Świetlica jest ważna-jak organizować zajęcia na świetlicy szkolnej

Transkrypt

1 Świetlica jest ważna-jak organizować zajęcia na świetlicy szkolnej Szkolna świetlica stanowi wewnątrzszkolną strukturę wychowawczo-opiekuńczą. Jest bardzo ważnym uzupełnieniem pracy szkoły we wszystkich jej zakresach: opiekuńczym, dydaktycznym, wychowawczym oraz terapeutycznym. Umożliwia wychowankom uczestniczenie w różnego rodzaju interesujących zajęciach, a także stwarza możliwość odrabiania prac domowych, pod kierunkiem i z pomocą wychowawcy świetlicy. Wielostronność wspomnianych potrzeb rozwojowych dzieci i związanych z nimi zainteresowań, a także złożony charakter podejmowanych zadań wychowawczych powoduje konieczność stosowania bogatych form pracy zróżnicowanych zarówno od strony treści jak i sposobów organizowania zajęć. W świetlicy szkolnej formy pracy i zajęć muszą być tak dobrane, by dawały możliwość odpoczynku po nauce szkolnej, a jednocześnie rozbudzały twórczą inicjatywę do dalszej pracy i osobowego intelektualnego rozwoju. Stosowane w świetlicy różne formy i metody pracy przyczyniają się do rozwoju intelektu dziecka w młodszym wieku szkolnym, stwarzają możliwość doskonalenia nabytych umiejętności: czytania, pisania, rozwijają wyrazistość mowy przez recytację wiersza, opowiadanie i zbiorowe czytanie czasopism dziecięcych, wdrażają do analizy utworu literackiego przez inscenizacyjne formy wiązania słowa z działaniem czy plastyczną ekspresją dziecka. Zabawy i gry dydaktyczne rozwijają u dzieci wyobraźnię, aktywność twórczą i matematyczną. Zajęcia świetlicowe wymagają stosowania odpowiednich metod. Ich dobór wiąże się z celami oraz zadaniami wychowawczymi, albowiem znajomość powyższych celów i zadań pozwala na wybór metod w celu ich osiągnięcia. Przez metody prowadzenia zajęć świetlicowych należy rozumieć sposoby organizowania wychowawczej działalności dzieci pozostających w zasięgu oddziaływania świetlicy. Podstawowe metody realizacji procesu wychowawczego w zajęciach Świetlicowych można sprowadzić do trzech podstawowych kategorii: zespołu, jako najbardziej typowej formy organizacji procesu wychowawczego; zajęć masowych, dających możliwość uzupełnienia oddziaływania wychowawczego na zespół; indywidualizacji procesu wychowawczego, 1

2 Metoda pracy zespołowej angażuje wszystkich uczniów umożliwiając im wykazywanie się. Jest podstawową metodą realizacji procesu wychowawczego. W naturze dzieci tkwi instynktowna potrzeba organizowania się w grupy. Dlatego iż w młodszym wieku szkolnym typowym przejawem aktywności społecznej staje się działalność w zespołach rówieśniczych. Świetlica szkolna jest najczęstszym miejscem dla organizowania zespołowej działalności. Różne sytuacje wychowawcze, twórczej, celowo dają określone możliwości rozwijania różnych form własnej aktywności dzieci. Istotnym czynnikiem wychowania zespołowego jest samorząd. Za samorząd uważa się grupę dzieci wybranych do współrządzenia i głosu doradczego. W zespołach wychowanków można wprowadzić proste formy samorządu np.: wyznaczyć dyżurnych, pilnujących czystości i porządku, pomagających w organizacji zajęć, przygotowujących materiały do nich, sprzątających po zakończeniu pracy. Wszystkie wspomniane czynności uaktywniają wychowanków, uczą żyć w zespole, kształtują samodzielność myślenia i działania, umiejętność organizowania pracy i odpowiedzialności za wykonanie powierzonego zadania. Bardzo istotnym przejawem samorządności jest samodzielność. Jednak nie można pozwolić na całkowicie samodzielną działalność bez pomocy wychowawcy. Samodzielności trzeba się nauczyć gdyż nie wszyscy potrafią z niej racjonalnie korzystać. Masowe zajęcia polegają na organizowaniu pracy wychowawczej dużej liczby dzieci. W świetlicy mogą przybierać rozmaitą postać. Zawsze jednak mają na celu pogłębienie pracy wychowawczej stanowią metodę oddziaływania wychowawczego na zespół i poszczególnych jego członków. Do organizowanych w świetlicy zajęć masowych zaliczyć możemy: zajęcia kulturalno-oświatowe takie jak: imprezy estradowe, koncerty, poranki artystyczne, spotkania i dyskusje z ciekawymi osobami, wieczory ciekawej nauki i techniki, wystawy, pokazy, zbiorowe uczęszczanie do kina, teatru itp.; uroczystości lokalne i państwowe - obchodzenie ważniejszych rocznic i świąt itp.; imprezy rozrywkowe, spotkania towarzyskie, zabawy taneczne, konkursy, zawody itp. Pośród masowych form pracy należy wyróżnić, te które przygotowują dorośli, a dzieci uczestniczą w nich oraz takie, które polegają na czynnym uczestniczeniu samych dzieci w organizacji i programie. Różnego rodzaju imprezy artystyczne, przygotowane i przeprowadzone przez dorosłych z myślą o dzieciach spełniają ważne zadanie. Stwarzają one sytuacje do bezpośrednich kontaktów dzieci z różnymi dziedzinami sztuki. W ten sposób nie tylko bawią, uczą i wychowują, lecz również wzbogacają życie dzieci przez dostarczania emocji. Wybór tej metody jest wskazany zwłaszcza jako forma zakończenia cyklu tematycznego, ukazania osiągnięć i wyników pewnego etapu pracy. 2

3 Natomiast podczas zajęć indywidualnych uczeń sam wybiera sobie zadania i je wykonuje, w czym może pomagać nauczyciel. Przykładem takich zajęć może być czytanie książek, czasopism, wykonywanie elementów dekoracyjnych, upiększających teren świetlicy. Należy zauważyć, że każde dziecko jest inne. Różnice te dotyczą stopnia rozwoju, usposobienia, zachowania się, zainteresowań. Dlatego powyższe różnice muszą być uwzględnione w procesie wychowania. Poznanie dziecka jest podstawowym warunkiem skutecznego kształtowania jej osobowości. Odbywa się ono w toku zajęć świetlicowych przez obserwacje dziecka, jego zachowań w różnych sytuacjach oraz prowadzenie z nim rozmów, także przez rozmowy z rodzicami i nauczycielami. Aby dokładnie poznać dziecko należy je ciągle obserwować. Konsekwencją obserwacji i idącej za nią indywidualizacji procesu wychowania winna być w pełni ukształtowana jednostka związana ze społeczeństwem, w którym żyje. Dlatego należy tak organizować pracę świetlicową aby ona sprzyjała rozwojowi osobowości zarówno w jej indywidualnych przejawach jak i społecznych. Drugi podział metod pracy w świetlicy szkolnej kształtuje się następująco: 1. Metody zajęć praktycznych (wykorzystywane we wszystkich formach pracy) posiadają różny charakter w zależności od założonych celów, są to: - techniki plastyczne- teatr lalek, uczestnictwo w zespole tanecznym, kształtuje to wrażliwość estetyczną: - zabawy i gry dydaktyczne, konkursy kształtują zdolności intelektualne uczniów; - imprezy, uroczystości, działalność społecznie użyteczna kształtują patriotyczne uczucia uczniów, uczą zachowań prospołecznych; - ćwiczenia, sporty oraz wycieczki- rozwój sprawności fizycznej uczniów 2. Metody poglądowe służą pogłębianiu i utrwalaniu wiadomości, przykładem mogą być tu: przedmioty, mapy, tablice, przezrocza. 3. Metody werbalne- poganka, dyskusja, opowiadanie bajek, różnych przygód wrażeń. Praca w świetlicy szkolnej powinna charakteryzować się różnorodnością form. Stanowi to o jej atrakcyjności i odmienności w porównaniu z praca szkolną. Dobór odpowiednich form zależy od wielu czynników. Najważniejszymi są: wiek, zainteresowania, potrzeby dzieci, środowisko w którym żyją, umiejętności pracowników oraz warunki lokalowo-materialne świetlicy. Podstawowymi formami pracy w świetlicy są: - zajęcia rozwijające horyzonty umysłowe dziecka, które obejmują: czytanie książek, słuchanie audycji radiowych, oglądanie filmów, rozmaite formy rozrywek umysłowych, różnorodne wycieczki. 3

4 - Zajęcia artystyczne, do których zaliczamy zajęcia plastyczne, tj. malowanie, rysowanie, wydzieranki, modelowanie, umuzykalnienie(ćwiczenia rytmiczne, tańce, nauka piosenek), formy teatralne z teatrzykiem lalek i pokazami scenicznymi. -Zajęcia wychowania fizycznego, które przejawiają się w grach, zabawach ruchowych. Wychowanie umysłowe dzieci jest naczelnym zadaniem szkoły. Celem tego wychowania jest dostarczenie dzieciom ogólnych podstaw wiedzy o przyrodzie i społeczeństwie, kulturze oraz rozwijanie ich zdolności tj. umiejętności odbierania wrażeń, spostrzegania, zapamiętywania, wyobrażania i myślenia. Udział literatury w procesie wychowania ma dwojakie znaczenie. Po pierwsze umożliwia przyswojenie wiedzy, organizację czasu wolnego dziecka, wprowadza pewne elementy tradycji kulturowej, wiąże emocjonalnie z takimi wartościami moralnymi na jakich nam najbardziej zależy z punktu widzenia wychowawczego i społecznego. Uczy także twórczego i osobistego uczestnictwa w kulturze literackiej, samodzielnego spożytkowania wartości, które jako element kultury posiada interpretowanie odczytywanych treści w taki sposób aby można z nich było budować system własnej hierarchii wartości. Uzasadniony, konsekwentny kontakt z literaturą poszerza możliwości poznania ludzkich losów i obyczajów oraz daje wiedzę typu przyrodniczogeograficznego o obcych lądach i krajach. Pozwala tez na uczestnictwo w wydarzeniach, których przeżycie w danym momencie jest niemożliwe. treść utworu literackiego i ilustracje w książkach ułatwiają tworzenie wyobrażeń w sprawach i miejscach niedostępnych w codziennych doświadczeniach dziecka. W sposób ten obcowanie z książką zaspokaja potrzebę, wzbogaca zasób wiedzy, utrwalając zarazem wiadomości, które dziecko zdobyło w toku obserwacji otaczającego świata, przyrody i społeczeństwa. Starannie dobrane utwory literackie dają możliwość pokazania odbiorcą wzorów pięknej mowy polskiej. Kontakt z literaturą aktywizuje myślenie, procesy porównywania, analizowania, szukania przyczyn i skutków wyciągania wniosków kształtuje wyobraźnię i postawę twórczą. Radio, telewizja i film, nalezą do audiowizualnych środków masowego przekazu. Środki te są potężnym czynnikiem współdziałającym w ogólnym procesie nauczania i wychowania. Dzięki nim świat przychodzi do domu człowieka, staje się bliższy, bardziej znany i interesujący. są one środkami informacji i pokazywania wiadomości oraz dostarczają rozrywki. Tradycyjną formą zajęć świetlicowych są gry i zabawy. Zabawa jest dla dzieci szczególnie naturalną potrzeba rozwojową. jest ona dla nich formą poznania rzeczywistości, rozwoju umiejętności współżycia w zespole. Gry i zabawy przyczyniają się do ogólnego rozwoju umysłowego, rozszerzają horyzonty wiedzy, ćwiczą zmysły, rozwijają zwinność, 4

5 spostrzegawczość, zręczność. W grach i zabawach istnieją pewne reguły, które nie ograniczają swobody działania ale są też takie o regułach bardzo szczegółowych a nawet drobiazgowych przepisach, które musza być przestrzegane aby gra się udała. Dobór gier i zabaw powinien uwzględniać wiek dzieci, płeć, zainteresowania, miejsca, w którym zajęcia mają się odbyć oraz ilość posiadanego sprzętu. Zazwyczaj dzieci biorą udział w grach i zabawach wówczas gdy one są zrozumiałe, dostosowane do poziomu umysłowego i możliwości fizycznych. Dzieci w wieku 7-9 lat najchętniej biorą udział w zabawach zespołowych. Musza to być zabawy proste, eliminujące podział na grupy, niezbyt intensywne w ruchu. dzieci starsze w wieku lat przyswajają sobie przepisy gier, potrafią ich przestrzegać. Szczególnie angażują się w tych grach, które zawierają elementy współzawodnictwa. Wypróbowaną formą pracy dydaktyczno wychowawczą są wycieczki. W pracy świetlicowej spełniają one szczególne zadanie ze względu na zdrowie dzieci. Poszerzają horyzonty umysłowe dzieci, zaspakajają potrzebę poznawania świata, dostarczają bogatych, różnorodnych przeżyć. Dzieci lubią chodzić na ciekawe, dobrze zorganizowane wycieczki i długo dzielą się wrażeniami po powrocie do domu. W praktyce świetlicowej wyróżnia się dwa rodzaje wycieczek: bliższe i dalsze. Mają one najczęściej charakter przyrodniczy, krajoznawczy lub kulturalny. Wycieczki bliższe uzależnione są od warunków klimatycznych i atmosferycznych. Jednak powinno się je organizować bez względu na porę roku. Celem ich może być poznanie najbliższej okolicy, zabytków kultury, oglądanie wystaw, obserwacja zmian zachodzących w przyrodzie. Wycieczki dalsze odbywają się rzadziej i stanowią zazwyczaj całodniową wyprawę do odległej miejscowości. Każda wycieczka wymaga od organizatora dokładnego przygotowania. Obejmuje ona: ustalenie trasy i celu, przygotowanie programu, przydział zadań oraz omówienie z dziećmi wszystkich spraw związanych z wycieczką. Zajęcia artystyczne przyczyniają się do rozwijania u dzieci zdolności poznawania, odczuwania, przeżywania piękna zawartego w otaczającym go świecie. Zajęcia plastyczne odgrywają ważną rolę w wychowaniu estetycznym dziecka, w przygotowaniu do czynnego uczestnictwa w życiu kulturalnym. Poprzez praktyczną działalność rozwijają możliwość widzenia i zdolności poznawcze, kształcą umiejętność wyrażania obserwowanych zjawisk, treści intelektualnych za pomocą różnych środków. Prace plastyczne dzieci określa się często mianem twórczości dziecięcej podkreślając tym samym bogactwo inwencji i pomysłowości, żywiołowości i siłę procesu tworzenia. Twórczość plastyczna daje olbrzymie możliwości wyrażania ekspresji emocjonalnej. Dziecko przedstawia to co lubi, czym się 5

6 interesuje, czego się boi lub nienawidzi. Również barwy, których dziecko używa wykonując rysunek mówią o jego stanie emocjonalnym. Należy dzieci chwalić, okazywać zainteresowanie, co mobilizuje je do dalszej pracy i sprawia im przyjemność. Pracę umieszczamy na wystawkach., stanowią one dekorację świetlicy. Dzieciom dajemy możliwość wypowiadania się za pomocą różnych technik. Rysowanie jest formą najczęściej stosowaną w świetlicy. Dzieci rysują zarówno z pamięci, jak i z pokazu. Tematyka rysunków nawiązuje często do przeżyć osobistych dzieci. Do malowania służą przede wszystkim farby akwarelowe jak i plakatowe, a używanie ich wzbogaca możliwości w procesie tworzenia. Wycinanki i wydzieranki są formą ulubioną przez dzieci. Zajęcia tego typu wyrabiają zręczność palców, kształtują wyobraźnię i umiejętności kompozycyjne. Zajęcia umuzykalniające stanowią powszechną formę zajęć w świetlicy. Obejmują one: słuchanie śpiewu i muzyki,, śpiewanie piosenek, ćwiczenia muzyczno-ruchowe, proste formy taneczne. Wszystkie odmiany tych kształcą słuch oraz wrażliwość estetyczną na muzykę i jej rytm, rozwijają wyobraźnie, wzbogacają słownictwo i poprawiają wymowę. Śpiewanie piosenek jest najprostszą i najbardziej bezpośrednią formą działalności muzycznej dzieci. Ostatnią formą są zajęcia wychowania fizycznego. Działalność ruchową dzieci spełnia ważną rolę w ich rozwoju: wzmacnia zdrowie, kształtuje wszechstronną sprawność fizyczną i wiele dodatnich cech charakteru. Spacer jest naturalną formą ruchu najprostszym elementem wychowania fizycznego i sportu. Dzieci bez względu na porę roku powinny wychodzić na powietrze. Ruch na powietrzu przyśpiesza przemianę materii i pozwala szybciej usunąć zmęczenie. Wspólne spacery sprzyjają kształtowaniu zaradności i samodzielności, odwagi, silnej woli, umiejętności współdziałania w gromadzie. Gry i zabawy należą do tradycyjnych form organizowania czasu wolnego. Są wartościową formą wychowania fizycznego, gdyż zawierają różnorodny materiał ruchowy. Spontaniczne stwarzają warunki samodzielnego działania, wyzwalają aktywność i inicjatywę dziecka. Gry i zabawy zręcznościowe stanowią, mniej popularną formę zajęć świetlicowych. Rozwijają one siłę i zręczność, wyobraźnię i inteligencję, wdrażają do pokonywania przeszkód, pozwalają na uczciwą rywalizację współzawodniczących grup lub poszczególnych uczestników. 6