momentu uprawomocnienia się wyroku TSUE

58 SKARGA ODSZKODOWAWCZA

59 ODPOWIEDZIALNOSC DELIKTOWA (pozaumowna) za delikty popełnione przez Unię ODPOWIEDZIALNOSC UMOWNA wynika z tytułu kontraktów zawartych przez Unię

60 ODPOWIEDZIALNOSC POZAUMOWNA Dotyczy żądania naprawienia szkody wynikającej z bezprawnego aktu lub działania, które może być przypisane instytucji lub pracownikowi Unii dochodzenie odszkodowania nie jest konieczne związane z uprzednim uznaniem środka za bezprawny w innym postępowaniu Reguła 5 lat

61 PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOSCI POZAUMOWNEJ Unia powinna naprawić szkody zgodnie z zasadami ogólnymi, wspólnymi dla państw członkowskich za szkody wyrządzone przez jej : instytucje pracowników przy wykonywaniu funkcji

62 PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOSCI POZAUMOWNEJ Bezprawność zarzucanego działania Rzeczywisty charakter szkody Istnienie związku przyczynowego między zarzucanym działaniem a powołaną szkodą

63 ODPOWIEDZIALNOSC POZAUMOWNA 1. Za akty administracyjne ( bezprawność działania lub zaniechania) decyzje indywidualne 2. Za akty prawodawcze (bezprawność legislacyjna/normatywna) rozporządzenia, decyzje o zasięgu ogólnym wystarczająco istotne naruszenie przepisy prawa mającego na celu ustanowienie uprawnień na korzyść jednostek

64 PYTANIE PREJUDYCJALNE

65 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE Na wniosek sądów Państw Członkowskich, które zwracają się o rozpatrzenie kwestii wstępnej Trybunał: Dokonuje wykładni prawa Unii (zarówno prawa pierwotnego jak i prawa wtórnego) Orzeka w przedmiocie jego ważności (w zakresie aktów przyjętych przez instytucje, orany lub jednostki organizacyjne Unii)

66 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE przyspieszone postępowanie obowiązek TSUE szybkiego postępowania w sprawach dotyczących osób pozbawionych wolności Regulamin postepowania przed Trybunałem: 1. art. 105 tryb przyspieszony 2. art. 107 art. 114 tryb pilny

67 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE tryb przyspieszony 1. Na wniosek sądu odsyłającego lub w wyjątkowych przypadkach z urzędu, jeżeli charakter sprawy wymaga niezwłocznego rozstrzygnięcia, prezes Trybunału może postanowić, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, o rozpatrzeniu odesłania prejudycjalnego w trybie przyspieszonym, stanowiącym odstępstwo od przepisów niniejszego regulaminu 2. W takim przypadku prezes natychmiast wyznacza datę rozprawy, o której podmioty określone w art. 23 statutu informuje się jednocześnie z doręczeniem wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. ( ) 5. Trybunał orzeka po zapoznaniu się ze stanowiskiem rzecznika generalnego.

68 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE tryb pilny dotyczy Przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (tytuł V w III części TFUE) możliwość pominięcia pisemnego etapu postępowania

69 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE akty podlegające kontroli I. Wykładnia prawa pierwotnego II. Wykładnia i ważność prawa pochodnego (w tym zalecenia, umowy międzynarodowe zawierane przez UE) WYJĄTEK: brak właściwości do orzeczenia z zakresie pytania prejudycjalnego wniesionego przez sąd nowego państwa członkowskiego, jeśli stan faktyczny sporu miał miejsce przed przystąpieniem tego państwa do UE

70 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE pojęcie sadu państwa członkowskiego MOŻE złożyć sąd krajowy MUSI złożyć sąd krajowy, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu

71 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE pojęcie sadu państwa członkowskiego Aby rozstrzygnąć czy dany organ ma charakter sądu w rozumieniu art. 267 TFUE, Trybunał bierze pod uwagę: I. Podstawę prawną organu II. Jego stały charakter III. Obligatoryjny charakter jego jurysdykcji IV. Kontradyktoryjność postępowania V. Stosowanie przez organ przepisów prawa VI. Niezawisłość

72 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE pojęcie sadu państwa członkowskiego 1. Organy wykonujące funkcje orzecznicze 2. Działające na podstawie ustawy, a nie tylko umowy stron, 3. Rozstrzygające spory między stronami, 4. Funkcjonujące w sposób stały 5. Ich orzecznictwo jest obowiązkowe 6. Orzekają na podstawie prawa 7. Niezależne w orzekaniu

73 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE pojęcie sadu państwa członkowskiego Sądami w rozumieniu prawa Unii są przede wszystkim wszystkie organy państwowe, ale mogą być również uznane za sądy organy niepaństwowe, którym powierzono wykonywanie funkcji państwowych np. komisje dyscyplinarne tworzone przez stowarzyszenia, organizacje zawodowe izby gospodarcze, pod warunkiem, że rozstrzygają o prawach i obowiązkach jednostek.

74 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE treść i forma pytania ocena sądu krajowego o niezbędności decyzji Trybunału w kwestii wykładni lub ważności prawa Unii dla wydania wyroku forma zwrócenia się do Trybunału uzależniona od prawa krajowego dotyczącego postępowania obowiązek zawieszenia postępowania na okres trwania postepowania przed Trybunałem (forma zwrócenia się do Trybunału przez sąd krajowy powinna skutkować zawieszeniem)

75 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE treść i forma pytania Nota informacyjna dotycząca składania przez sądy krajowe wniosków o wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym: 1. Sąd krajowy najlepiej może ocenić na którym etapie postepowania przekazać sprawę do Trybunału (ale ważne jest aby sąd krajowy mógł określić stan faktyczny i prawny sprawy) 2. Przekazanie sprawy po wysłuchaniu obydwu stron 3. Orzeczenie przekładające pytanie prejudycjalne może być wydane w dowolnej formie przewidzianej przez prawo krajowe dla kwestii incydentalnych

76 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE treść i forma pytania Trybunał : I. Zastrzega sobie kompetencję do badania czy dopuszczalne jest wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym II. Nie ma obowiązku udzielenia odpowiedzi na wszystkie przedstawione mu pytania ani zachowanie ich kolejności (pytanie zadane w niewłaściwy sposób może przeformułować)

77 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE obowiązek sądu, którego orzeczenie nie podlegają zaskarżeniu TEORIA ABSTRAKCYJNA sądy ostatniej instancji a także sądy najwyższe TEORIA KONKRETNA sądy, które w danej sprawie orzekają w ostatniej instancji

78 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE obowiązek sądu, którego orzeczenie nie podlegają zaskarżeniu Obowiązek wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym przez sąd, którego orzeczenie nie podlega zaskarżeniu nie pozwala sądowi krajowego na dokonanie jakiejkolwiek oceny zasadności podniesionego pytania Obowiązek ten występuje: gdy takie pytanie jest podniesione z urzędu w razie takiej konieczności OBOWIAZEK ODESŁANIA POWSTAJE, GDY SĄD KRAJOWY STWIERDZI, ŻE ODWOŁANIA SIĘ DO PRAWA UNII JEST KONIECZNE W CELU ROZSTRZYGNIĘCIA ZAWISLEGO PRZED NIM SPORU

79 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE obowiązek sądu, którego orzeczenie nie podlegają zaskarżeniu - OGRANICZENIA I. DOKTRYNA SPRAWY WYJAŚNIONEJ (acte eclarié) II. DOKTRYNA SPRAWY OCZYWISTEJ (acte clair) Zastosowanie również do sądów, których orzeczenia są zaskarżalne

80 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE obowiązek sądu, którego orzeczenie nie podlegają zaskarżeniu Sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa krajowego, jest zobowiązany w przypadku, gdy stwierdza że odwołanie się do prawa Unii jest konieczne w celu rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu do spełnienia swojego obowiązku przedłożenia pytania, chyba że stwierdził on, że: 1. Trybunał orzekał już w tej kwestii, a jakikolwiek nowy kontekst nie rodzi poważnych wątpliwości co do możliwości stosowania jego wcześniejszego orzecznictwa 2. Właściwa wykładnia danego przepisu jest oczywista sytuację taką ocenia się zgodnie z właściwościami prawa Unii, szczególnymi trudnościami jego wykładni oraz niebezpieczeństwem wydania odmiennych orzeczeń w Unii

81 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE pytanie dotyczące ważności aktów prawa wtórnego Niedopuszczalne, jeśli strona w postepowaniu głównym miała możliwość złożenia skargi o stwierdzenie nieważności (art. 263 TFUE) a z tego prawa nie skorzystała Dotyczy w szczególności przypadku, gdy dany podmiot nie mógł dochodzić swoich roszczeń w trybie skargi o stwierdzenie nieważności

82 ODESŁANIE PREJUDYCJALNE skutki Wiąże sąd krajowy sprawie, w której sąd zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału, jak również inne sądy rozpatrujące tą sprawę w toku instancji Orzeczenie o nieważnosc aktu w trybie prejudycjalnym zobowiązuje podmiot, który dany akt wydał, do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału brak skutku erga omnes

83 OPINIA O ZGODNOŚCI UMOWY MIĘDZYNARODOWEJ Z TRAKTATAMI

84 OPINIA O ZGODNOŚCI UMOWY MIĘDZYNARODOWEJ Z TRAKTATAMI Prewencyjna kontrola legalności w trybie niespornym Art. 218 TFUE Państwo członkowskie, Parlament Europejski, Rada lub Komisja mogą uzyskać opinię Trybunału Sprawiedliwości w sprawie zgodności przewidywanej umowy międzynarodowej z Traktatami Kontrola dotyczy zarówno merytorycznej treści umowy, jak i kompetencji Unii lub jej instytucji do jej zawarcia.

85 KLAUZULA ARBITRAŻOWA

86 KLAUZULA ARBITRAŻOWA Rozstrzygnięcie Trybunału na podstawie art. 272 TFUE zbliża go do systemu arbitrażu międzynarodowego Trybunał właściwy do orzekania na mocy klauzuli arbitrażowej umieszczonej w umowie prawa publicznego lub prywatnego, zawartej przez UE lub w jej imieniu (również dotyczącej funkcjonariuszy UE możliwość wniesienia skargi przez jednostkę)

87 KLAUZULA SĄDOWA

88 KLAUZULA SĄDOWA art. 273 TFUE Trybunał jest właściwy do orzekania w każdym sporze między Państwami Członkowskimi, związanym z przedmiotem niniejszego Traktatu, jeśli spór ten jest mu przedłożony na mocy kompromisu