KONFLIKTY EKOLOGICZNE I NEGOCJACJE

Transkrypt

1 Informowanie prof. nzw. dr hab. inż. Andrzej Kraszewski Instytut Systemów Inż ynierii Ś rodowiska Politechnika Warszawska Pierwszy etap programu konsultacji społecznych polega na szerokiej akcji informacyjnej, która przedstawia samorządowi, pozarządowym organizacjom ekologicznym oraz lokalnej społeczności kształt zamierzonego projektu. mgr Katarzyna Iwiń ska Szkoł a Nauk Społ ecznych Polska Akademia Nauk KONFLIKTY EKOLOGICZNE I NEGOCJACJE 3 Konsultacje społeczne (2) Zainteresowani Samorząd lokalny Pozarządowe Organizacje Ekologiczne Społeczność lokalna Wszyscy Niektóre sposoby informowania 1. Spotkanie z burmistrzem, wójtem lub prezydentem miasta połączone z prezentacją projektu inwestycyjnego i zamierzeń związanych z programem konsultacji społecznych 2. Prezentacja dla rady gminy, dzielnicy lub miasta 3. Przekazanie materiałów dotyczących inwestycji 1. Przekazanie materiałów dotyczących inwestycji (w formie papierowej i em) wraz z zaproszeniem do konsultacji. 2. Spotkanie z tymi, którzy okażą zainteresowanie inwestycją. Prezentacja zamierzeń inwestycyjnych i toku konsultacji społecznych. 1. Informacje i artykuły sponsorowane w prasie lokalnej, audycje w lokalnych rozgłośniach radiowych i telewizyjnych. 2. Opracowanie ulotki informacyjnej, folderu lub broszury i rozesłanie kanałami marketingu bezpośredniego. 3. Opracowanie wystawy ilustrującej zamiary inwestora i ustawienie jej w ratuszu, centrum handlowym, w szkole, itp. 4. Kampania plakatowa, billboardowa i ulotowa 5. Zorganizowanie festynu połączonego z rozprowadzaniem materiałów informacyjnych. 1. Witryna internetowa jako miejsce ciągle aktualizowanej informacji o projekcie, informacji o toku przygotowań do realizacji inwestycji, przebiegu konsultacji społecznych i forum wymiany poglądów. 2. Organizacja wycieczki do miejsc, gdzie działa podobna instalacja (np. spalarnia) umożliwienie rozmów z mieszkańcami okolicznych terenów. Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 2

2 Materiały dotyczące inwestycji 1) Najważniejszy jest raport OOŚ. Należy go (z mocy prawa: art pkt.7 POŚ) udostępnić wszystkim zainteresowanym. W tym celu: przed odebraniem go od wykonawcy dokładnie go przeanalizować przez niezależnego konsultanta i usunąć dostrzeżone pomyłki i nieścisłości. Udostępnić pełny tekst raportu: w postaci papierowej w siedzibie inwestora lub PD do wykorzystania na miejscu, w postaci PDF w witrynie internetowej inwestora lub PD. Nie bać się, że raport może zawierać błędy należy uczynić wiadomym, że będzie on przedmiotem analiz wykonywanych przez (i) interwenientów; (ii) służby PD. Konsultacje mogą doprowadzić do modyfikacji elementów projektu. Powstanie więc końcowa wersja raportu OOŚ, w oparciu o którą PD podejmie decyzję uwzględniając ostateczne wyniki konsultacji. 2) Studium wykonalności, wyniki analizy wielowariantowej, elementy ZTE. Nie ma obowiązku publikacji tych dokumentów. Bardzo jednak ważnym oświadczeniem inwestora byłoby: udostępniamy zainteresowanym WSZYSTKIE posiadane opracowania, bo nie mamy nic do ukrycia. Nie ma żadnego problemu z wycięciem długich tabel (np. specyfikacji wyposażenia), które nie maja wpływu na zagadnienia interesujące interwenientów. Trzeba jednak takie miejsca oznaczyć w tekście i na żądanie udostępnić nieufnym. Inwestor ma prawo do tajemnicy handlowej. Np. udostępnianie szczegółów analizy ekonomiczno-finansowej może podlegać ograniczeniom. Trzeba to jasno napisać. 3) Skróty raportu OOŚ, studium wykonalności i analizy wielokryterialnej. Nie wszyscy mają czas czytać długie techniczne raporty. Odpowiednie skróty (o objętości stron) powinny być napisane językiem nietechnicznym. Oznacza to, że powinny być zrozumiałe dla osoby z wykształceniem licealnym. Dobrze jest zrobić skrót na 2-3 strony (ilustrowany), np. w formie folderu. Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 3 Skróty powinny być dostępne w powielonej postaci papierowej i wysyłane wszystkim interwenientom, którzy wykażą zainteresowanie inwestycją. Materiały te również powinny być możliwe do ściągnięcia z Internetu. 4) Ile (kłopotliwej) prawdy w materiałach? Zdecydowanie nie wolno ściemniać oddziaływań niekorzystnych, jakie może powodować inwestycja. Interwenienci Z CAŁĄ PEWNOŚCIĄ to wyciągną. Należy już na etapie planowania inwestycji przewidzieć najlepsze środki zaradcze, które ograniczą oddziaływania do poziomu możliwego do zaakceptowania, najlepiej do granic działki. Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 4

3 Publicystyka 1) Należy dołączyć do zespołu rzecznika prasowego inwestora, lub jeśli takiego brak, zaangażować dziennikarza mającego dobre kontakty z mediami. Należy zarządzić, że zarówno w firmie, jak i w zespole tylko ona (on) może udzielać informacji prasie. 2) O inwestycji należy poinformować lokalną prasę, radio i telewizję. Skuteczne są lokalne gazety (dzielnicowe, osiedlowe ) Informowanie tą drogą powinno być obliczone na: społeczność lokalną, która może czuć się zagrożona lokalizacją przedsięwzięcia; społecznością, która odniesie korzyść z uruchomienia przedsięwzięcia. Należy więc wykorzystać zarówno tytuły lokalne, jak i tytuły o szerszym zasięgu. Wystawa Umieszczona np. w lokalnym centrum handlowym, w hallu ratusza, przed kościołem w niedzielę może być skutecznym środkiem informowania. Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 5 Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 6

4 Wizyta w miejscu, gdzie taka inwestycja działa Nie warto ich organizować z mieszkańcami terenów zagrożonych prawie zawsze przerodzą się w hucpę. Próby wystąpień ekspertów są przeważnie przerywane i zagłuszane - nie ma mowy o jakiejkolwiek dyskusji. Wystąpienia interwenientów są obliczone na obecność prasy. Zebrania informacyjne Warto je organizować, by przedstawić założenia projektu: samorządom, POE, radom osiedli, komitetom mieszkańców, mediom (konferencje prasowe): Witryna projektu w Internecie Ważnym sposobem informowania zainteresowanej społeczności jest Internet. Zaprojektowano więc i wykonano witrynę, do której wejście jest możliwe ze strony o adresie Czajka-modernizacja. Jest to redagowana na żywo kronika programu konsultacji społecznych, a w dalszym ciągu będzie to kronika postępu prac zmierzających do uporządkowania gospodarki ściekowej Stolicy. Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 7 Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 8

5 Witryna internetowa projektu lokalizacji obwodnicy A2 (zob. Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 9 Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 10

6 Konsultacje Postawienie granicy pomiędzy akcją informowania zainteresowanych grup społecznych a konsultowaniem się w kwestiach ich poglądów i obaw związanych z planowaną inwestycją jest niemożliwe. Poznanie i zrozumienie obaw i propozycji wyrażonych przez interwenientów na etapie konsultacji winno powodować trojaką reakcję: gdzie to możliwe, próbę modyfikacji projektu i znalezienia rozwiązania możliwego do zaakceptowania przez zainteresowanych; gdzie to niemożliwe, przedstawienie rachunków i dowodów, że proponowany przez inwestora wariant jest korzystniejszy (AWK!); gdzie to konieczne, dostarczenie informacji, ekspertyz i argumentów, że wyrażane obawy nie mają uzasadnienia lub też są przesadzone. Infolinia Udostępnia się stały numer telefoniczny infolinię obsługiwaną przez wykwalifikowanego pracownika zdolnego odpowiadać na pytania interwenientów. Do punków konsultacyjnych ustanowionych przez MPWiK osobiście lub telefonicznie zgłosiło się 240 osób. Prowadzący punkty składają raporty kierownikowi Programu Konsultacji Społecznych. Konsultacje ze społecznościami lokalnymi Bardzo ważnym elementem programu uczestnictwa zainteresowanych grup społecznych jest stworzenie im licznych i efektywnie działających sposobów wyrażania ich opinii o proponowanych rozwiązaniach projektowych. Punkty konsultacyjno-informacyjne W procedurach konsultacji społecznych państw rozwiniętych PKI znany jest pod nazwą clearing house. MPWiK utworzyło dwa takie punkty konsultacyjno-informacyjne: na Białołęce w budynku ratusza, w siedzibie MPWiK przy pl. Starynkiewicza. Obsługa odbyła szkolenie przeprowadzone przez socjologów, którzy uczyli postępowania z osobami zdenerwowanymi i reagującymi w ostry sposób. Odwiedzający którykolwiek z punktów: otrzymywali materiały informacyjne i rozmawiali z pracownikami MPWiK bądź z ekspertem składali interwencje na piśmie, a jeżeli były one składane ustnie, obsługa sporządzała notatki. Interwenienci otrzymywali odpowiedzi na piśmie. Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 11 Poczta klasyczna i elektroniczna, fora dyskusyjne Udostępnia się adres poczty elektronicznej: np. mpwik@mpwik.com.pl, na który interwenienci mogą nadsyłać uwagi i opinie dotyczące projektu. Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 12

7 Termin udzielania odpowiedzi określa się na siedem dni. Wiele korespondencji otrzymuje się za pośrednictwem tradycyjnej poczty. Bardzo ważną formą konsultacji okazały się fora dyskusyjne związane z artykułami o projekcie, publikowanymi w dziennikach stołecznych. Co znamienne, na tych forach liczba zwolenników projektu jest znaczna i często przeważa nad niezadowolonymi. Zobacz takie forum w witrynie KEiN -> Program KS dla Czajki Spotkania z przedstawicielami interwenientów Największymi przeciwnikami planów inwestycyjnych będą mieszkańcy wsi lub osiedli położonych najbliżej lokalizacji inwestycji. Gdy tylko utworzą oni swoją reprezentację, należy się z nimi spotykać. Są to (bardziej lub mniej oficjalne) NEGOCJACJE PROBLEMOWE. Jak je prowadzić o tym w dalszym ciągu semestru. Formalnie informowanie i konsultacje z POE rozpoczęto w dniu 31 grudnia 2004 roku wysyłając im dokument o charakterze programowym, zawierający uzasadnienie celowości programu konsultacji społecznych. Reakcja POE była bardzo pozytywna. Ekolodzy nawiązali z Przedsiębiorstwem kontakty, kilkoro z nich wzięło udział w wyjazdach do spalarni w Berlinie w styczniu 2005 r. W dniu 10 lutego 2005 odbyło się spotkanie z organizacjami ekologicznymi. Ze spotkania wynikało, że choć ekolodzy niezmiennie są przeciwni spalaniu odpadów komunalnych, wyrażają ogólną aprobatę dla projektu budowy spalarni osadów ściekowych dla Warszawy uznając, że nie ma lepszego pomysłu na zagospodarowanie tych osadów. Konsultacje z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi wskazują, że przynajmniej te największe, specjalizujące się w zagadnieniach związanych z odpadami, popierają rozbudowę i modernizację oczyszczalni i nie będą protestować przeciwko spalarni. Konsultacje z POE Do konsultacji zaproszono największe krajowe organizacje ekologiczne, w tym te, które specjalizują się w gospodarce odpadami i czynnie występują przeciwko budowie spalarni: 1. Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych 2. Instytut na Rzecz Ekorozwoju, 3. Liga Ochrony Przyrody, 4. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, 5. Ogólnopolskie Towarzystwo Zagospodarowania Odpadów 3-R, 6. Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowsze, 7. Społeczny Instytut Ekologiczny, 8. Zielone Mazowsze, Oprócz tego akces do programu zgłosił 9. Społeczny komitet na rzecz budowy obwodnicy SISKOM-TAK Informacje o projekcie były przekazywane ekologom nieformalnie w rozmowach telefonicznych i w kontaktach pocztą elektroniczną od połowy grudnia 2004 r. Tą sama drogą zbierano pierwsze uwagi i opinie zarówno o programie konsultacji społecznych, jak i o samym projekcie. Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 13 Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 14

8 Uczestnictwo i Program rekompensat Wychodząc naprzeciw najczęstszym postulatom zgłaszanym przez interwenientów, MPWiK opracowało program rekompensat zwany Umowa społeczna i podjął rozmowy na ten temat z lokalnymi społecznościami. W procesie tym uczestniczyli przedstawiciele samorządu Dzielnicy. Projekt umowy społecznej W ramach rekompensat MPWiK złożyło lokalnej społeczności propozycję zawarcia umowy społecznej, w której MPWiK zobowiązuje się do realizacji projektu w kształcie, w którym życzy sobie tego cześć interwenientów. Przewidziano też znaczne benefity dla lokalnej społeczności. W skrócie: 1. MPWiK zobowiązuje się do realizacji projektu w następującym kształcie: a) Kompleksowa modernizacja istniejącej instalacji oczyszczalni oraz jej rozbudowa o nowe ciągi technologiczne zostanie dokonana z zastosowaniem najnowocześniejszych sprawdzonych technologii; b) Spalarnia będzie wybudowana z zastosowaniem najlepszych dostępnych technologii oraz będzie wyposażona w system monitoringu, którego wyniki pomiarów będą dostępne na bieżąco za pośrednictwem publicznie dostępnej sieci teletransmisji danych; c) Inwestycja zostanie zrealizowana w granicach obecnie ogrodzonej działki, na której funkcjonuje Oczyszczalnia Ścieków Czajka; d) Zmniejszona będzie obecna uciążliwość oddziaływania Oczyszczalni Ścieków Czajka dla mieszkańców Dzielnicy Białołęka poprzez prace modernizacyjne istniejącego ciągu technologicznego; e) W spalarni osadów nie będą spalane inne osady ściekowe niż pochodzące z oczyszczalni ścieków należących do MPWiK; f) Popioły powstałe w wyniku spalania będą utylizowane zgodnie z obowiązującym prawem w sposób minimalizujący oddziaływanie na środowisko przyrodnicze i społeczne. Popioły te nie będą składowane na terenie Oczyszczalni Ścieków Czajka. Sposób zagospodarowania popiołów będzie podawany do wiadomości publicznej. Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 15 g) MPWiK będzie monitorować stan zanieczyszczeń gruntów w okolicy spalarni w oparciu o metodykę przyjętą w Inspekcji Ochrony Środowiska zlecając wykonywanie badań wyspecjalizowanemu laboratorium. Wyniki tych badań będą podawane do wiadomości publicznej. h) MPWiK będzie monitorować stan wód w okolicy Oczyszczalni. Wyniki tych badań będą podawane do wiadomości publicznej. i) Dla Strony Społecznej umowa przewiduje prawo do kontroli realizacji postanowień niniejszego paragrafu. 2. MPWiK nie mając nic do ukrycia zwróciło się też z propozycją opłacenia usług niezależnego eksperta wskazanego przez stronę społeczną, który oceniłby projekt i jego przewidywane oddziaływanie na środowisko i którego opinia byłaby respektowana przez obie strony. 3. MPWiK zobowiązuje się do realizacji sieci kanalizacyjnej na terenie Dzielnicy Białołęka, traktując tą inwestycję priorytetowo. MPWiK obiecało zakończyć budowę tej sieci na terenie całej Dzielnicy do chwili zakończenia modernizacji i rozbudowy Czajki. 4. MPWiK zobowiązuje się utworzyć fundusz ekologiczny, jako element rekompensat dla lokalnej społeczności. Środki z tego funduszu przeznaczone będą na finansowanie działań z zakresu ochrony środowiska na rzecz osiedli mieszkaniowych leżących w najbliższym sąsiedztwie Oczyszczalni Ścieków Czajka i będzie służył realizacji następujących celów: a) Wspieraniu mieszkańców Białołęki w umożliwianiu im przyłączania się do sieci kanalizacyjnej. b) Wspieraniu inwestycyjnych inicjatyw społecznych dotyczących podnoszenia jakości środowiska w Dzielnicy Białołęka. c) Wspieraniu inicjatyw w zakresie kontroli ochrony środowiska prowadzonej przez społeczność Białołęki. MPWiK przeznaczy na te cele wystarczające środki w okresie kolejnych trzech lat, a dysponowanie nimi zostanie powierzone Burmistrzowi. Budowa kanalizacji w dzielnicy Przewidywane jest wyasygnowanie na ten cel takich kwot, jakie tylko będą możliwe do wydatkowania, biorąc pod uwagę dość długotrwały proces przygotowania inwestycji. Zob. stronę programu KS. Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 16

9 Wyniki badań opinii publicznej W lipcu 2005 roku zostały przeprowadzone dwa badania opinii publicznej. Wykonały je dwie niezależne firmy z czołówki rankingu instytutów specjalizujących się w badaniu opinii publicznej w Polsce. Zbadano: (A) Postawy i opinie mieszkańców dzielnicy Białołęka wykonane na próbie reprezentatywnej 800 respondentów. Wywiady telefoniczne przeprowadził Taylor Nelson Sofres OBOP. (20-21 lipca 2005 r.) (B) Postawy i opinie mieszkańców Warszawy na próbie reprezentatywnej 1100 respondentów. Wywiady bezpośrednie przeprowadził CBOS. (16-31 lipca 2005) (1) Poziom poinformowania Badania wskazały na stosunkowo skuteczny program informowania o projekcie. Wśród mieszkańców Białołęki o zamiarach rozbudowy i modernizacji oczyszczalni słyszało 76% respondentów. Poziom poinformowania dla Warszawy był niższy (51)%. Wiedza o planach wybudowania spalarni na terenie oczyszczalni ścieków Czajka, wśród tych, którzy słyszeli o projekcie rozbudowy i modernizacji tego obiektu, wyniósł 75% dla Białołęki i 67% dla Warszawy. Poziom poinformowania mieszkańców Oczyszczalnia Termiczna utylizacja (2) Poziom akceptacji Odnotowaliśmy bardzo wysoki poziom poparcia dla projektu wśród mieszkańców Warszawy i stosunkowo wysoką aprobatę wśród mieszkańców dzielnicy Białołęka. Dla mieszkańców Warszawy bez wątpienia projekt Czajka powinien być realizowany możliwie najszybciej. 90% tych, którzy o nim słyszeli, deklaruje poparcie dla Czajki, 6% nie ma zdania na ten temat, a 4% jest przeciw. Jednocześnie 64% poinformowanych mieszkańców Białołęki jest zwolennikami tej inwestycji, 11% nie ma zdania, a 25% jest przeciw. Temat zakładu termicznej utylizacji osadów na terenie Oczyszczalni Ścieków Czajka jest aprobowany przez dużą liczbę poinformowanych mieszkańców Warszawy. 83% warszawiaków, którzy słyszeli o tzw. spalarni, aprobuje to rozwiązanie, 10% nie ma zdania, a 7% jest mu przeciwna. Jeśli pytania te stawiamy mieszkańcom Białołęki, to układ głosów jest mniej zróżnicowany, ale nadal przeważa aprobata dla planów. 47% poinformowanych jest zwolennikami tego rozwiązania, a 41% jest mu przeciwna, gdy pozostali mieszkańcy dzielnicy nie mają zdania na ten temat. Oczyszczalnia Poziom poparcia dla realizacji projektu Termiczna utylizacja 120% 100% 80% 60% 40% 120% 100% 80% 60% 40% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 20% 0% Białołęka Warszawa 20% 0% Białołęka Warszawa 0% Białołęka TAK NIE??? Warszawa 0% Białołęka TAK NIE??? Warszawa TAK NIE TAK NIE Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 17 Kraszewski, Iwińska Konflikty ekologiczne i negocjacje 18