Projekt modernizacji gospodarki ściekowej w Warszawie

Transkrypt

1 Wydział Inżynierii Środowiska Politechnika Warszawska Projekt modernizacji gospodarki ściekowej w Warszawie Program Konsultacji Społecznych Raport końcowy Warszawa, czerwiec 2005

2 Spis treści WSTĘP 4 1 KONSULTACJE SPOŁECZNE KWESTIE PRAWNE 4 2 PLAN KONSULTACJI SPOŁECZNYCH ORGANIZACJA PROGRAMU W MPWIK STRONY ZAINTERESOWANE REALIZACJĄ PRZEDSIĘWZIĘCIA MIESZKAŃCY DZIELNICY BIAŁOŁĘKA POZARZĄDOWE ORGANIZACJE EKOLOGICZNE (POE) RADA M.ST. WARSZAWY SAMORZĄD LOKALNY DZIELNICY WYBRANE FORMY KONSULTACJI SPOŁECZNYCH SPODZIEWANY EFEKT KOŃCOWY 9 3 INFORMOWANIE UDOSTĘPNIONA DOKUMENTACJA I MATERIAŁY WIZYTA W SPALARNI W BERLINIE STRONA INTERNETOWA PROGRAMU KONSULTACJI SPOŁECZNYCH INFORMOWANIE ZA POMOCĄ MEDIÓW WYSTAWA WISŁA BĘDZIE CZYSTSZA KONKURS RYSUNKOWY DLA DZIECI I MŁODZIEŻY 13 4 KONSULTACJE KONSULTACJE ZE SPOŁECZNOŚCIAMI LOKALNYMI PUNKTY KONSULTACYJNO-INFORMACYJNE POCZTA KLASYCZNA I ELEKTRONICZNA, FORA DYSKUSYJNE SPOTKANIA Z PRZEDSTAWICIELAMI INTERWENIENTÓW PROTEST KONSULTACJE Z POZARZĄDOWYMI ORGANIZACJAMI EKOLOGICZNYMI (POE) PRZEBIEG KONSULTACJI WYNIKI KONSULTACJI I POSTULATY EKOLOGÓW KONSULTACJE Z ORGANAMI ADMINISTRACJI I SAMORZĄDU KONSULTACJE Z BURMISTRZEM I RADĄ DZIELNICY BIAŁOŁĘKA KONSULTACJE Z RADĄ M.ST. WARSZAWY 23 5 WYNIKI KONSULTACJI I SPOSOBY ICH UWZGLĘDNIENIA POSTULOWANE SPOSOBY MODYFIKACJI PROJEKTU KSZTAŁT KONCEPCJI I WARIANTY LOKALIZACYJNE GOSPODARKA OSADAMI RAPORT OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO WNIOSKI Z PROGRAMU KONSULTACJI 28 2

3 6 PROGRAM REKOMPENSAT PROJEKT UMOWY SPOŁECZNEJ BUDOWA KANALIZACJI W DZIELNICY 30 PODSUMOWANIE 31 DODATEK: CHRONOLOGIA KONSULTACJI SPOŁECZNYCH 32 3

4 Wstęp Warszawa pozostała już jedyną stolicą europejską, która ma nieuporządkowaną gospodarkę ściekową. W aglomeracji liczącej 1,8 mln mieszkańców wytwarzane jest aktualnie ok. 500 tys. m 3 /dobę ścieków, z czego ok. 300 tys. m 3 /dobę jest odprowadzane w stanie surowym do Wisły. Ten ogromny ładunek zanieczyszczeń stanowił w roku % strumienia ścieków nieoczyszczonych wprowadzanych do wód powierzchniowych w Polsce 1. Powoduje on bardzo duże negatywne oddziaływanie na środowisko wód, nie tylko Wisły: Warszawa jest obecnie największym tzw. źródłem punktowym substancji biogennych trafiających do Bałtyku. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji (MPWiK S.A.) przystępuje do kompleksowego uporządkowania gospodarki ściekowej półtoramilionowej aglomeracji warszawskiej. Budżet tego dużego projektu infrastrukturalnego planowany jest na ok. 1,6 miliarda złotych, z czego Warszawa spodziewa się dotacji z Funduszu Spójności Unii Europejskiej na poziomie minimum 60%. Projekt zakłada m.in. wybudowanie wielu kilometrów nowych kolektorów ściekowych, przesyłanie ścieków przez Wisłę oraz modernizację i rozbudowę Oczyszczalni Czajka wraz z nowoczesną instalacją do spalania osadów ściekowych. W niniejszym raporcie przedstawiono przebieg i wyniki programu konsultacji społecznych, który rozpoczął się w grudniu 2004 roku i którego główna faza kończy się w czerwcu 2005 r. Niniejszy raport obejmuje okres konsultacji społecznych: od 15 grudnia 2004 r. do 30 czerwca 2005 r. Program ten był skierowany do społeczności lokalnych Warszawy, a zwłaszcza dzielnicy Białołęka oraz do Pozarządowych Organizacji Ekologicznych. W głównej części raportu, dbając by był syntetyczny, umieszczono jedynie opis działań MPWiK w programie konsultacji społecznych. Bogaty materiał faktograficzny umieszczono w kolejnych załącznikach odpowiadających rozdziałom i podrozdziałom dokumentu głównego. 1 Konsultacje społeczne kwestie prawne Organy Unii Europejskiej są bardzo czułe na kontekst społeczny wspieranych przez nie inwestycji, a polska procedura udziału społeczeństwa w procesie decyzyjnym związanym z wydawaniem pozwoleń na realizację nowych inwestycji pozostaje na minimalnym wymaganym przez prawo wspólnotowe poziomie 2, a nawet nie we wszystkim jest z nim zgodna. Gdyby odpowiednie procedury nie zostały zakwalifikowane jako w pełni zgodne z przepisami unijnymi inwestycja współfinansowana przez Unię Europejską mogłaby mieć kłopoty z uzyskaniem unijnego dofinansowania. 1 2 GUS 2001r. Bukowski, Bar, Jędrośka, Nowości prawne. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw. Manuskrypt. Styczeń

5 Dlatego wzorem powszechnie przyjętej praktyki w krajach rozwiniętych, to właśnie MPWiK wykonuje główne działania w związku z konsultacjami społecznymi. Robi to w przekonaniu, że tą drogą możliwe jest zmniejszenie poziomu konfliktu, który mógłby zagrozić możliwości realizacji inwestycji. MPWiK jest tez spółką, której właścicielem jest m. st. Warszawa. Ponieważ podejmującym decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji jest Prezydent Warszawy, Interwenienci postrzegają program prowadzony przez Przedsiębiorstwo jako konsultacje podejmującego decyzje. 2 Plan konsultacji społecznych Badania przeprowadzone na zlecenie Urzędu m. st. Warszawy w listopadzie 2004 r. na reprezentatywnej próbie mieszkańców (1100 osób błąd ±3%) dowodzą, że w swoim sąsiedztwie 50% mieszkańców zaakceptowałoby w pełni bezpieczną spalarnię osadów (zdecydowanie tak lub raczej tak), zaś 42% byłoby przeciwne takiej lokalizacji (zdecydowanie nie lub raczej nie). Gdyby zaś spalarnia osadów była zlokalizowana w innej części miasta, 80% warszawiaków zgodziłoby się na termiczny sposób unieszkodliwiania osadów ściekowych, a tylko 11% byłoby przeciwnego zdania 3. W związku z zamierzeniami inwestycyjnymi na terenie Warszawy, zarząd MPWiK podjęło decyzję o przeprowadzeniu kompleksowego programu konsultacji społecznych 4, zgodnie ze standardami europejskimi. Program został ułożony w taki sposób, by spełniał wymogi prawa polskiego 5 i był zgodny z Dyrektywą Rady 85/337/EWG zmienioną przez Dyrektywę 97/11/WE i przez Dyrektywę 2003/35/WE. 2.1 Organizacja programu w MPWiK W grudniu 2004 roku Prezes MPWiK zaprosił specjalistów z Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej do współpracy przy opracowywaniu programu konsultacji społecznych. Zarząd MPWiK powołał zespół ds. konsultacji społecznych i poruczył jego kierowanie osobie o dobrym przygotowaniu merytorycznym i wrażliwej na kontekst społeczny planowanych inwestycji. Zespół miał zapewnioną współpracę konsultantów zewnętrznych mających doświadczenie w planowaniu konsultacji społecznych, a także w zarządzaniu konfliktem: socjologa i psychologa społecznego. Program uczestnictwa zainteresowanych grup społecznych był programem wariantowym, gdzie wybór technik zależał od zmieniającej się sytuacji. Do konsultacji przystąpiono w grudniu 2004 roku, kiedy tylko MPWiK otrzymało pierwsza wersję raportu OOŚ. Czas przeznaczony na konsultacje społeczne w sprawie projektu wynosi około siedmiu miesięcy. 3 Urząd Miasta Stołecznego Warszawy, Ośrodek Konsultacji i Dialogu Społecznego. Raport z wyników badań opinii publicznej warszawiaków zamówionych dla Biura Infrastruktury UM ST. Warszawy r. 4 Obiegowo przyjęty termin konsultacje społeczne jest nieprecyzyjny. Konsultacje społeczne są jedną z możliwych form udziału zainteresowanych grup społecznych (ang. public participation) w procesie decyzyjnym. 5 Dział V tytuł I ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz.U ze zm.) 5

6 2.2 Strony zainteresowane realizacją przedsięwzięcia W przypadku modernizacji i rozbudowy oczyszczalni ścieków wraz z nową spalarnią osadów do najbardziej prawdopodobnych interwenientów należą mieszkańcy dzielnicy Białołęka, w której znajduje się oczyszczalnia oraz pozarządowe organizacje ekologiczne o zasięgu ogólnopolskim a zwłaszcza te, które specjalizują się w gospodarce odpadami. Program konsultacji społecznych był przeznaczony również dla mieszkańców całej Warszawy, wszyscy oni bowiem będą beneficjentami projektu. Ważnymi stronami zainteresowanymi realizacją przedsięwzięcia, których objął program konsultacji byli również: lokalny samorząd oraz lokalne grupy ekologiczne i organizacje komercyjne. Lokalny samorząd obejmuje Radę Dzielnicy Białołęka i Radę M.St. Warszawy. Planowano również liczne konsultacje z przedstawicielami administracji dzielnicy i miasta Mieszkańcy dzielnicy Białołęka Wiadomo było, że lokalne społeczności nie pozostaną obojętne w obliczu znaczącej rozbudowy oczyszczalni i budowy nowej spalarni osadów ściekowych. Zespół Politechniki Warszawskiej w grudniu 2004 roku dokonał wstępnych rozmów sondażowych z dwudziestoma trzema mieszkańcami okolic oczyszczalni Czajka z Choszczówki, z Dąbrówki, z Wiśniewa i z Tarchomina oraz z wieloletnim burmistrzem dzielnicy. Na podstawie tego sondażu opinii lokalnej społeczności i przedstawiciela administracji na temat uciążliwości oczyszczalni ustalono, że Czajka jest postrzegana przez osoby mieszkające w pobliżu jako sąsiedztwo uciążliwe, a w niektórych okresach jako bardzo uciążliwe. Powodem zasadniczym są odory, przy czym osoby mieszkające na Tarchominie i w Wiśniewie jako główna przyczynę uciążliwości zapachowej wymieniały Zakłady Polfa, nienależące oczywiście do MPWiK. Generalnie, stan jakości powietrza w dzielnicy jest oceniany przez mieszkańców jako niezadowalający i jakakolwiek nowa inwestycja, która w ich mniemaniu ów stan pogorszy jest potencjalnie konfliktogenna. Pytano również tych samych respondentów o przewidywany stopień akceptacji spalarni osadów ściekowych na terenie Czajki. Opinia wyrażana przez osoby mieszkające na terenie Choszczówki i Dąbrówki była negatywna, ale chcieli się oni dowiedzieć, w jakim stopniu spalarnia może zagrozić ich środowisku. Mieszkańcy dalszych osiedli zasadniczo wyrażali mniejsze obawy i również chcieli dowiedzieć się więcej na temat spalarni. Na terenie dzielnicy powstało w ostatnich latach i nadal powstaje wiele nowych rezydencji. Z rozmów z ich właścicielami wynikało, że jeżeli uznają oni, że nowa inwestycja zwiększy uciążliwość oczyszczalni, będą obawiali się utraty wartości ich apartamentów i utworzą komitet protestacyjny. Kolejnym problemem podnoszonym przez mieszkańców był brak kanalizacji w ich osiedlach. Według obiegowej opinii winę za opieszałość ponosi MPWiK. Mieszkańcy nie wiedzą, że do 2003 roku za budowę kanalizacji na Białołęce odpowiedzialna była administracja ówczesnej gminy. Należy również pamiętać, iż w momencie rozpoczynania konsultacji wśród lokalnej społeczności w okolicy Oczyszczalni Czajka, społeczność ta już wyrażała swój niepokój planami rozbudowy i modernizacji Czajki. Odbywało się to w 6

7 1999 przy okazji podejmowania przez Radę Miasta uchwały o lokalizacji na Czajce inwestycji oraz w 2000 r. przy wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu na budowę kolektorów przesyłowych, rozbudowę i modernizację Oczyszczalni (zgodnie z przepisami obowiązującymi aktualnie decyzja o lokalizacji inwestycji celu publicznego). Było więc jasne, że proces dla inwestora będzie trudniejszy do przeprowadzenia. Jeżeliby nie przeprowadzić wyprzedzająco programu konsultacji społecznych, społeczność lokalna dzielnicy Białołęka zaprotestowałaby z powodu obaw o zwiększenie uciążliwości Oczyszczalni Czajka dla ich środowiska, a także z obawy o związaną z tym obawę o stratę wartości nieruchomości położonych w pobliżu. Prawdopodobieństwo takiego protestu oceniono wstępnie jako graniczące z pewnością Pozarządowe organizacje ekologiczne (POE) Pozarządowe organizacje ekologiczne pełnią w Polsce pozytywna rolę w sprawowaniu społecznej kontroli w procesie inwestycyjnym. Jest to istotne w sytuacji, gdy polski system OOŚ podlega ciągłym zmianom i gdy brak jest ugruntowanych procedur konsultacji społecznych w stylu zachodnioeuropejskim. Pozarządowe organizacje ekologiczne w swej zdecydowanej większości są przeciwne spalarniom odpadów komunalnych, jak również odpadów niebezpiecznych. Argumenty wysuwane przez ekologów są dostępne w Internecie pod adresem Na cytowanych stronach internetowych organizacje ekologiczne publikują listę zablokowanych przez nich budów 51 spalarni w Polsce. Jak się wydaje, żadna z wymienionych tam spalarni nie jest spalarnią osadów ściekowych. Wstępne kontakty z kilkoma z organizacjami ekologicznymi dowiodły, że ich przedstawiciele byliby zainteresowani uczestnictwem w programie konsultacji społecznych. Podkreślano, że nie jest przyjętą formą w Polce, by inwestor zwracał się do POE z propozycją uczestniczenia w takim programie. Należy pamiętać, że niektóre spośród warszawskich organizacji ekologicznych kilka lat temu stoczyły bój przeciw lokalizacji Oczyszczalni Południe. Aczkolwiek stroną w tym konflikcie nie było MPWiK, poziom frustracji związany z tamtym sporem mógł stwarzać dodatkowe ryzyko konfliktu z tymi spośród organizacji ekologicznych, które szczególnie były zaangażowane w tamten spór Rada m.st. Warszawy Samorząd lokalny dzielnicy Z doświadczenia zespołu planującego program konsultacji społecznych wiadomo było, że im bardziej konflikty z lokalną społecznością okazują się istotne, w tym większym stopniu burmistrz i część rady dzielnicy uznają się za reprezentantów mieszkańców dzielnicy a nie interesów miasta i czują się w obowiązku bronić interesów swoich wyborców jakkolwiek ci je rozumieją. Jest to szczególnie prawdopodobne w okresie poprzedzającym wybory samorządowe. Może to przyjąć formę powstrzymania się od jakiegokolwiek wsparcia działań inwestora, nawet jeżeli takie wsparcie uprzednio udało się uzgodnić; 7

8 czynienie obstrukcji w procedurze administracyjnej towarzyszącej uzgodnieniu inwestycji w tych jej elementach, które od tej administracji zależą a nawet przyłączenie się do różnych form protestu organizowanych przez mieszkańców. Jeżeli konflikty miałyby okazać się intensywne i nagłośnione przez media, założono znaczące prawdopodobieństwo tego, że w Radzie Warszawy inwestycja stanie się elementem gry politycznej. Nie tylko opozycja może uznać sprzeciwianie się inwestycji za politycznie korzystne, również wśród radnych koalicji może pojawić się obawa o wysoki koszt polityczny popierania inwestycji. Staje się to bardziej prawdopodobne w okresie poprzedzającym wybory samorządowe a także parlamentarne. 2.3 Wybrane formy konsultacji społecznych Czas trwania konsultacji społecznych został wstępnie ustalony przez Zarząd MPWiK na 6/7 miesięcy. Przewidując możliwość protestu zdecydowano o możliwie najpełniejszej wersji programu konsultacji. Zapewnienie udziału w procesie przygotowania inwestycji zainteresowanym grupom społecznym przewidziano na kilku poziomach: Informowanie: jednokierunkowy przepływ informacji od inwestora do zainteresowanych grup społecznych. Konsultacje dwukierunkowy przepływ informacji: inwestor zainteresowane grupy społeczne Uczestnictwo inwestor i interwenienci osiągają porozumienie w interesujących ich kwestiach biorąc pod uwagę modyfikacje projektu i rekompensaty. Taki program zapewnił postulowane w Konwencji z Aarhus i przyjęte w praktyce Unii Europejskiej: właściwe terminowe i skuteczne powiadamianie społeczeństwa, umożliwienie społeczeństwu zapoznania się z dokumentacją dotyczącą procesu decyzyjnego, umożliwienie społeczeństwu wnoszenia uwag i wniosków, Ułatwi to rozpatrzenie decyzji i podanie jej do wiadomości społeczeństwu wraz z uzasadnieniem, gdy MPWiK o taką decyzję wystąpi. Szczegółowy plan działań, jakie zespół miał podjąć od drugiej połowy grudnia 2004 roku jest następujący: Wstępne kontakty z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi. Wstępne kontakty z władzami samorządowymi na Białołęce. Poinformowanie lokalnej społeczności o planach i zamiarach MPWiK. Wstępne kontakty z dziennikarzami z prasy warszawskiej. Wycieczka do spalarni w Berlinie. Przygotowanie informacji na temat projektu. 8

9 Przygotowanie informacji o głównych oddziaływaniach na środowisko przyrodnicze i społeczne. Utworzenie witryny internetowej projektu. Wystawa Wisła będzie czystsza Konkurs rysunkowy dla dzieci i młodzieży ze szkół w dzielnicy Białołęka Spotkanie z samorządem dzielnicy Białołęka prezentacja projektu i konsultacje. Spotkanie z POE w MPWiK prezentacja projektu. Konferencja prasowa w MPWiK. Spotkania z POE konsultacje. Zorganizowanie punktów informacyjno konsultacyjnych dla społeczności Warszawy. Zorganizowanie dyżurów informacyjno konsultacyjnych dla lokalnej społeczności. 2.4 Spodziewany efekt końcowy Oszacowanie szans powodzenia programu konsultacji społecznych jest trudne. Istnieją jednak pozytywne doświadczenia, gdy zasady prowadzenia konsultacji były przestrzegane. Do zaplanowania i przeprowadzenia programu konsultacji społecznych w sprawie spalarni należałoby mieć 5-6 miesięcy czasu, i tyle jest do dyspozycji. Pewnym problemem jest to, że analiza wariantów realizowanego przedsięwzięcia, chociaż przy udziale społeczności lokalnej, dokonana była 6 lat temu, poprzedzając wówczas podjęte kluczowe decyzje lokalizacyjne. Również analiza alternatywnych lokalizacji spalarni wystarczająca dla podjęcia decyzji inwestycyjnych z punktu widzenia konsultacji mogła wymagać pogłębiania. Dlatego też bardzo ważne było to, by od samego początku w stosunku do strony społecznej jasna była następująca pozycja MPWiK: Rozbudowa i modernizacja oczyszczalni Czajka jest przedsięwzięciem kluczowym dla ochrony środowiska przyrodniczego, w tym największej naszej rzeki Wisły. Planowana na terenie oczyszczalni spalarnia osadów jest inwestycją, bez której nie ma możliwości prawidłowej gospodarki ściekami aglomeracji warszawskiej. Dlatego też inwestycja ta została uznana za inwestycję celu publicznego i musi być zrealizowana. Program konsultacji społecznych jest traktowany przez Przedsiębiorstwo bardzo serio, jako rzetelna próba przekonania opinii publicznej do tego, że uczyniono wszystko, by zminimalizować oddziaływanie inwestycji na środowisko przyrodnicze i społeczne. Możliwe są jeszcze modyfikacje tego projektu, by lepiej służył społeczności Warszawy, które być może uda się wprowadzić w wyniku konsultacji z zainteresowanymi mieszkańcami i z warszawskimi ekologami. 9

10 3 Informowanie Pierwszy etap programu konsultacji społecznych polegał na szerokiej akcji informacyjnej, która przedstawiła lokalnej społeczności, samorządowi dzielnicy oraz pozarządowym organizacjom ekologicznym kształt zamierzonego projektu. Jak przedstawiono to w poprzednim rozdziale, akcja informowania zainteresowanych grup społecznych prowadzona była na wielu płaszczyznach: w lokalnej prasie, w gazetach warszawskich, w lokalnej TV, za pomocą ulotek, poprzez rozdawanie materiałów drukowanych, organizację wycieczki do spalarni w Berlinie i udostępnienie materiałów i informacji w Internecie. Chodziło tu o dotarcie do jak najszerszych zainteresowanych grup społecznych (w znaczeniu używanym w Konwencji z Aarhus public conerned). W wyniku opisanych w tym rozdziale działań strona społeczna uznała się za dobrze poinformowaną, o czym będzie szerzej w następnym rozdziale. Nie oznacza to oczywiście akceptacji dla działań MPWiK nie spotyka się natomiast opinii, że społeczności lokalne nie wiedzą o zamiarach MPWiK lub nie mają informacji o kształcie planowanej inwestycji. Przedstawione poniżej działania nie kończą akcji informowania zainteresowanych grup społecznych. W dalszym jednak ciągu informacja będzie dostosowana do wyników konsultacji opisanych w następnym rozdziale. 3.1 Udostępniona dokumentacja i materiały Od czasu, gdy MPWiK przejęło zadania związane z przygotowaniem inwestycji znacznie przyspieszyło się tempo prac koncepcyjnych i projektowych. Powstały dokumenty zawierające analizę wariantów konstrukcyjnych i technologicznych, studium techniczno-ekonomiczne oraz raporty OOŚ. Dokumenty te w swych pierwszych wersjach zostały przekazane przez konsultantów w końcu grudnia 2004 r. Należy pamiętać, że tworzona wtedy dokumentacja dotyczyła fazy koncepcyjnej projektu modernizacji oczyszczalni i spalarni osadów. Nie było więc wielu danych, które pozwoliłyby odpowiedzieć na niektóre pytania szczegółowe. Dane te możliwe są do zdobycia na etapie projektu technicznego. Od samego początku MPWiK uczyniło wiadomym, że wszystkie materiały i opracowania, jakie zostały sporządzone w związku z projektem rozbudowy i modernizacji OŚ Czajka są dostępne dla każdego, kto wyrazi zainteresowanie poznaniem zawartych w nich informacji. Poniżej przedstawia się te dokumenty, zaś szerszą informację o nich można znaleźć w Załączniku A. Raporty i analizy 1. ROZBUDOWA I MODERNIZACJA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW "CZAJKA" - Wariantowa koncepcja utylizacji osadów ściekowych z Oczyszczalni Ścieków "Czajka" i "Południe" (56 stron). 2. ROZBUDOWA I MODERNIZACJA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW "CZAJKA" - Wytyczne techniczno - ekonomiczne Oczyszczalni Ścieków "Czajka" (144 strony). 3. "Zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków w Warszawie" - Studium wykonalności przedsięwzięcia Rozdział 9: Analiza opcji (18 stron). 10

11 4. Raport o oddziaływaniu na środowisko rozbudowy i modernizacji Oczyszczalni Ścieków CZAJKA na etapie ustalania lokalizacji. PROEKO, grudzień 2004 (133 strony). 5. Raport o oddziaływaniu na środowisko wariantowej koncepcji przesyłu ścieków z lewobrzeżnej Warszawy do Oczyszczalni Ścieków "Czajka". PROEKO, grudzień 2004 (66 stron). Powyższe raporty były dostępne w postaci pełnych tekstów w siedzibie MPWiK. Na stronach internetowych zamieszczone były powyższe raporty w formie PDF możliwe do ściągnięcia przez każdego, kto ma dostęp do Internetu 6. Ponieważ czytanie tych raportów wymaga znacznej wiedzy technicznej, przygotowano dwa streszczenia, które zostały napisane takim językiem, by były zrozumiałe dla osoby z wykształceniem średnim bez przygotowania fachowego. Streszczenia te były konsultowane przez socjologa. Streszczenia analiz i raportów 1. Streszczenie informacji zawartych w Ocenie Oddziaływania na Środowisko rozbudowy i modernizacji Oczyszczalni Ścieków Czajka oraz w Ocenie Oddziaływania na Środowisko budowy kolektorów przesyłających ścieki do Oczyszczalni Ścieków Czajka (15 stron, 296 KB). 2. Streszczenie informacji technicznych zawartych w raportach i projektach technicznych dotyczących rozbudowy i modernizacji Oczyszczalni Ścieków Czajka oraz dotyczących budowy kolektorów przesyłających ścieki do tej oczyszczalni (13 stron, 356 KB). Streszczenia te były powielone w nakładzie kilkuset egzemplarzy i były rozdawane interwenientom, którzy odwiedzili punkty konsultacyjne w ratuszu na Białołęce i w siedzibie MPWiK. Były też wysyłane pocztą tym wszystkim, którzy się o to zwrócili. Streszczenia były ponadto rozdawane radnym dzielnicy, radom osiedli i dziennikarzom w trakcie konferencji prasowych. Oba dokumenty były udostępnione w Internecie na stronie programu i były możliwe do ściągnięcia w postaci pliku PDF. (Zob. Załącznik A). Krótka informacja poglądowa Ponieważ powyższe streszczenia były zbyt długie do masowego rozpowszechniania, powstała jeszcze krótka, licząca 8 stron informacja techniczna dotycząca modernizacji i rozbudowy Oczyszczalni Ścieków "Czajka" oraz zawierająca podstawowe informacje na temat jej oddziaływania na środowisko (263 KB). Została ona udostępniona w Internecie, była kolportowana razem z wyżej wspomnianymi streszczeniami a jej fragmenty zostały wykorzystane wielokrotnie, np. przy tworzeniu folderu, który został rozesłany do mieszkańców dzielnicy. Zobacz Załącznik A. Folder Opracowano folder informacyjny zawierający syntetyczną informację o gospodarce ściekowej Warszawy, o oddziaływaniu planowanych inwestycji na środowisko i o programie konsultacji społecznych. 6 W wersji internetowej dokumentu nr 2 usunięto kilkadziesiąt stron tablic specyfikacji urządzeń technicznych, jak np. pompy, transformatory, przetwornice elektryczne, włączniki, itp. 11

12 3.2 Wizyta w spalarni w Berlinie W styczniu i w lutym 2005 r. MPWiK zorganizowało cztery wyjazdy zainteresowanych osób do Berlina, gdzie funkcjonuje podobna oczyszczalnia z termiczną utylizacją osadów. Zaproszono radnych Dzielnicy, przedstawicieli rad osiedli, redaktorów prasy lokalnej i stołecznej oraz przedstawicieli pozarządowych organizacji ekologicznych. W wycieczkach wzięło udział 45 osób. Oczyszczalnia Ruhleben mieści się w dzielnicy Spandau. Uczestnikom wycieczki zapewniono przewodnika z biegłą znajomością języka polskiego. Mogli oni w sposób nieskrępowany zadawać pytania mieszkańcom osiedli usytuowanych w pobliżu oczyszczalni i spalarni. Uczestnicy chętnie korzystali z tej możliwości. W trakcie trwania tej akcji ukazały się artykuły w prasie stołecznej o największym nakładzie. (Zob. Załącznik B). 3.3 Strona internetowa programu konsultacji społecznych Ważnym sposobem informowania zainteresowanej społeczności jest Internet. Zaprojektowano więc i wykonano witrynę, do której wejście jest możliwe ze strony o adresie Czajka-modernizacja. Jest to redagowana na żywo kronika programu konsultacji społecznych, a w dalszym ciągu będzie to kronika postępu prac zmierzających do uporządkowania gospodarki ściekowej stolicy. Strony zawierają informacje ogólne i szczegółowe o projekcie, repozytorium dokumentów do pobrania, adresy do nadsyłania uwag, informacje o wystawie i konkursach, prezentację wystawy i prac konkursowych. Utworzono dynamiczną mapę Białołęki, obrazującą kolejność budowy kanalizacji na osiedlach dzielnicy. Strony mają już ok wejść. Od momentu uruchomienia w połowie lutego br. na stronę projektu odnotowywano ok. 100 wejść dziennie obecnie jest to średnio ok. 50 odwiedzin dziennie razem ponad 6000 odwiedzin od założenia licznika. Utworzono dynamiczną mapę Białołęki obrazującą kolejność budowy kanalizacji na osiedlach dzielnicy. Zobacz Załącznik C. 3.4 Informowanie za pomocą mediów MPWiK zleciło publikację sponsorowanych artykułów informujących o zamierzeniach Przedsiębiorstwa na Białołęce. Wykorzystano w tym celu dwie lokalne gazety tygodnik Echo Białołęckie (nakład egzemplarzy) i miesięcznik Nasza Choszczówka (nakład ok egzemplarzy). W Numerze lutowym Naszej Choszczówki wykupiono wkładkę i zamieszczono w niej informację o planowanej rozbudowie Czajki. Krótkie artykuły napisali: wiceprezydent Warszawy p. Sławomir Skrzypek, burmistrz Białołęki p. Jerzy Smoczyński i prezes MPWiK p. Stanisław Bortkiewicz. Zwiększono nakład do ok. 10 tys. egzemplarzy i zapewniono kolportaż w całej dzielnicy. Przygotowano też kolejny artykuł o spalarni osadów w Naszej Choszczówce i opublikowano go w miesiąc po poprzednim. Artykuły te powtórzono w Echu Białołęckim, która ma parokrotnie większy nakład. Ten tygodnik odtąd wiele miejsca poświęca zagadnieniom modernizacji oczyszczalni ścieków. Niesponsorowany artykuł, który ukazał się w Echu Białołęckim w dniu 20 maja 2005 r. był bardzo wyważony i wskazywał na konieczność realizacji inwestycji. Zobacz Załącznik D. 12

13 W dniu r. odbyła się na terenie oczyszczalni Czajka konferencja prasowa z udziałem kilkunastu dziennikarzy prasy radia i telewizji. Obecny był wiceprezydent Warszawy pan Sławomir Skrzypek i prezes MPWiK pan Stanisław Bortkiewicz. Dziennikarze otrzymali materiały przygotowane dla nich przez zespół ds. konsultacji społecznych. Odbyła się żywa dyskusja, w trakcie której mieszkańcy Choszczówki nie kryli obaw związanych z planami budowy spalarni. W następnym dniu ukazały się artykuły w kilku tytułach prasy stołecznej, dwie rozgłośnie radiowe transmitowały wywiady z ekspertami i z przedstawicielami lokalnej społeczności a regionalna stacja TV3 pokazała obszerny materiał na temat Czajki Na skutek akcji informacyjnej ukazało wiele artykułów publikowanych zarówno w prasie lokalnej jak i w tytułach ogólno-warszawskich. Łącznie w okresie od r. do r. ukazało się około 25 artykułów na temat planów inwestycyjnych na Czajce. Artykuły nadal się ukazują. Nie licząc publikacji Naszej Choszczówki, która patronuje protestującej społeczności Choszczówki i okolic, artykuły te nie były skierowane przeciw inwestycji. Niektóre z artykułów dotyczących rozbudowy i modernizacji Czajki, które ukazały się w prasie lokalnej i stołecznej Gazeta Wyb./Stołeczna (GW/S) Echo Białołeckie (Echo); Rzeczp GW Rzeczp Rzeczpospolita (Rzeczp.) Super Expres (Ex) Nasza Choszczówka (NCh) Trybuna GW GW; Rzeczp.; Trybuna Życie W-wy (Ż), GW/S, Rzeczp GW NCh Echo Rzeczp GW, Rzeczp., Zycie, Fakt, Ex Podjęto działania zmierzające do zainteresowania telewizji lokalnej tematem modernizacji i rozbudowy OŚ Czajka na Białołęce. Do tej pory ukazały się 4 programy telewizyjne. W czerwcu br. wielokrotnie został wyemitowany telewizyjny spot informacyjny z udziałem ekspertów oraz mieszkańca Białołęki wspierającego program uporządkowania gospodarki ściekowej w Warszawie. 3.5 Wystawa Wisła będzie czystsza Wystawa jest ustawiona w holu ratusza na Białołęce i w centrum handlowym. Wystawa składająca się z 3 plansz obrazuje całość planów MPWiK i pozytywne skutki dla Warszawy i dla Białołęki. Zobacz Załącznik E. 3.6 Konkurs rysunkowy dla dzieci i młodzieży Konkurs o nazwie Skarby natury w Warszawie pod patronatem Prezydenta Warszawy Pana Lecha Kaczyńskiego został przeprowadzany w 3 kategoriach wiekowych. Zebrane prace zostały ocenione przez plastyków, dziennikarzy i przedstawiciela POE. Na uroczystości w ratuszu Dzielnicy, która miała miejsce r., pogratulowano zwycięzcom i wręczono nagrody. Nagrodzone prace będą wykorzystane przez MPWiK. Informacja o konkursie i najlepsze prace zostały zamieszczone na stronie projektu. Zobacz Załącznik F. 13

14 4 Konsultacje Postawienie granicy pomiędzy akcją informowania zainteresowanych grup społecznych a konsultowaniem się w kwestiach ich poglądów i obaw związanych z planowaną inwestycją jest niemożliwe. Kontakty z interwenientami trwały właściwie cały czas i opinie otrzymywane w trakcie tych konsultacji były uważnie notowane i wykorzystywane w planowaniu dalszych działań zespołu. Interakcje z zainteresowanymi grupami społecznymi ukazują bowiem, gdzie tkwią największe problemy, jakie osoby i organizacje mają z zaakceptowaniem projektu w kształcie, w jakim proponuje to inwestor. Poznanie i zrozumienie obaw wyrażonych przez interwenientów na etapie konsultacji powodowało w MPWiK dwojaką reakcję: próbę znalezienia rozwiązania, które mogłoby być zaakceptowane przez zainteresowanych lub też dostarczenie informacji, ekspertyz i argumentów, że wyrażane obawy nie mają uzasadnienia lub też są przesadzone. 4.1 Konsultacje ze społecznościami lokalnymi Bardzo ważnym elementem programu uczestnictwa zainteresowanych grup społecznych jest stworzenie im licznych i efektywnie działających sposobów wyrażania ich opinii o proponowanych rozwiązaniach projektowych. MPWiK umożliwiło to zainteresowanym na kilka sposobów. Materiał faktograficzny dotyczący tego podrozdziału przedstawiono w Załączniku G Punkty konsultacyjno-informacyjne Punkt taki jest często wykorzystywanym sposobem w procedurach konsultacji społecznych państw rozwiniętych, gdzie znany jest pod nazwą clearing house 7. MPWiK utworzyło dwa takie punkty konsultacyjno-informacyjne: jeden na Białołęce w budynku ratusza, drugi w siedzibie MPWiK przy pl. Starynkiewicza. Zanim otwarto oba punkty, na Politechnice Warszawskiej odbyło się w dniu r jednodniowe szkolenie dla osób z MPWiK, które będą pracować w punktach konsultacyjno-informacyjnych. Szkolenie przeprowadzili socjologowie z zespołu PW. W trakcie całodniowych warsztatów pracownicy uczyli się postępowania z interwenientami, którzy niejednokrotnie mogą być zdenerwowani i mogą reagować w ostry sposób. Obsługa punktów uznała, że szkolenie to okazało się przydatne. Pierwszy z punktów konsultacyjno-informacyjnych był przeznaczony do osobistych wizyt zainteresowanych osób, głównie z terenu Białołęki. Drugi punkt przeznaczony dla mieszkańców pozostałych dzielnic Warszawy umiejscowiony był w Śródmieściu w holu budynku zarządu MPWiK. Odwiedzający którykolwiek z punktów otrzymywali materiały informacyjne oraz mogli swobodnie rozmawiać z pracownikami MPWiK obsługującymi punkt. Jeżeli pytania wykraczały poza kompetencje obsługujących punkt, proponowali oni umówienie się na inny dzień z ekspertem bądź z fachowcem, którzy mogą udzielić wyczerpujących odpowiedzi. Obsługa przyjmowała interwencje na piśmie, a jeżeli były one 7 W klasycznym clearing house interwenientów przyjmuje zwykle osoba niebędąca pracownikiem inwestora, a wywodząca się z lokalnej społeczności i dobrze jej znana. Próby znalezienia takiej osoby na Białołęce gotowej pełnić dyżury nie udały się. 14

15 składane ustnie, sporządzała notatki. Ustalano również przesłanie interesujących interwenienta materiałów pocztą, gdy nie były one dostępne w punkcie. Ważne było rozpowszechnienie informacji o działalności tych punktów. Informacja na ten temat ukazała się w prasie stołecznej i lokalnej, a MPWiK wydało specjalną ulotkę, gdzie informowało nie tylko o punktach konsultacyjnych, ale i o adresie witryny internetowej i o numerach telefonów infolinii. Zobacz Załącznik G Oba punkty były wyposażone w komputery z dostępem do poczty elektronicznej i w stanowisko kontaktów telefonicznych. Punkt konsultacyjny na Białołęce odwiedzało dziennie kilkanaście osób. Do punktu w budynku zarządu interwenienci w zasadniczej mierze zwracają się telefonicznie: MPWiK udostępniło stały numer telefoniczny infolinię obsługiwaną przez wykwalifikowanego pracownika zdolnego odpowiadać na pytania interwenientów. Do punków konsultacyjnych osobiście lub telefonicznie zgłosiło się 240 osób. Prowadzący punkty składali raporty kierownikowi Programu Konsultacji Społecznych. Oba punkty informacyjno - konsultacyjne działają do chwili obecnej. Punkt w siedzibie MPWiK czynny jest od poniedziałku do piątku w godz a we czwartki w godz W tych samych godzinach czynna jest infolinia (22) Dziennie jest odbieranych około 5 telefonów. Ze względu na spadek zainteresowania, punkt na Białołęce czynny jest aktualnie w poniedziałki (w godz ) i w czwartki (w godz. 9-11) Poczta klasyczna i elektroniczna, fora dyskusyjne W lutym 2005 r. MPWiK udostępniło adres poczty elektronicznej: mpwik@mpwik.com.pl, na który interwenienci mogą nadsyłać uwagi i opinie dotyczące projektu. Termin udzielania odpowiedzi został określony na siedem dni. Wiele korespondencji otrzymano za pośrednictwem tradycyjnej poczty. Bardzo ważną formą konsultacji okazały się fora dyskusyjne związane z artykułami o projekcie, publikowanymi w dziennikach stołecznych. Co znamienne, na tych forach liczba zwolenników projektu jest znaczna i często przeważa nad niezadowolonymi. (Zobacz przykład takiego forum w załącznik G) Spotkania z przedstawicielami interwenientów Spodziewano się, że największymi przeciwnikami planów rozbudowy i modernizacji spalarni będą mieszkańcy trzech osiedli położonych stosunkowo najbliżej oczyszczalni: Choszczówki, Dąbrówki i Płud. W Choszczówce prężnie działa stowarzyszenie Nasza Choszczówka, które wydaje wspomniane już wcześniej lokalne pismo o tej samej nazwie. Z działaczami jego stowarzyszenia zespół spotykał się od stycznia 2005 roku, przy okazji drukowania sponsorowanych materiałów w lutowym numerze pisma. Była więc okazja do wielokrotnej wymiany poglądów. Jeden z działaczy stowarzyszenia, aktualnie przewodniczący komitetu protestacyjnego wziął udział w wyjeździe do spalarni w Berlinie. W dniu 9 lutego odbyło się na Czajce spotkanie z radnymi dzielnicy Białołęka. Na spotkanie przybyli przedstawiciele lokalnej społeczności wyrażając obawy przed planami rozbudowy Czajki i budowy spalarni. Nawiązano kontakty z interwenientami w intencji spotkań konsultacyjnych. 15

16 W dniu 17 lutego odbyła się na Czajce konferencja prasowa z udziałem kilkunastu dziennikarzy prasy radia i telewizji w obecności przedstawicieli społeczności lokalnych. Obecny był Wiceprezydent Warszawy pan Sławomir Skrzypek i Prezes MPWiK pan Stanisław Bortkiewicz. Dziennikarze otrzymali materiały przygotowane dla nich przez zespół ds. konsultacji społecznych. Odbyła się żywa dyskusja, w trakcie której interwenienci nie kryli obaw związanych z planami budowy spalarni. W kolejnym tygodniu zaplanowano spotkanie z przedstawicielami protestujących by uzgodnić z nimi dalszy tok konsultacji. W dniu 17 lutego odbyła się na antenie warszawskiej telewizji lokalnej debata, w której wzięła udział pani wiceprezes MPWiK i jeden z interwenientów. Rozmowa miała charakter polemiczny, w której racje MPWiK zostały przedstawione bardzo dobrze. Przedstawiciel lokalnej społeczności wyraził chęć kontynuowania rozmów. W dniu odbyło się spotkanie z aktywem stowarzyszenia Nasza Choszczówka na Białołęce. Spotkanie było poświęcone przygotowaniu zebrania z mieszkańcami Choszczówki w dniu Ustalono plan wystąpień prelegentów MPWiK. Była okazja do merytorycznej dyskusji na temat zagrożeń środowiska i zdrowia ludzi. Licząc na możliwość rzeczowej dyskusji z interwenientami nawiązano współpracę z wybitnym specjalistą w zakresie spalarni dr inż. Tadeuszem Pająkiem z AGH w Krakowie. Wziął on udział w spotkaniach z interwenientami w dn. 10 i 11 marca. W dniu odbyło się w MPWiK spotkanie z przewodniczącymi rad mieszkańców osiedli dzielnicy Białołęka. Było to dobrze przygotowane spotkanie, w którym udział wzięło kilkanaście osób spośród liderów lokalnej społeczności, wyrażając obawy przed planami rozbudowy Czajki i budowy spalarni. Spotkanie dało szanse przedstawicielom zespołu konsultacyjnego wyjaśnienia planów MPWiK i przekonania obecnych do poparcia tych zamierzeń. W dniu odbyło się w Choszczówce zebranie mieszkańców poświęcone planom rozbudowy Czajki. Zebranie było bardzo burzliwe i nie dało szans przedstawicielom MPWiK przedstawienia swych argumentów. Obecnych było ok. 300 mieszkańców Choszczówki i pobliskich osiedli. Aktyw Naszej Choszczówki nie zapanował nad nastrojami, zresztą część tego aktywu siedziała na sali wśród interwenientów. Próby wystąpień zarządu MPWiK oraz ekspertów były przerywane i zagłuszane. Tasiemcowe, kolejno następujące po sobie wypowiedzi obecnych interwenientów nie umożliwiały dyskusji. Wystąpienia te były obliczone na obecność prasy. W dn przedstawiciele MPWiK spotkali się z mieszkańcami Wiśniewa, którzy byli zainteresowani przede wszystkim planami budowy kanalizacji na ich osiedlu. Nie wyrażali oni specjalnych obaw planami rozbudowy oczyszczalni, ani budowy spalarni. Potwierdzali natomiast dobry dostęp do informacji o projekcie. W dniu z okazji wspomnianego już posiedzenie połączonych komisji Rady Warszawy: Samorządu i Infrastruktury możliwe było kolejne spotkanie z przedstawicielami mieszkańców Choszczówki. Na tym spotkaniu Prezes Bortkiewicz zaproponował mieszkańcom zawarcie umowy społecznej, która między innymi pozwoliłaby na zatrudnienie mieszkańcom finansowanego przez MPWiK niezależnego eksperta, który odniósłby się do projektu Czajki oraz uzgodnienia rekompensat na rzecz Dzielnicy. Na spotkaniu MPWiK zostało 16

17 powiadomione, że powstaje komitet protestacyjny. MPWiK poprosiło o przekazanie informacji o założeniu tego komitetu oraz o wyznaczenie członka tego komitetu do kontaktów z MPWiK, m.in. w sprawie propozycji kontraktu. Pomimo składanych kolejnych próśb o ustanowienie kontaktu komitetu protestacyjnego, komitet nie uczynił tego. Złożono natomiast w dn protest przeciwko rozbudowie i modernizacji Czajki na ręce Prezydenta Miasta. W dniach 26, 27 oraz r. zostały zorganizowane przez MPWiK na terenie OŚ Czajka kolejne trzy spotkania. Celem MPWiK było wyłonienie reprezentacji strony społecznej jako strony do negocjacji w sprawie kontraktu społecznego. Zaproszeni zostali przedstawiciele wszystkich 23 rad osiedli z terenu Dzielnicy Białołęka. W terminie pierwszym na spotkanie przybyły tylko dwie osoby, po półgodzinnej rozmowie zaproszono te osoby na spotkania w dniach następnych. Kolejnego dnia w spotkaniu wzięło udział ok. 20 osób. Na spotkanie przybyli nie tylko przedstawiciele rad, ale również nie zapraszani mieszkańcy Choszczówki będący członkami Komitetu Protestacyjnego. Pomimo kilku głosów wyrażających akceptację inwestycji i podkreślających zainteresowanie rekompensatami z tytułu lokalizacji tej inwestycji na ich terenie, spotkanie zostało przekrzyczane i zerwane przez pozostałe osoby. W ostatnim spotkaniu w dniu r. udział wzięło 7 osób z rad osiedli Henryków, Wiśniewo, ale również jedna osoba z komitetu protestacyjnego, mieszkająca w Choszczówce. Dyskusja była bardzo rzeczowa. O ile osoba z Choszczówki była zainteresowana dyskusją o ograniczeniu inwestycji w OŚ Czajka, o tyle pozostałe osoby głównie koncentrowały się na kwestiach rekompensat i ewentualnych ekspertyz. Podkreślały dużą uciążliwość szamb i ich negatywny wpływ na jakość wody, oczekując nowych inwestycji związanych z kanalizacją Białołęki. Na zaproszenie Prezydenta Warszawy, zainicjowane przez komitet protestacyjny, Przewodniczący Rady Nadzorczej oraz Prezes Zarządu wraz z panią Wiceprezes MPWiK i towarzyszącymi im pracownikami w dniu uczestniczyli w spotkaniu Prezydenta Warszawy z przedstawicielami komitetu protestacyjnego. Po wysłuchaniu protestujących Prezydent obiecał rozeznać sytuację w zakresie alternatywy oraz zorganizować spotkanie za ok. 3 tygodnie. Po wyjściu Prezydenta Prezes MPWiK zaproponował wykorzystanie okazji, by porozmawiać o inwestycji. Przedstawiciele nie chcieli prowadzić dyskusji i podobnie jak na spotkaniu 27 kwietnia oświadczyli, że nie będą rozmawiać o kształcie przygotowanej inwestycji. Jednocześnie poinformowano MPWiK, że Komitet Protestacyjny nie jest zainteresowany rozmową o niezależnym ekspercie, ponieważ na terenie własnej Dzielnicy są w stanie znaleźć osoby o odpowiednich kwalifikacjach. Nie zgadzają się na jakiekolwiek próby rozmów z MPWiK o odrzucanej przez nich inwestycji. Jedyny temat, który mogliby podjąć to rozmowa o innej lokalizacji spalarni, poza Białołęką. Próbowano jeszcze w dn. 24 i r. kontaktować się z komitetem protestacyjnym chcąc dyskutować z nimi projekt umowy społecznej gwarantujący stronie społecznej znaczne rekompensaty. Proponowano spotkania w dn r. oraz r., na które zapraszano również Burmistrza. Do spotkania nie doszło, ponieważ Komitet nie przyjął zaproszenia. 17

18 4.1.4 Protest Część lokalnej społeczności, w przeważającej mierze rekrutująca się spośród mieszkańców rezydencjalnych osiedli w pobliżu Czajki zdecydowała się protestować przeciwko planom MPWiK i zawiązała komitet protestacyjny. Komitet protestacyjny zorganizował się w ramach stowarzyszenia Nasza Choszczówka i tak się nazwał. W skład komitetu protestacyjnego weszły osoby z innych osiedli położonych w pobliżu oczyszczalni. Aktywną działaczką jest specjalistka zatrudniona w Ekofunduszu, w którym jest ona odpowiedzialna m.in. za finansowanie projektów budowy spalarni odpadów medycznych. Kolejnym działaczem jest dr ekonomii, były wieloletni pracownik Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zatrudniony przy projektach finansowanych przez Unię Europejską. Osoby te są znane i wiadomo o nich, że posiadają wystarczającą wiedzę z zakresu inżynierii środowiska o niewielkim oddziaływaniu nowoczesnej oczyszczalni ścieków i spalarni osadów na środowisko. W rzeczy samej nie dają się oni namówić na dyskusję merytoryczną z fachowcami, a przyzwalają na argumenty komitetu protestacyjnego, które w sformułowaniach zawartych w proteście są obliczone na wzniecenie poczucia zagrożenia wśród mieszkańców Białołęki. Motywacja, która kieruje poczynaniami animatorów protestu wywodzi się najprawdopodobniej z przyczyn najkrócej określanych jako NIMBY (ang. not in my backyard nie na moim podwórku). Nie są ważne dla nich argumenty o optymalności ekonomicznej proponowanych rozwiązań, nie interesują ich rekompensaty, bowiem są to osoby z reguły dobrze sytuowane. Inwestycji ma nie być w pobliżu ich osiedli i nie obchodzi ich, gdzie miałaby być zlokalizowana. Osoby te animują protest i organizują zbieranie podpisów szermując argumentami ekologicznymi. Przyjęta metoda zbierania podpisów pod protestem sąsiad do sąsiada i pod kościołami po uprzednim poinformowaniu przez kapłana w trakcie mszy o akcji protestacyjnej jest zawsze skuteczna: sąsiadowi trudno odmówić, a głos duchownego uwiarygadnia argumenty protestujących, nawet jeżeli stanowi zwykłą informację o prowadzonej akcji. Komitet protestacyjny zebrał niespełna 5000 podpisów. Protest został przekazany Prezydentowi Warszawy, Ministrowi Środowiska, Wojewódzkiemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i najprawdopodobniej wysłany do organów Komisji Europejskiej. Protest otrzymało również do wiadomości MPWiK. Zobacz Załącznik J Konsultacje z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi (POE) Do konsultacji zaproszono największe krajowe organizacje ekologiczne, w tym te, które specjalizują się w gospodarce odpadami i czynnie występują przeciwko budowie spalarni: 1. Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, p. Piotr Rymarowicz 2. Instytut na Rzecz Ekorozwoju, dr Andrzej Kassenberg 3. Liga Ochrony Przyrody, p. Władysław Skalny 4. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, dr Wiesław Nowicki 18

19 5. Ogólnopolskie Towarzystwo Zagospodarowania Odpadów 3-R, p. Piotr Głuszyński 6. Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowsze, p. Bohdan Szymański, p. Urszula Burkot 7. Społeczny Instytut Ekologiczny, p. Ewa Sieniarska 8. Zielone Mazowsze, p. Krzysztof Rytel Przebieg konsultacji Instytut Systemów Inżynierii Środowiska Politechniki Warszawskiej ma wieloletnią tradycję współpracy z organizacjami ekologicznymi. Naukowcy z Politechniki wielokrotnie wspierali wiedzą POE, wykonywali im ekspertyzy i pomagali organizacyjnie, nawet jeżeli nie we wszystkim ich poglądy były zbieżne z poglądami ekologów. Informacje o projekcie były więc przekazywane ekologom nieformalnie w rozmowach telefonicznych i w kontaktach pocztą elektroniczną od połowy grudnia 2004 r. Tą sama drogą zbierano pierwsze uwagi i opinie zarówno o programie konsultacji społecznych, jak i o samym projekcie. Rozpoczęto formalne informowanie i konsultacje z POE w dniu 31 grudnia 2004 roku wysyłając im dokument o charakterze programowym, zawierający uzasadnienie celowości programu konsultacji społecznych. Reakcja POE była bardzo żywa: otrzymano kilka telefonów i listów elektronicznych i odbyto kilka spotkań. Odbiór intencji MPWiK konsultowania projektu z organizacjami ekologicznymi był jednoznacznie pozytywny: POE podkreśliły wagę programu konsultacji społecznych, choć z wyrażeniem swoich opinii o samym projekcie postanowiły się wstrzymać w oczekiwaniu na konkretne materiały i opracowania. Ekolodzy nawiązali z Przedsiębiorstwem kontakty, kilkoro z nich wzięło udział w wyjazdach do spalarni w Berlinie w styczniu 2005 r. W dniu 4.02 rozesłano do wszystkich POE, które zgłosiły chęć uczestniczenia w konsultacjach kolejne materiały informacyjne i plan konsultacji społecznych. Zaproszono przedstawicieli tych organizacji na spotkanie w MPWiK. W dniu 10 lutego odbyło się spotkanie z organizacjami ekologicznymi. Spotkanie to było bardzo dobrze przygotowane. Przedstawione zostały dwie prezentacje: pierwsza z nich o zamierzeniach rozbudowy i modernizacji Czajki wraz z informacją techniczną o proponowanej technologii termicznego unieszkodliwiania osadów oraz druga, o programie konsultacji społecznych. W toku dyskusji ekolodzy wyrażali szczególne zainteresowanie gospodarką popiołami powstałymi w procesie spalania. Z rozmów kuluarowych wynikało, że choć ekolodzy niezmiennie są przeciwni spalaniu odpadów komunalnych, wyrażają ogólną aprobatę dla projektu budowy spalarni osadów ściekowych dla Warszawy uznając, że nie ma lepszego pomysłu na zagospodarowanie tych osadów. Przedstawiciele POE oświadczyli, że wezmą udział w konsultacjach chcąc upewnić się, że zostanie wybrana właściwa technologia i zagospodarowanie popiołów będzie dokonane zgodnie z najlepszymi dostępnymi technikami. Zobacz Załącznik H. Po udostępnieniu wszystkich posiadanych materiałów w Internecie w lutym 2005 r. MPWiK zaprosiło Pozarządowe Organizacje Ekologiczne do zapoznawania się z dokumentacją techniczną projektu i do składania uwag i wniosków 19

20 dotyczących planowanych przedsięwzięć. Przedsiębiorstwo oświadczyło, że inżynierowie i eksperci są do dyspozycji ekologów i chętnie spotkają się z przedstawicielami POE w celu udzielenia wszystkich dodatkowych wyjaśnień. Utworzono podstronę witryny Konsultacje z POE Wyniki konsultacji i postulaty ekologów Ekologowie, jak wynikało z odbytych rozmów zapoznali się z informacjami i materiałami przekazanymi im oraz udostępnionymi na stronach internetowych projektu. Wiedząc o wrażliwości ekologów na temat spalarni, nie proszono ich o zajęcie formalnego stanowiska, aczkolwiek z kontaktów z nimi wynika, że nie widzą żadnej sensownej alternatywy dla spalania warszawskich osadów ściekowych. Wyrażali oni słuszne postulaty, by przede wszystkim skupić się na przestrzeganiu zawarowanych prawem norm emisyjnych i dotyczących gospodarki popiołami. Konsultacje z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi wskazują, że przynajmniej te największe, specjalizujące się w zagadnieniach związanych z odpadami, popierają rozbudowę i modernizację oczyszczalni i nie będą protestować przeciwko spalarni. Oznacza to, że MPWiK będzie kontynuować współpracę z POE na kolejnych etapach prac projektowych i wdrożeniowych. Konkretne propozycje rozwiązań technicznych będą przedstawiane ekologom do zaopiniowania i ich głos będzie istotnie ważył w decyzjach przedsiębiorstwa. Stwarza to ramy długofalowej współpracy MPWiK z czołowymi organizacjami ekologicznymi. Z ekologami skonsultowano artykuł opublikowany w Naszej Choszczówce w marcu 2005 r. Artykuł ten rozpoczynał się od następującego stwierdzenia: Osady to nieuchronna konsekwencja procesu oczyszczania ścieków, który polega w skrócie na oddzieleniu wody od zawiesiny, przetworzeniu materii organicznej w bioreaktorach i poddaniu jej fermentacji. Prawie czysta woda może teraz być odprowadzona do Wisły, a pozostałość mająca konsystencję gęstego błota to właśnie owe osady ściekowe. MPWiK planuje je spalać. Od samego początku było jasne, że najwięcej emocji wzbudzi projekt budowy spalarni osadów na terenie oczyszczalni Czajka. Pozarządowe organizacje ekologiczne zapoznały się z planami MPWiK w zakresie zagospodarowania osadów ściekowych i uznały, że protestować nie będą. Mają oczywiście szereg pytań szczegółowych: dotyczą one technologii spalania, oczyszczania spalin, czy postępowania z popiołami. Deklarują też w toku dalszych konsultacji intencję bacznego przyglądania się planowanym działaniom MPWiK. Równocześnie, przynajmniej te największe, specjalizujące się w gospodarce odpadami, nie wystąpią czynnie przeciwko planom budowy spalarni. Dlaczego? Po prostu nie potrafią wskazać lepszego sposobu zagospodarowania osadów. Podzielają pogląd inżynierów projektantów i ekspertów z wyższych uczelni: takie ilości osadów można tylko spalać. Spróbujmy udowodnić, że najsensowniej jest to robić w nowoczesnej spalarni na Czajce. Dwie organizacje ekologiczne odpowiedziały wprost, ze aprobują powyższe stwierdzenie, pozostałe nie zaprotestowały. (Zob. Załącznik H). W maju komitet protestacyjny zwrócił się do organizacji ekologicznych z pytaniami dotyczącymi planów MPWiK i poprosił je o zajęcie stanowiska. Do MPWiK dotarły dwie pisemne odpowiedzi organizacji ekologicznych, obie w bardzo wyważonym stylu. Są one zamieszczone w załączniku. Dwie inne 20