TENDENCJE ZMIAN W PRODUKCJI MLEKA W POLSCE. Wojciech Ziêtara

Transkrypt

1 TEECJE OCIKI AUK MIA OLICYC, W POUKCJI EIA MLEKA, T W 9, POLCE z, 9 TEECJE MIA W POUKCJI MLEKA W POLCE Wojciech iêtara Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiêbiorstw zko³y ³ównej ospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Kierownik: prof dr hab enryk unowski ³owa kluczowe: produkcja towarowa, gospodarstwa mleczne, pog³owie krów, produkcja mleka, wydajnoœæ mleczna krów, zró nicowanie regionalne, ceny skupu mleka Key words: market production, dairy farms, stock of cows, production of milk, milk yield, regional disparity y n o p s i s Przedstawiono zmiany w strukturze towarowej produkcji rolniczej, w tym produkcji zwierzêcej, w pog³owiu krów mlecznych, w poziomie produkcji mleka i w skupie twierdzono znaczny spadek pog³owia krów w latach 99- (o 4%), spadek produkcji mleka o,%, przy jednoczesnym wzroœcie wydajnoœci mlecznej krów o % twierdzono tak e znaczne zró nicowanie terytorialne pog³owia krów i produkcji mleka Ponad 55% produkcji mleka skoncentrowane jest w czterech województwach: podlaskim, mazowieckim, wielkopolskim i ³ódzkim WTÊP Podstawow¹ rolê w produkcji rolniczej odgrywaj¹ gospodarstwa prowadz¹ce produkcjê towarow¹ W strukturze produkcji towarowej dominuj¹cym dzia³em jest produkcja zwierzêca Jej udzia³ w ca³kowitej produkcji towarowej w ostatnich szeœciu latach (-) przekracza³ % (tab ) W ostatnim r udzia³ ten zmniejszy³ siê i wynosi³ 5,%, co by³o wynikiem wy szego tempa wzrostu w tym roku produkcji roœlinnej o 9,5% (w wyniku Tabela truktura towarowej produkcji zwierzêcej w latach - (w cenach bie ¹cych) W yszczególnienie Wielkoœci w roku [%] Udzia³ produkcji zwierzêcej w produkcji towarowej Produkcja zwierzêca, w tym: ywiec wo³owy mleko azem byd³o ywiec trzodowy ywiec drobiowy Jaja kurze 5,, 8, 9,, 8 9,, 8, ród³o: ocznik tatystyczny olnictwa 8, Produkcja i handel,,,, 9, 9, 5, 9, 8, 8,, 9,, 4, 9,,, 5 5,,,, 4, 8, 9,, 8

2 8 W IÊTAA WU]Ã KOÃ MMÃU]Ã UyE ]Wá POÃU \Ã á\ ysunek truktura towarowej produkcji zwierzêcej w roku ród³o: opracowanie w³asne korzystnych warunków klimatycznych), a produkcji zwierzêcej tylko o % [Charakterystyka 8] Analiza liczb podanych w tabeli, a dotycz¹cych towarowej produkcji zwierzêcej wskazuje na istotn¹ rolê byd³a, a w tym produkcji mleka Udzia³ mleka i ywca wo³owego w strukturze towarowej produkcji zwierzêcej w latach - wynosi³ oko³o 8%, w tym mleka oko³o % atomiast w latach 5- oko³o 4-4% Pozosta³e sk³adniki towarowej produkcji zwierzêcej to ywiec trzodowy, który wykazuje tendencjê spadkow¹ z 9,% w r do 8,% w r ywiec drobiowy wykazuje w analizowanych latach tendencjê wzrostow¹ z 4 do 9% a jaja kurze z, do,8% trukturê towarowej produkcji zwierzêcej w r przedstawiono na rysunku W gospodarstwach ukierunkowanych na produkcjê mleka udzia³ mleka w przychodach ze sprzeda y jest znacznie wy szy i czêsto przekracza 9% [Wróblewska 5, iêtara ] Bior¹c pod uwagê znaczenie produkcji mleka w przychodach gospodarstw rolniczych omówiono nastêpuj¹ce zagadnienia: zmiany w pog³owiu i obsadzie krów w latach 99-, zmiany w poziomie produkcji mleka i wydajnoœci mlecznej krów, strukturê gospodarstw mlecznych i terytorialne zró nicowanie obsady krów mlecznych i produkcji mleka oraz cen skupu, a tak e tendencje zmian w produkcji mleka MIAY W PO OWIU, WYAJOŒCI JEOTKOWEJ I POUKCJI MLEKA W LATAC 99-5 Wprowadzenie systemu gospodarki rynkowej uruchomi³o procesy dostosowawcze w zakresie poziomu i struktury produkcji rolniczej, a w tym tak e produkcji zwierzêcej W tabelach, i 4 przedstawiono liczby charakteryzuj¹ce zmiany w pog³owiu krów, produkcji mleka i wydajnoœci mlecznej w latach 99- W pierwszym roku przemian (99) pog³o- Lata * Tabela Pog³owie krów w latach 99- (stan w czerwcu w tys sztuk) O gó³e m W tym: sektor prywatny r azem z tego: gospodarstwa indywidualne P i sp sektprywat sektor publiczny * prognoza IEi ród³o: ynek mleka stan i perspektywy Analizy rynkowe -8: IEi, razem gospodarstwa wielkotowarowe Warszawa

3 TEECJE MIA W POUKCJI MLEKA W POLCE 9 wie krów wynosi³o 499 tys sztuk, przy rocznej produkcji mleka 5 mln litrów W pierwszych piêciu latach pog³owie krów uleg³o obni eniu do oko³o 58 tys sztuk (w 995 r), czyli o,% Pog³owie krów w czerwcu roku wynosi³o 8 tys sztuk padek pog³owia krów w ca³ym analizowanym okresie wynosi³ 4,% Prawie ca³oœæ pog³owia krów skoncentrowana by³a w sektorze prywatnym (98,%), w tym w gospodarstwach indywidualnych 94,8% W przedsiêbiorstwach wielkotowarowych (prywatnych i publicznych) by³o 5,% pog³owia krów, w tym w sektorze publicznym zaledwie,4% Pog³owie krów w gospodarstwach wielkotowarowych wykazuje od do r tendencjê wzrostow¹ W tym okresie przyrost pog³owia w tej grupie wyniós³ 9,% Jednak w r w tej grupie wyst¹pi³ spadek pog³owia krów o 4 tys sztuk Mimo spadku pog³owia krów w ca³ym analizowanym okresie (99-) o 4,% produkcja mleka obni y³a siê o,% (z 5 mln litrów w 99 roku do 44 mln litrów w roku (tab ) Wiêksza ró nica miêdzy spadkiem pog³owia krów, a produkcj¹ mleka spowodowana zosta³a jednoczesnym wzrostem wydajnoœci mlecznej krów, która w 99 roku wynosi³a 5 litrów, a w roku 49 litrów Wzrost wydajnoœci mlecznej krów wynosi³,% (tab 4) decydowanie wy szy by³ poziom wydajnoœci mlecznej w sektorze publicznym, który w 5 r wynosi³ l mleka od krowy i by³ wy szy od wydajnoœci œredniej w kraju w tym roku o 4,% decydowanie wy szy by³ poziom wydajnoœci mlecznej krów w oborach pod kontrol¹ u ytkowoœci mlecznej W r œrednia wydajnoœæ krów w tych oborach wynosi³a 88 kg ó nica miêdzy poziomem wydajnoœci mlecznej krów w oborach znajduj¹cych siê pod kontrol¹ u ytkowoœci mlecznej a œredni¹ wydajnoœci¹ w kraju w r wynosi³a oko³o 5% Œwiadczy ona o rezerwach tkwi¹cych w produkcji mleka w Polsce ale y przypuszczaæ, e liczba krów utrzyma siê na obecnym poziomie, tj oko³o tys sztuk, a zwiêkszenie produkcji mleka nastêpowaæ bêdzie przez wzrost wydajnoœci mlecznej krów Produkcja mleka w Polsce cechuje siê doœæ niskim stopniem towarowoœci W 99 roku oko³o 4% produkcji mleka trafia³o na sprzeda, a w roku 8,% decydowanie ni szy w tym okresie by³ skup mleka Odpowiednie liczby dla 99 i roku wynosi³y:,9 i,% Mimo wzro- Tabela Produkcja i skup mleka w latach 99- [mln litrów] Lata * P rodukcja przeda ogó³em ogó³em kup w tym przemys³u mleczarskiego * prognoza IEi PIB ród³o: ynek mleka stan i perspektywy Analizy rynkowe -8: IEi, Warszawa Tabela 4 Wydajnoœæ mleka od 99- L ata Mlecznoœæ [l/szt ] œrednio w kraju gosp indywidualne krowy w latach sektor publiczny obory pod kontrol¹ u ytkowoœci [kg] ród³o: ynek mleka stan i perspektywy Analizy rynkowe -8: IEi, Warszawa

4 W IÊTAA ysunek miany w pog³owiu krów, produkcji mleka i wydajnoœci jednostkowej w latach 99-8 ród³o: opracowanie w³asne JáÃ>W\Ã]W@ \M üã>o@ stu udzia³u skupu mleka, jest on w dalszym ci¹gu niski W roku z ca³kowitej produkcji 44 mln litrów na sprzeda trafi³o 994 mln litrów, a w tym do punktów skupu 88 mln litrów padek produkcji mleka i utrzymuj¹cy siê jego ni szy poziom w stosunku do 99 roku by³ przyczyn¹ uzyskania przez Polskê stosunkowo niskiej kwoty mlecznej w stosunku do naszego potencja³u produkcji Tendencje zmian w pog³owiu krów mlecznych, w produkcji mleka i wydajnoœci mlecznej krów w analizowanym okresie przedstawiono na rysunku a szczególne podkreœlenie zas³uguje istotny wzrost wydajnoœci mlecznej krów, co rekompensuje silniejszy spadek pog³owia krów mlecznych TUKTUA OPOATW MLECYC I TEYTOIALE Ó ICOWAIE OBAY KÓW MLECYC I POUKCJI MLEKA W tabeli 5 przedstawiono liczbê i strukturê gospodarstw mlecznych, a tak e liczbê i strukturê krów w i roku W r chów krów mlecznych prowadzi³o 85,4 tys gospodarstw, natomiast w r 5,5 tys gospodarstw padek liczby gospodarstw w Tabela 5 truktura gospodarstw mlecznych i pog³owia krów w Polsce w i roku Wyszczególnienie ospodarstwa mleczne Pog³owie krów Liczba [tys] 85, 4 5, 5 8, 84, 4 truktura wg liczby gospodarstw i krów [%] -4 krów 8,8 8, 4,8 9, 5-9 krów, 9,, 4, -9 krów 5,, 9, 4, i wiêcej, w tym:, 4, 8,, 4-49 krów --, 4 --, 5-99 krów,, 9 i wiêcej -, -, azem,,,, ród³o: Charakterystyka gospodarstw rolnych w i r i 8: U, Warszawa tym okresie wynosi³ 5% ale y przypuszczaæ, e w kolejnych latach nastêpowaæ bêdzie dalszy spadek liczby gospodarstw mlecznych Pog³owie krów w r wynosi³o 84, tys sztuk i by³o o,% ni sze ni w r ast¹pi³y istotne zmiany w strukturze gospodarstw utrzymuj¹cych krowy mleczne W r prawie 8% gospodarstw utrzymywa³o -4 krów, natomiast w r ich udzia³ wynosi³ 8,% padek udzia³u wynosi³ 4,% W analizowanych latach nast¹pi³ tak- e spadek udzia³u gospodarstw utrzymuj¹cych 5-9 krów z, do 9,% Wyst¹pi³ natomiast wzrost udzia³u gospodarstw utrzymuj¹cych -9 krów z 5, do,9% i istotny wzrost

5 TEECJE MIA W POUKCJI MLEKA W POLCE udzia³u gospodarstw utrzymuj¹cych powy ej krów z,4 do,8% ale y przypuszczaæ, e w najbli szych latach nast¹pi dalszy spadek udzia³u gospodarstw utrzymuj¹cych -4 i 5-9 krów Te gospodarstwa w najbli szych latach zostan¹ wyeliminowane ze skupu przez zak³ady mleczarskie Ju obecnie niektóre zak³ady mleczarskie rezygnuj¹ z bezpoœredniego skupu mleka z gospodarstw utrzymuj¹cych 5-9 krów ospodarstwa utrzymuj¹ce -4 nie maj¹ szans rozwojowych w produkcji mleka, a gospodarstwa utrzymuj¹ce 5-9 krów szanse rozwojowe maj¹ mocno ograniczone zanse takie maj¹ gospodarstwa utrzymuj¹ce powy ej krów mlecznych ak³ady mleczarskie zdecydowanie preferuj¹ wiêkszych dostawców Wyst¹pi³y tak e istotne zmiany w strukturze pog³owia utrzymywanych krów W r prawie 4% krów znajdowa³o siê w stadach -4 krów, natomiast w r ten udzia³ spad³ do 9,% padek udzia³u wynosi³, pp Wyst¹pi³ tak e istotny spadek udzia³u krów w stadach 5-9 krów z do 4,% padek udzia³u wynosi³, pp ast¹pi³ wzrost liczby krów utrzymywanych w stadach -9 krów o 4, (z, do 4,%) i bardzo istotny wzrost liczby krów w stadach krów i wiêcej Przyrost wynosi³ 5, pp, z, do,4 pp Obecnie minimalna wielkoœæ stada krów zapewniaj¹ca uzyskanie dochodu na poziomie parytetowym wynosi oko³o krów (9 r) W r,% krów utrzymywano w stadach -49 krów, a,% w stadach i wiêcej krów Liczby te wskazuj¹ na wzrost koncentracji chowu krów mlecznych a rysunku przedstawiono terytorialne zró nicowanie pog³owia krów w r Przewa aj¹ca czêœæ pog³owia krów skoncentrowana jest w kilku województwach ajwiêksze pog³owie wystêpuje w województwie mazowieckim i podlaskim, gdzie odpowiednie udzia³y wynosz¹, i 5,5% Oznacza to, e ponad / pog³owia krów skoncentrowana jest w tych dwóch województwach W kolejnych województwach o znacz¹cym udziale krów (wielkopolskim, ³ódzkim i lubelskim), odpowiednie udzia³y wynosi³y:,; 8,4 i,9% Oznacza to, e w r,% pog³owia krów skoncentrowanych by³o w 5 województwach ajni sze pog³owie krów wystêpuje w województwach zachodnich: lubuskim (,%), pomorskim (,%), opolskim ysunek Terytorialne zró nicowanie pog³owia krów w roku ród³o: opracowanie w³asne (,%) i dolnoœl¹skim (,8%) Analiza pog³owia w poprzednich latach wskazuje na umacnianie siê tej tendencji a rysunku 4 przedstawiono terytorialne zró nicowanie obsady krów w przeliczeniu na ha U ajwy sza obsada krów w przeliczeniu na ha U wystêpowa³a w województwie podlaskim, gdzie wynosi³a 9 krów przy œredniej obsadzie w kraju wynosz¹cej,5 krów Obsada powy ej œredniej wystêpowa³a w województwie mazowieckim ( krów), ma³opolskim ( krowy), ³ódzkim (,5 krów) i warmiñsko-mazurskim (9,8 krów) W tych województwach nast¹pi³ wzrost obsady w stosunku do 4 r atomiast nast¹pi³ spadek

6 W IÊTAA ysunek 4 Obsada krów na ha U w czerwcu w roku w podziale na województwa ród³o: opracowanie w³asne ysunek 5 Produkcja mleka w r w podziale na województwa ród³o: opracowanie w³asne obsady krów w województwie wielkopolskim z, krów w 4 r do,4 krów w r W pozosta³ych województwach zmiany w obsadzie by³y niewielkie Liczby te potwierdzaj¹ koncentracjê pog³owia krów w kilku województwach, co œwiadczy o specjalizacji regionalnej ale y przypuszczaæ, e ta tendencja bêdzie siê umacniaæ a rysunku 5 przedstawiono produkcjê mleka w r w poszczególnych województwach Wystêpuj¹ce zró nicowanie terytorialne produkcji mleka pozostaje w œcis³ym zwi¹zku z liczb¹ i obsad¹ krów w poszczególnych województwach ajwy szy udzia³ w produkcji mleka w r mia³o województwo mazowieckie (9,%), w nastêpnych dwóch województwach: podlaskim i wielkopolskim, udzia³ w produkcji mleka wynosi³ odpowiednio 5,4 i,% W kolejnych województwach, ³ódzkim i lubelskim, udzia³ wynosi³ odpowiednio 8,9 i,% ¹czny udzia³ produkcji mleka w wymienionych piêciu województwach wynosi³ 4,% nacz¹cy udzia³ w produkcji mleka mia³o tak e województwo warmiñsko-mazurskie, którego udzia³ wynosi³ w r,% Istotny wzrost produkcji mleka wyst¹pi³ w ostatnich latach w województwie podlaskim (o 8,% w stosunku do 4 r), mazowieckim (o,%) i wielkopolskim (o 9,4%) ajni szy udzia³ w produkcji mleka maj¹ województwa zachodnie: lubuskie (,%), zachodniopomorskie (,%), dolnoœl¹skie (,8%), opolskie i œl¹skie (po,%) a rysunku przedstawiono tendencje w zakresie kszta³towania siê cen mleka w latach 5-8 W latach 5- ceny skupu mleka by³y doœæ stabilne, kszta³towa³y siê na poziomie,95 z³ za litr mleka wykazuj¹c lekk¹ tendencjê spadkow¹ w miesi¹cach letnich W r wyst¹pi³ zdecydowany wzrost cen skupu mleka z,95 z³/litr w styczniu do oko³o, z³/litr w grudniu W kolejnym 8 r wyst¹pi³ zdecydowany spadek cen z,5 z³ w styczniu do poziomu,9 z³ we wrzeœniu i oko³o, z³ w grudniu padek cen zdecydowanie pogorszy³ op³acalnoœæ produkcji mleka padek cen w 8 r by³ zró nicowany terytorialnie a rysunku przedstawiono zmiany cen w poszczególnych województwach w pierwszym

7 TEECJE MIA W POUKCJI MLEKA W POLCE pó³roczu 8 r w stosunku do pierwszego pó³rocza r rysunku wynika, e w województwach zachodnich: opolskim, zachodniopomorskim i dolnoœl¹skim, wyst¹pi³ niewielki wzrost cen skupu mleka atomiast w pozosta³ych województwach wyst¹pi³ spadek cen mleka By³ on zró nicowany ajwiêksze spadki wyst¹pi³y w województwach: podlaskim, kujawsko-pomorskim i mazowieckim Jednak w tych województwach ceny skupu w r by³y najwy sze Obecnie trudno stwierdziæ, czy tendencja spadku cen mleka bêdzie mia³a charakter trwa- ³y ale eæ bêdzie od koniunktury na rynkach zagranicznych produktów mleczarskich, szczególnie mleka w proszku a rysunku 8 przedstawiono poziom cen skupu mleka w Polsce i w wybranych krajach w 8 r W lipcu 8 r w Polsce œrednia cena skupu wynosi³a,8 euro/ kg i by³a wy sza od cen skupu w takich krajach, jak: Litwa, owa elandia, otwa, Estonia, UA, Belgia i Bu³garia ajni sze ceny skupu wyst¹pi³y na Litwie, ]áão,,,,,,,9 9 9, 9,, 9,,,,; ; ;, ;,, ysunek Ceny skupu mleka w latach 5-8 ród³o: ynek mleka stan i perspektywy Analizy rynkowe 8: IEi, Warszawa ]áão O P L K = O O ' O O O O : ] UP :,ÃyáU]Ã P M E / O E ] / U P ] y à,ãyáu]ã O á ysunek Ceny skupu mleka w pierwszym pó³roczu i 8 roku ród³o: ynek mleka stan i perspektywy Analizy rynkowe 8; IEi, Warszawa U \ U] W L UÃO ysunek 8 Ceny skupu mleka w lipcu 8 roku w euro/ kg mleka w wybranych krajach ród³o: ynek mleka stan i perspektywy Analizy rynkowe 8; IEi, Warszawa LW / L O Ã= W à L W ( $ 8 L OJ % UL áj % $ / L W U\ Ã% O : M L á á L U\ L \ J K O : ],UO & + \ P M ] L ' M U ) OL J UW WUL $ \ K UJ á E : P / M U * L ] L + U L \ & O L )

8 4 W IÊTAA gdzie wynosi³y nieca³e euro/ kg a zbli onym poziomie do cen w Polsce w przedziale -4 euro/ kg by³y ceny w takich krajach, jak: Wielka Brytania, ³owacja, ³owenia, olandia, Wêgry, Irlandia, Czechy i iemcy decydowanie najwy sze ceny skupu mleka powy ej 4 euro/ kg wyst¹pi³y w takich krajach, jak: Luksemburg, recja, iszpania, Cypr i inlandia Te kraje jednak nie nale ¹ do znacz¹cych producentów mleka i sze ceny skupu mleka w Polsce w stosunku do cen skupu w krajach Europy achodniej g³ównych odbiorców produktów mleczarskich by³y Ÿród³em przewagi konkurencyjnej polskich zak³adów mleczarskich Obserwuje siê zmniejszanie ró nicy w cenach skupu w Polsce i w krajach Unii Europejskiej, co os³abi konkurencyjnoœæ polskich produktów mleczarskich [E ] WIOKI Produkcja mleka stanowi istotny udzia³ w strukturze towarowej produkcji zwierzêcej, który w roku wynosi³,%, a ³¹cznie z ywcem wo³owym 4,% Chów byd³a jest czynnikiem decyduj¹cym o poziomie dochodów uzyskiwanych przez rolników W latach wyst¹pi³ spadek pog³owia krów i produkcji mleka W kolejnych latach wystêpowa³a stabilizacja produkcji mleka na poziomie powy ej,5 mld litrów i pog³owia krów 8 tys sztuk, przy wzroœcie wydajnoœci mlecznej krów Produkcja mleka prowadzona jest przede wszystkim przez gospodarstwa indywidualne (98%), jednak w ostatnich latach, poczynaj¹c od r nastêpuje niewielki wzrost pog³owia krów w gospodarstwach wielkoobszarowych 4 Wystêpuje wyraÿna tendencja wzrostu towarowoœci produkcji mleka i udzia³u skupu w produkcji towarowej Jest on jednak w dalszym ci¹gu niezadowalaj¹cy W r udzia³ skupu wynosi³,% 5 Wystêpuje spadek liczby gospodarstw prowadz¹cych produkcjê mleka W latach - spadek liczby gospodarstw wynosi³ 5%, a liczba tych gospodarstw zmniejszy³a siê o 9 tys ast¹pi³ tak e spadek udzia³u gospodarstw utrzymuj¹cych -4 krowy wiêksza siê natomiast udzia³ gospodarstw utrzymuj¹cych i wiêcej krów Podobne tendencje wystêpuj¹ w liczbie utrzymywanych krów WyraŸnie zwiêksza siê udzia³ krów w stadach licz¹cych i wiêcej krów W r udzia³ ten wynosi³,%, natomiast w r 5,% Tendencja ta bêdzie siê pog³êbiaæ produkcji, a tak e ze skupu wypadaæ bêd¹ gospodarstwa utrzymuj¹ce -4 krów, a tak e utrzymuj¹ce 5-9 krów Te gospodarstwa nie maj¹ szans rozwojowych Wystêpuje istotne zró nicowanie regionalne liczby i obsady krów oraz produkcji mleka i zwi¹zane z tym zró nicowanie cen Tendencje te bêd¹ siê pog³êbiaæ Wiod¹cymi regionami w produkcji mleka s¹ województwa: podlaskie, mazowieckie, wielkopolskie i ³ódzkie, a tak e lubelskie ale y spodziewaæ siê dalszego wzrostu produkcji mleka w tych regionach, szczególnie wschodnich Polska znajduje siê w grupie krajów o stosunkowo niskich cenach skupu mleka, co by³o dotychczas Ÿród³em przewagi konkurencyjnej polskiego przemys³u mleczarskiego Przewaga z tego tytu³u bêdzie maleæ

9 TEECJE MIA W POUKCJI MLEKA W POLCE 5 LITEATUA Charakterystyka gospodarstw rolnych w r 8: U, Warszawa E Analiza, porównanie kosztów produkcji mleka, wyniki : Akademia olnicza, Katedra arz¹dzania Przedsiêbiorstwami, zczecin Produkcja i handel zagraniczny produktami rolniczymi w roku : U, Warszawa Produkcja i handel zagraniczny produktami rolniczymi w 4 roku 5: U Warszawa ocznik tatystyczny olnictwa 99, 99,, 5, 8: U Warszawa ynek mleka stan i perspektywy Analizy rynkowe -8: IEi, Warszawa Wróblewska A 5: Wyniki ekonomiczno-produkcyjne oraz wykorzystanie czynników produkcji w chowie byd³a mlecznego w gospodarstwach unijnych Przegl¹d odowlany, nr iêtara W : Efektywnoœæ produkcji mleka w wybranych gospodarstwach mlecznych w Polsce i w Unii Europejskiej Przegl¹d odowlany, nr iêtara W 9: Model polskiego rolnictwa wobec aktualnych wyzwañ eszyty aukowe W, Ekonomika i Organizacja ospodarki ywnoœciowej, Wojciech iêtara TEECIE I CAE O MILK POUCTIO I POLA ummary The paper presents changes at market production in agriculture, including animal production, changes in stock of cows, level of milk production and sales Considerable decrease of stock of cows in 99, about 4,% has been recorded, however decrease of milk production was,% and simultaneous growth of milk yield about % Considerable territorial disparity stock of cows and production of milk, has been observed in the same time Over 55% production of milk is concentrate in four provinces: podlaskie, mazowieckie, wielkopolskie, lodzkie Adres do korespondencji Prof dr hab Wojciech iêtara Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiêbiorstw Wydzia³ auk Ekonomicznych W ul owoursynowska -8 Warszawa wojciech_zietara@sggwpl